FAKULTET ZA MEDITERANSKE POSLOVNE STUDIJE TIVAT Luka Rešetar BUDVA – TROUGHT HISTORY FOR FUTURE SPECIJALISTI ČKI RAD Tivat, maj 2017. FAKULTET ZA MEDITERANSKE POSLOVNE STUDIJE TIVAT BUDVA – KROZ ISTORIJU ZA BUDU ĆNOST SPECIJALISTI ČKI RAD Mentor: Prof. dr Sr đa Popovi ć Predmet: Nauti čki turizam Student: Luka Rešetar, Br. Indexa: S25 /15 Smjer: Nauti čki turizam i upravljanje marinama Tivat, maj 2017. 2 S A D R Ž A J: 1. UVOD ........................................................................................................................... 4 2. BUDVA KROZ VJEKOVE 2.1) Geografski položaj i klima ..................................................................................... 6 2.2) Istorijski razvoj grada ............................................................................................ 7 2.3) Statut Budve ......................................................................................................... 13 3. ARHEOLOŠKA NALAZIŠTA 3.1) Rimski Nekropolj ................................................................................................. 15 3.2) Villa Urbana ...................................................... .................................................. 17 3.3) Ranohriš ćanska Bazilika ..................................................................................... 19 4. STARI GRAD BUDVA 4.1) Citadela ................................................................................................................ 23 4.2) Crkva svetog Ivana .............................................................................................. 24 4.3) Crkva Santa Marija in Punta ............................................................................... 26 4.4) Crkva svetog Save Osve ćenog ............................................................................. 27 4.5) Crkva svete Ttrojice ............................................................................................. 28 4.6) Muzej grada Budve ............................................................................................... 29 4.7) Ku ća Stjepana Mitrovog Ljubiše ........................................................................ 29 5. BUDVANSKA SELA I POTENCIJAL ETNO TURIZMA .................................... 30 6. BUDVA ZA BUDU ĆNOST........................................................................................35 7. ZAKLJU ČNO RAZMATRANJE .............................................................................. 38 8. LITERATURA .......................................................................................................... 41 3 1. UVOD U središnjem dijelu u samom srcu crnogorskog primorja zahvaljuju ći pogodnom položaju i blagoj klimi vrlo rano su se razvile prve naseobine budvanskog podru čja. Ovaj grad čine dva gradska naselja – Stari grad i Nova Budva 1. Stari grad je izuzetno zanimljiv i ima dugu istoriju – 2500 godina tako da spada me đu najstarije naseobine na Jadranu. Sa druge strane Nova Budva je jako loše urbanizovana i natrpana. Budva je i tvr đava i teatar, a kao naseljeno mjesto i opštinski centar specifi čan je još po tome što se njen broj stanovnika u ljetnim mjesecima uve ća i za stotinjak puta. Budvanska rivijera se po svojoj razu đenosti, pješ čanim plažama i zelenilu ubraja me đu najatraktivnijim jadranske rivijere, a poluostrvski Sveti Stefan, jedinstven u svijetu – luksuzni grad-hotel – neodvojiv je od slike Budve, kojoj gravitira i pripada. Da Budva ima svoju bogatu gr čku i rimsku istoriju, svjedo či postavka Arheološkog muzeja. Budva je bila i gr čka, i rimska, i vizantijska, i u sastavu srpskih država, i pod Mleta čkom republikom i u sastavu Austrije. Uz slavnu istoriju o Budvi se danas govori i kao o Kraljici crnogorskog turizma. Kada se uzme u obzir da Budva može da ugosti preko 100.000 turista, što u luksuznim, što u malim porodičnim hotelima, te u apartmanima i na osnovu onog što nudi: najurbaniji vid ljetnjeg provoda – jasno je zašto je stekla taj epitet. Ljetnja sezona počinje festivalom zabavne muzike: „Pjesmom Mediterana“ – koji se održava pred zidinama Starog grada. Zbog svog sve izraženijeg urbanog turizma oficijalni slogan crnogorskog turizma Divlja ljepota / Wild beauty , kao da se najmanje odnosi na Budvu. Tokom sezone grad je stjecište mnogih balkanskih poznatih ličnosti, posebno onih iz show businessa. Budvu i Crnu Goru posjete mnoge poznate zvijezde pop muzike sa prostora ex-YU, a svjetsku promociju Budva je stekla nakon gostovanja legendarnih Rolingstonsa (2008.g) , Madone (2009.g.) i Lenija Kravica na plaži Jazu. Teško je na ći jednu univerzalnu odrednicu koja bi definisala Budvu u potpunosti. Metropola crnogorskog turizma je neobi čna i privla čna. Svjedok vremena - njena tvr đava i vjekovne zidine i dalje stoje, odoljele brojnim zemljotresima kao i vojskama koje su tu 1 Po popisu stanovništva, doma ćinstava i stanova 2011. u Crnoj Gori, koji je obavljen od 1. do 15. aprila 2011. u opštini Budva živjelo je ukupno 19. 