Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 ARHIVSKI FONDOVI I ZBIRKI VO DR@AVNIOT ARHIV NA REPUBLIKA MAKEDONIJA - ODDELENIE VELES Vo Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Veles od osnovaweto vo 1954 godina se zgri`eni 643 arhivski fondovi i zbirki. Bogatstvoto na arhivski fondovi i zbirki so koi raspolaga Oddelenieto davaat kontinuirani podatoci za organizacijata na vlasta i upravata za periodot od 1918 do 2000 godina. Od domenot na pravosudstvoto arhivskite fondovi pru`aat podatoci za periodot od krajot na Prvata svetska vojna do krajot na 20 vek. Vo dopolnata na Vodi~ot za periodot 1992- 2005 godina zna~ajni se podatocite za fondovite od domenot na voenite organizacii – iako mali po obem prezentirani se podatoci za komandite na podra~ja i komandite na mesta od krajot na Narodnoosloboditelnata vojna. Inaku originalnata arhivska gra|a za komandite na podra~jata i mestata od krajot na vojnata e odnesena vo Sojuzniot arhiv na Jugoslavija. Za prosvetno-kulturnite, socijalno-zdravstvenite i stopanskite aspekti na `ivotot na Povardarskiot region {to go pokriva Oddelenieto Veles arhivskite fondovi imaat podatoci za celiot 20 vek. Od domenot na politi~koto deluvawe isto taka zgri`enite fondovi nudat podatoci vo najgolem obem za politi~kite aktivnosti, nastani i li~nosti po Vtorata svetska vojna. Vo dopolnata na Vodi~ot na arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 godina prezentirani se podatoci za 284 arhivski fondovi i zbirki, i toa: 1. Uprava i javni slu`bi - 136 arhivski fondovi; 2. Pravosudstvo - 13 arhivski fondovi; 3. Voeni edinici i organizacii - 10 arhivski fondovi; 4. Prosvetni, kulturni i nau~ni ustanovi i organizacii - 22 arhivski fondovi; 5. Socijalno-zdravstveni ustanovi - 2 arhivski fondovi; 6. Stopanstvo i bankarstvo - 56 arhivski fondovi; 7. Op{testveno-politi~ki organizacii, politi~ki partii, dru{tva i zdru`enija - 23 arhivski fondovi; 8. Verski organizacii - 4 arhivski fondovi; 9. Semejni i li~ni fondovi - 8 arhivski fondovi, i 10. Zbirki - 10 zbirki. Najgolemiot del od fondovite koi prv pat se publikuvaat se sredeni ili obraboteni i dostapni za koristewe. Zaslugata za izrabotka na istorijatite i sodr`inskite podatoci {to se prika`ani vo Vodi~ot ja imaat site arhivski rabotnici koi rabotat na za{titata na arhivskata gra|a vo Arhivot i kaj imatelite. Smetame za nu`no posebno da go naglasime pridonesot na kolegata Slobodan Nikov vo podgotovkata na ovaa publikacija. 5 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija – Oddelenie Veles Vo dopolnata na Vodi~ot arhivski fondovi i zbirki vo Republika Makedonija objavena vo 1994 godina od tehni~ki pri~ini ispu{teni se fondovite: (195) OKOLISKI KOMITET NA SKM - TITOV VELES (204) GRADSKA OP[TINSKA UPRAVA - VELES (205) PEA^KO DRU[TVO „BRATSTVO“ - KAVADARCI (282) ^ETKOVI (BRA]A) - TRGOVCI - VELES (349) DOKUMENTI OD OSMANLISKIOT PERIOD 6 Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 OBJASNUVAWE I TOLKUVAWE NA ZNACITE I KRATENKITE Vodi~ot na arhivskite fondovi i zbirki dava osnovni podatoci za arhivite i za arhivskite fondovi {to se ~uvaat vo niv. Podatocite za arhivskite fondovi i zbirki se dadeni za sekoj arhiv posebno. Pred da se navedat podatocite za arhivskite fondovi i zbirki na eden arhiv, dadena e kratka bele{ka, koja