LOL.430.004.2017 Nr ewid. 154/2017/P/17/087/LOL Informacja o wynikach kontroli BUDOWA I UTRZYMANIE DRÓG LOKALNYCH W WOJEWÓDZTWIE WARMIŃSKO-MAZURSKIM DELEGATURA W OLSZTYNIE MARZEC 2 01 1 MISJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej WIZJĄ Najwyższej Izby Kontroli jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyższy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa Dyrektor Delegatury NIK w Olsztynie Andrzej Zyśk Akceptuję: Mieczysław Łuczak Wiceprezes Najwyższej Izby Kontroli Zatwierdzam: Krzysztof Kwiatkowski Prezes Najwyższej Izby Kontroli Warszawa, dnia Najwyższa Izba Kontroli ul. Filtrowa 57 02-056 Warszawa T/F +48 22 444 50 00 www.nik.gov.pl SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW, SKRÓTOWCÓW I POJĘĆ ..................................................................................4 1. WPROWADZENIE ................................................................................................................................5 2. OCENA OGÓLNA ................................................................................................................................6 3. SYNTEZA WYNIKÓW KONTROLI ..................................................................................................7 4. WNIOSKI .............................................................................................................................................. 10 5. WAŻNIEJSZE WYNIKI KONTROLI ............................................................................................... 11 5.1. Planowanie i realizacja przedsięwzięć inwestycyjnych na drogach lokalnych oraz ich wpływ na poprawę bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz warunków transportowych ......................................................................................................11 5.2. Wywiązywanie się z obowiązków zarządcy drogi......................................................................16 5.3. Organizacja ruchu na drogach lokalnych .....................................................................................21 6. ZAŁĄCZNIKI ....................................................................................................................................... 26 6.1. Metodyka kontroli i informacje dodatkowe .................................................................................26 6.2. Wykaz ocenionych odcinków dróg gminnych i powiatowych ..............................................29 6.3. Analiza stanu prawnego i uwarunkowań organizacyjno-ekonomicznych .......................30 6.4. Wykaz aktów prawnych dotyczących kontrolowanej działalności ......................................34 6.5. Wykaz podmiotów, którym przekazano informację o wynikach kontroli .........................35 Zdjęcie na okładce: Materiały kontrolne NIK Wykaz stosowanych skrótów, skrótowców i pojęć droga budowla wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiąca całość techniczno-użytkową, przeznaczona do prowadzenia ruchu budowa drogi drogowego ustawywykony owanie drogach połączenia publicznych drogowego) między określonymi miejscami lub miejscowościami, a także jego odbudowa i rozbudowa (art. 4 pkt 17 przebudowa drogi wykonywanie robót, w wyniku którychustawy następuje o drogach podwyższenie publicznych parametrów) technicznych i eksploatacyjnych istniejącej drogi, niewymagających zmiany remont drogi granic pasa drogowego (art. 4 pkt 18 ustawywykonywanie o drogach robót publicznych przywracających) pierwotny stan drogi, także przy użyciu wyrobów budowlanych innych niż użyte w stanie pierwotnym (art. 4 pkt 19 utrzymanie drogi d wykonywanie robót konserwacyustawyjnych, porządkowycho drogach publicznych i innych) zmierzających o zwiększenia bezpieczeństwa i wygody ruchu, a także odśnieżanie i zwalczanie jst śliskości zimowej (art. 4 pkt 20 zarządca drogi jednostka samorządu terytorialnego organ m.in. jednostki samorządustawyu terytorialnego,o drogach publicznych do którego) właściwości należą sprawy z zakresu planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania ustawa o NIK i ochrony dróg (art. 19 ust. 1 ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli ustawa o drogach (Dz. U. z 2017 r. poz. 524) publicznych ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych ustawa Prawo (Dz. U. z 2016 r. poz. 1440, ze zm.) budowlane ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane ustawa Prawo (Dz. U. z 2016 r. poz. 290, ze zm.) zamówień publicznych ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych rozporządzenie (Dz. U. z 2015 r. poz. 2164, ze zm.) w sprawie zarządzania ruchem rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 września 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków zarządzania ruchem na drogach oraz wykonywania