Historia i współczesność Gminy Starcza Historia i współczesność Gminy Starcza Starcza Gminy i współczesność Historia „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Instytucja zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Publikacja opracowana przez Gminny Klub Sportowy Czarni Starcza współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 19 „Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Historia i współczesność Gminy Starcza STARCZA • 2019 Panorama Starczy od strony boiska sportowego Fotografie: © 2019 Marcin Skabek Archiwum Urzędu Gminy Starcza Archiwum GKS Czarni Starcza Archiwum prywatne Ryszarda Bakoty Archiwum prywatne Wiesława Szymczyka Teksty: Wiesław Roman Szymczyk Anna Kamińska, Łukasz Krzyczmanik, na podstawie książki Dariusza Urbaniaka pt. “Działalność klubu sportowego Czarni Starcza w latach 1965 - 2005”. Wydawca: Wydawnictwo 123M Współwydawca: GKS Czarni Starcza © 2019 GKS Czarni Starcza Printed in Poland nakład 500 egz. ISBN 978-83-954655-0-5 SPIS TREŚCI 1. Wstęp . 5 2. Zarys dziejów miejscowości Gminy Starcza . 7 3. Dzieje parafii katolickiej . 31 4. Historia parafii Kościoła Starokatolickiego Mariawitów . 39 5. Dzieje Klubu Sportowego . 45 6. Mapa Gminy Starcza . 56 3 Widok z lotu ptaka na centrum gminy 4 na jest w zlewni Warty, a głównymi rzekami prze- Gmina aktywnie i bardzo skutecznie pozyskuje WSTĘP pływającymi przez jej teren są: Kamieniczka oraz fundusze europejskie umożliwiające jej prężny jej lewy dopływ Zimna Woda. rozwój. Angażuje się w program odnowy wsi, jest Niniejsza publikacja poświęcona jest dziejom Rzeźba terenu jest urozmaicona, najwyższy aktywnym partnerem LGD Bractwo Kuźnic oraz miejscowości gminy Starcza, zawiera historię pa- punkt znajduje się w miejscowości Łysiec – 331 podejmuje szereg działań na rzecz aktywizowania rafii katolickiej i parafii Kościoła Starokatolickiego m n.p.m. społeczności lokalnej. Dzięki pozyskanym środ- Mariawitów w Starczy oraz przeszłość i teraźniej- Na terenie gminy znajduje się kilka obiektów kom unijnym rozbudowana została infrastruktu- szość Klubu Sportowego Czarni Starcza. zabytkowych: ra rekreacyjna, sportowa, wodno-kanalizacyjna Ukazany jest rys historyczny Klepaczki, Łyśca, • Kościół parafialny N.M.P. Częstochowskiej czy drogowa. Wybudowano świetlicę wiejską we Rudnika Małego, Starczy i Własnej oraz przedsta- w Starczy wymurowany z cegły i kamienia piaskow- Własnej, budynek zaplecza boiska sportowego wione cenne informacje z życia parafii. Opisany ca w latach 1928-1934 w stylu neobarokowym w Starczy, ujęcie wody w Klepaczce, rozbudo- jest proces powstania i działania Klubu na prze- • -Drewniany kościół parafii Kościoła Staro- wano ośrodek zdrowia oraz zagospodarowano strzeni lat - jego problemy, z jakimi się borykał katolickiego Mariawitów wybudowany w latach centrum wszystkich miejscowości. Ponadto re- oraz sukcesy, jakie osiągał. Znajdują się również 1907-1908 alizowano projekty społeczne. informacje na temat sekcji sportowych, zawod- • murowana kapliczka domkowa św. Jana Ne- W ramach partnerstwa z LGD „Bractwo Kuź- ników, trenerów i osób, które przyczyniły się do pomucena z 1711 roku w Rudniku Małym