Załącznik do Uchwały Nr ………………………………… Rady Miejskiej w Sosnowcu z dnia ………………………………………………. z dnia ……………………………………………… Projekt pn.: „Zagłębiowski Park Linearny – rewitalizacja obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy” w ramach wdrażanego przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Programu Regionalnego „Rozwój miast poprzez wzmocnienie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, dialog społeczny oraz współpracę z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego”, dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata 2009-2014 Strategia Obszaru Funkcjonalnego – Zielona Infrastruktura Zagłębia Dąbrowskiego Sosnowiec, czerwiec 2016 SPIS TREŚCI 1 Wstęp ............................................................................................................................................... 3 2 Diagnoza strategiczna .................................................................................................................... 10 2.1 Definicja obszaru i ludności objętych Strategią ..................................................................... 10 2.1.1 Położenie geograficzne i powierzchnia ......................................................................... 13 2.2 Analiza posiadanych zasobów – delimitacja i charakterystyka Obszaru Funkcjonalnego Zagłębia Dąbrowskiego. .................................................................................................................... 17 2.2.1 Demografia i procesy demograficzne ............................................................................ 17 2.2.2 Gospodarka i rynek pracy .............................................................................................. 25 2.2.3 Transport i dostępność komunikacyjna ......................................................................... 35 2.2.4 Infrastruktura techniczna i usługi komunalne ............................................................... 41 2.2.5 Kultura ........................................................................................................................... 43 2.2.6 Edukacja i oświata ......................................................................................................... 50 2.2.7 Sport i rekreacja ............................................................................................................ 54 2.2.8 Handel – główne centra i poziom powiązań ................................................................. 68 2.2.9 Lecznictwo specjalistyczne ............................................................................................ 71 2.2.10 Pomoc społeczna ........................................................................................................... 74 2.2.11 Działalność organizacji pozarządowych ......................................................................... 75 2.2.12 Powiązania administracyjne .......................................................................................... 80 2.3 Zrównoważony rozwój Obszaru Funkcjonalnego Zagłębia Dąbrowskiego – analiza determinant. ...................................................................................................................................... 84 2.3.1 Zagospodarowanie przestrzenne .................................................................................. 84 2.3.2 Zanieczyszczenie środowiska ......................................................................................... 92 2.3.3 Działania JST zmierzające do poprawy warunków środowiska ................................... 100 2.3.4 Obszary cenne przyrodniczo i poddane ochronie ....................................................... 108 2.4 Potencjał Obszaru Funkcjonalnego oraz analiza barier i wyzwań rozwojowych – analiza SWOT ………………………………………………………………………………………………………………………………………. 113 3 Zintegrowany i innowacyjny rozwój terytorialny ........................................................................ 118 4 Ustalenia strategiczne ................................................................................................................. 123 4.1 Misja i wizja rozwoju ........................................................................................................... 123 4.2 Obszary priorytetowe, cele strategiczne i operacyjne ........................................................ 124 5 Spójność z europejską, krajową i regionalną polityką rozwoju ................................................... 138 5.1 Polityka Unii Europejskiej – realizacja polityk horyzontalnych ........................................... 138 5.2 Polityka rządowa, regionalna i lokalna ................................................................................ 139 5.2.1 Dokumenty strategiczne na poziomie krajowym ........................................................ 