rozporządzenie nadzoru nad tym zarządzaniem (Dz. U. z 2017 r. poz. 784) w sprawie ewidencji dróg rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 16 lutego 2005 r. w sprawie sposobu numeracji i ewidencji dróg publicznych, obiektów mostowych, tuneli, przepustów i promów oraz rejestru numerów nadanych drogom, obiektom mostowym i tunelom (Dz. U. Nr 67, poz. 582) 1. WPROWADZENIE Pytanie definiujące cel 1 główny kontroli Stan infrastruktury drogowej w Polsce, w szczególności dróg lokalnych Czy gminy i powiaty zarządzanych przez jednostki samorządu terytorialnego, powszechnie oce- prawidłowo realizowały niany jest jako niedostateczny. Wiąże się to głównie z brakiem wystarczają- inwestycje drogowe cych środków finansowych na inwestycje drogowe, tj. budowę nowych dróg oraz właściwie zarządzały istniejącą infrastrukturą lub przebudowę istniejących, a także na utrzymanie odcinków dróg w stanie drogową, zapewniając zapewniającym bezpieczeństwo ruchu drogowego. jej funkcjonalność Stan gminnej i powiatowej infrastruktury drogowej w województwie oraz bezpieczeństwo 2 użytkowników ruchu warmińsko-mazurskim ma istotne znaczenie, bowiem ich łączna długość drogowego? wynosi blisko 20 tys. km, a stanowią one 75% dróg twardych na tym tere- nie. Służą one lokalnemu ruchowi oraz łączą miejscowości, zaspokajając Wykresgłówne nr 1 potrzeby transportowe mieszkańców. Pytania definiujące cele Struktura dróg o nawierzchni twardej na terenie województwa warmińsko-mazurskiego w 2015 r.3 szczegółowe kontroli 1. Czy działania inwestycyjne na drogach gminnych i powiatowych 10% 23% były rzetelnie krajowe 15% planowane i realizowane wojewódzkie oraz czy przyczyniły się do poprawy powiatowe funkcjonowania transportu gminne oraz bezpieczeństwa ruchu drogowego? 52% 2. Czy podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego szczebla Źródło: Opracowanie własne NIK. gminnego i powiatowego działania dotyczące utrzymania dróg realizowano rzetelnie Z uwagi na niewystarczające środki własne jednostek samorządu terytorial- i czy były one skuteczne? nego na realizację inwestycji drogowych, uruchomione zostały programy, 3. Czy zarządcy dróg których celem jest wsparcie gmin i powiatów w budowie i przebudowie prawidłowo wykonywali obowiązki w zakresie dróg. Programy te przewidują dofinansowania ze środków budżetu pań- organizacji ruchu stwa (tj. Narodowy Program Przebudowy Dróg Lokalnych oraz Program i czy realizacja tych zadań Rozwoju Gminnej i Powiatowej Infrastruktury Drogowej), ale również zapewniała bezpieczeństwo z budżetu środków unijnych (np. w ramach Programu Rozwoju Obszarów uczestników ruchu Wiejskich). drogowego? Stan infrastruktury drogowej, jak również prawidłowość zarządzania ruchem na drogach, mają istotny wpływ na bezpieczeństwo użytkowników Jednostki ruchu drogowego. Z tego też względu ocena działań zarządców dróg lokal- kontrolowane nych w województwie warmińsko-mazurskim na rzecz bezpieczeństwa Sześć starostw powiatowych ruchu na drogach oraz poprawy warunków transportowych, była przed- (ziemskich) oraz sześć miotem tej kontroli. urzędów gmin wiejskich. 1 2 Jako drogi lokalne traktowane są drogi gminne i powiatowe. Okres objęty kontrolą Zgodnie z art. 2 pkt 2 ustawy Prawo o ruchu drogowym, drogą twardą jest droga z jezdnią o nawierzchni bitumicznej, betonowej, kostkowej, klinkierowej lub brukowcowej oraz z płyt 2014 r. – 2017 r. (I kw.) 3 betonowych lub kamienno-betonowych, jeżeli długość nawierzchni przekracza 20 m. Źródło danych: http://olsztyn.stat.gov.pl/vademecum/vademecum_warminsko-mazurskie/ portret_wojewodztwa/wojewodztwo_warminsko-mazurskie.pdf 5 2. OCENA OGÓLNA Wpływ inwestycji Zrealizowane przez skontrolowane gminy i powiaty zadania inwestycyjne drogowych obejmujące budowę, przebudowę i remonty dróg wpłynęły na poprawę bez- na bezpieczeństwo pieczeństwa w ruchu drogowym oraz warunki transportowe. Zadania te zostały rzetelnie odebrane i rozliczone z wykonawcami. W trakcie przy- gotowania niektórych inwestycji drogowych nie ustrzeżono się jednak nie- prawidłowości, które dotyczyły nieprzestrzegania przepisów ustawy Prawo budowlane, a także niewłaściwego prowadzenia postępowań o udzielenie zamówień publicznych. Zły stan techniczny Część dróg gminnych i powiatowych, pomimo nakładów z krajowych i unij- oraz oznakowanie nych funduszy na dofinansowanie inwestycji drogowych, nadal znajduje się niektórych odcinków w stanie technicznym, który zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego. Sytuację pogarsza nieprawidłowe oznakowanie dróg, tj. lokalizacja znaków drogowych niezgodna z dokumentacją organizacji ruchu oraz usytuowa- nie oznakowania pionowego na wysokości, która ograniczała jego widocz- ność. Nie w pełni skuteczne były również działania zarządców dróg gmin- nych i powiatowych dotyczące utrzymania