L R Liberaal Reveil Liberaal Liberaal Reveil LR 1 Crisis… hoe zullen de ‘‘ West-Europeanen reageren als er dadelijk echt een toeslaat? RUMOR D E CR I S I S ,, RoollÎO uP.J: SAN Pet1R o, uru rno. _ cS. M . HA ENCARGADO Q UE LE COMPRl!N f.N MEl.JLL A. Patrick van Schie DOS BURROS QUE NO PASEN OE SEJS P :ESE T AS . ■ (El mi,mo Jlodr fgut: , r,Jlc. xio111J 11do): 10JOS MÎOI ,oué M INJSTROS TE N DRÁN QUE DIMIT IR 1 maart 2015 56 e jaargang, maart 2015 (1) jaargang, Het is crisis! Oekraïne, ebola en de risico-regelreflex Realistisch buitenlandbeleid volgens Halbe Zijlstra Wat is sociaal-liberalisme? 56e jaargang, maart 2015 (1) Liberaal Reveil is een uitgave van de Prof.mr. B.M. TeldersStichting LR INHOUDSOPGAVE COLOFON LR LR Liberaal Reveil is een uitgave van de Prof.mr. B.M. TeldersStichting Column. Verantwoordelijkheid bij de vrijheid van meningsuiting Charlotte Maas 1 Redactie Thema: de crises van nu dr.ir. R.D. Woittiez (voorzitter) mw.drs. F.D. de Beaufort dr. C.F. van den Berg Help, een crisis! Enkele opmerkingen over historische bijziendheid prof.dr. J.A. Bruijn Patrick van Schie 3 drs. H.H.J. Labohm mw. C.A.M. Maas MA (eindredacteur) De crisis van de liberaal-democratische internationale orde dr. P.G.C. van Schie prof.dr.ir. T. de Vries Ruud van Dijk 6 prof.dr. M.L.J. Wissenburg Over crisis, revolutie en vooruitgang Redactieadres Raoul Gervais 12 Mauritskade 21 2500 GV Den Haag telefoon: 070-3631948 Waarom juist liberalen de risico-regelreflex na crises moeten weerstaan e-mail: [email protected] Ira Helsloot 17 website: www.teldersstichting.nl Ebola. Is Nederland eigenlijk voorbereid? Auteursrechten De auteursrechten liggen bij de uitgever. Rob Riesmeijer 22 De vetgedrukte inleidingen bij de artikelen zijn opgesteld door de redactie, niet door de auteur(s). Schrijven in Liberaal Reveil geschiedt altijd op persoonlijke titel. Bestuurlijke notities bij de ebola-aanpak ISSN 0167-0883 Reinout Woittiez 26 Abonnementenadministratie Kortom. Veiligheid: laat ruimte aan de professional Mauritskade 21 2500 GV Den Haag Ben Swagerman 28 telefoon: 070-3631948 [email protected] Abonnementen Wat is sociaal-liberalisme? Een briefwisseling Een papieren abonnement op Liberaal Reveil (4 nummers) kost €34,- euro per jaar (buitenland: €44,-). Patrick van Schie en Frank van Mil 30 Losse nummers kosten €9,50. Een abonnement op TeldersCommunity.nl (alle publicaties van de TeldersStichting digitaal beschikbaar, inclusief Liberaal Reveil) kost €35,-. Inkomensverschillen zijn amoreel. De ethiek van de inkomens- en vermogensverschillen in de markteconomie Druk & Vormgeving Auke Leen 36 G3M - Grafisch & MultiMedia Management, Zoetermeer Op zoek naar de ‘ware’ liberaal. Boekbespreking Illustratie omslag ‘Rumor de crisis’, cartoon in het Spaanse tijdschrift Gedeón, 6 mei 1904. Diederick Slijkerman 42 Advertentietarieven Realistisch buitenlandbeleid Advertentietarieven zijn op aanvraag beschikbaar. Halbe Zijlstra 46 Inhoudsopgave Liberaal Reveil maart 2015 (1) Colofon COLUMN LR VERANTWOORDELIJKHEID BIJ DE VRIJHEID VAN MENINGSUITING – Charlotte Maas – De aanslagen in Parijs begin dit jaar op de redactie een beroep te doen. Iedere liberaal weet: met vrij- van satirisch tijdschrift Charlie Hebdo en een Joodse heid komt verantwoordelijkheid. Vrijheid op zich is supermarkt waren een aanval op de vrijheid van me- niet