po pravilo gi sodr`i osnovnite podatoci za Arhivot (naziv i adresa, vreme na osnovaweto, razvitok, organizaciska struktura, teritorijalna i fakti~ka nadle`nost, mo`nost za davawe tehni~ki uslugi, uslugi na ~italnata, rabotno vreme i sl.), potoa za brojot na arhivskite fondovi i zbirki i za op{tata karakteristika na arhivskata gra|a, za informativnite sredstva, katalozite i sl. Podatocite {to se davaat za sekoj arhivski fond se sostojat od sedum elementi: 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka; 2. Naziv na arhivskiot fond ili zbirka; 3. Mesto (sedi{te) na fondoobrazovatelot (imatel na fondot); 4. Raspon na godinite na postoeweto na fondoobrazovatelot; 5. Raspon na godinite na gra|ata na arhivskiot fond ili zbirka; 6. Koli~estvo na arhivskata gra|a; 7. Sredenost na arhivskiot fond ili zbirka (informativni sredstva). Kaj semejnite i li~nite fondovi i zbirki nekoi od ovie elementi ne se zastapeni (pod br. 3 i 4). Podatocite za site arhivski fondovi i zbirki sodr`inski i grafi~ki se oformeni spored edinstveni pravila, spored koi e podgotvena i publikacijata. 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka Site arhivski fondovi i zbirki vo ramkite na eden arhiv se numerirani so neprekinata niza na arapski broevi, po~nuvaj}i od brojot 1. Zaedno so arapskiot broj {to go ozna~uva Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - oddelenieto (brojki od 1 do 10), vo indeksite e upotreben i redniot broj na arhivskiot fond i zbirka kako signatura za pronao|awe vo Vodi~ot na baraniot arhivski fond ili zbirka. Na primer: 2.135 = (2. Istoriski arhiv Bitola, arhivski fond pod br. 135) ili 2.616 (2. Arhiv na Makedonija, podra~no oddelenie - Bitola, arhivski fond pod broj 616) itn. 2. Naziv na arhivskiot fond ili zbirka Za naziv na arhivskiot fond e zemen posledniot naziv na fondo- obrazovatelot (imatelot). Vo slu~aj koga arhivskiot fond e poznat po nekoj porane{en naziv, daden e i toj naziv. 7 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija – Oddelenie Veles Nazivite na arhivskite fondovi, nezavisno od toa dali originalniot naziv bil na nekoj drug jazik, se dadeni na makedonski jazik so golemi bukvi: OP[TINSKA UPRAVA - RADOVI[ Za da se skrati tekstot pri naveduvaweto istorodni fondovi, tie se naveduvaat pod zaedni~ki naziv, so kurzivni bukvi (SELSKI RABOTNI ZADRUGI). Pod zaedni~kiot naziv e naveden samo delot od nazivot na arhivskiot fond {to ne e opfaten so zaedni~kiot naziv, kako i mestoto- sedi{teto na fondoobrazovatelot. Sekoj fond se naveduva vo nov red: SELSKI RABOTNI ZADRUGI „STOJAN MIN^EV“ - ALINCI „LAZAR KOLI[EVSKI“ - BEL^E „\OR\I SUGAREV“ - VA[AREJCA... 3. Mesto - sedi{te na fondoobrazovatelot Mestoto-sedi{teto na fondoobrazovatelot, nezavisno od porane{nite nazivi, se naveduva vo sega{nata forma, na makedonski jazik. Nazivot na mestoto e napi{an so golemi bukvi, a od nazivot na arhivskiot fond e odvoen so crti~ka: OP[TINSKI NARODEN ODBOR - VINICA 4. Raspon na godinite na postoewe na fondoobrazovatelot Rasponot na godinite na postoewe na fondoobrazovatelot e naveden vo zagrada, po nazivot i mestoto-sedi{teto na fondoobrazovatelot: NARODEN ODBOR NA OP[TINA BUKOVO (1952-1955) Ako fondoobrazovatelot s¢ u{te postoi i dejstvuva, zavr{nata godina na negovoto postoewe ne se prika`uva: STOPANSKA KOMORA NA MAKEDONIJA - SKOPJE (1962 - ) Vo slu~aj koga godinite na postoeweto ne se so sigurnost ustanoveni, namesto godina se stava pra{alnik (? - 1957) ili (1947 - ?) Po rasponot na godinite na postoewe na fondoobrazovatelot se stava interpunkciskiot znak to~ka i zapirka. 