Klub Przyrodników TORFOWISKA POMORZA – identyfikacja, ochrona, restytucja MIRES OF POMERANIA – identification, protection, restitution Redakcja Lesław Wołejko Świebodzin 2015 Klub Przyrodników TORFOWISKA POMORZA – identyfikacja, ochrona, restytucja MIRES OF POMERANIA – identification, protection, restitution Redakcja Lesław Wołejko Świebodzin 2015 Torfowiska Pomorza – identyfikacja, ochrona, restytucja Mires of Pomerania – identification, protection, restitution Redakcja: Lesław Wołejko Recenzenci: prof. dr hab. Agnieszka Popiela, dr hab. Arkadiusz Nowak Projekt okładki: Krzysztof Ziarnek Wydawnictwo Klubu Przyrodników ul. 1 Maja 22, 66-200 Świebodzin tel./fax: +48 683828236, [email protected], www.kp.org.pl ISBN: 978-83-69426-13-2 Druk: MULTIGRAF, ul. Bielicka 76C, 85-135 Bydgoszcz Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie Pani Profesor dr hab. Janinie Jasnowskiej - badaczce torfowisk, wychowawczyni młodzieży, obrończyni przyrody - prace te dedykujemy. Autorzy SpIS TREśCI – CONTENTS Ewa Komorowska Od Zarządu Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego dla prof. dr hab. Janiny Jasnowskiej na jej 90. urodziny 5 1. Stefan FriedricH, Sylwia JurzYK-NordlÖW Profesor Janina Jasnowska – 90-lecie urodzin Professor Janina Jasnowska – 90th anniversary 9 2. Janina Jasnowska, Piotr Rotowski Torfowiska fluwiogeniczne Doliny Dolnej Odry Fluviogenic fens of the Lower Odra Valley 25 3. Paweł PawlaczYK, Jolanta Kujawa-PawlaczYK, Grażyna Domian, Ryszard Malinowski Rezerwat „Źródliskowa Buczyna im. J. Jackowskiego” – elementy hydrogeniczne w krajobrazie buczynowego kompleksu leśnego Nature reserve „Źródliskowa buczyna im. J. Jackowskiego” – hydrogenic elements in the landscape of beech forest complex 33 4. Piotr WalocH, Lesław WOłejko „Torfowiska nakredowe” basenu jeziora Miedwie „Lake-chalk” mires of the Miedwie Lake basin 57 5. Jolanta Kujawa-PawlaczYK, Paweł PawlaczYK Torfowiska Drawieńskiego Parku Narodowego Mires of the Drawa National Park 71 6. Lesław WOłejko Torfowiska soligeniczne doliny rzeki Rurzycy Soligenous mires of the Rurzyca river valley 101 7. Katarzyna BociąG, Robert Stańko, Jolanta Kujawa-PawlaczYK, Paweł PawlaczYK Pojeziorne torfowisko alkaliczne w rezerwacie „Mechowisko Radość” Alkaline terrestrialization fen in the „Radość” nature reserve 117 8. Robert Stańko, Katarzyna BOCIąG Kompleks mokradłowy „Lisia Kępa” k. Rekowa „Lisia Kępa” wetland complex near Rekowo 129 9. Maria HerbicHowa, Jacek HerbicH Mechowiska Sulęczyńskie Alkaline fens of Sulęczyno 141 OD ZARZĄDU SZCZECIŃSKIEGO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO DLA Prof. dr hab. JANINY JASNOWSKIEJ NA JEJ 90. URODZINY W kręgu historycznych liderów Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego, Czcigodna Jubilatka zajmuje szczególnie godne miejsce z dwóch powodów. Po pierwsze jest od 1970 roku, czyli od 45 lat twórczo związana z wszystkimi ważniejszymi poczynaniami naszego Towarzystwa, którego głównym statutowym celem jest „praca nad integracją środowiska naukowego, reprezentowanie i popieranie interesów tego środowiska oraz rozwijanie ba- dań odnoszących się do regonu Pomorza Zachodniego”. Po drugie od trzydziestu lat Pani Profesor pełni z powodzeniem kierownicze funkcje STN, tzn. w Zarządzie zasiadała od 1985 r., a prezesem była w latach 1997–2006, aktualnie natomiast jest przewodniczącą komisji rewizyjnej. Przechodząc do prezentacji aktywności Pani Profesor w STN trzeba zwrócić uwagę na następujące dokonania. 