Edukacyjne konteksty doświadczania świata sztuki Edukacyjne konteksty doświadczania świata sztuki Redakcja naukowa: Ewa Kochanowska Rafał Majzner Ernest Zawada Kraków 2017 Recenzenzja Lidia Kataryńczuk-Mania, prof. UZ dr hab. Urszula Szuścik, prof. UŚ dr hab. Redakcja naukowa Ewa Kochanowska Rafał Majzner Ernest Zawada Projekt okładki Łukasz Maciejowski Korekta Dagmara Tomiczek Redakcja techniczna Studio MOT © Copyright by Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej ISBN 978-83-937992-4-4 Kraków 2017 Wydawca Studio MOT ul. Józefitów 6/2 30-039 Kraków www.studiomot.pl [email protected] Recenzenzja Lidia Kataryńczuk-Mania, prof. UZ dr hab. Urszula Szuścik, prof. UŚ dr hab. Redakcja naukowa Spis treści Ewa Kochanowska Rafał Majzner Ernest Zawada Teoretyczne konteksty edukacji artystycznej Projekt okładki Łukasz Maciejowski Eugeniusz Sąsiadek Korekta Wokalistyka a ogólna kultura muzyczna w Polsce .........................11 Dagmara Tomiczek Iwona Kowalkowska Pytanie o potrzebę i zasadność rozwoju kameralistyki Redakcja techniczna wokalno-instrumentalnej w szkołach i uczelniach muzycznych Studio MOT edukujących w zakresie śpiewu. Noeza ..................................19 Małgorzata Kaniowska Perspektywy nauczania propedeutyki dyrygowania w szkołach muzycznych II stopnia ......................................41 Jadwiga Uchyła-Zroski Transmisja kultury muzycznej od dawnych tradycji polskich ku współczesności ...........................53 Krystyna Ferenz Etyczne i estetyczne kryteria muzyki stosowane przez dzieci ................69 Joanna Nowicka Wybrane aspekty prywatnego szkolnictwa artystycznego we współczesnych uwarunkowaniach społecznych .........................83 Ernest Zawada Co można opowiedzieć kreską? Zagadnienia edukacji plastycznej ............93 Zbigniew Nowak „Bariera oczywistości” w edukacji artystycznej dzieci .....................103 Ewa Kumik Kulturotwórcza rola nauczyciela muzyki w środowisku lokalnym ...........115 Justyna Modrzejewska, Jolanta Walaszek-Latacz Znaczenie zajęć tanecznych w kontekście zdrowia dzieci w młodszym wieku szkolnym .........................................125 Stanisław Ciupka Obecność sacrum w ludzkiej kulturze ..................................139 Z badań nad wpływem muzyki na rozwój i funkcjonowanie człowieka w edukacji artystycznej dzieci 103 Andrzej W. Mitas, Anna M. Lipowicz Ewa Kumik 115 Numeryczna analiza emisji głosu w aspekcie jakości brzmieniowej ..........155 Kulturotwórcza rola nauczyciela muzyki Wstęp w środowisku lokalnym 115 Maria Bieńkowska, Anna Lipowicz, Andrzej W. Mitas Justyna Modrzejewska, 125 O (nie)efektywności tzw. muzykoterapii prenatalnej ......................173 Jolanta Walaszek-Latacz 125 Znaczenie zajęć tanecznych Zenon Mojżysz w kontekście zdrowia dzieci Tzw. „Kancjonał cieszyński” ze zbiorów Biblioteki im. Tschammera w młodszym wieku szkolnym 125 Dynamiczne zmiany społeczne, postęp cywilizacyjny i przemiany Ciupka Stanisław 139 – zabytek niesłusznie nieznany i zapomniany ............................185 w obrębie samej sztuki wymuszają na teoretykach i praktykach aktualne Obecność sacrum w ludzkiej kulturze 139 Katarzyna Kamińska, Joanna Sobczyk spojrzenie na edukację artystyczną oraz wskazują na potrzebę powiązania Andrzej W. Mitas 155 Pedagogika teatru w kontekście pracy z osobami niepełnosprawnymi ........197 Anna M. Lipowicz 155 jej w sposób twórczy z teorią i praktyką pedagogiczną. Sztuka stanowi Numeryczna analiza emisji głosu Mariola Kokowska bowiem przestrzeń nabywania przez człowieka bogatych i zróżnicowa- w aspekcie jakości brzmieniowej 155 Związek osobowości i preferencji muzycznych Maria Bieńkowska 173 nych doświadczeń przeżytych i zapośredniczonych. Jak pisze Franciszek Anna Lipowicz 173 z regulacją nastroju w praktyce muzykoterapii ...........................209 Chmielowski, „samo pojęcie doświadczenia, choć służy określeniu ele- Andrzej W. Mitas 173 mentarnych zjawisk i stanów rzeczowych, mających być podstawą i gwa- O (nie)efektywności tzw. muzykoterapii prenatalnej 173 Edukacja artystyczna rancją prawdziwości oraz pewności poznania, nie jest pojęciem jasno Zenon Mojżysz 185 określonym ani jednoznacznym. Mimo pozorów bezpośredniości, oczy- Tzw. Kancjonał cieszyński – wybrane rozwiązania praktyczne ze zbiorów Biblioteki im. Tschammera wistości i źródłowości, jest ono raczej pojęciem teoretycznym i systemo- – zabytek niesłusznie nieznany i zapomniany 185 Grzegorz Piotr Kołodziej, Monika Fedyk-Klimaszewska wym, czyli nabiera konkretnej treści dopiero w ramach określonej per- Katarzyna Kamińska 193 spektywy filozoficznej i światopoglądowej”1. Doświadczanie sztuki może Joanna Sobczyk 193 Z doświadczeń pedagogów – specyfika kształcenia emisji głosu Pedagogika teatru na poziomie średnim i wyższym szkolnictwa artystycznego ................231 wyrażać się z jednej strony w postawie kontemplacyjnej i receptywnej, w kontekście pracy z osobami niepełnosprawnymi 193 Monika Gubała będącej odpowiedzią na aktywnie oddziałującą wartość obecną w sztuce, Mariola Kokowska 205 2 Związek osobowości i preferencji muzycznych Sztuka w edukacji – projekty edukacyjne ...............................245 z drugiej zaś strony, doświadczenie może być artystycznym działaniem . z regulacją nastroju w praktyce muzykoterapii 205 Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktycz- Romualda Ławrowska Grzegorz Piotr Kołodziej 227 ne, terapeutyczne, jednak to nie one stanowią o istocie sztuki. Obcowanie Monika Fedyk-Klimaszewska 227 Zintegrowane działania artystyczne dzieci Z doświadczeń pedagogów w teorii i praktyce szkolnej. Projekt „Muzyczne animacje” .................255 ze sztuką jest nie tylko środkiem poznawania świata, lecz także stymulato- – specyfika kształcenia emisji głosu rem zaspokojenia szczególnie istotnej dla człowieka potrzeby doznawania na poziomie średnim i wyższym Dorota Sobierańska szkolnictwa artystycznego 227 Gdzie sztuka łączy się z naturą przeżyć przez różne formy wychowania estetycznego. Fakt wielorakiego Monika Gubała 241 – metoda projektów we wczesnej edukacji ...............................273 oddziaływania sztuki na rozwój i funkcjonowanie człowieka we wszyst- Sztuka w edukacji – projekty edukacyjne 241 kich sferach życia skłonił nauczycieli akademickich, artystów, muzyko- Dorota Sobierańska 269 Paulina Bielesz Gdzie sztuka łączy się z naturą Solfeż barwy i jego uwarunkowania w pracy logów i pedagogów różnych specjalności bezpośrednio lub pośrednio – metoda projektów we wczesnej edukacji 269 przy tworzeniu gier komputerowych – z badań własnych ..................287 związanych ze sztuką do podjęcia naukowo-badawczych rozważań nad Paulina Bielesz 283 Solfeż barwy i jego uwarunkowania Ewa Zimny edukacyjnymi kontekstami doświadczania świata sztuki. Podjęte tematy w pracy przy tworzeniu gier komputerowych Dziecko i sztuka – założenia teoretyczne a rzeczywista działalność w monografii są odzwierciedleniem wieloaspektowych i wielotorowych – z badań własnych 283 edukacyjna nauczycieli przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej .............297 1 F. Chmielowski, Sztuka i doświadczenie, „Estetyka Krytyka” 2/2005-1/2006, nr 9/10, s. 67-68. 2 Tamże, s. 68-70. Wstęp Dynamiczne zmiany społeczne, postęp cywilizacyjny i przemiany w obrębie samej sztuki wymuszają na teoretykach i praktykach aktualne spojrzenie na edukację artystyczną oraz wskazują na potrzebę powiązania jej w sposób twórczy z teorią i praktyką pedagogiczną. Sztuka stanowi bowiem przestrzeń nabywania przez człowieka bogatych i zróżnicowa- nych doświadczeń przeżytych i zapośredniczonych. Jak pisze Franciszek Chmielowski, „samo pojęcie doświadczenia, choć służy określeniu ele- mentarnych zjawisk i stanów rzeczowych, mających być podstawą i gwa- rancją prawdziwości oraz pewności poznania, nie jest pojęciem jasno określonym ani jednoznacznym. Mimo pozorów bezpośredniości, oczy- wistości i źródłowości, jest ono raczej pojęciem teoretycznym i systemo- wym, czyli nabiera konkretnej treści dopiero w ramach określonej per- spektywy filozoficznej i światopoglądowej”1. Doświadczanie sztuki może wyrażać się z jednej strony w postawie kontemplacyjnej i receptywnej, będącej odpowiedzią na aktywnie oddziałującą wartość obecną w sztuce, z drugiej zaś strony, doświadczenie może być artystycznym działaniem2. Sztuka spełnia rozmaite funkcje, m.in. estetyczne, społeczne, dydaktycz- ne, terapeutyczne, jednak to nie one stanowią o istocie sztuki. Obcowanie ze sztuką jest nie tylko środkiem poznawania świata, lecz także stymulato- rem zaspokojenia szczególnie istotnej dla człowieka potrzeby doznawania przeżyć przez różne formy wychowania estetycznego. Fakt wielorakiego oddziaływania sztuki na rozwój i funkcjonowanie człowieka we wszyst- kich sferach życia skłonił nauczycieli akademickich, artystów, muzyko- logów i pedagogów różnych specjalności bezpośrednio lub pośrednio związanych ze sztuką do podjęcia naukowo-badawczych rozważań nad edukacyjnymi kontekstami doświadczania świata sztuki. Podjęte tematy w monografii są odzwierciedleniem wieloaspektowych i wielotorowych 1 F. Chmielowski, Sztuka i doświadczenie, „Estetyka Krytyka” 2/2005-1/2006, nr 9/10, s. 67-68. 2 Tamże, s. 68-70. 8 Wstęp Wstęp 9 podejść teoretycznych i metodologicznych oraz przybliżają nam obraz cenia artystycznego odnoszące się do różnych etapów edukacyjnych. aktualnie realizowanych kierunków badań w ramach różnych ośrodków Większość opracowań dotyczy metody projektów w edukacji. Autorzy akademickich w Polsce. tekstów uzasadniają tezę głosząca, że projekty edukacyjne są ciekawą Na treść książki, obejmującej trzy części, składa