İSLÂMÎ İLİMLER DERGİSİ Ehl-i Kitap (Hıristiyanlık) Özel Sayısı Ç O R U M ÇORUM ÇAĞRI EĞİTİM VAKFI YIL 11 CİLT 11 SAYI 2 Güz 2016 JOURNAL OF ISLAMIC SCIENCES ׀ İSLÂMÎ İLİMLER DERGİSİ ISSN: 1306-7044 Haziran ve Aralık aylarında olmak üzere yılda iki defa yayımlanan dergimiz, uluslararası hakemli bir dergi olup, uluslararası Research Databeses veri indeksi ve TÜBİTAK Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) tarafından taranmaktadır. Owner on Behalf of Corum Cagri Egitim Foundation ׀ Çorum Çağrı Eğitim Vakfı Adına Sahibi Hamit GÖKGÖZ Manager of Publication ׀ Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Murat ERDEM Editor in Chief ׀ Editör Prof. Dr. Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ Special Issue Editor ׀ Sayı Editörü Doç Dr. Bilal BAŞ Co-Editors ׀ .Editör Yrd Yrd. Doç. Dr. M. Nuri GÜLER - Yrd. Doç. Dr. Hüseyin SARIKAYA - Arş. Gör. Hilal MENKÜÇ Editorial Board ׀ Yayın Kurulu Prof. Dr. Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ, Prof. Dr. Mesut OKUMUŞ, Prof. Dr. Cemalettin ERDEMCİ, Prof. Dr. İbrahim ÇAPAK, Prof. Dr. Abdurrahman ÖZDEMİR, Prof. Dr. Mustafa Doğan KARACOŞKUN, Prof. Dr. Hüseyin HANSU, Prof. Dr. Hakan OLGUN, Prof. Dr. Gürbüz DENİZ, Prof. Dr. Şeyhmus DEMİR, Doç. Dr. Ali ÖZTÜRK, Doç. Dr. Mehmet ÜMİT, Doç. Dr. Abdulcelil BİLGİN, Doç. Dr. Nemâ Muhammed Ishak el-BENNÂ, Yrd. Doç. Dr. Mehmet Nuri GÜLER, Yrd. Doç. Dr. Şevket KOTAN, Yrd. Doç. Dr. Mehmet ALICI, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin SARIKAYA, Yrd. Doç. Dr. İzhâr Hâşim Şît et-TÂNÎ, Alper ZAHİR, Mahmut YABACIOĞLU, İdris SÖYLEMEZ Advisory Board ׀ Danışma Kurulu Prof. Dr. Sabri HİZMETLİ (Kazakistan Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Enstitüsü Rektörü), Prof. Dr. İrfan AYCAN (Ankara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. İbrahim SARIÇAM (Ankara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Şinasi GÜNDÜZ (İstanbul Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Ali YILMAZ (Ankara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Yaşar DÜZENLİ (İstanbul Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU (Ankara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Mehmet ERDOĞAN (Marmara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Mehmet Ali KAPAR (Selçuk Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Muhammed AYDIN (Sakarya Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Rıza SAVAŞ (Dokuz Eylül Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Mehmet AKKUŞ (Ankara Ü.), Prof. Dr. Şamil DAĞCI, (Ankara Üniversies İlahiyat Fakültesi i), Prof. Dr. Ahmet AĞIRAKÇA, (Mardin Artukoğlu Üniversitesi), Prof. Dr. Hasan KURT (Ankara Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Burhanettin TATAR (Ondokuz Mayıs Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Abdurrahman ACAR (Dicle Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Hanefi PALABIYIK (Atatürk Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Hicabi KIRLANGIÇ (Ankara Ü. Dil Tarih Fakültesi Fars Dili Bölümü), Prof. Dr. Musa YILDIZ (Gazi Ü. Arapça Öğretmenliği), Prof. Dr. Yavuz ÜNAL (Ondokuz Mayıs Ü. İlahiyat Fak.), Prof. Dr. Alim YILDIZ, (Sivas Üniversitesi), Doç. Dr. İbrâhîm Muhammed İbrâhîm el-CEVÂRNE (Ürdün Yermuk Üniversitesi Şerî’a Fakültesi), Doç. Dr. Temâm Avde Abdullâh el-ASSÂF (Ürdün Üniversitesi Şerî’a Fakültesi) Advisory Board ׀ Sayının Hakemleri Prof. Dr. Kürşat DEMİRCİ, Prof. Dr. Fuat AYDIN, Prof. Dr. Hakan AYDIN, Prof. Dr. Şinasi GÜNDÜZ, Prof. Dr. İsmail TAŞPINAR, Prof. Dr. Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ, Doç. Dr. Muhammed TARAKÇI, Doç. Dr. Bilal BAŞ, Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞEKERCİ, Yrd. Doç Dr. Ferruh Özpilavcı Head Office ׀ Yönetim Yeri 1- İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Baba Hasan Alemi Mahallesi Horhor Cad. Kavalali sokak No: 1 A Blok 34091 Fatih/İSTANBUL. Tlf: 212.5326015/27717 Fax: 0212.5326207 Email: [email protected] Printing ׀ Baskı Dizgi ve İç Düzen: Ankara Dizgi Evi Baskı: Ankamat Matbaa San. Ltd. Şti. Publication Place and Date ׀ Baskı Yeri ve Tarihi 2016 ANKARA İslami İlimler Dergisi yılda iki defa yayın yapan hakemli bir dergidir. Dergide yer alan yazıların her türlü içerik sorumluluğu yazarlarına aittir. Dergide yayınlanan yazılar izin alınmadan kısmen ya da tamamen başka bir yerde Journal of Islamic Sciences is a bi-annual peer-reviewed journal. The all responsibility which is ׀ .yayınlanamaz originated from articles and other texts, belongs to author of them. It is not permissible to publish all texts that published by journal partially or entirely. İçİndekİler ÖnsÖz ......................................................................................................................... 5/7 Maurice BOUTIN Bultmann’s understandınG Of GOd ......................................................................... 9/45 Kürşad DEMİRCİ - Tuğrul KURT theOseBesler ve erken hırİstİyanlık ..................................................................... 47/68 Torrance KIRBY rıchard hOOker: an ıntrOductıOn tO hıs lıfe and thOuGht ..................................69/81 Fuat AYDIN antakya hırİstİyanlığı ve hırİstİyan kredOsunun Belİrlenmesİne yOl açan tartışmalardakİ rOlü .................................................. 83/108 Bilal BAŞ cOnstantıne and the chrıstıan church: the dıvıne rOles Of the church and the rOman empıre ın euseBıus Of caesarea’s De Sepulchro chrıStı ................................................ 109/125 Dursun Ali AYKIT yahudİ hırİstİyanlığı’nın ayak İzlerİnde: etİyOpya kİlİsesİ ................................. 127/142 İsmail Taşpınar ıı. vatİkan kOnsİlİ ve katOlİk İlahİyatına etkİsİ ................................................. 143/158 Fatma Seda ŞENGÜL-Muhammet TARAKÇI yahudİlİkte aslî Günah eleştİrİsİ: hasday crescas Örneğİ ..................................................................................... 159/172 İslâmÎ İlİmler derGİsİ, yıl 11 cİlt 11 sayı 2 Güz 2016 (5/7) sayı edİtÖründen Bu özel sayının çıkması süreci sevgili meslektaşım Prof. Dr. Mehmet Mah- fuz Söylemez’in önerisiyle başladı. Kendisi bana bir Dinler Tarihi özel sayısı çıkarmayı teklif edince, ben de bunun çok geniş olacağını onun yerine Hıris- tiyanlık özel sayısının daha uygun olacağını söyledim. Makale yazarlarından Hıristiyanlıkla ilgili çalıştıkları sahalarda giriş mahiyetinde makaleler yaz- malarını istedik. Böylece Türkiye’de bu konulara entelektüel ya da akademik ilgi duyan herkesin her zaman başvurabileceği bir referans sayısı çıkartmayı hedefledik. Bazıları daha fazla bazıları görece daha az da olsa bütün maka- leler bu belirlenen formata uygun oldu. Sayının birkaç ay önce hazır olması planlanmıştı, fakat ülkemizde geçtiğimiz yaz aylarında yaşanan olağanüstü