Spis treści 1 HISTORIA I KULTURA ZIEMI SŁAWIEŃSKIEJ T. VI GMINA DARŁOWO 2 Spis treści Spis treści 3 FUNDACJA „DZIEDZICTWO” HISTORIA I KULTURA ZIEMI SŁAWIEŃSKIEJ TOM VI GMINA DARŁOWO Redakcja: WŁODZIMIERZ RĄCZKOWSKI JAN SROKA SŁAWNO 2007 4 Spis treści ABSTRACT : Włodzimierz Rączkowski, Jan Sroka (eds), Historia i kultura Ziemi Sła- wieńskiej , t. 6: Gmina Darłowo [History and Culture of the Sławno region, vol. 6: Darłowo Community]. Fundacja „Dziedzictwo”, Sławno 2007. pp. 375, fig. 126, colour tabl. 46, ta- bles 3. ISBN 978-83-60437-66-1. Polish text with German summaries. This is an edition of study of aspects of history and culture of the Drałowo region [Pome- rania, Poland]. These papers refer to archaeology and history of the region which is vir- tually unknown for most of Polish current citizens. It is hard to build a society without roots and without history. People who have lived here for over 50 years do not understand the cultural landscape which has been created and constructed for centuries. The aim of the collection of paper is to bring the history nearer. The knowledge about the past of the region will allow to understand the landscape and protect it as well as create a new social approach to the future. Recenzent: prof. dr hab. Marian Drozdowski © Copyright by Włodzimierz Rączkowski, Jan Sroka 2007 © Copyright by Authors Na okładce: W. Borchmann, Kościół w Domasławicach , olej, lata międzywojenne XX wieku Publikację wydano ze środków Urzędu Gminy w Darłowie Tłumaczenia na język niemiecki: Brygida Jerzewska Redaktor: Katarzyna Muzia Skład i łamanie: Eugeniusz Strykowski Wydawca/Herausgeber: Fundacja „Dziedzictwo”, 76-100 Sławno, ul. A. Cieszkowskiego 2 Wydawnictwo „Region”, 81-574 Gdynia, ul. Goska 8, www.region.jerk.pl ISBN 978-83-60437-66-1 Druk/Druck: Sowa – Druk na życzenie, www.sowadruk.pl Spis treści 5 Spis treści JAN SROKA (Sławno), WŁODZIMIERZ RĄCZKOWSKI (Poznań), Dylematy: kultura czy gospodarka , zrównoważony czy żywiołowy rozwój? ...................... 7 WACŁAW FLOREK (Słupsk), Krajobraz gminy Darłowo jako wynik ewolucji środo- wiska ................................................. 13 TOMASZ DRZAZGA (Lipnica), Jezioro przymorskie Kopań .................... 27 JACEK KABACIŃSKI (Poznań), THOMAS TERBERGER (Greifswald), JOLANTA ILKIE - WICZ (Koszalin), Archeologiczne badania późnomezolitycznego osadnictwa w Dąbkach ................................................. 47 ANDRZEJ CHLUDZIŃSKI (Pruszcz Gdański), Nazwy miejscowe gminy Darłowo ..... 57 LESZEK WALKIEWICZ (Darłowo), Domena Darłowska ...................... 105 BRONISŁAW NOWAK (Słupsk), Rycerstwo okolic Darłowa do początku XV wieku ... 139 MAREK OBER (Szczecin), Gotyckie kościoły wiejskie okolic Darłowa ............ 177 ALEKSANDER JANKOWSKI (Bydgoszcz), Zabytkowe konstrukcje drewniane w da- towaniu budowli monumentalnych – jeszcze jedna glosa w kwestii genezy i historycznego rozwarstwienia struktury architektonicznej kościoła w Bukowie Morskim ................................................. 203 JADWIGA KOWALCZYK -KONTOWSKA (Szczecinek), XIX-wieczne kościoły gminy Darłowo ................................................. 