Klerycy z ziem polskich, litewskich i pruskich święceni w Uniwersytet Wrocławski Klerycy z ziem polskich, litewskich i pruskich święceni w Rzymie (XVI – pocz. XX w.) Clerici ex terris Poloniae, Lithuaniae et Prussiae Romae seu Urbe ordinati (saec. XVI ad init. XX) opracował Stanisław Jujeczka na podstawie kwerendy rzymskiej wykonanej wspólnie z ks. Henrykiem Gerlicem Rzymie (XVI – pocz. XX w.) ISBN 978-83-65653-32-1 (druk) ISBN 978-83-65653-33-8 (online) Wrocław 2018 Klerycy_z_ziem_polskich_litewskich_i_pruskich_A4_cover_03.indd 1 31-08-2018 13:27:59 Klerycy z ziem polskich, litewskich i pruskich święceni w Rzymie (XVI – pocz. XX w.) Clerici ex terris Poloniae, Lithuaniae et Prussiae Romae seu Urbe ordinati (saec. XVI ad init. XX) Klerycy z ziem polskich, litewskich i pruskich święceni w Rzymie (XVI – pocz. XX w.) Clerici ex terris Poloniae, Lithuaniae et Prussiae Romae seu Urbe ordinati (saec. XVI ad init. XX) opracował Stanisław Jujeczka na podstawie kwerendy rzymskiej wykonanej wspólnie z ks. Henrykiem Gerlicem Wrocław 2018 Recenzenci: prof. dr hab. Bogdan Rok (Uniwersytet Wrocławski) prof. dr hab. Marian Chachaj (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie) © Copyright by Uniwersytet Wrocławski and Stanisław Jujeczka Współpraca wydawnicza Uniwersytetu Wrocławskiego, Wydziału Nauk Historycznych i Pedagogicznych oraz iKontekst.pl Tomasz Kalota Skład i opracowanie techniczne: Bartłomiej Siedlarz ISBN 978-83-65653-32-1 (druk) ISBN 978-83-65653-33-8 (online) Wydawnictwo eBooki.com.pl ul. Obornicka 37/2 51-113 Wrocław tel.: +48 602 606 508 email: [email protected] WWW: http://www.ebooki.com.pl Spis treści Wstęp . 9 Skróty bibliograficzne . 30 Katalog . 37 Clerus ritus latini . 37 Clerus ritus graeci . 235 Clerus ritus armeni . 259 Wykaz biskupów (szafarze święceń) . 263 Wykaz miejsc święceń . 271 Indeksy . 275 A: Indeks nazwisk . 275 B: Inkardynacje do diecezji i zakonów. 287 C: Indeks miejscowości, beneficjentów, urzędów i uczelni . 291 Część alfabetyczna . 291 Część strukturalna . 315 Wstęp Rzym jako stolica chrześcijaństwa i siedziba papieży zawsze przyciągał licznych duchownych i świeckich ze wszystkich krajów poczuwających się do łączności z Kościołem. Wielu przyjeżdża- ło w celach czysto religijnych (albo pod ich pozorem), aby nawiedzić groby Apostołów, innych przyciągały tutejsze szkoły, jeszcze inni załatwiali w Kurii najróżniejsze sprawy dla swoich diece- zji, kapituł czy klasztorów. Oczywiście byli wśród nich także Polacy. Ta swoista grupa społeczna i jej obecność w Rzymie już od bardzo dawna jest przedmiotem badań polskich historyków. Badania te szły zazwyczaj jedną z trzech dróg. Pierwszą, zupełnie zasadniczą, było i jest rozpoznanie potencjału badawczego archiwów rzymskich dla nauki polskiej i związane z tym liczne edycje źródłowe. Jeszcze przed formalnym udostępnieniem przez papieża Leona XIII Archiwów Watykańskich w 1883 roku ukazało się monumentalne, oparte na ich zasobach, dzie- ło A. Theinera Vetera Monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum… (1860-1864). Po otwarciu Tajnych Archiwów pierwsze ustalenia poczynione zostały przez członków „Eks- pedycji Rzymskiej” PAU1, zwłaszcza przez W. Abrahama2 i B. Dembińskiego3, a