1 Gemeente Noordenveld Jaarstukken 2019 2 3 Inhoudsopgave 1. Inleiding ................................................................................................................. 7 2.1 Programmaverantwoording ........................................................................................ 14 2.1.1 Burger en Bestuur................................................................................................. 15 2.1.2 Integrale Veiligheid ............................................................................................... 23 2.1.3 Beheer Openbare Ruimte ...................................................................................... 27 2.1.4 Economische Ontwikkeling .................................................................................... 36 2.1.5 Onderwijs ............................................................................................................ 42 2.1.6 Sport ................................................................................................................... 46 2.1.7 Cultuur ................................................................................................................ 49 2.1.8 Recreatie en Toerisme .......................................................................................... 52 2.1.9 Werk en Inkomen .................................................................................................. 55 2.1.10 Zorg en Welzijn .................................................................................................. 59 2.1.11 Milieubeheer ...................................................................................................... 66 2.1.12 Ruimtelijke Ordening en Volkshuisvesting .............................................................. 73 2.2 Overhead ................................................................................................................... 84 2.3 Personele lasten ........................................................................................................ 90 2.4 Paragrafen .................................................................................................................. 96 2.4.1 Lokale heffingen ................................................................................................... 97 2.4.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing ............................................................. 110 2.4.3 Onderhoud kapitaalgoederen ............................................................................... 125 2.4.4 Financiering ....................................................................................................... 129 2.4.5 Bedrijfsvoering ................................................................................................... 134 2.4.6 Verbonden partijen ............................................................................................. 141 2.4.7 Grondbeleid ....................................................................................................... 148 3. Jaarrekening ............................................................................................................. 156 3.1 Resultaat en bestemming ......................................................................................... 157 3.2 Balans ..................................................................................................................... 161 3.3 Overzicht baten en lasten ......................................................................................... 164 3.4.1 Begrotingsrechtmatigheid .................................................................................... 165 3.4.2 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling ................................................. 168 3.4.3 Toelichting balans............................................................................................... 173 3.4.4 Toelichting baten en lasten per programma............................................................ 195 3.4.5 Algemene dekkingsmiddelen ................................................................................ 223 3.4.6 Incidentele baten en lasten .................................................................................. 226 3.4.7 Structurele mutaties reserves ............................................................................... 228 3.4.8 Onvoorzien en Vennootschapsbelasting ................................................................ 230 3.4.9 Investeringen ..................................................................................................... 231 3.4.10 Single information, Single audit .......................................................................... 235 3.4.11 Jaarrekening op taakveld ................................................................................... 239 3.4.12 Vaststellingsbesluit ........................................................................................... 241 Bijlagen ......................................................................................................................... 242 Begrippenlijst ............................................................................................................. 243 4 5 Aanbiedingsbrief Geachte raadsleden, Hierbij bieden wij u de jaarstukken 2019 aan, bestaande uit een inhoudelijk jaarverslag en de jaarrekening. Financieel is 2019 een slecht jaar voor de gemeente Noordenveld geweest. Net als andere gemeenten verkeert nu ook onze gemeente financieel in zwaar weer. Bij de tweede trimesterrapportage werd voor onze gemeente al een fors tekort voorzien. Helaas moeten we bij de presentatie van de jaarrekening vaststellen dat het tekort nog groter is. In 2019 zijn we geconfronteerd met een aantal niet voorziene tegenslagen, zoals de forse korting op de algemene uitkering, verzakkingen in Roden, de stormschade in juni, tekorten op het budget van bijstand en afboekingen van gronden als gevolg van wetgeving. Ook hebben we nog steeds te maken met tekorten op de uitvoering van wettelijke taken als de jeugdzorg en de WMO. De Coronacrisis heeft, naast de gevaren voor de volksgezondheid, ook ingrijpende sociale en economische gevolgen. Gevolgen die nog moeilijk in te schatten zijn, mede door de grote onzekerheden over de ontwikkeling van het virus voor de nabije toekomst. Onduidelijk is nog hoe het Rijk de gemeenten financieel compenseert voor de gevolgen van de Corona crisis. Wij werken inmiddels aan een aanpak om te bezien welke maatregelen (deels al in 2020) te nemen zijn om onze financiële positie beheersbaar te houden en onze algemene reserve te versterken. De meicirculaire moet ons duidelijkheid geven over de ruimte voor het komende begrotingsjaar. In de Zomerbrief hopen wij u hierover meer duidelijkheid te kunnen geven. Bij de start van de huidige bestuursperiode was sprake van een goede stand van de sterren. Economisch en financieel waren de perspectieven gunstig. In zeer korte tijd is van een omslag sprake. Dat vraagt van ons, raad en college, een heroriëntatie op de komende 2 jaren van deze bestuursperiode. Maar ook met de samenleving, inwoners, ondernemers, verenigingen, instellingen en organisaties. Dat vraagt veel inzet, creativiteit, moed en doorzettingsvermogen. Een lastig traject! Desondanks gaan wij dat met vertrouwen tegemoet, omdat in Noordenveld Samen Doen voorop staat. 6 1. Inleiding Algemeen Voor u liggen de jaarstukken 2019 van de gemeente Noordenveld. De jaarstukken bestaan uit het jaarverslag en de jaarrekening. Hierin wordt verantwoording afgelegd over de rechtmatigheid evenals de doeltreffendheid en doelmatigheid van het gevoerde beleid. Op het moment dat wij deze jaarstukken aanbieden bevinden we ons midden in de crisis als gevolg van het coronavirus. Deze crisis is geen kortstondig incident en heeft grote consequenties op sociaal, economisch en maatschappelijk vlak. Het raakt inwoners, bedrijven en instellingen in onze gemeente op korte termijn en zeer waarschijnlijk ook op langere termijn. Maar ook onze eigen organisatie en hoe wij hier vanuit onze rol als lokale overheid op kunnen en moeten reageren. Dat stelt ons voor nieuwe en andere uitdagingen dan waar we vanuit ons bestuursakkoord mee aan de slag zijn gegaan. Wat dit allemaal gaat betekenen is op dit moment nog onduidelijk. En hoewel wij in deze jaarstukken voornamelijk terugkijken op 2019 plaatst de coronacrisis dit document en de verdere uitvoering van ons bestuursakkoord in een ander perspectief. De jaarrekening 2019 is afgesloten met een negatief resultaat van € 2.946.000. In de 2e Trimester- rapportage maakten we melding van een verwacht nadelig jaarresultaat van € 1.934.000 en benoemden daarin de volgende grote nadelen: - rijksbijdrage BUIG: € 1.285.000; - algemene uitkering: € 1.099.000; - kosten stormschade: € 400.000. Bij het opstellen van de jaarstukken zijn onder andere de volgende grote voor- en nadelen erbij gekomen: Nadelen - afwaardering gronden (nog) niet in exploitatie: € 1.650.000; - salarissen personeel vanwege cao-stijging: € 335.000; - straatreiniging: € 86.000. Voordelen - Tussentijds winstnemen grondexploitaties: € 1.299.000: - Algemene uitkering: € 478.000. In onderdeel 3.1.’Resultaat en bestemming’ zijn alle grote voor- en nadelen opgenomen. Vervolgens zijn deze toegelicht in onderdeel 3.4.4. ‘Toelichting baten en lasten per programma’. Voordat wij nader ingaan op het financieel resultaat blikken wij in deel I van deze aanbiedingsbrief terug op een aantal opvallende ontwikkelingen uit 2019. Deze ontwikkelingen lichten wij eruit omdat ze wat ons