De apostolische beweging: een overzicht van de herkomst van het liedgoed en het gedachtegoed tussen 1826 en 1946 dr Alexander Lammertsma 5 mei 2017 In ‘t verleden ligt het heden; in het nu, wat worden zal. Willem Bilderdijk (1756-1831) 2 Inhoudsopgave Voorwoord en motivatie .................................................................................................................. 6 Algemene inleiding .......................................................................................................................... 8 DEEL 1: Overzicht van externe bewegingen ................................................................. 12 Inleiding en overzicht van deel 1 ..................................................................................................... 12 Hoofdstuk 1: Lutheranisme en piëtisme ........................................................................................ 16 1.1 Lutheranisme .............................................................................................................................. 16 1.2 Piëtisme ....................................................................................................................................... 19 Hoofdstuk 2: Calvinisme, Réveil en christelijk zionisme ................................................................. 21 2.1 Calvinisme ................................................................................................................................... 21 2.2 Calvinisme in Nederland ............................................................................................................. 24 2.3 Zwitsers Réveil ............................................................................................................................ 28 2.4 Nederlands Réveil ....................................................................................................................... 30 2.5 Christelijk zionisme ..................................................................................................................... 32 Hoofdstuk 3: Anglicaanse Kerk, het methodisme en de Oxford-beweging ..................................... 36 3.1 Anglicaanse Kerk ......................................................................................................................... 36 3.2 Methodisme ................................................................................................................................ 39 3.2.1 Ontstaan methodisme ......................................................................................................... 39 3.2.2 Gedachtegoed methodisme ................................................................................................. 40 3.2.3 Liederen bij het methodisme ............................................................................................... 41 3.3 Oxford-beweging ......................................................................................................................... 42 Hoofdstuk 4: Verlichting en romantiek .......................................................................................... 47 4.1 Ontstaan van de Verlichting en haar ideeënwereld .................................................................... 47 4.2 Ideeën over het taalgebruik ........................................................................................................ 48 4.3 Ideeën over de muziekstructuur en de invloed op de kerkmuziek ............................................. 48 4.4 Romantiek ................................................................................................................................... 49 4.5 Totstandkoming en receptie van het Deutsches Evangelisches Kirchen-Gesangbuch ............... 51 3 Hoofdstuk 5: Erweckungsbewegung .............................................................................................. 53 5.1 Ontstaan van de Erweckungsbewegung ..................................................................................... 53 5.2 Liedgoed uit de Erweckungsbewegung ....................................................................................... 55 5.3 Erweckung binnen de Landeskirche ............................................................................................ 58 5.3.1 Christenthumsgesellschaft ................................................................................................... 58 5.3.2 Minden-Ravensberger Erweckungsbewegung ..................................................................... 59 5.3.3 Evangelischen Gesellschaft .................................................................................................. 63 5.3.4 Pilgermission St. Chriscona .................................................................................................. 64 5.4 Basler Mission ............................................................................................................................. 66 5.5 Methodisten ................................................................................................................................ 67 5.6 Baptisten ..................................................................................................................................... 72 5.7 Blaues Kreuz ................................................................................................................................ 73 Hoofdstuk 6: Heiligingsbeweging en Gemeinschaftsbewegung ...................................................... 75 6.1 Heiligingsbeweging en gospel hymnes ........................................................................................ 75 6.2 Overslaan heiligingsbeweging naar Europa ................................................................................ 77 6.3 Ernst Gebhardt en de verspreiding van heiligingsliederen ......................................................... 78 6.4 Gemeinschaftsbewegung ............................................................................................................ 81 6.5 Walter Rauschenbusch in de verspreiding van heiligingsliederen .............................................. 85 DEEL 2: Overzicht van apostolische bewegingen .......................................... 88 Inleiding en overzicht van deel 2 ..................................................................................................... 88 Hoofdstuk 7: Katholiek apostolische beweging in Engeland ........................................................... 90 7.1 Opkomst katholiek apostolische beweging in Engeland ............................................................. 90 7.2 Muziek in de Katholiek Apostolische Kerk .................................................................................. 93 7.3 Van metrische naar gregoriaanse psalmen ................................................................................. 95 7.4 Hymnes ....................................................................................................................................... 97 7.5 Responsoriën en anthems ......................................................................................................... 101 4 Hoofdstuk 8: Katholiek apostolische beweging in Duitsland ........................................................ 102 8.1 Opkomst katholiek apostolische beweging in Duitsland ........................................................... 102 8.2 Gemeenschappelijke muziek: niet-metrische psalmen, hymnes en responsoriën ................... 103 8.2.1 Psalmen: anglicaanse chants en gregoriaanse psalmodie ................................................. 103 8.2.2 Hymnes .............................................................................................................................. 104 8.2.3 Responsoriën en cantica .................................................................................................... 106 8.3 Koormuziek: psalmen en hymnes ............................................................................................. 106 Hoofdstuk 9: Nieuw-apostolische beweging in Duitsland ............................................................. 108 9.1 Ontstaan van de Allgemeine Christliche Apostolische Mission ................................................ 108 9.2 Ontstaan van de Apostolische Gemeinde ................................................................................. 109 9.3 Gemeenschappelijke muziek in de Neuapostolische Kirche ..................................................... 112 9.3.1 Wachmann-liturgie en Apostolisches Gesangbuch van 1898 ............................................ 113 9.3.2 Apostolisches Gesangbuch van 1904 en 1906 ................................................................... 113 9.3.3 Neuapostolisches Gesangbuch van 1910 ........................................................................... 116 9.3.4 Neuapostolisches Gesangbuch van 1925 ........................................................................... 120 9.4 Koormuziek in de Neuapostolische Kirche ................................................................................ 122 9.4.1 Berliner Chormappe van 1924 ........................................................................................... 123 9.4.2 Einheitliche Ausgabe van 1938 .......................................................................................... 124 9.5 Rol van Emanuel Gohle voor het apostolische lied ................................................................... 125 Hoofdstuk 10: Hersteld-apostolische beweging in Nederland .....................................................