5. Raspon na godinite na arhivskata gra|a na fondot ili zbirkata 8 Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 Podatokot za rasponot na godinite na arhivskata gra|a na arhivskiot fond ili zbirka se naveduva po podatokot za rasponot na godinite na fondoobrazovatelot: NARODEN ODBOR NA BITOLSKA OKOLIJA - BITOLA (1944-1965); 1944-1965; Necelosnata so~uvanost na gra|ata na arhivskiot fond se izrazuva na slednive na~ini: - Koga nedostigaat po~etnata ili zavr{nata godina na gra|ata od arhivskiot fond: FINANSISKA UPRAVA - PRILEP (1869-1912); 1882-1910 - Koga nedostigaat oddelni godini vo ramkite na rasponot na godinite: SELSKA RABOTNA ZADRUGA - DIMONCE (1949-1953; 1949, 1951/1953) - Koga arhivskata gra|a na fondot ne e potpolno so~uvana: ISTRA@EN SUD - TETOVO (1941-1944); 1942/1944; Za semejnite i za li~nite arhivski fondovi se naveduva samo rasponot na godinite na gra|ata. VLAHOV DIMITAR 1908-1950; Kaj arhivskite zbirki, vo rasponot na godinite na gra|ata se naveduva periodot koga gra|ata nastanala ili periodot na koj taa se odnesuva, a ne periodot koga e formirana zbirkata: ZBIRKA FERMANI: 1646-1859; Po podatokot za rasponot na grani~nite godini na gra|ata na arhivskiot fond ili zbirka se stava interpunkciskiot znak dve to~ki. 6. Koli~estvo na arhivskata gra|a Podatocite za koli~estvoto na arhivskata gra|a se naveduvaat po podatocite za rasponot na godinite na gra|ata na arhivskiot fond ili zbirka. Koli~estvoto se izrazuva vo broj na knigi, kutii, papki i paketi: kn. - kniga kut. - kutija Pome|u podatokot za brojot na oddelnite tehni~ki za{titni edinici se stava interpunkciskiot znak zapirka, a na krajot - to~ka i zapirka: 9 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija – Oddelenie Veles OKOLISKA UPRAVA - GALI^NIK (1915-1918); 1915-1918: kn. 3, kut. 6; Pod podatokot za brojot na tehni~kite za{titni edinici se naveduva i podatokot za koli~estvoto gra|a, izrazen vo dol`inski metri. Po ovoj podatok se stava interpunkciskiot znak to~ka: OP[TINSKA UPRAVA - ORAH (1915-1918); 1915/1918: kn. 3, kut. 1; 0,2. Podatocite za koli~estvoto na gra|a vo arhivskite zbirki se davaat vo edinici merki {to odgovaraat na specifi~nite vidovi na gra|ata vo zbirkite: ZBIRKA GEOGRAFSKI KARTI, 1023 karti 7. Sredenost na arhivskiot fond ili zbirka (informativni sredstva) Vo slu~aj koga arhivskiot fond ili zbirka e vo nesredena sostojba i ne mo`e da se koristi za nau~ni i drugi potrebi, se naveduva konstatacijata „nesreden“, odnosno „nesredena“: OP[TINSKA UPRAVA - Skopje (1869-1912); 1869-1912; kn. 59, kut. 43; 6,1. Nesreden. Me|utoa, dokolku gra|ata na arhivskiot fond ili zbirka e do odredena mera sredena i mo`e da se koristi, se naveduvaat podatoci za sredenite delovi od fondovite - zbirkite. Za sredenite i obrabotenite arhivski fondovi i zbirki, za koi vo Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija se izraboteni nau~no- informativni sredstva (i evidencii {to mo`e da poslu`at kako izvor na informacii za gra|ata), se davaat podatoci za tie sredstva.