ROCZNIK JÓZEFOWSKI 2016 Tom 2 Praca zbiorowa pod redakcją Roberta Lewandowskiego Józefów 2016 Publikacja ukazała się pod Honorowym Patronatem Przewodniczącego Rady Miasta i Burmistrza Miasta Józefowa oraz dzięki współpracy z Fundacją Andriollego Rocznik Józefowski 2016, Tom 2 Praca zbiorowa pod redakcją Roberta Lewandowskiego Rada Naukowa: prof. dr hab. Andrzej Kazimierz Olszewski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) prof. dr hab. Jan Żaryn (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) dr Jerzy Adam Radomski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) dr Łukasz Maurycy Stanaszek (Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa) dr Adam Tyszka (Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk) Współpraca redakcyjna: Urszula Celińska-Olszewska, Małgorzata Korwin-Mikke, Sebastian Warlikowski Redakcja językowa i korekta: Maciej Jaworek, Agnieszka Krasnodębska Na okładce: Józefów, rok szkolny 1938/1939. Fotografia z opisem przekazana przez Krzysztofa Orzażewskiego redakcji „Rocznika Józefowskiego”. Projekt okładki: Collage RL Skład i łamanie: CQ Graphic Designer Druk i oprawa: Drukarnia Acad, www.acad.pl Adres redakcji: „Rocznik Józefowski” 05-410 Józefów, ul. Słoneczna 20 tel. +48 605 035 774 www.rocznikjozefowski.pl ISSN 2450-0860 © Copyright by Wydawnictwo Świdermajer, Józefów 2016 Współpraca: 4 SPIS TREŚCI Przedmowa Honorowego Patrona .......................................................................................... 9 Słowo wstępne .......................................................................................................................... 11 I. NASZE TEMATY Publikacja ukazała się pod Honorowym Patronatem Przewodniczącego Rady Miasta i Burmistrza Miasta Józefowa Urszula Celińska-Olszewska oraz dzięki współpracy z Fundacją Andriollego Religijność dworu mazowieckiego w średniowieczu na wybranych przykładach .............................................................................................. 15 Lidia Sitek Symboliczne treści dekoracji pałacu w Otwocku Wielkim ...................................... 27 Rocznik Józefowski 2016, Tom 2 Robert Lewandowski Praca zbiorowa pod redakcją Roberta Lewandowskiego Linia otwocka jako pasmo historyczno-urbanistyczne? ............................................. 35 Rada Naukowa: prof. dr hab. Andrzej Kazimierz Olszewski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) Łukasz Maurycy Stanaszek prof. dr hab. Jan Żaryn (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) Z Groß Döbern nad Świder, czyli krótka historia rodziny Kołodziejów ................ 49 dr Jerzy Adam Radomski (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa) dr Łukasz Maurycy Stanaszek (Państwowe Muzeum Archeologiczne, Warszawa) Krzysztof Oktabiński dr Adam Tyszka (Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Pułtusk) Niedokończona inwestycja, czyli kolejka wąskotorowa Współpraca redakcyjna: Urszula Celińska-Olszewska, Małgorzata Korwin-Mikke, Sebastian Warlikowski Wawer-Wiązowna .............................................................................................................. 61 Redakcja językowa i korekta: Maciej Jaworek, Agnieszka Krasnodębska Małgorzata Korwin-Mikke, Robert Lewandowski Na okładce: Józefów, rok szkolny 1938/1939. Fotografia z opisem przekazana przez Krzysztofa Początki parafii w Emilianowie vel Józefowie (1901-1919) Orzażewskiego redakcji „Rocznika Józefowskiego”. w świetle źródeł historycznych ....................................................................................... 69 Projekt okładki: Collage RL Daria Boniecka-Stępień Skład i łamanie: CQ Graphic Designer Historia żydowskiej Falenicy ukryta w nieznanej mapie .......................................... 83 Druk i oprawa: Drukarnia Acad, www.acad.pl Kazimierz Orzażewski Adres redakcji: „Rocznik Józefowski” Tajne nauczanie w szkole powszechnej w Józefowie 05-410 Józefów, ul. Słoneczna 20 k. Otwocka podczas II wojny światowej 1939-1945 ................................................... 89 tel. +48 605 035 774 www.rocznikjozefowski.pl Robert Lewandowski Andriolli i józefowski akcent Shakespeare Lives Programme ............................... 103 II. WSPOMNIENIA ISSN 2450-0860 Marian Klimiuk © Copyright by Wydawnictwo Świdermajer, Józefów 2016 Kazimierz Orzażewski, non omnis moriar ................................................................. 117 Współpraca: Aneta Herman Edward Winkler – ukochany dziadek. Wspomnienia Marii Herman ................... 119 Bożena Szczech-Banasik Wspomnienia o nauczycielce Jadwidze Barcickiej ................................................... 129 4 5 Janina Kołodziej, Szymon Kołodziej, Agnieszka Krasnodębska Moje wspomnienia z Emilianowa opowiedziane wnukowi .................................... 