27 kwietnia 1970 r. została przyjęta w poczet członków Wydziału Nauk Przyrodniczych i Rolniczych Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego. Na członka zwyczajnego STN została awansowana 21 stycznia 1977 roku. W latach 1985–1991 pełniła funkcję głównego redaktora wydawnictw, następnie do 1997 roku zajmowała stanowisko wiceprezesa STN, natomiast - jak wyżej wspomniano - w latach 1997–2006 była prezesem naszego Towarzystwa. W 1996 roku Walne Zebranie STN nadało Pani Profesor Janinie Jasnowskiej godność Członka Honorowego Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego „w uznaniu Jej zasług dla Towarzystwa, za integrowanie członków STN wokół problematyki ochrony środowiska oraz rozwoju szkolnictwa wyższego na Pomorzu Zachodnim, badań naukowych w dzie- dzinie geobotaniki i za osiągnięcia na polu ochrony przyrody”. Na wniosek Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego Pani Profesor została odznaczo- na Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w 2004 roku. Istnieje w naszym środowisku głębokie przekonanie, że Pani Profesor jako Prezes Szczecińskiego Towarzy- stwa Naukowego przyczyniła się do ożywienia działalności Towarzystwa i zachowania jego dobrych tradycji. Występowała z inicjatywą podejmowania tematów o charakterze interdyscyplinarnym, co zaowocowało zorganizowaniem w grudniu 1997 roku sesji na- ukowej pt.: „Klonowanie – aspekty biologiczne, medyczne, prawne, etyczne”. W czerwcu 1999 roku z inicjatywy Prof. Janiny Jasnowskiej Szczecińskie Towarzystwo Naukowe, wspólnie z Wyższą Szkołą Morską (obecnie Akademia Morską), zorganizowało dwudniową konferencję naukową „Morze elementem polskiej racji stanu”, w której udział wzięli naukowcy z ośrodków naukowych Szczecina, Gdańska i Gdyni. Warto również podkreślić, że patronat nad konferencją objął Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. Konferencja miała charakter interdyscyplinarny w zakresie szeroko pojętej problematyki morskiej, a wnioski przyjęte podczas obrad zamieszczono w raporcie, który przekazano najwyższym władzom państwowym i samorządowym. Po konferencji został wydany tom referatów pt.: „Morze elementem polskiej racji stanu”. 6 W 2000 roku Pani Profesor Janina Janowska zorganizowała „Zachodniopomorski Kongres Nauki na przełomie XX i XXI wieku”, zapraszając do udziału środowisko akade- mickie Koszalina i Koszalińskie Towarzystwo Naukowe. Kongres był poświęcony podsu- mowaniu polskiego 50-letniego dorobku naukowego na tych ziemiach i wytyczeniu dróg rozwoju nauki na Pomorzu Zachodnim. Spotkanie miało również duże znaczenie dla zbli- żenia ośrodków naukowych Szczecina i Koszalina. W związku z Kongresem ukazały się dwie monografie pod redakcją Prof. Janiny Jasnowskiej: „Środowisko naukowe Szczecina u progu XXI wieku” i „Szczeciński ośrodek naukowy na przełomie XX i XXI wieku”. Kolejnym istotnym działaniem było opracowanie tematu historycznego „Osadnictwo polskie na Pomorzu Zachodnim”, poprzez organizację dwóch sesji naukowych o zasięgu ogólnokrajowym i