nic” Gmina Starcza zamierza nadal realizo- rozwoju klubu sportowego od początków jego • Zabudowania młyńskie z lat 1928-1930 we wać działania ukierunkowane na podnoszenie istnienia. Własnej. umiejętności i aktywności mieszkańców Gminy Książka ponadto zawiera bogatą szatę graficz- Największy procent powierzchni gminy stano- w zakresie edukacji, kultury oraz sportu wraz ną w postaci zdjęć, zarówno historycznych jak wią użytki rolne: 80,6%. z przygotowaniem infrastruktury niezbędnej i współczesnych. Jednakże rolnictwo z uwagi na mało urodzaj- do osiągnięcia założonego celu. Jest to pierwsza historyczna publikacja w gmi- ną glebę i duże rozdrobnienie gruntów nie sta- Dobra współpraca z organizacjami pozarządo- nie Starcza. Autorem tekstów opartych na źró- nowi głównego źródła utrzymania mieszkań- wymi działającymi na terenie gminy wpływa na dłach i bogatej literaturze jest Wiesław Roman ców gminy. Główne uprawy to: żyto, ziemniaki jej rozwój. Gminny Klub Sportowy Czarni Starcza Szymczyk. Informacje dotyczące klubu sporto- i mieszanki zbożowe. Wśród zwierząt gospodar- kilka razy już skutecznie występował z wnio- wego opracowane zostały przez Łukasza Krzycz- skich hoduje się: trzodę chlewną, bydło i kozy. skiem o dofinansowanie projektów. W 2017r. manika na podstawie książki Dariusza Urbaniaka Sprawnemu działaniu i wygodzie mieszkańców GKS Czarni Starcza pozyskał fundusze unijne pt. „Działalność klubu sportowego Czarni Starcza służą instytucje użyteczności publicznej takie jak: na „Budowę boiska rekreacyjnego do piłki noż- w latach 1965-2005”. Urząd Gminy, Ośrodek Zdrowia, placówki oświa- nej wraz z elementami siłowni zewnętrznej Mamy nadzieję, że opracowanie to choć po towe (przedszkole i szkoła podstawowa), Gminna w miejscowości Starcza”. Klub na ten cel otrzy- części przyczyni się do poszerzenia wiedzy hi- Biblioteka, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, mał pomoc w kwocie 103 935,00 zł. storycznej „małej ojczyzny” – Gminy Starcza. Urząd Pocztowy, filia Międzypowiatowego Ban- Rok później Klub złożył kolejny wniosek Gmina Starcza znajduje się w północnej czę- ku Spółdzielczego w Myszkowie. i dzięki otrzymanemu dofinansowaniu w kwocie ści województwa śląskiego w powiecie często- Położenie gminy między dwoma szlakami ko- 54 738,00 zł w miejscowości Starcza powstało chowskim, przy jego południowej granicy. Gmi- munikacyjnymi: drogą wojewódzką nr 908 z jed- miejsce rekreacyjne z altaną, grillem oraz urzą- na graniczy z następującymi gminami: nej strony, a trasą DK-1 z drugiej strony stwarza dzeniami siłowni zewnętrznej. Poczesną , Kamienicą Polską, Konopiskami oraz dogodne warunki dla rozwoju przedsiębiorczo- Obydwa wnioski realizowane były dzięki unij- Woźnikami. W jej skład wchodzi 5 sołectw: ści. Dodatkowym atutem jest przecinająca teren nym środkom rozdysponowanym przez LGD Starcza, Klepaczka, Łysiec, Rudnik Mały i Wła- Starczy autostrada A-1 wraz z towarzyszącymi w ramach poddziałania 19.2 „Wsparcie na wdra- sna. jej węzłami, zjazdami i miejscami obsługi po- żanie operacji w ramach strategii rozwoju lokal- Ogólna powierzchnia gminy wynosi: 2010 ha, dróżnych (MOP ), a także połączenie z lotniskiem nego kierowanego przez społeczność objętego a zamieszkuje ją 2848 mieszkańców. w Pyrzowicach. PROW na lata 2014-2020.” Gmina Starcza jako samodzielna jednostka sa- Gmina Starcza kilka lat temu wstąpiła do Lokal- morządowa istnieje od 1992 roku i obszarowo nej Grupy Działania „Bractwo Kuźnic”, do której Anna Kamińska wydzielona została z gminy Kamienica Polska. należą także Poczesna, Konopiska, Boronów Pod względem hydrograficznym gmina położo- i Kamienica Polska. 