135 Marek Nowicki Białystok zaczął się w Józefowie ................................................................................. 145 Janina Witkowska Imieniny Miasta Józefowa i nagrody „Portula in Mundus” ..................................... 151 Marta Sterna Hiszpanie w Józefowie i nie tylko ............................................................................... 157 III. JÓZEFOWSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY Marian Klimiuk Kazimierz Orzażewski, kierownik szkoły w Józefowie .......................................... 175 Grzegorz Kopański Chcemy o Was pamiętać... ............................................................................................ 179 Robert Lewandowski Hasło „Andriolli” w Polskim Słowniku Biograficznym. Materiały źródłowe ........................................................................................................ 183 I V. PO SĄSIEDZKU Piotr Bieliński Henryk Batejko ps. „Kwadrat” – zapomniany społecznik z Falenicy ..................................................................................................... 193 Marzenna Szymańska Józefów i okolice. Fotografując na rowerze ............................................................... 199 Paweł Rupniewski Powiat otwocki „Stolicą Kultury Mazowsza” na rok 2016 ..................................... 207 V. KĄCIK LITERACKO-ARTYSTYCZNY Ewa Polak-Pałkiewicz Romuald Traugutt, najdziwniejszy z dyktatorów ..................................................... 213 Edward Wymysłowski Sen poety .......................................................................................................................... 231 Józef Mart Moja mała ojczyzna ....................................................................................................... 232 6 Janina Kołodziej, Szymon Kołodziej, Agnieszka Krasnodębska Barbara Matysiak / ilustracja Paweł Szpygiel Moje wspomnienia z Emilianowa opowiedziane wnukowi .................................... 135 Miasteczko ....................................................................................................................... 233 Marek Nowicki Eliza Radzanowska / ilustracja Elżbieta Krasnopolska Białystok zaczął się w Józefowie ................................................................................. 145 Arete .................................................................................................................................. 234 Janina Witkowska Anna Chruściel Imieniny Miasta Józefowa i nagrody „Portula in Mundus” ..................................... 151 Betlejem ............................................................................................................................ 235 Marta Sterna Paweł Rupniewski Hiszpanie w Józefowie i nie tylko ............................................................................... 157 Józefowskie akwarele ..................................................................................................... 236 III. VI. JÓZEFOWSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY SUPLEMENT Marian Klimiuk Krzysztof Ślesicki Kazimierz Orzażewski, kierownik szkoły w Józefowie .......................................... 175 Kronika Uczniowska Publicznej Szkoły Powszechnej Stopnia III w Józefowie k. Otwocka ........................................................................... 243 Grzegorz Kopański Chcemy o Was pamiętać... ............................................................................................ 179 Fundacja Andriollego, Antykwariat Kwadryga, ogłoszenie ......................................... 245 Robert Lewandowski VII. Hasło „Andriolli” w Polskim Słowniku Biograficznym. Materiały źródłowe ........................................................................................................ 183 INFORMACJE O AUTORACH I V. Informacje o autorach ........................................................................................................... 249 PO SĄSIEDZKU VIII. Piotr Bieliński SŁOWA KLUCZOWE / KEYWORDS Henryk Batejko ps. „Kwadrat” – zapomniany społecznik z Falenicy ..................................................................................................... 193 Słowa kluczowe „Rocznik Józefowski” 2016, tom 2 ...................................................... 257 Marzenna Szymańska Keywords ................................................................................................................................ 262 Józefów i okolice. Fotografując na rowerze ............................................................... 199 IX. Paweł Rupniewski UWAGI I SPROSTOWANIA Powiat otwocki „Stolicą Kultury Mazowsza” na rok 2016 ..................................... 207 Uwagi i sprostowania do tomu 1 (2015) ............................................................................ 271 V. KĄCIK LITERACKO-ARTYSTYCZNY Ewa