Warszawa, październik 2009 BS/148/2009 KANDYDACI W WYBORACH PREZYDENCKICH Wybory prezydenckie odbędą się już za dwanaście miesięcy. Jak na razie nie znamy jeszcze listy kandydatur – praktycznie żaden z potencjalnych aktorów przyszłorocznej kampanii wyborczej nie zadeklarował, że na pewno weźmie udział w wyścigu do fotela prezydenckiego. W dyskusjach i spekulacjach pojawiają się różne nazwiska, choć ostatnio nieco ograniczono ich listę i nie rozważa się już raczej udziału w wyborach osób, które zdecydowanie zaprzeczyły zamiarom pretendowania do tego urzędu bądź których kandydatury były zupełnie nieprawdopodobne. W październikowym sondażu1 zadaliśmy Polakom pytanie otwarte (w którym nie padają żadne podpowiedzi ani ze strony autorów ankiety, ani ankietera), prosząc, by wymienili osoby, które najchętniej widzieliby w roli kandydatów na najwyższy urząd w państwie. Najwięcej ankietowanych (28%) jako godnego urzędu prezydenckiego kandydata wymieniło obecnego premiera i szefa rządzącej partii. O Donaldzie Tusku w zasadzie już od poprzednich wyborów, niezakończonych dla niego sukcesem, mówi się, że będzie ponownie ubiegał się o to stanowisko, aczkolwiek ostatnio w publicznej debacie pojawiły się postulaty, by skupił się na sprawowaniu funkcji premiera, a Platforma Obywatelska zgłosiła innego kandydata na fotel prezydencki. Na drugim miejscu, z 18-procentowym poparciem, znalazł się były szef rządu i minister spraw zagranicznych, a obecnie senator Włodzimierz Cimoszewicz, który niedawno ponownie powrócił do głównego nurtu krajowej polityki. Jednak jego ostatnie wyjaśnienia, w których zdementował pojawiające się w mediach informacje, jakoby otrzymał od koalicji rządowej propozycję objęcia ważnego stanowiska w państwie, a także deklaracja, że nie zmierza startować w najbliższych wyborach prezydenckich jako kandydat SLD, ponieważ nie zgadza się z polityką obecnego kierownictwa tej partii, wskazują, że zapowiedzi jego comebacku są przedwczesne. 1 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (233) przeprowadzono w dniach 1–6 października 2009 roku na liczącej 1096 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków. - 2 - Na trzecim miejscu, z niewiele gorszym wynikiem, znalazł się Andrzej Olechowski, którego kandydaturę wymieniło 15% ankietowanych. Były szef MSZ jako polityk typowany na kandydata w wyborach prezydenckich przez Stronnictwo Demokratyczne reaktywowane przez Pawła Piskorskiego poczynił już pewne kroki w tym kierunku, prezentując publicznie swoje poglądy i ewentualne kierunki działania w niektórych kwestiach społecznych. Na czwartym miejscu wymieniany przez co dziewiątego Polaka (11%) jako dobry kandydat na prezydenta znalazł się obecnie sprawujący tę funkcję Lech Kaczyński. Prezydent RP jest jedynym w przyszłorocznych wyborach i, jak się wydaje, stuprocentowym kandydatem najbardziej liczącej się partii opozycyjnej, czyli PiS. Zapewne pojawiające się jakiś czas temu w prasie rozważania na temat popularności wśród Polaków żony byłego prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego sprawiły, że także jej nazwisko pojawiło się wśród kandydatur, które wymieniali ankietowani. Jolanta Kwaśniewska, która zdeklarowała, że nie ma żadnych ambicji politycznych, osiągnęła niemal taki sam wynik jak obecny prezydent – jako dobrego kandydata na najwyższy urząd w państwie wskazał ją co dziesiąty respondent (10%). W tym miejscu warto zaznaczyć, że niewielki odsetek badanych (4%) uważa, iż kandydatem w wyborach prezydenckich 2010 powinien być ponownie Aleksander Kwaśniewski. Na przedwyborczej giełdzie co dwudziesty Polak (5%) wymienił nazwisko szefa MSZ Radosława Sikorskiego. Po 4% respondentów wskazało marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego i Lecha Wałęsę. Nieco mniej wskazań uzyskali Marek Borowski (3%), wicepremier i szef PSL Waldemar Pawlak (2%) oraz były minister sprawiedliwości, a obecnie eurodeputowany Zbigniew Ziobro (2%). Wśród polityków, którzy zdaniem niewielkiej grupy ankietowanych mogliby się ubiegać o najwyższe stanowisko w państwie, znaleźli się także prezydent Wrocławia Rafał Dutkiewicz, szef PiS Jarosław Kaczyński, wzbudzający kontrowersje, ale dzięki temu często goszczący w mediach polityk PO Janusz Palikot, były szef PSL Jarosław Kalinowski, były szef UPR, ekscentryczny publicysta i polityk Janusz Korwin-Mikke, znany dziennikarz Tomasz Lis, były szef SLD, a obecnie eurodeputowany Wojciech Olejniczak, minister kultury Bogdan Zdrojewski, znany polityk SLD Ryszard Kalisz, szef Samoobrony Andrzej Lepper oraz były premier (i chyba już były polityk) Kazimierz Marcinkiewicz. Na liście polityków godnych ubiegania się, zdaniem badanych, o najwyższy urząd w państwie znaleźli się także m.in.: Jerzy Buzek, Marek Jurek, Jerzy Szmajdziński, Leszek Balcerowicz, Bogdan Borusewicz i Grzegorz Schetyna. - 3 - Co