218 stanovnika, što predstavlja 3,10% od ukupnog broja stanovnika Crne Gore. Broj gradskog stanovništva na području opšine bio je 15.995 (83,23%), a seoskog 3.223 (16,77%). 4 dolazile i sa mora i sa kopna. Opijena morem i suncem u sred čudnovate ljepote prirode, Budva je kao feniks uvijek uspijevala da obnovi svoje lice i da se rodi mla đa i dostojanstvenija, sa dubljim zna čajem i zagonetnijim izgledom nego ranije. „Ko jednom do đe u Budvu, postaje slobodni Budvanin i stalno se u ovaj grad vra ća kao u svoj izabrani zavi čaj, jer ga on privu če i veže za sebe nekom tajnom snagom koja je uzidana u tvr đavu, u kamene temelje crkava, u zidine kojeg grad brane od vjetrova, u Ljubišine 2 pri če, u pjesme Krsta Ivanovi ća3, u slike bra će Bocari ća4 i pustolovine Zanovi ća5“6 Srce Budve, i njen šarm, u njenom je Starom gradu, možda oko crkava na Rtu, možda u lavirintu uskih kamenih ulica. Lijevo i desno od Starog grada kilometrima, prostire se duša Budve – njena elitna rivijera, kao nebo zvijezda puna bajkovitih plaža, hotela, vila, malih kvalitetnih ribljih i nacionalnih restorana, svih vrsta usluga, ekskluzivnih butika, mediteranskog rastinja, vansezonske tišine, zanatskih radnji, parfimerija, suvenirnica, no ćnih obalnih klubova... Budva nudi sve: urbanost i glamur. U Budvi možete sresti najpoznatija imena kao i prijatelje iz kraja 7. 2 Poznati književnik i politi čar Stjepan Mitrov Ljubiša ro đen je u Budvi 1822 godine, u ku ći koja se nalazi u blizini vrata koja iz luke uvode u grad. Na ku ći je postavljena spomen-plo ča. 3 U blizini glavnog ulaza u Stari grad, kod apoteke, nalazi se ku ća porodice Ivanovi ć, u kojoj se 1618. Godine rodio Krsto Ivanovi ć, poznati pjesnik. 4 Slikar Anastas ro đen je 1864. godine a njegov brat Spiridon Špiro Bocari ć 1876. u Budvi. Anastas je slikarsku akademiju završio u Atini, izme đu ostalog stvarao u Mostaru, Zadru, Carigradu, upokojio se 1944. u Perastu. Njegov brat Špiro osim toga što je bio slikar, bio je i upravnik Muzeja Vrbaske banovine u Banjoj Luci i jedan od za četnika filmske produkcije. Ubijen je i ba čen u Šaranovu jamu (Jadovno) kod Gospi ća 19. jula 1941. od strane ustaša. 5 Svjetski avanturista i pisac Stjepan Zanovi ć rodio se u Budvi 1751. godine, u ku ći koja se nalazi u Njegoševoj ulici. Zanovi ći su živjeli u ovoj ku ći nakon prelaska iz Paštrovi ća. 6 Ognjenovi ć, Vida, Budva – grad tajna , u Đuraškovi ć, Lucija, Budva: grad kralja Kadma , Copyright/Patent, Budva, 2009, str 11. 7 Na ilustracijama Stari Grad sa okolinom, izvor fotografija: https://montenegrobliss.wordpress.com/about- budva/ , uvid ostvaren: 27.02.2017 u 17:00h. 5 2. BUDVA KROZ VJEKOVE 2.1) Geografski položaj i klima Budvansku rivijeru izrazito isti ču brojne uvale, lijepe pješ čane plaže, zeleni pojas iznad obale i mnogi zanimljivi kulturno-istorijski spomenici. Na cijelom podru čju u dužini od skoro 25 km proteže se više od 17 manjih ili ve ćih pjeskovitih plaža: Trsteno, Jaz, Mogren, Sveti Nikola, Slovenska plaža, Guvance, Be čićka plaža, Rafailovi ći, Kamenovo, Pržno, Milo čer, Sveti Stefan, Crvena glavica, Drobni pijesak, Perazi ća do, Petrovac, Lu čice i plaža Buljarica. U središtu budvanskog zaliva nalazi se najve će ostrvo na crnogorskom primorju – Sveti Nikola, u narodu poznat pod nazivom „Školj“. Budvanskoj rivijeri pripada i oko četrdesetak manjih naselja, zaseoka i sela me đu kojima se isti ču polustrvo Sveti Stefan čija se istorija vezuje za XV vijek, Petrovac (nekadašnji Kastel Lastva), Pržno – neobi čno i živopisno ribarsko selo, potom i Be čići, čija je plaža 1935. proglašena za najljepšu u Evropi i Milo čer – nekadašnja kraljevska rezidencija. Na ovoj rivijeri je klima vrlo ugodna i može se porediti sa klimom u najtraženijim italijanskim i francuskim rivijerama. Karakteristi čna tipi čno mediteranska klima pogoduje uspijevanju brojnog živopisnog rastinja koje oplemenjuje ovu obalu. Odlike ove klime su blage ali kišovite zime i suva ljeta, koja se protežu i na dobar dio prolje ća i jeseni. Prosje čna ljetnja temperatura je 27˚ C, a zimska oko 9˚ C. Kada se tome doda oko 2 300 sun čanih sati godišnje onda se Budva svrstava u u sam vrh klimatski povoljnih i atraktivnih destinacija. Od naglih klimatskih promjena Rivijera je zašti ćena visokim gorama u zale đini. Masivni planinski vijenac istovremeno štiti od jakih udara sjevernog vjetra. 6 2.2) Istorijski razvoj grada Budva ima vrlo dugu istoriju – 2500 godina i spada me đu najstarije naseobine na Jadranu. Grad su osnovali Grci u 4. vijeku prije nove ere. „Grad se nazivao Butua, kasnije Budova. Zanimljivo je napomenuti