217 EWA GWIAZDOWSKA (Szczecin), Krajobraz naturalny i kulturowy gminy wiejskiej Darłowo udokumentowany w ikonografii archiwalnej ................... 237 MARGARETA SADOWSKA (Sławno), Z historii wioski rybackiej i nadmorskiego kąpieliska w Dąbkach ......................................... 267 KONSTANTY KONTOWSKI (Darłowo), Cmentarze gminy Darłowo ............... 277 ZBIGNIEW SOBISZ (Słupsk), Flora naczyniowa parków dworskich i cmentarzy gminy Darłowo ................................................. 301 MARIA WITEK (Szczecin), WALDEMAR WITEK (Szczecin), Idea projektu „Żywy skan- sen Słowino ” jako przykład ochrony krajobrazu kulturowego .............. 317 6 Spis treści JACEK KABACIŃSKI (Poznań), WŁODZIMIERZ RĄCZKOWSKI (Poznań), Zagrożenia dla dziedzictwa archeologicznego w gminie Darłowo ....................... 341 Indeks nazw osobowych . ............... 357 Indeks nazw geograficznych .. ............... 365 Lista adresowa Autorów ............................. .............. 373 Nazwy miejscowe gminy Darłowo 57 Nazwy miejscowe gminy Darłowo ANDRZEJ CHLUDZIŃSKI (P RUSZCZ GDAŃSKI ) 1. Wprowadzenie Do tej pory brak wydawnictw naukowo zajmujących się szczegó- łową toponimią powiatu sławieńskiego, a tym samym gminy Darłowo. Natrafiłem jedynie na informację, że istnieje opracowanie T. Ociepki To- ponimia północnej części byłego powiatu sławieńskiego , ale tylko jako maszynopis (może praca magisterska?), bez bliższych danych bibliogra- ficznych (Świetlicka, Wisławska 1998: 269). W tej pracy ze względu na swoje położenie gmina Darłowo zapewne została ujęta. Fragmentaryczne informacje na ten temat znajdują się w opracowaniach obejmujących za- zwyczaj większy teren – Pomorza Środkowego lub Pomorza Zachodniego. Przede wszystkim należy wymienić prace autorstwa E. Rzetelskiej-Fe- leszko i J. Dumy: Dawne słowiańskie dialekty województwa koszalińskiego . Najstarsze zmiany fonetyczne (1973), Dawne słowiańskie nazwy miejsco- we Pomorza Środkowego (1985), Językowa przeszłość Pomorza Zachod- niego na podstawie nazw miejscowych (1996). Ponadto trzeba wziąć pod uwagę publikację będącą obecnie w trakcie wydawania: Nazwy miejscowe Polski – historia , pochodzenie , zmiany , pod redakcją K. Rymuta (1996 –2005). Praca niniejsza jest omówieniem toponimii obecnie istniejących miej- scowości gminy wiejskiej Darłowo. Nie ująłem w niej nazw wielu miej- scowości, które jeszcze niedawno lub w nieco odleglejszej przeszłości (kil- kadziesiąt, a nawet kilkaset lat wstecz) istniały na obecnym terenie gminy. Nie pozwalają na to ramy mojego wystąpienia. Takie szczegółowe omówienie powinno stać się częścią opracowania toponimii całego powia- tu sławieńskiego. Wykaz miejscowości sporządziłem na podstawie danych Wojewódz- kiego Urzędu Statystycznego w Szczecinie z kwietnia 2002 roku, zweryfi- kowanych w roku 2006 w Urzędzie Gminy Darłowo, za co niniejszym 58 A. Chludziński dziękuję wójtowi Franciszkowi Kupraczowi i Pani Krystynie Reszce, in- spektorowi gospodarki gruntami, geodezji w gminie. Materiał nazewniczy, począwszy od XIII wieku do dziś, został zaczerp- nięty z niemieckich i polskich źródeł historycznych, map (np. Ryc. 1) i opracowań (por. bibliografia). Opracowanie ma formę słownika zawierają- cego nazwy słowiańskie, niemieckie i polskie (także tzw. chrzty, utworzone po 1945 roku przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowych). Dla ułatwienia poszukiwań odpowiedniej miejscowości właściwy słownik poprzedzony jest indeksem – zawierającym niemieckie nazwy XX-wieczne, rekonstrukcje S. Kozierowskiego z 1934 roku, polskie przejściowe z lat 1945–1950 i potocz- ne z różnych okresów – odsyłającym do form dzisiejszych. Artykuł hasłowy ma następującą budowę: hasło (współczesna postać nazwy, pogrubionym drukiem), rodzaj obiektu, lokalizacja (względem Darłowa), zapisy źródłowe (kursywą) w porządku chronologicznym. Po- tem – od nowego akapitu – następują etymologie kolejnych nazw obiektu z uwzględnieniem zmian językowych oraz właściwości topograficznych terenu i czynników kulturowych. Klasyfikację przeprowadziłem na podstawie kryteriów semantycznych i strukturalnych zaproponowanych przez W. Taszyckiego (1946; 1958: 228–268) i S. Rosponda (1957), a praktycznie połączonych i uzupełnio- nych przez H. Borka (1988) i D. Podlawską (1990). Ryc. 1. Fragment mapy Pomorza D. Gillly’ego z 1789 roku obejmujący obszar badań Nazwy miejscowe gminy Darłowo 59 2. Słownik nazw Abtshagen → Dobiesław Alt Järshagen → Stary Jarosław Alt Kugelwitz → Kowalewice Alt Schlawin → Słowino Alt Steinort → Gleźnowo Alt Wieck → Wiekowo Altenhagen → Jeżyce Barczewice → Barzowice Barzwitz → Barzowice Böbbelin → Bobolin Bobolino → Bobolin Boryszewo → Kępka Borzyszkowiec → Borzyszkowo Buckow → Bukowo Morskie Bukowo → Bukowo Morskie Bukownica → Bukowo Morskie Büssow → Boryszewo Carlskamp → Kępka Czarnolas → Dobiesław Dam (m)shagen → Domasławice Damasłowice → Domasławice Damkenort → Dąbkowice Damkerort → Dąbkowice Damkord → Dąbkowice Derłowice → Kopań Dobiesław → Jeżyce Dobiesławowo → Dobiesław Domasłowice → Domasławice Drosedow → Drozdowo Drozdów → Drozdowo Emilianowo → Borzyszkowo F. → Czarnolas Fichtberg → Leśnica Försterei → Gorzyca Gleźnowo → Gleźnówko Ględzianowo → Gleźnowo Glęźnowo → Gleźnowo Glęźnówko → Gleźnówko Gohrbandshof → Gorzebądz 60 A. Chludziński Göritz Försterei → Gorzyca Gorzebądź → Gorzebądz Gorzyce → Gorzyca Grupenhagen → Krupy Halinowo → Krupy Jarosław → Stary Jarosław Karlskamp → Kępka Kopahn → Kopań Kopanica → Kopnica Köpnitz → Kopnica Kowalewice Nowe → Kowalewiczki Kowalewice Stare → Kowalewice Kowalewko → Kowalewiczki Kugelwitz → Kowalewice , Kowalewiczki Langen Rehm → Borzyszkowo Lepperowo → Zielnowo Leśnice → Leśnica L. Zagórze → Nowy Kraków Maślankowo → Zakrzewo Neu Järshagen → Nowy Jarosław Neu Krakow (Forst ) → Nowy Kraków Neu Kugelwitz → Kowalewiczki Neu Schlawin → Słowinko Neu Steinort → Gleźnówko Neuenhagen (Abtei ) → Jeżyczki Neuenhagen Försterei → Czarnolas Neunhagen Forsthaus → Czarnolas Neuwasser → Dąbki Neuwieck → Wiekowice Nowa rzeka → Dąbki Nowa Warszawa → Dąbki Nowy Dobiesław → Jeżyczki Nowy Jarosław → Gorzebądz O.F. Neu Krakow → Nowy Kraków Palzwitz → Palczewice Pąciszewo → Pęciszewko Petershagen → Pęciszewko Pęciszewo → Pęciszewko Piotrkowo → Pęciszewko Plęciszewko → Pęciszewko Preetz → Porzecze Nazwy miejscowe gminy Darłowo 61 Przybrzezie → Palczewice Rachu-Ciachu → Zakrzewo Renkenhagen → Borzyszkowo Rügenwalde Forsthaus → Darłowiec Rußhagen → Rusko Sacko → Zakrzewo Sackshöhe