dwunasty potencjalny wyborca (8%) nie dostrzega wśród znanych sobie przedstawicieli sceny politycznej żadnego, który w jego ocenie nadawałby się do objęcia urzędu prezydenckiego. Ponad jedna czwarta uprawnionych do głosowania (27%) deklaruje, że nie interesuje się polityką i nie zgłasza żadnych propozycji co do ewentualnych kandydatów. CBOS W przyszłym roku odbędą się wybory prezydenckie. Których polityków najchętniej widział(a)by Pan(i) jako kandydatów w tych wyborach? Donald Tusk 28% Włodzimierz Cimoszewicz 18% Andrzej Olechowski 15% Lech Kaczyński 11% Jolanta Kwaśniewska 10% Radosław Sikorski 5% Aleksander Kwaśniewski 4% Bronisław Komorowski 4% Lech Wałęsa 4% Marek Borowski 3% Zbigniew Ziobro 2% Waldemar Pawlak 2% Rafał Dutkiewicz 1% Jarosław Kaczyński 1% Janusz Palikot 1% Jarosław Kalinowski 1% Janusz Korwin-Mikke 1% Tomasz Lis 1% Wojciech Olejniczak 1% Bogdan Zdrojewski 1% Ryszard Kalisz 1% Andrzej Lepper 1% Kazimierz Marcinkiewicz 1% Jerzy Buzek 0,4% Marek Jurek 0,4% Jerzy Szmajdziński 0,4% Leszek Balcerowicz 0,3% Bogdan Borusewicz 0,3% Grzegorz Schetyna 0,3% Nie ma takich kandydatów, brakuje takich polityków, żaden się nie nadaje itp. 8% Nie wiem, nie mam żadnych kandydatów, nie interesuje mnie to, nie interesuję się polityką itp. 27% Procenty nie sumują się do 100, ponieważ respondenci mogli wymienić więcej niż jedną osobę - 4 - Kandydaturę Donalda Tuska na fotel prezydenta prawie tak samo często popierają mężczyźni jak kobiety. Relatywnie najczęściej wymieniają ją ludzie młodzi – od 18 do 24 roku życia. Zgłaszana jest ona tym częściej, im większa jest miejscowość, w której mieszkają badani, a przede wszystkim – im wyższy poziom ich wykształcenia. Akceptacji tej kandydatury wyraźnie sprzyjają także wyższe dochody per capita i lepsze subiektywne oceny własnej sytuacji materialnej. W grupach społeczno-zawodowych dobrego kandydata na prezydenta najczęściej upatrują w Donaldzie Tusku osoby pracujące na własny rachunek, przedstawiciele kadry kierowniczej, specjaliści z wyższym wykształceniem, pracownicy usług oraz średni personel, technicy. Typowaniu własnych kandydatów na najwyższy urząd w państwie sprzyja, co zrozumiałe, zainteresowanie polityką i sprecyzowane przekonania polityczne. Osoby niezorientowane w wydarzeniach politycznych, nieidentyfikujące polityków znacznie rzadziej wymieniały nie tylko obecnego premiera, ale w ogóle jakichkolwiek kandydatów. (Ponad połowa z nich – 56% – nie wskazała żadnej osoby, którą widziałaby w roli pretendenta do prezydentury.) Same przekonania polityczne praktycznie nie różnicują natomiast nastawienia badanych do kandydatury obecnego premiera. W tej roli widziałyby Donalda Tuska niemal równie często osoby o poglądach prawicowych (35%), jak i deklarujące orientację lewicową (31%) czy centrową (31%). We Włodzimierzu Cimoszewiczu dobrego kandydata na urząd prezydencki podobnie często upatrują mężczyźni i kobiety. Wyraźnie częściej jako dobrego kandydata do fotela prezydenckiego typują go osoby w wieku przedemerytalnym i emerytalnym (od 55 do 64 roku życia) niż młodsze czy też najstarsi z badanych. Popularność Włodzimierza Cimoszewicza jako ewentualnego kandydata w wyborach prezydenckich bardzo wyraźnie zależy od poziomu wykształcenia i ściśle z tym związanych obiektywnych i subiektywnych ocen sytuacji materialnej – im lepiej wykształceni są badani i lepiej oceniają własną sytuację materialną, tym częściej jego nazwisko pojawia się w ich spontanicznych wypowiedziach. W grupach społeczno-zawodowych za dobrego kandydata na prezydenta częściej niż inni uważają go przedstawiciele kadry kierowniczej i specjaliści z wyższym wykształceniem oraz emeryci. Jak świadczą deklaracje badanych, z Włodzimierzem Cimoszewiczem nadzieje wiązały przede wszystkim osoby o lewicowych przekonaniach politycznych. Co trzeci respondent identyfikujący się z lewicą (34%) optowałby za jego kandydowaniem w tych wyborach. - 5 - Kandydatura Andrzeja Olechowskiego, podobnie jak Włodzimierza Cimoszewicza, ma najwięcej zwolenników wśród osób w wieku 55–64 lata. Wyraźnie częściej niż inni do roli kandydata godnego tego urzędu typują go mieszkańcy największych miast i osoby z wyższym wykształceniem. Stosunek do jego kandydatury w mniejszym stopniu niż w przypadku Donalda Tuska i Włodzimierza Cimoszewicza różnicują natomiast zarówno subiektywne, jak i obiektywne oceny własnych warunków materialnych. Spośród grup społeczno-zawodowych najbardziej zainteresowani kandydowaniem Andrzeja Olechowskiego w wyborach prezydenckich są przedstawiciele kadry kierowniczej, specjaliści z wyższym wykształceniem oraz emeryci. Kandydatura Andrzeja Olechowskiego przynajmniej na razie cieszy się porównywalną popularnością wśród osób deklarujących prawicowe poglądy polityczne, jak i tych, które utożsamiają się z lewicą (odpowiednio: 21% i 20%). Za tym, by obecny