Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA 5 (2/2012) Zeszyt tematyczny Narzędzia sterowania rozwojem regionu Lublin 2012 zeszyty naukowe Wyższej Szkoły ekonomii i Innowacji w Lublinie 5(2/2012) Zeszyt tematyczny Narzędzie sterowania rozwojem regionu Rada naukowa: prof. WSEI dr hab. Adam Szafarczyk, prof. WSEI dr hab. Zdzisław Szymański Redaktor naukowy: prof. WSEI dr Marian Stefański Recenzenci: prof. zw. dr hab. Antoni Kukliński, prof. zw. dr hab. Jan Sulmicki Redaktorzy prowadzący: Sylwia Skrzypek-Ahmed, Marek Szczodrak Skład, łamanie i projekt okładki: Marek Szczodrak, Anna Konieczna, Paulina Kamińska © Copyright by Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie Wszelkie prawa zastrzeżone. Kopiowanie, przedrukowanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody wydawcy zabronione. Printed in Poland Innovatio Press Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji 20-209 Lublin, ul. Mełgiewska 7-9 tel.: + 48 81 749 17 77, fax: + 48 81 749 32 13 www.wsei.lublin.pl ISBN 978-83-62074-79-2 3 Spis treści Jan Polski Instytucjonalne węzły gordyjskie w rozwoju regionu lubelskiego . 5 The institutional gordian knots in the development of the Lubelski region Sylwester Bogacki, Andrzej Bulzak Wieloletnie Prognozy Finansowe jako narzędzie rozwoju jednostki samo- rządu terytorialnego . 35 Long-term financial forecasts as a tool for local governments Tomasz Wołowiec, Dariusz Reśko Strategia rozwoju gminy jako narzędzie zarządzania zmianą gospodarczą . 61 The development strategy of the community as a tool for economic change management Mirosław Matosek Komunikacja społeczna w realizacji strategii samorządów terytorialnych i przedsiębiorstw . 91 Social Communication in Implementation of the Strategy of Local Govern- ments and Enterprises Wojciech Misterek, Ada Dobrowolska Stopień realizacji strategii rozwoju w wybranych powiatach województwa lubelskiego . 113 The degree of implementation of development strategies in selected districts of Lublin voivodeship Robert Żyśko Partnerstwo publiczno-prywatne jako forma realizacji inwestycji przez jednostki samorządu terytorialnego . 133 Public-private partnerships as a form of the investment realized by local government Wojciech Stypułkowski Aktywność obywatelska – pojęcie, pomiar i jej wpływ na rozwój regionalny . 157 Civic participation – concept, measurement and the influence on regional development Iwona Koza Efekty funkcjonowania jednostek samorządu powiatowego w Polsce . 189 Results of the district government units in Poland 4 Spis treści Joanna Czaplak Spółki komunalne w rozwoju województwa lubelskiego . 211 Municipal companies in the development of the province of Lublin Michał Jarmuł Współdziałanie polskich uczelni z własnym środowiskiem lokalnym . 241 The cooperation of Polish higher education institutions with their own local environment Agnieszka Kister, Andrzej Zbroja Budżet zadaniowy jako forma kontroli zarządzania finansami jednostki samorządu terytorialnego (na przykładzie placówki oświatowej) . 251 Tasks budgeting as a tool of effective instrument finances management in educa- tional office1 Monika Jakubiak Oczekiwania studentów kierunków ekonomicznych wobec rynku pracy . 265 Expectations of students of economics towards the labour market Zdzisław Szymański W centrum monarchii polsko-litewskiej . Rozwój gospodarczy Lubelszczy- zny od XV do połowy XVII wieku . 289 In the centre of the Polish-Lithuanian monarchy . The economic development of the Lublin region from the 15th to the 17th century Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 5(2/2012), s. 5-34 Instytucjonalne węzły gordyjskie w rozwoju regionu lubelskiego The institutional gordian knots in the development of the Lubelski region Jan Polski Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji w Lublinie Streszczenie S u m m a r y W artykule autor porusza kwestię organizacji In the paper Author raises issues of the orga- i warunki skuteczności współpracy środowi- nization and the conditions of the effective ska intelektualnego oraz instytucjonalnego cooperation of the intellectual and institu- na rzecz rozwiązywania problemów rozwoju tional environment in favour of the solutions regionu lubelskiego. Ważnym warunkiem tej the Lubelski region’s development problem. współpracy jest wypracowanie wizji rozwoju The important problem of this coopera- regionu stanowiącej platformę dyskusji oby- tion is to work out the development vision dwu środowisk. Jej szkieletem jest koncepcja of the region which provides a disputable urbanizacji regionu poprzez umocnienie po- platform of both environments. The outline licentrycznego układu sieci miast i poprawę of this cooperation is the concept for the re- ładu przestrzennego w regionie. Usprawnia- gion’s urbanization through