niezależnie od ekspedycji także przez H. Ehrenberga4. Dalsze badania zaowocowały powstaniem serii Mo- numenta Poloniae Vaticana i Bullarium Poloniae (opartych głównie na suplikach z Registrów Awiniońskich, Laterańskich i Watykańskich), zainteresowanie badaczy wzbudzały też akta pa- pieskiej Penitencjarii5, Roty Rzymskiej6, Konsystorza7 i szeroko rozumiana korespondencja dy- 1 D. Rederowa, Ze studiów nad kontaktami Akademii Umiejętności z nauką obcą. Ekspedycja Rzymska (1886-1918), Rocznik Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, 4 (1958), s. 191-256; W. Bandura, Spuścizna rękopiśmienna Ekspedycji Rzymskiej PAU. Średniowiecze, Studia Źródłoznawczem 17 (1972), s. 159-166; M. D. Kowalski, Polish research into late mediewal Curia register (14th and 15th centuries) [w:] Friedensnobelpreis und historische Grundlagenforschung. Ludwig Quidde und die Erschliessung der kurialen Registerüberlieferung, hg. von M. Matheus, Berlin-Boston 2011, s. 497-508. 2 W. Abraham, Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibljotekach rzymskich w latach 1896/7 i 1897/8. O materiałach do dziejów polskich w wiekach średnich, Kraków 1899; Idem, Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibljotekach rzymskich do dziejów Polski w wiekach średnich za lata 1899-1913, Archiwum Komisji Historycznej Polskiej Akademii Umiejętności, ser. 2, nr 1, Kraków 1923, s. 1-65. 3 B. Dembiński, Sprawozdanie z poszukiwań w archiwach i bibliotekach rzymskich, szczególniej w Archiwum Watykań- skiem. O materyałach do dziejów polskich w XVI i XVII wieku, Archiwum Komisji Historycznej 4 (Scriptores rerum Polonicarum, t.12), Kraków 1886, s. 43-110. 4 Urkunden und Aktenstuecke zur Geschichte der in der heutigen Provinz Posen vereinigten ehemals Polnischen Landestei- le im Auftrage des Provinzialausschusses der Provinz Posen in Italienischen Archiven und Bibliotheken, vornehmlich dem Vatikanischen Archiv gesammelt, hrsg. von H. Ehrenberg, Leipzig 1892. 5 A. Radzimiński, „…super irregularitate, si quam propterrea incurrit”. Dyspensy „ex defectu perfectae lenitatis” duchowieństwa w okresie pontyfikatu Marcina V [w:] Venerabiles, nobiles et honesti. Studia z dziejów społeczeństwa Polski średniowiecznej. Prace ofiarowane Profesorowi Januszowi Bieniakowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy na- ukowej, red. A. Radzimiński, A. Supruniuk, J. Wroniszewski, Toruń 1997, s. 115-137; Idem, Dispensen super defectu perfectae lenitatis. Die Konflikte des spätmittelalerlichen Klerus und die Methoden ihrer Bewältigung [w:] Konfliktbewältigung und Friedensstiftung im Mittelalter, red. R. Czaja, E. Mühle, A. Radzimiński, Toruń 2012, s. 277-288; Idem, Dyspensy de diversis formis dla polskiego duchowieństwa. Z dziejów stosowania prawa kanonicznego i obyczajowości w późniejszym średniowie- czu, Roczniki Historyczne, 81 (2015), s. 107-128; J. Smołucha, Sacra Poenitentiaria Apostolica i jej działalność w XV wieku [w:] Miłosierdzie. Teoria i praktyka życiowa, red. P.F. Nowakowski, W. Szymborski, Kraków 2009, s. 217-227; M. Saczyńska, Supliki polskich duchownych w archiwum Penitencjarii Apostolskiej (1471-1492) [w:] Fundamenty średniowiecznej Europy, red. Ż. Sztylc, D. Zagórski, A. Radzimiński, R. Biskup, Pelplin 