Jakintza-arloa: Literatura Joseba Sarrionandiaren "Lagun izoztua" eleberriko hiru itsasoak Irakurketa proposamen bat Egilea: EIDER RODRIGUEZ MARTIN Urtea: 2013 Zuzendaria: IÑAKI ALDEKOA BEITIA Unibertsitatea: UPV/EHU ISBN: 978-84-8438-513-4 Hitzaurrea Doktorego tesi hau 2013ko maiatzan aurkeztu zen. Joseba Sarrionandiaren “Lagun izoztua” eleberria izan du abiapuntu, nahiz eta lan honen handitasuna eta aberasgarritasuna azaleratzeko Sarrionandiaren aurreko poesia eta narratiba lan guztiak (1981-2001) ere aztertu diren. Aztertutako lan guztiek epizentroa itsasoa duen eta harrigarriki trinkoa den esanahi sare bat zertzen dute eta esanahi sare honek lengoaia arruntak harrapatu ezin duen errealitate puska horretaz dihardu, ahituegi diren hitzek dagoeneko azaldu ezin duten mundu ikuskeraz alegia. Agian hau izan daiteke azterketa honetatik eratorritako ondorio nagusiena, literatura bizitzaz aritzeko idazlearen eta irakurlearen arteko dialogo izan daitekeela oraindik. Eider Rodriguez 2014 “JOSEBA SARRIONANDIAREN LAGUN IZOZTUA ELEBERRIKO HIRU ITSASOAK. IRAKURKETA PROPOSAMEN BAT” Doktoregaia: Eider Rodriguez Martin Zuzendaria: Iñaki Aldekoa Beitia 3 4 ESKERTZAK ............................................................................................................................................. 9 1. KAPITULUA: SARRERA 1.1. Planteamendu orokorra ..........................................................................................................13 1.2. Tesiaren helburuak eta lan hipotesiak ....................................................................................15 1.3. Aurrekariak eta gaur egungo egoera ......................................................................................19 1.3.1. Joseba Sarrionandiari buruzko lanak ................................................................19 1.3.2. Itsasoari buruzko lanak .....................................................................................19 1.3.3. Joseba Sarrionandiaren itsasoari buruzko lanak ...............................................19 2. KAPITULUA: IRIZPIDE METODOLOGIKOAK 2.1. Abiapuntua ............................................................................................................................23 2.2. Harreraren teoria ...................................................................................................................26 2.2.1. Paradigma aldaketa ..........................................................................................26 2.2.2. Kontzeptu giltzarriak ........................................................................................33 2.2.2.1. Indeterminazio guneak eta gauzatzea .................................................33 2.2.2.2. Aurreiritziak .......................................................................................36 2.2.2.3. Irakurle inplizitua ...............................................................................38 2.2.2.4. Horizonteak ........................................................................................41 2.2.2.5. Testu estrategiak .................................................................................44 2.2.3. Harreraren teoriaren harrera .............................................................................45 2.3. Interpretazioaren alde eta kontra ...........................................................................................47 2.3.1. Testuingurua .....................................................................................................47 2.3.2. Intentio auctoris, intentio operis eta intentio lectoris ......................................50 2.4. Taxonomiaren mugak ...........................................................................................................53 2.4.1. Metaforak .........................................................................................................54 2.4.2. Sinboloak ..........................................................................................................59 2.4.3. Joseba Sarrionandia eta lengoaiaren mugak .....................................................63 2.4.4. Ondorioak .........................................................................................................68 2.5. Justifikazio metodologikoa ...................................................................................................70 2.6. Corpusaren justifikazioa ........................................................................................................74 2.6.1. Poesia ................................................................................................................74 2.6.2. Narrazioa ..........................................................................................................74 2.6.3. Nobela ..............................................................................................................75 3. KAPITULUA: JOSEBA SARRIONANDIA 5 3.1. Biografia ...............................................................................................................................79 3.1.1. Sariak ................................................................................................................81 3.2. Joseba Sarrionandiaren lana ..................................................................................................82 3.2.1. Liburuak ...........................................................................................................82 3.2.1.1. Poesia .................................................................................................82 3.2.1.2. Narrazioa ............................................................................................82 3.2.1.3. Saiakera ..............................................................................................83 3.2.1.4. Itzulpena .............................................................................................83 3.2.1.5. Nobela ................................................................................................83 3.2.1.6. Haur eta gazte literatura .....................................................................83 3.2.1.7. Erdaretara itzulitako bere lanak ..........................................................83 3.2.2. Diskografia (Sarrionandiaren poema musikatuak eta kantuetarako hitzak) .....84 3.2.3. Bestelakoak ......................................................................................................86 3.2.3.1. Komikia ..............................................................................................86 3.2.3.2. Ikuskizunak ........................................................................................87 3.3. Joseba Sarrionandiaren lanen harrera zenbakien argitan ......................................................88 3.3.1. Berrargitalpenak ...............................................................................................88 3.3.2. Irakaskuntza ......................................................................................................89 3.4. Joseba Sarrionandiaren biografiak lanen harreran izandako eragina ....................................93 3.4.1. Prentsako kritika ...............................................................................................93 3.4.2. Durangoko Azoka .............................................................................................98 3.4.3. Kontuan hartzekoak ........................................................................................100 4. KAPITULUA: 1981-2001 BITARTEKO GARAIA 4.1. Poesia ..................................................................................................................................107 4.1.1. Sarrera ............................................................................................................107 4.1.2. Itsasoaren metafora edo sinboloa bete beharreko hutsune bezala ..................109 4.1.2.1. Izuen gordelekuetan barrena ...........................................................112 4.1.2.1.1. Testua inguratuz ........................................................112 4.1.2.1.2. Testuan barrena ..........................................................117 4.1.2.1.2.1. Zazpi eskala eta bidaia bat ..........................117 4.1.2.1.2.2. Sarrionandia eta Erromantizismoa ..............126 4.1.2.1.2.3. Itsasoaren sinbolismoa aberastuz ................131 4.1.2.2. Intxaur azal baten barruan/Eguberri amarauna .............................140 4.1.2.2.1. Testua inguratuz ........................................................141 4.1.2.2.2. Testuan barrena ..........................................................142 4.1.2.2.2.1. Ni-ari izkin eginez .......................................142 4.1.2.2.2.2. Sinbolismorik eza ........................................145 6 4.1.2.2.2.3. Metaliteratura ..............................................148 4.1.2.3. Marinel Zaharrak .............................................................................150 4.1.2.3.1. Testua inguratuz ........................................................150 4.1.2.3.2. Testuan barrena .........................................................154 4.1.2.3.2.1. Errebisioa errebisatuz ..................................163 4.1.2.4. Gartzelako poemak ...........................................................................166 4.1.2.4.1. Testua inguratuz ........................................................166 4.1.2.4.2. Testuan barrena ..........................................................169 4.1.2.4.2.1. Antidogmatismoa ........................................171