the polycen- nie przestrzeni regionu jako czynnika rozwo- tric arrangement of the network of cities ju społeczno-gospodarczego będzie wymaga- and the improvement in the spatial order. ło przecinania wielu problemów zapętlonych The improvement of the region’s space as the w tzw. węzły gordyjskie. Są to problemy o wy- factor of the socio-economic development miarze sektorowym, strukturalnym i prze- needs to cut many problems of the so-called strzennym. Mocno nabrzmiały także w syste- Gordian knots. There are sectoral, structural mie planowania przestrzennego. and spatial problems. There are problems in the town-and-country planning system. Słowa kluczowe: środowisko inte- Ke y w o r d s : intellectual environment, lektualne, środowisko instytucjonalne, wizja institutional environment, a vision urbanizacji, węzły gordyjskie of the urbanization, Gordian knots Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 5(2/2012) 6 Jan Polski, Instytucjonalne węzły gordyjskie w rozwoju regionu lubelskiego Wprowadzenie Terytorialny wymiar rozwoju społeczno-gospodarczego w krajach i regionach Unii Europejskiej osiąga coraz wyższą rangę. Wyrazem tego jest polityka spój- ności terytorialnej, odnosząca się głównie do kontekstu regionalnego. W polskiej rzeczywistości społecznej i gospodarczej układ czynników spajających przestrzeń w regionach jest wyraźnie skorelowany z poziomem ich rozwoju. Nieprzerwanie w wyraźnie gorszej sytuacji pozostają regiony Polski Wschodniej, w tym głównie region lubelski. Na umacnianie się złej passy w tej części kraju przemożny wpływ wywarło i nadal wywiera piętno historii. Czas świetności jagiellońskiej Lubelszczyzny był zbyt krótki i odległy, aby obecnie utrzymać ten region w korzystnej sytuacji spo- łecznej i ekonomicznej. Ostatnie trzy wieki wywarły szczególnie niekorzystny wpływ na obecne oblicze tego regionu. Czas głębokiej depresji nie został skutecz- ne przerwany. Przypadek szczególnie niekorzystnej sytuacji regionu lubelskiego zasługuje na uwagę środowiska intelektualnego i instytucjonalnego. Potrzebny jest duży wysiłek tych środowisk aby wnikliwie zidentyfikować siły i mechanizmy hamujące rozwój oraz wskazać sposoby działań przełamujących złą passę. Próbie identyfikacji tych mocno powiązanych między sobą problemów i niewątpliwie dyskusyjnie wskazy- wanym kierunkom działań naprawczych poświęcona jest treść tego artykułu. 1. Warunki społeczno-organizacyjne rozwoju współpracy Przypadek sytuacji społecznej i ekonomicznej Lubelszczyzny wskazuje nie- wątpliwie na specjalną uwagę środowiska instytucjonalnego oraz intelektualnego. Niski poziom i niskie tempo rozwoju spychają region do roli trwałego bieguna coraz głębszej depresji społecznej oraz gospodarczej. Przełamywanie złej passy będzie dużym wyzwaniem. Jednakże trudno sobie wyobrazić aby środowiska in- stytucjonalno-polityczne i intelektualne ogarnęła powszechna niechęć do podję- cia takiego wyzwania. Istnieje jednak kilka warunków przygotowania szerokiej aktywności w tym zakresie. Pierwszym warunkiem jest przekonanie środowiska instytucjonalnego, że nie warto i nie wolno pozostawiać samym sobie międzyregionalnych konsekwencji wolnej gry sił rynkowych. Akceptacja polityczna zasady laissez-faire w wymiarze terytorialnym na ogół prowadzi do coraz większych różnic w warunkach życia i poziomie rozwoju gospodarczego. Działanie obiektywnego prawa koncentra- cji kapitału ma również sobie właściwy wymiar terytorialny, w tym regionalny. Pogłębiająca się różnica w poziomie rozwoju jednych regionów i „nasycenia” ich kapitałem wywołuje drenaż potencjału rozwojowego z regionów uboższych. Zeszyty Naukowe WSEI seria: EKONOMIA, 5(2/2012) Jan Polski, Instytucjonalne węzły gordyjskie w rozwoju regionu lubelskiego 7 Pogłębiająca się zapaść regionów zaniedbanych stopniowo będzie obciążała rów- nież regiony bogatsze. W kilkudziesięcioletniej perspektywie źródła ubóstwa mogą rozprzestrzeniać się podobnie jak rozwój. Drugim warunkiem skutecznej współpracy jest przerwanie „błędnych kół” skupiania uwagi wyłącznie na myśleniu o problemach doraźnych. Obecnie, choćby w powszechnym ruchu na rzecz aktualizacji strategii regionalnych istnie- ją liczne spotkania środowisk opiniotwórczych. Nie ma tu jednak wystarczająco rozległego myślenia długofalowego, które uzasadniałoby śmiałe rozwiązania prze- łamujące złą sytuację społeczno-gospodarczą w regionach zapóźnionych w roz- woju i wskazywałoby na wyraźną wolę tworzenia dalekosiężnej wizji spełniającej warunki konkurencyjności. Trzecim warunkiem twórczej współpracy jest wola pokonanie trudności wy- nikających ze sposobu funkcjonowania obydwu środowisk, w znacznym stopniu zdeterminowanych presją własnych, bieżących zadań. Środowisko naukowe jest pod presją formalnych, cyklicznych „ocen punktowych” oraz tempa osiągania