STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PODEGRODZIE NA LATA 2014 – 2020 Załącznik do Uchwały Nr. Rady Gminy Podegrodzie Z dnia GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PODEGRODZIE NA LATA 2014-2020 PAŹDZIERNIK 2013 1 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PODEGRODZIE NA LATA 2014 – 2020 Spis treści: WSTĘP ......................................................................................................................................4 1. Rys metodologiczny ..............................................................................................................6 2. Podstawy prawne systemu pomocy społecznej w Polsce ..................................................8 2.1. Problematyka pomocy społecznej w regulacjach prawnych Unii Europejskiej ...............14 2.2. Dokumenty programowe na szczeblu krajowym i regionalnym ......................................16 2.3. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 ..............................19 2.4. Regionalny Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej w Województwie Małopolskim na lata 2013-2020 ............................................................................................................20 2.5. Małopolski Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2007 - 2013 ......................................................................................................................21 2.6. Strategia Rozwoju Powiatu Nowosądeckiego na lata 2006-2013 ....................................22 2.7. Strategia Rozwoju Gminy Podegrodzie na lata 2014-2020 ..............................................23 3. Diagnoza sytuacji społecznej na terenie gminy Podegrodzie .........................................24 3.1. Charakterystyka Gminy Podegrodzie ..............................................................................24 3.2. Herb Gminy Podegrodzie .................................................................................................26 3.3. Historia .............................................................................................................................28 3.4. Rolnictwo na terenie Gminy ............................................................................................32 3.5. Przedsiębiorczość .............................................................................................................34 3.6. Organizacje pozarządowe ................................................................................................35 3.7. Ochrona Zdrowia .............................................................................................................42 3.8. Kultura i sztuka ................................................................................................................45 3.9. Sport i rekreacja ...............................................................................................................54 4. Demografia ........................................................................................................................57 5. Bezrobocie .........................................................................................................................62 5.1. Rynek pracy .....................................................................................................................66 6. Edukacja i wychowanie przedszkolne ............................................................................68 7. Bezpieczeństwo publiczne na terenie Gminy Podegrodzie ...........................................83 7.1. Zagrożenie przestępczością .............................................................................................84 7.2. Bezpieczeństwo w ruchu drogowym ...............................................................................86 2 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PODEGRODZIE NA LATA 2014 – 2020 7.3. Realizacja zadań prewencyjnych, programy edukacyjne .................................................88 7.4. Najważniejsze potrzeby i problemy obszaru bezpieczeństwa w Gminie Podegrodzie na najbliższe lata .........................................................................................89 8. Pomoc społeczna ................................................................................................................90 8.1. Zadania ustawy o pomocy społecznej ..............................................................................91 8.2. Struktura rodzin objętych pomocą ...................................................................................93 8.3. Zadania ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów ............................................................102 8.4. Realizacja ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej ..........................104 8.5. Niepełnosprawność ........................................................................................................107 8.6. Budżet Ośrodka Pomocy Społecznej w Podegrodziu ....................................................112 9. Analiza wyników badań ankietowych ...........................................................................118 10. Analiza SWOT ..............................................................................................................142 11. Kierunki rozwoju społecznego gminy .........................................................................144 12. Monitoring i wdrażanie strategii .................................................................................149 ZAKOŃCZENIE ................................................................................................................152 Bibliografia ..........................................................................................................................153 Spis tabel, wykresów i rysunków .......................................................................................155 3 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PODEGRODZIE NA LATA 2014 – 2020 WSTĘP Nigdy nie powątpiewaj w to, że mała grupa rozważnych ludzi, jaką jest rodzina lub mała społeczność lokalna nie może zmienić świata; w rzeczywistości może to zrobić tylko ona. Sentencja Międzynarodowego Roku Rodziny (1993) Gminna Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2014 - 2020 jest długookresowym dokumentem programowym, który ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa społecznego mieszkańców Gminy Podegrodzie ze szczególnym uwzględnieniem grup zagrożonych wykluczeniem społecznym. Termin strategii funkcjonuje w obszarze polityki społecznej już od kilkunastu lat. Zgodnie z definiują socjologiczną: Strategia to zaplanowany i często realizowany w praktyce sposób osiągania jakiegoś wyznaczonego celu (…) teoria, a także metody i techniki rozwiązywania określonych problemów badawczych 1. Obowiązek opracowania strategii rozwiązywania problemów społecznych wynika z art. 17 ust 1 pkt. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r.: opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka 2 . Integracja i rozwiązywanie problemów społecznych jest obok rozwoju infrastruktury jednym z najważniejszych zadań gminy. Samorząd oraz instytucje pomocowe opierały dotąd swoje zadania o opracowany w 2005 roku dokument strategiczny – Gminną Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2006 - 2013. Zmieniająca się rzeczywistość społeczna przez osiem lat, przyniosła nowe potrzeby i problemy. Jednocześnie był to czas na wzmocnienie zasobów ludzkich i infrastruktury, 1 K. Olechnicki, P. Załęski; Słownik Socjologiczny 2 Ustawa o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. ( t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 182 z póź. zm.) 4 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE PODEGRODZIE NA LATA 2014 – 2020 między innymi dzięki kolejnemu okresowi funkcjonowania funduszy europejskich. W latach 2006 - 2013 pojawiły się nowe pomysły, projekty i usługi społeczne. Stwierdzono, że dane diagnostyczne i cele strategiczne zawarte w dokumencie z lat 2006 - 2013 wymagają aktualizacji oraz opracowania ich według standardów partycypacji społecznej wraz z zespołem reprezentującym społeczność lokalną. Zapewnia to najszersze poznanie potrzeb społecznych oraz trybu i sposobu ich zaspakajania. Społeczna filozofia rozwoju gminy opiera się na pojęciu dobra wspólnego i wspólnoty co oznacza, że samorząd jest stworzony po to by realizować potrzeby społeczeństwa obywatelskiego. Główne miejsce w tej filozofii zajmuje realizacja zasady subsydiarności czyli uznania znaczenia jednostki (obywatela) i rodziny3. Strategia rozwiązywania problemów społecznych nastawiona jest na rozszerzenie i pogłębienie form pracy socjalnej, współpracę z instytucjami i organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pomocą społeczną w gminie. Problemy społeczne nie są cechą pojedynczych osób ale rodzin, grup społecznych oraz całej społeczności lokalnej. Systemowe rozwiązania i współpraca instytucji pomocowych daje szansę na skuteczne przywracanie osób do samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie. Cytując Raport Analiza Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Instytutu Rozwoju Służb Społecznych w Warszawie należy dodać, iż: Zasadniczym celem każdej strategii jest doprowadzenie do zmiany określonego niekorzystnego zjawiska np. w strukturze społecznej, ekonomii, gospodarce, polityce społecznej itp.4. Ważną