Wakans Stolicy Apostolskiej w 2013 roku Wybrane zagadnienia ustrojowo-historyczne Uniwersytet Warszawski Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Instytut Nauk Politycznych Wojciech Jakubowski Wakans Stolicy Apostolskiej w 2013 roku Wybrane zagadnienia ustrojowo-historyczne Warszawa 2013 Projekt okładki Zakład Grafi czny UW Redakcja Zespół Skład i łamanie Zakład Grafi czny UW Recenzenci: prof. dr hab. Marek Jabłonowski (UW) dr hab. Piotr Załęski (Instytut Filozofi i i Badań Polityczno-Prawnych Narodowej Akademii Nauk Republiki Kirgiskiej) © Copyright by Wojciech Jakubowski, Warszawa 2013 © Copyright by Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski, Warszawa 2013 Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotografi cznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autora i Wydawcy. Ilość arkuszy: 17,5 Wydawca: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytet Warszawski ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00–046 Warszawa tel./fax (48–22) 55 22 952 www.wydawnictwo.wdinp.uw.edu.pl ISBN: 978-83-63183-39-4 Druk i oprawa: Zakład Grafi czny UW. Zam. 311/2013 Spis treści Wprowadzenie . 11 Część I. Historia i współczesność Rozdział I Sede vacante – zarys problematyki . 15 1. Wakans Stolicy Apostolskiej . 15 2. Wybór papieży przed ustanowieniem konklawe . 18 3. Okoliczności ustanowienia konklawe i rozwój prawa dotyczącego wakansu Stolicy Rzymskiej . 19 4. Kodyfi kacje i inne regulacje dwudziestowieczne . 24 Rozdział II Stolica Apostolska w czasie Sede vacante . 29 1. Zagadnienia ogólne . 29 2. Uprawnienia Kolegium Kardynalskiego w czasie Sede vacante . 30 3. Kongregacje Kolegium Kardynalskiego w okresie przygotowania wyboru papieża . 31 4. Kuria Rzymska w czasie wakansu Stolicy Apostolskiej . 35 5. Państwo Miasta Watykańskiego w czasie wakansu Stolicy Apostolskiej . 38 Rozdział III Wybór Biskupa Rzymskiego . 39 1. Elektorzy Biskupa Rzymskiego . 39 2. Miejsce wyboru . 42 3. Początek czynności związanych z wyborem . 43 4. Przebieg wyboru . 45 5. Przyjęcie i ogłoszenie wyboru oraz rozpoczęcie posługi nowego papieża . 52 A n e k s POLSCY ELEKTORZY BISKUPA RZYMSKIEGO (1439–2013) 1. Członkowie Świętego Kolegium wg promocji . 54 2. Członkowie Świętego Kolegium w służbie Stolicy Apostolskiej . 59 3. Członkowie Świętego Kolegium wg diecezji . 59 3.1. Polska organizacja kościelna . 59 3.2. Inni hierarchowie . 62 4. Elektorzy Biskupa Rzymskiego . 62 4.1. Stolica Apostolska . 62 4.2. Kreacje kardynalskie i wybór papieży . 70 Część II. Podstawowe akty prawne Dział I Obowiązujące normy specjalne dotyczące Sede vacante i wyboru Biskupa Rzymskiego . 83 1. Constitutio Apostolica De Sede Apostolica vacante deque Romani Pontifi cis electione „Universi Dominici Gregis” . 83 2. Litterae Apostolicæ De nonnullis mutationibus in normis ad electionem Romani Pontifi cis attinentibus „Normas nonnullas” . 155 3. Deklaracja papieża Benedykta XVI o rezygnacji z posługi Biskupa Rzymskiego ogłoszona na konsystorzu dnia 11 lutego 2013 roku „Declaratio” . 161 Dział II Normy specjalne dotyczące Sede vacante i wyboru Biskupa Rzymskiego wydane w latach 1904–1975 . 163 1. Constitutio Pii PP. X „Vacante Sede Apostolica” 25 Decembris 1904 . 163 2. Letteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ Pii PP. XI De praescriptionibus Constitutionis Pianae “Vacante Sede Apostolica” aliqua ex parte innovandis „Cum proxime” . 188 3. Constitutio Pii PP. XII De Sede Apostolica vacante et de Romani Pontifi cis electione „Vacantis Apostolicæ Sedis” . 190 4. Leteraæ Apostolicæ Motu Proprio datæ Quædam præcipiuntur vacante Sede Apostolica valitura Ioannes PP. XXIII „Summi Pontifi cis electio” . 216 5. Leteraæ Apostolicæ Motu Proprio datæ Patrum Cardinalium ætas ad maioris momenti munera exercenda statuitur Pauli PP. VI „Ingravescentem ætatem” . 227 6. Constitutio Apostolica De Sede Apostolica vacante deque electione Romani Pontifi cis „Romano Pontifi ci eligendo” . 231 Bibliografia selektywna . 275 Streszczenie w języku angielskim . 