139 5.2.2 Dokumenty strategiczne na poziomie regionalnym .................................................... 144 5.2.3 Dokumenty strategiczne na poziomie lokalnym ......................................................... 147 6 System wdrażania Strategii ......................................................................................................... 156 7 Monitoring i ewaluacja ................................................................................................................ 160 8 Finansowanie ............................................................................................................................... 171 8.1 Potencjalne źródła finansowania strategii .......................................................................... 171 8.2 Zintegrowane inwestycje terytorialne i Kontrakt Terytorialny ........................................... 188 9 Wykaz tabel ................................................................................................................................. 191 10 Wykaz rysunków .......................................................................................................................... 192 11 Wykaz wykresów ......................................................................................................................... 193 STRATEGIA OBSZARU FUNKCJONALNEGO – ZIELONA INFRASTRUKTURA ZAGŁĘBIA DĄBROWSKIEGO str. 2 1 WSTĘP Przedmiotowa Strategia Obszaru Funkcjonalnego powstała w ramach projektu pn.: „Zagłębiowski Park Linearny – rewitalizacja obszaru funkcjonalnego doliny rzek Przemszy i Brynicy”, dofinansowanego ze środków Mechanizmu Finansowego EOG i środków krajowych na lata 2009- 2014. Jej celem jest zatem sformułowanie wspólnych dla Obszaru Funkcjonalnego celów rozwojowych, spójnych z założeniami projektu. Jednocześnie jednak Strategia stanowi dokument programowy dla obszaru, obejmującego swym zasięgiem większość regionu historyczno-geograficznej Zagłębia Dąbrowskiego, w tym: Miasto – powiat Sosnowiec; Miasto – powiat Dąbrowa Górnicza;; Powiat będziński; Miasto Będzin; Miasto Sławków; Miasto i Gmina Siewierz; Gmina Psary. Strategia staje się tym samym głównym dokumentem programowym działających w partnerskim porozumieniu gmin Zagłębia Dąbrowskiego, stanowiąc ich odpowiedź na wyzwania, jakie niesie za sobą nowa perspektywa finansowa budżetu UE na lata 2014-2020. Strategia Obszaru Funkcjonalnego zawiera strukturę celów i działań, niezbędnych do realizacji dla osiągnięcia pożądanego z punktu widzenia społeczności Zagłębia Dąbrowskiego poziomu rozwoju społeczno-ekonomicznego, opisywanego w Wizji Obszaru Funkcjonalnego: Obszar Funkcjonalny doliny rzek Przemszy, Białej Przemszy i Brynicy jako subregion spójny wewnętrznie, ukierunkowany proekologicznie, innowacyjny, aktywny oraz atrakcyjny dla mieszkańców i inwestorów. Tak postrzegane Zagłębie Dąbrowskie stanie się kluczową częścią nowoczesnej metropolii o znaczeniu międzynarodowym, zdolnej do konkurowania pod względem jakości życia z innymi ośrodkami miejskimi polskimi i zagranicznymi. Nowoczesne, aktywne społeczeństwo, tworzące i rozwijające innowacyjne, lokalne firmy bazować będzie na fundamencie funkcjonalnie zagospodarowanej przestrzeni urbanistycznej Obszaru Funkcjonalnego. Na ostatni z elementów (kwestię przemyślanej organizacji przestrzeni) autorzy niniejszego dokumentu położyli duży nacisk. Czynnik ten w dużej mierze odpowiada za warunki i jakość życia mieszkańców. W okresie ostatnich 25 lat transformacji ustrojowej był jednak często pomijany lub lekceważony. W dyskusjach społecznych prym wiodły zagadnienia o charakterze ekonomicznym – kwestie zatrudnienia, miejsc pracy, bezrobocia. Są one naturalnie istotne, jednak całkowita koncentracja na zagadnieniach kreacji wzrostu gospodarczego, bez uwzględnienia problematyki organizacji funkcjonalnego i zdrowego otoczenia prowadzi do sytuacji, gdy rozwój społeczno- ekonomiczny natrafia na barierę. Jest nim zbyt niska jakość życia, powodująca exodus najbardziej aktywnej i dynamicznej grupy mieszkańców, posiadającej najwyższe aspiracje. Odpływ mieszkańców powoduje zaś ograniczenie tworzenia nowoczesnych podmiotów gospodarczych, co w dłuższej perspektywie prowadzi do stagnacji ekonomicznej. STRATEGIA OBSZARU FUNKCJONALNEGO – ZIELONA INFRASTRUKTURA ZAGŁĘBIA DĄBROWSKIEGO str. 3 Koncepcja Zagłębiowskiego Parku Linearnego jest w dużej mierze odpowiedzią na występujące w Obszarze Funkcjonalnym problemy społeczne i gospodarcze, mające swą genezę w niefunkcjonalnej, zdegradowanej lub źle zagospodarowanej przestrzeni urbanistycznej. Jednym z zasadniczych problemów Zagłębia Dąbrowskiego jest występowanie licznych obszarów wymagających gruntownej rewitalizacji – głównie poprzemysłowych oraz zdegradowanych dzielnic