publikacje w dwóch tomach (2001, 2002). Na wniosek Pani Profesor J. Jasnowskiej, przedsięwzięciem tym kierował profesor Kazimierz Kozłowski z Uniwersyte- tu Szczecińskiego. Inną zespołową inicjatywą o charakterze interdyscyplinarnym jest Mo- nografia Parku Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry, którą prof. Janina Jasnowska reda- gowała osobiście, zamieszczając w niej także wyniki prac swojej ekipy badawczej. Ponadto Szczecińskie Towarzystwo Naukowe prowadziło ożywioną współpracę z naukowymi to- warzystwami specjalistycznymi, działającymi przy szczecińskich uczelniach. Przykładem jest międzynarodowa sesja naukowa zorganizowana w 2004 roku przez Szczeciński Od- dział Polskiego Towarzystwa Botanicznego wspólnie z STN na temat torfowisk w Polsce i publikacja „The Future of Polish mires” (pod red. Lesława Wołejko i Janiny Jasnowskiej). W grudniu 2005 roku Pani Profesor zorganizowała II Zachodniopomorski Kongres Nauki pod hasłem: „Sześćdziesięcioletni dorobek nauki na Pomorzu Zachodnim wno- szony do Unii Europejskiej”. Szczególnie zaakcentowano współpracę w regionie Pomera- nia, a zwłaszcza – z Uniwersytetem w Greifswaldzie, zapraszając do udziału w kongresie autorów tematów realizowanych wspólnie w naszych uczelniach. Podczas 3-dniowego kongresu wygłoszono 155 referatów, których streszczenia w języku polskim, niemieckim, angielskim i rosyjskim zostały opublikowane w formie książkowej przed kongresem (pod. red. Janiny Jasnowskiej i Kazimierza Kozłowskiego). Referaty wydano po zakończeniu kongresu, pod redakcją prof. Janiny Jasnowskiej. W latach 1998–1999, z inicjatywy prof. Janiny Jasnowskiej, działała „Wszechnica mło- dzieżowa”, w ramach której członkowie STN przeprowadzali odczyty dla młodzieży lice- alnej (raz w miesiącu). W 2001 roku STN, przy współpracy wyższych uczelni Szczecina i Koszalina, zorga- nizowało po raz pierwszy „Spotkania z Nauką w Szczecinie i Koszalinie”. Pomysłodawcą przedsięwzięcia był prof. Andrzej Cretti, przewodniczący Wydziału Nauk Medycznych, ale całym przedsięwzięciem do 2007 roku kierowała prof. Janina Jasnowska. Od 2002 roku jest to Zachodniopomorski Festiwal Nauki w Szczecinie i Koszalinie, organizowany w dwóch odsłonach: wiosennej i jesiennej. Podsumowaniem każdej edycji Festiwalu Nauki jest wydanie drukiem obszernych sprawozdań, zamieszczonych w Biu- letynach. Prof. Janina Jasnowska redaguje wszystkie biuletyny (część z nich wspólnie z prof. Jackiem Sroką). Ponadto Pani Profesor wygłosiła na wspomnianych festiwalach wie- le wykładów i przeprowadziła liczne edukacyjne zajęcia terenowe. Można skonstatować, że Pani Prof. Janina Jasnowska była i jest koordynatorką wszystkich wyjazdowych, eduka- cyjnych zajęć terenowych. 7 Próbując podsumować dorobek Pani Profesor w roku jej Dostojnego Jubileuszu trze- ba wiedzieć nie tylko o wyżej wspomnianych osiągnięciach naukowych i społecznych, ale także podkreślić Jej niezwykłą charyzmę. Dzięki cechom swego umysłu i charakteru Jubilatka mobilizowała i nadal mobilizuje młodszych kolegów do społecznej pracy dla do- bra wspólnego, a przez to buduje dorobek i autorytet zachodniopomorskiego środowiska naukowego. W imieniu Zarządu Szczecińskiego Towarzystwa Naukowego składam Czcigodnej Ju- bilatce serdeczne gratulacje