NGABEN PRANAWA PERJALANAN KE SORGA YANG NYAMAN DENGAN INTERVENSI ERGONOMI MADE SRI PUTRI PURNAMAWATI Penerbit IHDN Press 2019 i Judul: Ngaben Pranawa Perjalanan ke Sorga yang Nyaman dengan Intervensi Ergonomi Penulis: Made Sri Putri Purnamawati ISBN: 978-623-7294-02-3 Layout & Cover: Made Narendra Danadwipa Penerbit: IHDN PRESS Redaksi: Jalan Ratna No. 51 Denpasar Kode Pos 80237 Telp/Fax: 0361 226656 Email: [email protected] / [email protected] Web: ihdnpress.ihdn.ac.id / ihdnpress.or.id Cetakan Pertama, Juni 2019 Hak cipta dilindungi oleh undang-undang. Dilarang memperbanyak karya tulis ini dalam bentuk dan dengan cara apapun tanpa ijin tertulis dari penerbit. ii KATA PENGANTAR Om Swastyastu, Rasa angayubagia kami haturkan kehadapan Ida Sang Hyang Widhi Wasa karena atas Asung Wara Nugraha Beliau, Buku berjudul “Ngaben Pranawa Perjalanan ke Sorga yang Nyaman dengan Intervensi Ergonomi” dapat diselesaikan dengan baik. Apa yang menjadi pokok dalam pembuatan buku ini ialah untuk meningkatkan kualitas Sumber Daya Manusia Umat Hindu, meningkatkan pemahaman ajaran agama Hindu bagi masyarakat khususnya dalam pelaksanaan Ngaben Pranawa. Buku ini merupakan pedoman untuk ngaben pranawa yang disusun dengan intervensi ergonomi dengan penerapan teori ergonmi dan sudah di praktekkan dan di uji coba yang berhasil meningkatkan produktivitas, kenyamanan fisiologi dan physiology bagi yang membuat upacara dan yang melakukan upacara keagamaan Penulis menyadari bahwa buku ini masih jauh dari kata sempurna, maka dari itu penulis berharap kritik dan saran yang membangun untuk buku ini. Buku ini dapat tersusun dengan baik atas bantuan dari berbagai pihak. Oleh karena itu, penulis mengucapkan terima kasih untuk berbagai pihak yang terlibat di dalam pembuatan buku ini. Om, Santih, Santih, Santih Om Denpasar, 23 Mei 2019 Penulis Dr. Made Sri Putri Purnamawati iii DAFTAR ISI KATA PENGANTAR ............................................................................................. ii DAFTAR ISI ............................................................................................................. iii BAB I PENDAHULUAN ...................................................................................... 1 1.1. Intervensi Ergonomi .................................................................................. 1 1.2. Ngaben Pranawa ........................................................................................ 7 BAB II PERSIAPAN NGABEN PRANAWA ...................................................... 15 2.1. Persiapan Memandikan Jenazah ............................................................. 15 2.1.1. Eteh-Eteh Sawa................................................................................... 16 2.2. Tirta .............................................................................................................. 16 2.3. Membuat Pepaga dan Slepa ..................................................................... 16 2.4. Memandikan Jenazah ................................................................................ 17 2.5. Kelengkapan Sawa .................................................................................... 18 2.6. Pemercikan Tirta ........................................................................................ 19 2.7. Penempatan Jenazah ................................................................................. 19 BAB III UPACARA NATAB SAJI DAN AYABAN............................................ 20 3.1. Sesaji Putih Kuning.................................................................................... 20 3.2. Macam Jajan Sesaji Yang Disiapkan........................................................ 21 BAB IV UPACARA DAN BANTEN PENGAJUMAN ...................................... 22 4.1. Perlengkapan Bale Pangaskara/Pengajuman Dari Bawah................... 22 4.2. Tata Cara Pengajuman .............................................................................. 22 4.3. Banten Diruang Pengajuman ................................................................... 23 iv 4.4. Membuat Dius Kumeligi .......................................................................... 24 BAB V UPACARA DAN BANTEN PEMERASAN ........................................... 25 5.1. Banten Memeras ......................................................................................... 25 5.2. Baten Pepegat ............................................................................................. 26 BAB VI UPACARA DAN BANTEN MELASPAS WADAH ............................ 28 6.1. Banten Pemakuhan .................................................................................... 28 6.2. Banten Pemlaspas ...................................................................................... 28 BAB VII UPACARA DAN BANTEN DI SETRA ................................................ 29 7.1. Di Sanggah Surya....................................................................................... 29 7.2. Banten Meja ................................................................................................ 29 7.3. Di Sor Surya " Banten Penebusan " Banten Pegenian ........................... 29 7.4. Di Wantilan Pedanda ................................................................................ 30 7.5. Sesudah Sawa Puun Siram Dengan ....................................................... 31 7.6. Di Ajeng Wantilan Banten Di Setra - yang muput Ida Pedanda ........ 31 BAB VIII UPACARA DAN BANTEN NGEREKA TULANG .......................... 32 BAB IX UPACARA DAN BANTEN NGANYUT .............................................. 33 9.1. Banten Pengrarungan ................................................................................ 33 BAB X UPACARA DAN BANTEN NGERORASIN .......................................... 34 10.1. Bertempat di Merajan/Sanggah ............................................................. 34 10.2. Dibalai Tempat Jenazah .......................................................................... 34 BAB XI SOROHAN DAN JUMLAH BANTEN YANG PERLU DISIAPKAN ................................................................................ 35 v 11.1. Suci ............................................................................................................. 35 11.2. Sayut Pengambiyan ................................................................................. 36 11.3. Soroan ........................................................................................................ 36 11.4. Glarsanga .................................................................................................. 37 11.5. Banten Pemegat ........................................................................................ 37 11.6. Lis Amuan-Amuan .................................................................................. 37 11.7. Lis Senjata .................................................................................................. 37 11.8. Peras Aepan .............................................................................................. 38 11.9. Daksina Gede ............................................................................................ 38 11.10. Putih Kuning di Oton ........................................................................... 39 11.11. Saji Saji Dendeng Banding di Setra .................................................... 39 11.12. Banten Pegeruan Sor Surya ................................................................. 39 11.13. Durmenggala ......................................................................................... 39 11.14. Lekah Nampan di Setra........................................................................ 39 11.15. Caru Brumbun ....................................................................................... 39 11.16. Prascita .................................................................................................... 40 11.17. Pengulapan ............................................................................................ 41 11.18. Jejeg Urip ................................................................................................ 41 11.19. Pejati ........................................................................................................ 42 BAB XII BANTEN KHAS UPACARA NGABEN PRANAWA ........................ 43 12.1. Sodan Japit ............................................................................................. 43 12.2. Sesaji Dendeng Banten ......................................................................... 43 vi 12.3. Ukur Atau Sukat ................................................................................... 44 12.4. Adegan.................................................................................................... 44 12.5. Soksokan ................................................................................................. 45 12.6. Peneteh ................................................................................................... 45 12.7. Nasi Angkep Satu Soroh ...................................................................... 46 12.8. Dua Buah Panjang ................................................................................. 47 12.9. Lampad Unter ....................................................................................... 49 12.10. Bubur Pirata Satu Soroh ....................................................................... 49 12.11. Uter Bubur Pirata .................................................................................