PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY RYSZARD KRZYSZTOF BORÓWKA, KAROL ROTNICKI Główny koordynator Szczegółowej mapy geologicznej Polski — A. BER Koordynator regionu Dolnego Powiśla i wschodnich Mazur — A. MAKOWSKA 1:50 000 Arkusz Główczyce (11) (z 1 tab. i 2 tabl.) WARSZAWA 2000 PRACA WYKONANA NA ZAMÓWIENIE MINISTRA ŚRODOWISKA SFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Redakcja merytoryczna: mgr Zofia STAŃCZAK Akceptował do udostępniania p.o. Dyrektora Naczelnego Państwowego Instytutu Geologicznego doc. dr hab. Marek NARKIEWICZ © Copyright by Ministerstwo Środowiska and Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 2000 Redakcja techniczna, przygotowanie wersji cyfrowej: Jacek STRĄK 2 SPIS TREŚCI I. Wstęp...............................................................................................................................................................................5 II. Ukształtowanie powierzchni terenu................................................................................................................................7 III. Budowa geologiczna .....................................................................................................................................................9 A. Stratygrafia ...............................................................................................................................................................9 1. Kreda .................................................................................................................................................................10 a. Kreda górna..................................................................................................................................................10 2. Trzeciorzęd ........................................................................................................................................................11 a. Paleogen .......................................................................................................................................................11 Oligocen .....................................................................................................................................................11 b. Neogen .........................................................................................................................................................11 Miocen........................................................................................................................................................11 3. Czwartorzęd.......................................................................................................................................................11 a. Plejstocen .....................................................................................................................................................12 Zlodowacenia południowopolskie ..............................................................................................................12 Interglacjał wielki.......................................................................................................................................13 Zlodowacenia środkowopolskie..................................................................................................................14 Zlodowacenie Odry...............................................................................................................................14 Interglacjał lubelski (?) .........................................................................................................................15 Zlodowacenie Warty.............................................................................................................................15 Zlodowacenia północnopolskie ..................................................................................................................17 Zlodowacenie toruńskie..............................................................................................................................17 Zlodowacenie bałtyckie ..............................................................................................................................17 3 Interstadiał Grudziądza .........................................................................................................................17 Stadiał leszczyńsko-pomorski...............................................................................................................18 c. Holocen ........................................................................................................................................................21 B. Tektonika i rzeźba podłoża czwartorzędu...............................................................................................................23 C. Rozwój budowy geologicznej.................................................................................................................................24 IV. Podsumowanie ............................................................................................................................................................29 L i t e r a t u r a ...................................................................................................................................................................30 4 I. WSTĘP Obszar objęty arkuszem Główczyce (11) Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000 poło- żony jest w strefie Pobrzeża Bałtyku, na południe od jeziora Łebsko, w obrębie województwa słupskiego. Granice arkusza wyznaczone są przez następujące współrzędne: 17o15' i 17o30' długości geograficznej wschodniej oraz 54o30' i 54o40' szerokości geograficznej północnej. W obrębie omawianego obsza- ru znajduje się południowy fragment Niziny Gardzieńsko-Łebskiej oraz tzw. Wysoczyzna Głów- czycka, wchodząca w skład Równiny Słupskiej. Obszar arkusza Główczyce obejmuje powierzchnię około 305 km2. Niewielkie fragmenty jego północnej części są objęte ochroną i wchodzą w skład Słowińskiego Parku Narodowego, będącego Światowym Rezerwatem Biosfery. Mapa geologiczna z tekstem objaśniającym i załącznikami została opracowana przez zespół autorów z Zakładu Geologii i Paleogeografii Instytutu Badań Czwartorzędu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu pod kierunkiem dr hab. Ryszarda K. Borówki oraz prof. dr hab. Karola Rotnickiego, na pod- stawie „Projektu badań geologicznych” (wspólnego dla arkuszy Kluki i Główczyce) sporządzonego przez ten sam zespół autorski, a następnie zatwierdzonego decyzją Głównego Geologa Kraju w Ministerstwie Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 10 maja 1988 r. (KOPBG /015/2961/88). Prace terenowe geologiczno-zdjęciowe i dokumentacyjne przeprowadzono w latach 1988–1994. Oprócz wymienionych autorów, uczestniczyli w nich także: dr Adam Wojciechowski, dr Mieczy- sław Borówka oraz dr Zygmunt Młynarczyk. W celu udokumentowania zdjęcia geologicznego wykonano 1092 sond ręcznych przeważnie o głębokości 2,0–4,5 m, 42 otwory wiertnicą mechaniczną o głębokości 5–30 m, 31 wkopów i odsło- nięć oraz 4 wiercenia badawcze o następujących głębokościach: 102,0 m — otw. 5 (Żelazo), 200,0 m, otw. — 12 (Wierzchocino), 160,5 m — otw. 28 (Klęcino), oraz 148,0 m — otw. 74 (Grapice). Pod- czas prac dokumentacyjnych wykorzystano także dokumentacje torfowe (IMUZ) oraz istniejące wiercenia archiwalne, badawcze i hydrogeologiczne. Zostały wykonane również badania geoelek- tryczne przez Zakład Geofizyki i Geotechniki Przedsiębiorstwa Projektowo-Wykonawczego Budow- nictwa Komunikacyjnego BUDOKOM w Warszawie [37]. Ciąg sondowań geoelektrycznych, o dłu- gości około 27 km, poprowadzono wzdłuż linii przekroju geologicznego. W związku z pracami dokumentacyjnymi wykonano także: — badania litologiczno-petrograficzne osadów czwartorzędowych obejmujące analizy uziar- nienia (349 próbek), składu petrograficznego żwirów (94 próbki), składu minerałów ciężkich (78 próbek), stopnia obróbki ziarn kwarcu (115 próbki), zawartości węglanu wapnia (162 próbki) oraz składu chemicznego (84 próbki) [11]; — oznaczenia wieku metodą 14C 9 próbek utworów organicznych pochodzących z sond doku- mentacyjnych [13]; — oznaczenia wieku metodą termoluminescencji [13] 18 próbek glin zwałowych pochodzących z trzech otworów kartograficznych (otw. 12 — 9 próbek, otw. 28 — 6 próbek oraz otw. 74 — 3 próbki); Niniejsze opracowanie jest pierwszym kompleksowym ujęciem budowy geologicznej okolic Główczyc, ze szczególnym uwzględnieniem osadów czwartorzędowych. Dotychczas jedynymi opracowaniami geologiczno-kartograficznymi były: Mapa geologiczna polski w skali 1:200 000, ark. Słupsk [46, 47] oraz niemiecka mapa geologiczna w skali 1:25 000 arkusze Stojentin i Glowitz [17, 20], obejmujące wschodnią część omawianego arkusza. Wydzielenia litologiczne przyjęte na wyżej wymienionych niemieckich mapach jak również ujęcie problemów stratygraficznych całko- wicie odbiegają od stosowanych w niniejszym opracowaniu. Na wschód od obszaru arkusza Główczyce znajduje się arkusz Lębork [50, 52]. Od północy omawiany teren sąsiaduje z arkuszem Kluki a od zachodu z arkuszem Smołdzino. Dla analizowanego terenu istnieje wiele opracowań dotyczących zagadnień związanych z bu- dową geologiczną podłoża mezozoicznego i paleozoicznego, a także znaczna liczba prac omawiają- cych problemy geomorfologiczne i paleogeograficzne związane z ostatnim okresem zimnym i holo- cenem. Szczególnie dużo uwagi poświęcono następującym zagadnieniom: — budowie geologicznej i wykształceniu litologicznemu utworów