Raport Desk Research pt.: „Samorządowa i obywatelska współpraca transgraniczna w województwie podlaskim. Przegląd literatury i dokumentów strategicznych” Autor: mgr Andrzej Klimczuk Białystok, październik 2013 Opracowanie przygotowane na potrzeby projektu „Diagnoza samorządowej i obywatelskiej współpracy transgranicznej w województwie podlaskim”. Projekt współfinansowany ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach zadania publicznego „Wsparcie obywatelskiego i samorządowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej 2013”. Wyrażone w niniejszej publikacji opinie są poglądami jej Autora. Treści prezentowane w niniejszej publikacji nie są tożsame z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dofinansowano ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych Spis treści WPROWADZENIE.............................................................................................................................................. 4 1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZĄDOWEJ WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE ......................................................................................................................................... 6 1.1. Współpraca transgraniczna w kontekście dyplomacji publicznej ................................................... 6 1.2. Priorytety dyplomacji obywatelskiej i samorządowej w polityce zagranicznej na poziomie kraju i woj. podlaskiego ........................................................................................................................................... 23 1.3. Główne podmioty współpracy transgranicznej w woj. podlaskim ............................................... 32 1.3.1. Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego ...................................................................... 32 1.3.2. Podlaski Urząd Wojewódzki ................................................................................................................. 38 1.3.3. Instytucje kultury ...................................................................................................................................... 39 1.3.4. Uczelnie wyższe ......................................................................................................................................... 41 1.3.5. Organizacje pozarządowe ...................................................................................................................... 42 2. INICJATYWY WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZĄDÓW WOJ. PODLASKIEGO ...................................................................................................... 46 2.1. Powiat augustowski .......................................................................................................................................... 46 2.2. Powiat miasto Białystok ................................................................................................................................. 51 2.3. Powiat białostocki ............................................................................................................................................. 53 2.4. Powiat bielski ...................................................................................................................................................... 62 2.5. Powiat grajewski ................................................................................................................................................ 64 2.6. Powiat hajnowski ............................................................................................................................................... 66 2.7. Powiat kolneński ................................................................................................................................................ 71 2.8. Powiat miasto Łomża ....................................................................................................................................... 72 2.9. Powiat łomżyński .............................................................................................................................................. 75 2.10. Powiat moniecki .............................................................................................................................................. 79 2.11. Powiat sejneński .............................................................................................................................................. 81 2.12. Powiat siemiatycki .......................................................................................................................................... 88 2.13. Powiat sokólski ................................................................................................................................................ 91 2.14. Powiat miasto Suwałki .................................................................................................................................. 97 2.15. Powiat suwalski ............................................................................................................................................... 99 2.16. Powiat wysokomazowiecki ...................................................................................................................... 104 2.17. Powiat zambrowski ..................................................................................................................................... 106 3. PODSUMOWANIE - OBSZARY I KIERUNKI WSPÓŁPRACY TRANSGRANICZNEJ ................. 108 WNIOSKI I REKOMENDACJE .................................................................................................................... 113 Potencjał współpracy ............................................................................................................................................ 113 Bariery współpracy ................................................................................................................................................ 113 Potrzeby wsparcia współpracy ......................................................................................................................... 114 BIBLIOGRAFIA .............................................................................................................................................. 116 ANEKS – ZESTAWIENIE ANALIZOWANYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH .................. 121 3 WPROWADZENIE Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie podstaw teoretycznych dyplomacji publicznej oraz charakterystyki metod i obszarów współpracy transgranicznej prowadzonej przez samorządy województwa podlaskiego. Raport w szczególności zwraca uwagę na obywatelski i samorządowy wymiar polskiej polityki zagranicznej. Podjętą analizę ukierunkowano na rozpoznanie dotychczasowych praktyk w tym zakresie, jak też na określenie wniosków i rekomendacji, co do dalszego rozwoju zdecentralizowanej polityki zagranicznej. Podjęta analiza danych zastanych (Desk Research) stanowi technikę badawczą polegającą na przeglądzie informacji uzyskanych na drodze kwerendy danych wtórnych, już utworzonych przez inne podmioty i instytucje. W raporcie w pierwszej kolejności omówiono podstawowe pojęcia teoretyczne związane z obywatelską i samorządową współpracą transgraniczną. Zwrócono uwagę na priorytety zdecentralizowanej polityki zagranicznej Polski oraz na zróżnicowanie sektorowe aktorów współpracy transgranicznej w województwie podlaskim. Następnie w podziale na powiaty omówiono realizowane i planowane inicjatywy współpracy transgranicznej obecne w dostępnych publicznie dokumentach strategicznych samorządów woj. podlaskiego. Należy przy tym zaznaczyć, iż z początkiem 2013 roku województwo podlaskie obejmowało 14 powiatów, 3 miasta na prawach powiatu i ogółem 40 miast. Województwo graniczyło na wschodzie z Białorusią (z obwodami brzeskim i grodzieńskim) na długości 236,3 km oraz na północy z Litwą (z okręgami mariampolskim i olickim) na długości 100,3 km. Położenie bezpośrednio przy granicy państwowej posiadło 7 powiatów: suwalski, sejneński, augustowski, sokólski, białostocki, hajnowski i siemiatycki. W dalszej części raportu podjęto próbę podsumowania obszarów i metod współpracy oraz wskazano na główne wnioski i rekomendacje. Analizę poprzedziło podjęcie systematycznego przeglądu literatury naukowej oraz realizowanych w przeszłości prac badawczych, który obejmował zasoby: - bibliotek naukowych (Biblioteka Główna Uniwersytetu w Białymstoku, Biblioteka Wydziału Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku, Książnica Podlaska, Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Warszawie, Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie); - naukowych baz elektronicznych (Google Scholar, BazEkon); - stron internetowych instytucji naukowych i think tanków (Główny Urząd Statystyczny, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Ośrodek Studiów Wschodnich, Ośrodek Myśli Politycznej, Fundacja im. Stefana Batorego, Instytut Spraw Zagranicznych, Instytut Studiów Strategicznych, Instytut Spraw Publicznych, Centrum Europejskie Natolin, Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych); 4 - stron internetowych podmiotów istotnych dla realizacji współpracy transgranicznej w regionie (Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego, Podlaski Urząd Wojewódzki w Białymstoku, Izba Celna w Białymstoku, witryny poszczególnych powiatów i gmin). Zebrane materiały pozwoliły na wyróżnienie kluczowych pojęć i koncepcji w badaniach nad współpracą