5 Siedziba Urzędu Gminy oraz Ochotniczej Straży Pożarnej w Starczy 6 WIESŁAW ROMAN SZYMCZYK ZARYS DZIEJÓW MIEJSCOWOŚCI GMINY STARCZA o określeniu Pniewno, wymienionych w dokumen- mieszkało 54 ludzi. STARCZA tach z 1270 roku i z 1341 roku. Najprawdopodobniej W 1787 roku Starcza liczyła 214 mieszkańców, już w XIII wieku był tu pojedynczy dom osadniczy, a dwa lata później tylko 142 osoby, w tym 5 Żydów. Pierwsza wzmianka o wsi Starcza pochodzi z 1631 tzw. żreb. Nazwa miejscowości wywodzi się od sta- W 1790 roku osada miała 24 budynki mieszkalne (21 roku, następne informacje dotyczą lat 60. XVII wie- ropolskiego słowa „starczek”, czyli pniaczek. chałup o jednym gospodarzu, 1 buda, 1 karczma i 1 ku, dokładniej 1660 roku i 1662 roku. Pod tą ostat- Teren dzisiejszej Starczy (również Rudnika Małego, dom żydowski) oraz 127 osób (64 płci męskiej, 63 nią datą osada została wymieniona jako Starca. Rudnika Wielkiego, a może i Własnej) aż po wiek XV płci żeńskiej), z czego 4 były wyznawcami religii moj- W przeszłości wioskę określano na mapach i w starych należał do Śląska. Od XVI wieku obszar Starczy znaj- żeszowej. W następnym roku we wsi też stały 24 za- księgach Starczami, Storcami, Starcą, Storcą i pomył- dował się już w granicach I Rzeczypospolitej, w po- budowania, w tym 2 karczmy. Jedna nowa z dwiema kowo Zimną Wodą. Ta ostatnia nazwa była i jest mia- wiecie lelowskim województwa krakowskiego. izbami gościnnymi i stajnią, znajdowała się za wsią nem zachodniej części wsi. Osada do 1793 roku była własnością królewską jako austeria (zajazd) starościńska. Druga stanowiła Początki Starczy sięgają II połowy XVI wieku i wiążą klucza Poczesna w starostwie olsztyńskim. Wieś pod własność żydowską. Wioska w 1791 roku liczyła 125 się z założoną nieopodal w 1563 r. kuźnicą Własną. względem administracji kościelnej podlegała na po- ludzi (63 mężczyzn i 62 kobiety). Żyjący wówczas Z działalnością owej kuźnicy żelaza należy łączyć czątku parafii w Koziegłowach, choć chłopi jeszcze w Starczy Żydzi należeli do kahału (gminy żydowskiej) powstanie nie tylko Starczy, ale również Własnej w XVIII wieku korzystali z posług kościoła w Lub- w Janowie. i Klepaczki. W I połowie XVII wieku omawiana wioska szy. Od listopada 1785 roku należała do utworzonej Jedno ze źródeł z końca XVIII wieku opisywało Star- została lokowana na piaszczystych gruntach wsi kró- w 1606 roku parafii w Poczesnej. czę jako „wieś w gruntach przypiaszczystych położo- lewskiej Rększowice nad rzeką Starczą (zwaną póź- W 1631 roku w Starczy było 12 zagrodników. Przed na, nieporządkową ciągłością obsady, ale na pustko- niej Zimną Wodą) w miejscu nazwanym w przywileju 1660 rokiem w wiosce przebywało 13 kmieci