voldoende om in een pluriforme samenleving ningsuiting en daarmee op een fundamentele pijler vreedzaam samen te leven. Als mensen elkaar doel- onder onze liberale rechtsstaat. In Parijs, maar ook in bewust en keer op keer beledigen, moeten we niet diverse steden in Nederland, gingen velen de straat verbaasd zijn als de vrijheid van meningsuiting op en de digitale snelweg op, zich identificerend met de een gegeven moment zelf ter discussie komt te staan slachtoffers onder de slogan ‘Je suis Charlie’. Dat ge- (wat uiteraard de moorden niet rechtvaardigt). Al- baar gaf natuurlijk uitdrukking aan de afschuw over leen roepen dat de vrijheid van meningsuiting koste de misdaden en die gevoelens deel ik zonder enige wat kost verdedigd moet worden, volstaat dan niet twijfel. Toch voelde ik me niet geroepen om aan die meer. Maar terwijl liberalen mogen bogen op een beweging mee te doen. lange traditie van pleitbezorgers voor de vrijheid van Laat ik voorop stellen dat het belang van de vrij- meningsuiting, zijn zij muisstil wanneer het gaat heid van meningsuiting nauwelijks overschat kan over de manier waarop die vrijheid in de praktijk worden. In zijn boek On Liberty verdedigde John wordt gebruikt. Stuart Mill op grond van een viertal punten het vrije ‘Kwetsen’, ‘haat zaaien’ en ‘beledigen’ zijn uiterst woord. Ten eerste is het mogelijk dat een mening subjectieve begrippen en laten zich lastig vertalen waaraan men het zwijgen wil opleggen, toch waar is in algemeen geldende normen. Maar daarmee zijn – ook al zijn we nog zo overtuigd van ons eigen ge- het nog geen loze begrippen geworden. Juist om die lijk. Ten tweede kan een onderdrukte opvatting, ook reden geven we de rechter hier niet graag het laatste al is die niet juist, toch een element van waarheid woord, maar is een maatschappelijke discussie over bevatten. Ten derde meende Mill dat de heersende het gebruik van de vrijheid van meningsuiting des te opinie door velen al snel als een vooroordeel zou meer prangend. We zullen dus oog moeten hebben worden aangehangen, zonder begrip of gevoel voor voor de manier waarop de vrijheid van meningsui- de rationele gronden. Heersende meningen moeten ting beoefend wordt en uitwerkt. daarom steeds voor discussie vatbaar zijn. En ten De vrijheid van meningsuiting impliceert dat vierde moet voorkomen worden dat een leerstelling anderen gekwetst kunnen worden door iemands een dogma wordt, zijn eigenlijke betekenis verliest woorden. We accepteren de kans op belediging om- en aan de ontwikkeling van nieuwe ideeën in de weg dat de vrijheid van meningsuiting zoveel waard is. staat. Belediging kan geen grond voor beperking van Maar dat is niet hetzelfde als het doelbewust kwet- de vrijheid van meningsuiting zijn. Iedereen kan per sen van personen. Mensen kunnen bovendien in slot van rekening wel claimen beledigd te zijn. En verschillende vormen ‘doelbewust kwetsen’. Iemand het wordt bijzonder lastig kritiek op een dogma te uit liefde wakker schudden door hem eens hardop uiten zonder iemand ‘geestelijke pijn’ te doen. ‘Pa- de waarheid te zeggen, is niet hetzelfde als gelovigen rijs’ laat nog maar eens zien dat deze argumenten keer op keer belachelijk maken. Het eerste kan lei- niet vaak genoeg herhaald kunnen worden. den tot respect, maar met het tweede verspeel je juist Het feit dat ik weigerde in januari als