STRATEGIA ROZWOJU GMINY NIDZICA NA LATA 2014 -2022 Nidzica, marzec 2015 r. Spis treści 1. Wstęp ....................................................................................................................................... 3 2. Położenie i opis ogólny gminy ..................................................................................................... 6 3. Charakterystyka środowiska naturalnego gminy ......................................................................... 13 3.1. Budowa geologiczna i surowce naturalne ............................................................................ 13 3.2. Rzeźba terenu .................................................................................................................. 15 3.3. Warunki klimatyczne ......................................................................................................... 16 3.4. Użytkowanie terenów ........................................................................................................ 16 3.5. Gleby ............................................................................................................................... 16 3.6. Sieć hydrograficzna ........................................................................................................... 17 3.7. Flora ................................................................................................................................ 25 3.8. Fauna .............................................................................................................................. 28 3.9. Ochrona przyrody ............................................................................................................. 29 4. Dziedzictwo kulturowe i turystyka gminy .................................................................................... 40 4.1. Historia gminy ................................................................................................................... 40 4.2. Zabytki i atrakcje ............................................................................................................... 41 4.3. Baza noclegowa i żywieniowa ............................................................................................ 53 4.4. Szlaki turystyczne ............................................................................................................. 55 5. Otoczenie społeczno - gospodarcze .......................................................................................... 59 5.1. Demografia ....................................................................................................................... 59 5.2. Rynek pracy ..................................................................................................................... 64 5.3. Oświata i wychowanie ....................................................................................................... 69 5.4. Pomoc społeczna i ochrona zdrowia ................................................................................... 70 5.5. Infrastruktura kulturalna ..................................................................................................... 79 5.6. Infrastruktura sportowa ...................................................................................................... 82 5.7. Zasoby mieszkaniowe ....................................................................................................... 84 5.8. Podmioty gospodarcze ...................................................................................................... 85 5.9. Rolnictwo ......................................................................................................................... 89 5.10. Bezpieczeństwo publiczne ............................................................................................... 93 5.11. Organizacje pozarządowe ................................................................................................ 93 6. Infrastruktura techniczna .......................................................................................................... 98 6.1. Infrastruktura drogowa ....................................................................................................... 98 6.2. Infrastruktura kolejowa .................................................................................................... 101 6.3. Gospodarka wodna ......................................................................................................... 101 6.4. Gospodarka ściekowa ..................................................................................................... 103 6.5. Gospodarka gazowa ....................................................................................................... 106 6.6. Gospodarka cieplna ........................................................................................................ 106 6.7. Gospodarka odpadami .................................................................................................... 107 6.8. Finanse .......................................................................................................................... 110 7. Obszary strategiczne gminy .................................................................................................... 113 7.1. Infrastruktura techniczna .................................................................................................. 113 7.2. Przedsiębiorczość ........................................................................................................... 114 7.3. Rolnictwo ....................................................................................................................... 115 7.4. Turystyka ....................................................................................................................... 115 7.5. Oświata i kultura ............................................................................................................. 116 7.6. Otwarte społeczeństwo i pomoc społeczna ....................................................................... 117 8. Analiza SWOT gminy Nidzica ................................................................................................. 118 9. Cele rozwoju gminy Nidzica – kierunki i możliwości ................................................................... 121 9.1. Formułowanie celów rozwoju ........................................................................................... 121 9.2. Cele strategiczne i operacyjne .......................................................................................... 123 10. Finansowanie strategii .......................................................................................................... 143 11. Monitoring i aktualizacja strategii ........................................................................................... 144 2 1. Wstęp Zarządzanie gminą wiąże się z podejmowaniem szeregu działań i decyzji ważnych dla społeczności lokalnej. Można rozróżnić 3 poziomy zarządzania przyszłością, z których każdy ma swoje ramy czasowe oraz zespół środków za pomocą, których oddziałuje się na zachodzące i przewidywane zdarzenia. Można je ująć następująco: . poziom strategiczny – długi horyzont czasowy – zarządzanie poprzez wartości, cele nadrzędne oraz wyznaczanie kierunków (strategia rozwoju). poziom programowy – średnioterminowy horyzont czasowy – zarządzanie poprzez wyznaczone cele (np. lokalny program rewitalizacji), . poziom zadaniowy – krótki horyzont czasowy – zarządzanie za pomocą procedur (np. procedura realizacji inwestycji w ramach wdrożonego systemu zarządzania jakością ISO 9001:2000), Z powyższego rozróżnienia wynika, że zapisy strategii powinny wskazywać nadrzędne cele, do których należy dążyć w założonej perspektywie czasowej i w ramach określonych środków. Współczesna Strategia definiuje jedynie kierunki rozwoju, natomiast ustalenia, co, jak, kiedy i za ile dokonuje się na poziomie programowym i zadaniowym. W strategii określa się kierunki działań, problemy i cele rozwoju społeczno - gospodarczego, wskazuje możliwe drogi realizacji wyznaczonych celów oraz zasady kontroli i oceny podjętych działań. Rola władzy lokalnej we współczesnym świecie polega nie tylko na sprawczym podejmowaniu doraźnych decyzji i bezpośrednim sterowaniu, ale przede wszystkim na tworzeniu odpowiednich warunków dla rozwoju i poprawy poziomu życia społeczności lokalnej. Jednym z narzędzi w tym procesie jest strategia rozwoju danego systemu. Tak więc potrzeba posiadania strategii wynika nie tylko z uwarunkowań zewnętrznych i standardów europejskich, ale także ze względów pragmatycznych. Strategia wskazuje możliwe kierunki rozwoju oraz pozwala na określenie niezbędnych dokumentów programowych i ich wzajemnych powiązań. Dzięki wyznaczeniu kierunków i w dalszej perspektywie powiązaniu wyznaczonych celów z programami rozwoju, zapewniona zostaje kompleksowość podejmowanych działań oraz efektywniejsze wykorzystanie posiadanych zasobów. Przy realizacji Strategii Rozwoju Gminy Nidzica na lata 2014 – 2022 obrano Metodę Ekspercko - Partnerską, która pozwoliła połączyć wiedzę i doświadczenie ekspertów i samorządu oraz uczestnictwo społeczne, zarówno instytucji, podmiotów gospodarczych, organizacji pozarządowych, jak i mieszkańców gminy. Proces zapoznawania się z atutami i wadami gminy Nidzica obejmował badanie opinii liderów publicznych, mieszkańców i przedsiębiorców działających na terenie gminy w zakresie postrzegania przez nich zagadnień społecznych, gospodarczych i przestrzennych.