2013, s. 187-202; Eadem, W poszukiwaniu wybawienia. Spra- wy polskie w Penitencjarii Apostolskiej w latach 1471-1492 [w:] Polak we Włoszech. Włoch w Polsce. Sztuka i historia, red. M. Wrześniak, A. Bender, Warszawa 2015, s. 47-69; Eadem, Supliki polskie w najstarszej księdze Penitencjarii Apostolskiej (Registra matrimonialium et diversorum, t. 1) [w:] Ecclesia – Regnum – Fontes. Studia z dziejów średniowiecza, red. R. Mi- chałowski et al., Warszawa 2015, s. 110-118; P. Steczkowski, Penitencjaria Apostolska (XIII-XVI w.). Powstanie, ewolucja, odnowienie, Rzeszów 2013; Ł. Kowalczyk, Przeszkoda ułomności cielesnej (defectus corporis) w suplikach duchownych metropolii gnieźnieńskiej skierowanych do Penitencjarii Apostolskiej w latach 1431-1503 [w:] Ecclesia et Homines. Instytucje i ludzie kościoła w czasach Jagiellonów (XIV-XVI w.), red. J. Januszek-Sieradzka, Sandomierz 2014, s. 31-52. 6 Ch. Bukowska-Gorgoni, Causae Polonae coram Sacra Romana Rota XV-XVII saec., Roma 1995. 7 Procesy informacyjne biskupów polskich (XVI-XIX w.), opr. B. Kumor, ABMK 6 (1963), s. 93-153; H. Fokciński, Czyn- ności podejmowane w Kurii Rzymskiej przed nadaniem beneficjów konsystorialnych oraz informacje o zachowanej doku- mentacji do początków XVII wieku [w:] Super omnia Veritas. Księga dedykowana Księdzu Profesorowi Tadeuszowi Śliwie 10 Wstęp plomatyczna (z ASV8 i Archiwum Kapitolińskiego9), także relacje nuncjuszy w Polsce10 (dotąd 40 tomów w serii Acta Nunciaturae Polonae). Dysponujemy także bardziej lub mniej szczegółowymi informacjami o polskich zasobach w rzymskich archiwach zakonnych: u jezuitów11, dominikanów12 i innych13. Warto jeszcze wspo- mnieć o prowadzonej przez Bibliotekę Narodową akcji inwentaryzacji poloników w rzymskich bibliotekach14 i pracach inwetaryzacyjnych na rzymskich cmentarzach, kościołach i muzeach15. Wydaje się jednak, że wobec bogactwa rzymskich zasobów polskiej nauce bardzo dziś daleko nawet do ich pełnego rozpoznania, o kompletności edycji i opracowań nawet nie wspomina- jąc16. Najlepszym tego przykładem jest ten tom, oparty na źródłach i materiałach polskiej nauce dotąd zupełnie nieznanych. Drugi wątek badań nad polską obecnością w Wiecznym Mieście to wszelkiego rodzaju podróże do Rzymu, podejmowane z różnych motywów. Dla jednych z nich z Rzym był głów- w 90. rocznicę urodzin i 50-lecie pracy naukowej, red. J. Wołczański, Lwów-Kraków 2015, s. 232-256; K.R. Prokop, Polonika w rzymskim Protocollo consecrationum episcoporum et alia 1565-1662 z Archiwum Watykańskiego, Odrodzenie i Reformacja w Polsce, XLIX 2005, s. 199-208; Idem, Polonica w katalogu obsady biskupstw tytularnych XVII-XIX w. z Archivio Segreto Vaticano (ASV), ABMK 93 (2010), s. 175-209; Idem, Polonica z drugiej połowy XVII oraz z XVIII i XIX w. w zbiorze Iuramenta fidelitatis et professiones fidei w Archivio Segreto Vaticano, tamże, s. 211-258. 8 G. Platania, Polonia e Curia Romana. Corrispondenza del lucchese Tommaso Talenti segretario intimo del Re di Polonia con Carlo Barberini protettore del regno (1681–1693), Viterbo 2000 (2 ed. 2004); Idem, Polonia e curia romana. Corrispondenza tra Giovanni III Sobieski, re di Polonia con Carlo Barberini protettore