Charlie krediet. Het kan er zomaar toe leiden dat je uitein- door het leven te gaan, betekende dan ook geens- delijk niet meer serieus wordt genomen; dan daalt zins dat ik de juridische grenzen van de vrijheid van de waarde van je vrijheid van meningsuiting – niet meningsuiting zou willen verleggen teneinde die in ideologisch, maar wel in maatschappelijk opzicht. vrijheid in te perken. Ik kon mij echter niet vereen- De manier waarop de vrijheid van meningsuiting zelvigen met de werkwijze van Charlie Hebdo. Het wordt gebruikt is dus relevant, ook voor liberalen. doelbewust kwetsen of belachelijk maken van men- Het is niet zo dat, omdat ik mij liberaal noem, sen die een bepaalde religie aanhangen doet afbreuk ik geen ideeën zouden hebben over wenselijke en aan de vrijheid van meningsuiting waarop men zegt fatsoenlijke bejegening. Het is wél zo dat, omdat maart 2015 (1) Column 1 ik mij liberaal noem, ik de verantwoordelijkheid zen en van homo kan je niet genezen.’ De EO bood bij het individu leg. De manier waarop de vrijheid excuses aan voor het geval mensen zich gekwetst van meningsuiting wordt gebruikt is een individuele voelden door het verhaal van Thony, maar niet voor verantwoordelijkheid. Iedere persoon zal zijn eigen het feit dat de omroep dit interview gepubliceerd afweging moeten en mogen maken bij de manier had. De EO heeft niet doelbewust willen kwetsen, waarop hij of zij de ander bejegent. Maar dat die maar stond tegelijkertijd pal voor de vrijheid van handeling iets bij de ander teweeg brengt en daarom meningsuiting: de boodschap van Thony moet kun- ook verantwoordelijkheid vraagt, staat vast. nen worden uitgedragen. De omroep toonde zich De Evangelische Omroep heeft dat begrepen. hiermee een hoeder van de vrijheid van meningsui- Op het jongerenplatform BEAM van de omroep ting, zowel omdat zij een podium bood aan een ge- verscheen begin februari een interview met de ne- luid dat tegenwoordig zeldzaam is, maar óók omdat gentienjarige Thony, die homoseksueel geaard is. zij er blijk van gaf zich verantwoordelijk te voelen Na een periode van uitgaan in – naar eigen zeggen voor onverhoopt gekwetste lezers. – de ‘meest ordinaire gayclubs’, heeft hij besloten Anderzijds toont de ophef rond het interview geen homoseksuele relaties meer aan te gaan. Hij met Thony dat de vrijheid van meningsuiting ook vertelde dat God hem heeft laten inzien dat een ho- in ons land onder druk staat. Het verkondigen van moseksuele relatie niet strookt met Gods plan voor de mening dat homoseksualiteit beter niet geprakti- zijn leven. Dit interview riep een stortvloed aan seerd kan worden, druist in tegen de meerderheids- boze reacties op, niet alleen gericht aan Thony die opvatting en dreigt te verworden tot een mening die als een verrader werd gezien, maar ook aan de EO, niet meer geuit mag worden. Hoog tijd dat liberalen die volgens velen een dergelijk geluid in een land weer het voortouw nemen in een pleidooi voor de als Nederland niet zou mogen uitdragen. ‘De EO vrijheid van meningsuiting. Maar dan wel het com- is weer op de oude weg. Met een verhaal over een plete pleidooi graag: vrijheid voor álle meningen en genezen homo vol vooroordelen en karikaturen over met besef van verantwoordelijkheid. enge homo’s; wat een goedkope lage manier om met geforceerde evangelische blijheid op een vileine ma- C.A.M.