T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNİN MUHAFAZAKÂR KÜLTÜR POLİTİKALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ AYNUR ASLAN 141145109 İstanbul, Mayıs 2017 T.C. MALTEPE ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNİN MUHAFAZAKÂR KÜLTÜR POLİTİKALARI YÜKSEK LİSANS TEZİ AYNUR ASLAN 141145109 DANIŞMAN: Yrd. Doç. Dr. İHSAN GÜLAY İstanbul, Mayıs 2017 ii iii ÖNSÖZ Çalışmanın başlığı, Demokrat Parti döneminin muhafazakâr kültür politikalarıdır. Kültür politikalarının insana yaşadığı topraklarda bir kimlik kazandırdığı düşünüldüğünde güdülen kültür politikalarının önemi açıktır. Ancak DP’nin bir taraftan söylemsel olarak sorunlu muhafazakâr kültür politikalarını yürütmesi diğer taraftan yabancı kültüre kapı aralaması, iktidarı döneminde bir kimliksizlik ve kutuplaşma yaratmıştır. Bu durumun tespitine yönelik süreci içeren bu çalışma literatüre küçük de olsa bir katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmanın hazırlanmasında görüş ve önerileriyle yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Yar. Doç. Dr. Can Ulusoy’a çok teşekkür ederim. Tezin sonlarına doğru tez danışmanlığını devralan hocam Yar. Doç. Dr. İhsan Gülay’a ayrıca teşekkür ederim. Çalışma sürecinde kaynaklarından faydalandığım Marmara Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, İslami Araştırmalar Merkezi (ISAM) ve Beyazıt Kütüphanesi çalışanlarına teşekkür ederim. Yine çalışma sürecinde desteklerini esirgemeyen arkadaşlarım; Zeynep İmren, A. Çiğdem Kocaman, Serbay Cansever’e en içten teşekkürlerimi sunarım. Son olarak, artık hayatta olmayan fakat varlığını her zaman yanımda hissettiğim annem Nuriye Aslan’a ve desteklerini eksik etmeyen kardeşlerim, Süleyman Soylu’ ya ve Oktay Aslan’a teşekkür ederim. Mayıs, 2017 Aynur Aslan iv Demokrat Parti Döneminin Muhafazakâr Kültür Politikaları ÖZET Türkiye’de muhafazakârlık, cumhuriyet devrimlerine karşı kültürel bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye’de çok partili sisteme geçilmesiyle birlikte farklı siyasal ideolojiler siyasal temsiliyet bulmuşlardır. Muhafazakârlık da bu süreçte gerek CHP gerekse de DP’de güç kazanmıştır. DP’nin iktidara gelmesiyle de siyasal temsil gücünü pekiştirmiştir. Bu çalışma tarihsel bir seyir izleyerek, siyasal dönüşümlerle beraber DP’nin kültür politikalarına odaklanmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Demokrat Partinin kültür politikasının siyaset ve dönüşümlerle etkisi incelenerek, Demokrat Partinin kültür politikasının ne derece muhafazakâr olduğunu araştırmaktır. Muhafazakârlık, hızlı sosyal değişmeye direnen ve geleneksel normları destekleme eğiliminde olan bir siyasi felsefedir. Aynı zamanda gelenekle bağından dolayı her ülkede farklı şekilde ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda muhafazakârlığın Kıta Avrupa’sında, İngiltere, Amerika’da ve Türkiye’de nasıl geliştiği incelenmiştir. Cumhuriyet döneminde siyasi ve kültürel dönüşüm yaşanmış ve bu dönüşüme karşı muhafazakârlık, Türkiye’de Kemalizm’e ve inkılaplarına kültürel bir tepki olarak çıkmıştır. Bu dönemde milli kültür politikaları uygulanmıştır. Bu bağlamda cumhuriyet döneminin kültür politikaları incelenmiştir. İnönü döneminde ise hümanizmaya geçilmiş, ancak II. Dünya Savaşının sona ermesiyle birlikte Hümanizma terk edilmiştir. 1946’da çok partili sisteme geçişle başlayan bu süreçte siyasi bir kırılma olmuş, 1947’de DP ve CHP beraber bir değişim süreci yaşamış, bu da kültür politikasına yansımıştır. Bu dönemde her iki partide de kültürel olarak milliyetçi muhafazakâr kültür politikaları hâkim olmuştur. Dolayısıyla DP’nin kültür politikası, yeni değil CHP’nin devamı niteliğindedir. 1947-1954 arası her iki partide de Sağ Kemalizm hâkim olmuş 1954 seçimlerinden sonra ideolojik olarak ayrışma yaşanmıştır. Anahtar Kelimeler: Muhafazakârlık, Demokrat Parti, Cumhuriyet Halk Partisi, Kültür v Conservative Cultural Policies Of The Democratic Party Period ABSTRACT Conservatism in Turkey has emerged as a cultural reaction to the republican revolutions. After the Second World War, different political ideologies have found political representation with the transition to a multiparty system in Turkey. Conservatism has also gained strength in the Democratic Party (DP) as well as in the Republican People’s Party (CHP) within this period, its authority has strengthened also, because of the fact that Democratic Party has come into power. This study, following a chronological order, focuses on the cultural policies of Democratic Party, along with political transformations. The aim of this study is to examine how conservative the cultural policy of the Democratic Party is by examining the influence of the Democratic Party’s cultural policy on politics and transformations. The conservatism is a political philosophy that resists rapid