gelişmeler pek çok yazarımızın makalelerini söz verdikleri tarihlerde yazama- masına neden oldu. Bu nedenle derginin basımı biraz gecikmiş oldu. Maurice Boutin’in “Bultmann’s Understanding of God” adlı makalesi, 20. asrın en büyük Protestan teologlarından biri olan ve ülkemizde kısmen bili- nen Rudolf Karl Bultmann’ın (1884-1976) hayatı ve temel fikirleri konusun- da yazılmış çok önemli bir çalışmadır. Boutin çalışmalarıyla çığır açmış bir Bultmann uzmanı olarak, kendisinden rica ettiğimiz “Bultmann’a giriş” ma- hiyetindeki makaleyi kusursuz bir şekilde yazdı. Teoloğun uzun bir ömre ve akademik kariyerine sığdırdığı çok miktarda çalışma ve düşünceleri içinden en önemlilerini seçerek bu konudaki görüşlerini daima onun eserlerine atıf- la ve büyük bir titizlikle ortaya koyan Boutin, 19. asrın sonları ile 20. asrın başları arasındaki dönemde pozitivizm, kritik Yeni Ahit çalışmaları ve tarih- sel İsa tartışmaları ile müthiş bir saldırıya ve meydan okumaya maruz kalan Hıristiyanlığı büyük bir özgüvenle ve son derecede üst perdeden bir teorik bakışla savunan Bultmann’ı en mükemmel şekilde ele almaktadır. Kanaa- timizce Maurice Boutin’in titiz çalışması mükemmel bir düşünce tarihçiliği örneğidir ve bu bakımdan ilahiyat fakültelerindeki doktora tezlerinde benzeri şahıs ve kavram çalışmalarına örnek teşkil edebilecek bir kalitededir. “Theosebes’ler ve Erken Hıristiyanlık” adlı makalede, Prof. Dr. Kürşat De- mirci ve Tuğrul Kurt mö. 1. asırdan ms. 5. asra kadar Akdeniz coğrafyasında etkin olan God-Fearers ya da Theosebes’ler olarak bilinen Yahudi sempati- zanı pagan cemaatini ele alıyorlar. Grup Grek kültürü ile diyaspora Yahudi- liği arasında köprü vazifesi görmüş, daha sonra özellikle Pavlus’un gentile misyonunda ilk hedef kitlesini oluşturmuştur. Yahudi kültürüne aşinalıkları onların benzer mesajlarla gelen Hıristiyan misyonerlerinin mesajlarını daha kolay kabul etmelerine yol açmıştır. Ayrıca yazarlar bu grubun İslam’ın gel- diği dönemde Arabistan’da da var olabileceğini söylüyorlar. Daha da ilginci 6 İslâmî İlimler derGisi İslam kültürünün iyi tanıdığı Haniflerin Theosebes’ler denilen bu kimselerle aynı olabileceğini söylüyorlar. McGill Üniversitesi’nde Kilise Tarihi profesörü olarak çalışan W. J. Tor- rance Kirby, Kraliçe Birinci Elizabeth döneminde gerçekleştirilen ve Anglikan Kilisesi’nin oluşumuyla neticelenen reformun baş savunucusu ve fikir babası olan fakat ülkemizde fazla tanınmayan Richard Hooker’ın hayatını ve eser- lerini tanıtan önemli bir makale yazdı. Hooker, ilahi kanun doktrini üzerine temellendirdiği teolojisinde İngiltere monarşisinin başındaki kral ya da kra- liçeyi hem kilisenin hem de devletin başındaki otorite olarak tanıyan bir po- litik teoloji geliştirdi. Bu makalenin bu önemli teorisyen hakkında yapılacak çalışmalara ışık tutacağını umuyoruz. Fuat Aydın, Antakya Hıristiyanlığı hakkındaki makalesinde Helenistik dö- nemdeki kuruluşundan itibaren Geç Antikçağ’ın sonlarına kadar dünyanın en önemli kültür merkezlerinden biri konumunda olan Antakya’nın Hıris- tiyanlığa etkisini ele alıyor. En önemli teolojik tartışmaların merkezindeki Teslis ve Kristoloji konularında belirleyici bir yeri olan bu şehirdeki “Antakya Kutsal Kitap Ekolü” ve bu ekolü oluşturan kültürel ve demografik geri plan ele alınıyor. Bu bakımdan başta gnostisizm olmak üzere, bu şehirdeki Ya- hudilerin, pagan kültlerinin, Maniheizm’in