279 Streszczenie w języku włoskim . 280 Table of Contents Introduction . 11 part i. History and Contemporary times Chapter I Sede vacante – Th e Outline of the Subject-matter . 15 1. Th e Vacancy of the Holy See . 15 2. Papal Election Before the Creation of Conclave . 18 3. Circumstances of Establishing Conclave and Development of the Law Regarding the Vacancy of the Holy See . 19 4. Codifi cations and Other 20th Century Regulations . 24 Chapter II Th e Holy See in the Time of Sede vacante . 29 1. General Issues . 29 2. Powers of the College of Cardinals during Sede vacante . 30 3. Congregations of the College of Cardinals in the Time of Preparation to Papal Election . 31 4. Th e Roman Curie during the Vacancy of the Holy See . 35 5. Th e State of Vatican City during the Vacancy of the Holy See . 38 Chapter III Th e Bishop of Rome Election . 39 1. Electors of the Bishop of Rome . 39 2. Th e Place of Election . 42 3. Beginning of the Actions Regarding Election . 43 4. Election Process . 45 5. Admitting a New Pope and Announcing the Choice, Beginning of His Service . 52 Appendix POLISH ELECTORS OF THE BISHOP OF ROME (1439–2013) 1. Members of the Holy Collage according to promotion . 54 2. Members of the Holy Collage in the service of the Holy See . 59 3. Members of the Holy Collage according to dioceses . 59 3.1. Polish Church Organization . 59 3.2. Other Hierarchies . 62 7 4. Electors of the Bishop of Rome . 62 4.1. Th e Holy See . 62 4.2. Cardinal Creations and Papal Election . 70 Part II basic legal acts Section I Current special norms regarding Sede vacante and the election of the Bishop of Rome . 83 1. Constitutio Apostolica De Sede Apostolica vacante deque Romani Pontifi cis electione „Universi Dominici Gregis” . 83 2. Letteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ De nonnullis mutationibus in normis ad electionem Romani Pontifi cis attinentibus „Normas nonnullas” . 155 3. Declaration of Resignation of Pope Benedict XVI declared at the Consistory on 11th February 2013 „Declaratio” . 161 Section II Special legal norms regarding Sede vacante and the election of the Bishop of Rome written in the years 1904–1975 . 163 1. Constitutio Pii PP. X „Vacante Sede Apostolica” 25 Decembris 1904 . 163 2. Letteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ Pii PP. XI De praescriptionibus Constitutionis Pianae “Vacante Sede Apostolica” aliqua ex parte innovandis „Cum proxime” . 188 3. Constitutio Pii PP. XII De Sede Apostolica vacante et de Romani Pontifi cis electione „Vacantis Apostolicæ Sedis” . 190 4. Leteraæ Apostolicæ Motu Proprio datæ Quædam præcipiuntur vacante Sede Apostolica valitura Ioannes PP. XXIII „Summi Pontifi cis electio” . 216 5. Leteraæ Apostolicæ Motu Proprio datæ Patrum Cardinalium ætas ad maioris momenti munera exercenda statuitur Pauli PP. VI „Ingravescentem ætatem” . 227 6. Constitutio Apostolica De Sede Apostolica vacante deque electione Romani Pontifi cis „Romano Pontifi ci eligendo” . 231 Selective Bibliography . 275 8 Indice Prefazione . 11 Parte I. Storia e contemporaneità Capitolo I Sede vacante – introduzione al problema . 15 1. Sede apostolica vacante . 15 2. L’elezione dei papi prima del conclave . 18 3. Le circostanze dell’organizzazione del conclave e lo sviluppo del Codice di diritto canonico. 19 4. Codici e le altre norme del Novecento . 24 Capitolo II La Santa Sede durante Sede vacante . 29 1. Genere . 29 2. I compiti del Collegio Cardinalizio durante Sede vacante . 30 3. Congregazioni del Collegio Cardinalizio durante la preparazione dell’elezione del Papa. 31 4. La Curia romana durante la sede apostolica vacante . 35 5. Stato della Città del Vaticano durante la Sede Apostolica vacante . 38 Capitolo III L’elezione del Romano Pontefi ce . 39 1. Elettori del Romano Pontefi ce . 39 2. Luogo dell’elezione . 42 3. Inizio delle attività legate all’elezione . 43 4. Il processo di elezione. 45 5. L’annuncio della scelta e l’inizio del pontifi cato del nuovo Papa . 52 Appendice ELETTORI POLACCHI DEL ROMANO PONTEFICE (1439–2013) 1..