social change and tends to support traditional norms. At the same time, conservatism has emerged differently in every country, because of its tradition. In this context, discusses how conservatism developed in Continental Europe, Britain, America and Turkey. Political and cultural transformation took place during the Republican period and against this transformation, conservatism has emerged as a cultural reaction to Kemalism and its revolutions in Turkey. National cultural policies were applied in this period. In this context, the republican period’s cultural policies have been examined. In the period of İnönü the Humanism was accepted but it has been abandoned with the end of Second World War. In 1946, a political fragility occurred with the transition of multiparty system and in 1947, The Democratic Party and the Republican People’s Party lived together in a process of change, which was reflected in the cultural policy. At this time, national conservative culture politics dominated culturally both parties. Therefore, the cultural policy of Democratic Party is not new but it appears as a continuation of Republican People’s Party. Between 1947 and 1954 Kemalism with center right attendance dominated both parties, but after the 1954 elections, there was an ideological dissidence. Key Words: Conservatism, The Democratic Party, The Republican People’s Party, Culture. vi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ ....................................................................................................................... iv ÖZET............................................................................................................................ v ABSTRACT ................................................................................................................ vi İÇİNDEKİLER .......................................................................................................... vii KISALTMALAR ........................................................................................................ ix RESİM LİSTESİ .......................................................................................................... x EKLER LİSTESİ ....................................................................................................... xi GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 1. BÖLÜM ................................................................................................................... 3 MUHAFAZAKÂRLIK ................................................................................................ 3 1.1. Muhafazakârlığın Ortaya Çıkışı ve Gelişimi ..................................................... 3 1.2. Kıta Avrupa’sındaki Muhafazakârlık (Reaksiyoner) ...................................... 11 1.2.1. Fransa ........................................................................................................ 11 1.2.2. Almanya .................................................................................................... 14 1.3. İngiltere (Ilımlı Muhafazakârlık) ..................................................................... 19 1.4. Amerika (Yeni Muhafazakârlık) ..................................................................... 22 1.5. Türkiye’de Muhafazakârlık ............................................................................. 23 2. BÖLÜM ................................................................................................................. 37 CUMHURİYET DÖNEMİ VE KÜLTÜR POLİTİKALARI .................................... 37 2.1. Kültür Kavramı ................................................................................................ 37 2.2. Kültürel Değişim ............................................................................................. 41 2.3. Atatürk’ün Kültür Politikası (Milli Kültür) (1923-1938) ............................... 42 2.3.1. Atatürk Dönemi Kültür Devrimi............................................................... 56 2.3.1.1. Din Politikası ...................................................................................... 57 vii 2.3.1.2. Eğitim Politikası ................................................................................. 58 2.3.1.3. Toplumsal Yaşam .............................................................................. 61 2.3.1.4. Tarih Politikası ................................................................................... 62 2.3.1.5. Dil Politikası ...................................................................................... 65 2.3.1.6. Sanat Politikası ................................................................................... 67 2.3.1.7. Hukuk Politikası ................................................................................