WARTOŚCI WARTOŚCI W MEDIACH W S P Ó Ł C Z E S N E M E D I A W A R T O Ś C I W M E D I A C H W niniejszym opracowaniu odnaleźć można zarówno rozważania o charakterze teoretycznym, propozycje zastosowania metodologii nauk humanistycznych i społecznych w refleksji dotyczącej wartoś- W A R T O Ś C I M E D I Ó W ci, jak również studium przypadku oraz analizę konkretnych sposo- bów przedstawiania wartości w mediach. Temat zapowiedziany w tytule książki – choć niejednoznaczny i ob- ciążony wewnętrzną niespójnością – pozwala na realizację ważnych celów. Zderzenie w jednej publikacji obrazu wartości „uznanych” z praktyką wprowadzania wartości „aspirujących” było szansą na uchwycenie sposobu oddziaływania mediów jako przestrzeni, w któ- rej odbiorcy nabywają kompetencje aksjologiczne. Ze Wstępu Iwona Hofman Danuta Kępa-Figura 1 T O M P I E R W S Z Y WARTOŚCI W MEDIACH W Y D A W N I C T W O U N I W E R S Y T E T U M A R I I C U R I E - S K Ł ODOWSKIEJ WARTOŚCI W MEDIACH W S P Ó Ł C Z E S N E M E D I A W A R T O Ś C I W M E D I A C H – W A R T O Ś C I M E D I Ó W T O M P I E R W S Z Y WARTOŚCI W MEDIACH POD REDAKCJĄ Iwony Hofman i Danuty Kępy-Figury W Y D A W N I C T W O U N I W E R S Y T E T U M A R I I C U R I E - S K Ł ODOWSKIEJ L U B L I N 2 0 1 4 RECENZENCI dr hab. prof. AGH Ignacy Fiut dr hab. prof. UWM Mariusz Rutkowski REDAKCJA Anna Marszał REDAKCJA TECHNICZNA Roman Fiut PROJEKT OKŁADKI I STRON TYTUŁOWYCH Krzysztof Rumowski SKŁAD Jadwiga Szczotka-Fabisiak © Wydawnictwo UMCS, Lublin 2014 DRUK „Elpil”, ul. Artyleryjska 11, 08-110 Siedlce ISBN: 978-83-7784-453-3 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ 20-031 Lublin, ul. Radziszewskiego 11, tel. 81 537-53-04 www.wydawnictwo.umcs.lublin.pl e-mail: [email protected] Dział handlowy: tel./faks 81 537-53-02 Księgarnia internetowa: www.wydawnictwo.umcs.eu e-mail: [email protected] SPIS TREŚCI Wstęp ...................................... 7 Małgorzata Adamik-Szysiak Komercjalizacja mediów publicznych – studium przypadku Telewizji Polskiej SA 11 Ilona Biernacka-Ligięza Praca lokalnego dziennikarza . 27 Joanna Budkiewicz-Żeberska Grzeczność językowa dziennikarzy politycznych w TVP na przykładzie powitań kierowanych do widzów i gości programów . 49 Ewa Bulisz Wartości i wartościowanie w prasie poradnikowej dla kobiet na przykładzie miesięcznika „Dobre Rady” . 67 Bożena Dusza Człowiek mądry i dobry czy bezmyślny hedonista? Rzecz o wartościach w prasie młodzieżowej . 79 Beata Jarosz Błędy językowe w relacjach sportowych, czyli o (nie)wzorcowości języka w mediach . 89 Krzysztof Kaszewski Wartości w hasłach reklamowych polskich stacji radiowych . 107 Wioletta Kochmańska Wartości w świecie dziecka w świetle przekazów wybranych tekstów kampanii społecznej w internecie . 125 Maria Krauz Obraz przyjaźni w prasie . 143 6 Spis treści Justyna Maguś Między informowaniem a sprzedawaniem newsów. Tabloidyzacja mediów na przykładzie sprawy „matki Madzi” . 163 Ewa Maj Wartości polityczne w filmach fabularnych: przypadek Polski Ludowej . 175 Michał Okseniuk Człowiek czy inicjały? Media wobec afery w Akademickim Radiu Centrum . 189 Paulina Olechowska Dialog międzynarodowy: o wartościach w mediach i wartościowych mediach na przykładzie tekstów prasowych z polsko-niemieckiego pogranicza . 205 Magdalena Pataj Zdrowie jako wartość – analiza wybranych kampanii społecznych . 221 Grzegorz Ptaszek Wartości w mediach a kompetencje medialne w zakresie krytycznego odbioru i rozumienia przekazów medialnych . 235 Anna Małgorzata Pycka Trwałe wartości w ulotnym eterze – charakterystyka radiowej Trójki . 247 Robert Słabczyński Wartości eksponowane w telewizyjnych programach rozrywkowych z gatunku talent show i językowe sposoby ich wyrażania . 261 Magdalena Trysińska Świat na opak, czyli o roli dzieci i dorosłych w filmach animowanych . 275 WSTĘP Oddajemy Czytelnikom piątą publikację serii „Współczesne media”. Nadrzęd- nym tematem niniejszego wydania jest aksjologiczny kontekst przekazu medial- nego. Wybór tego tematu nie jest przypadkowy – pytanie o wartości pojawiało się bowiem we wszystkich wcześniejszych wydaniach redagowanej przez nas serii. W otwierającej ją książce Współczesne media – status, aksjologia, funkcjonowa- nie jednym z wątków jest aksjologia mediów, a dokładnie: kategoria wolności mediów badana w uwarunkowaniach etycznych. W drugim wydaniu serii (Współ- czesne media – wolne media?) tematyka wartości, stanowiąca motyw przewodni kilku artykułów, została wyprofilowana pod kątem etycznego aspektu wolności mediów. Z racji emocjonalnego nacechowania słowa kryzys, bliska tematyce ni- niejszego opracowania jest trzecia pozycja – Współczesne media – kryzys me- diów. Publikację tę otwiera cząstka tematyczna Kryzys wartości i kryzys prawa w mediach, zawierająca artykuły poświęcone zanikaniu w mediach określonych wartości i kryzysowi wartości obserwowanemu w przemianach struktury progra- mowej poszczególnych rodzajów mediów masowych. Ubiegłoroczne opracowanie Współczesne media – język mediów aksjologiczny kontekst zyskuje ze względu na wpisane w kod werbalny wartościowanie oraz relację między kodem a rze- czywistością. Wydanie to zawiera artykuły dotyczące obrazu wartości w danym przekazie oraz oceny sposobu oddziaływania środków charakterystycznych dla przekazu medialnego. Przypomniane cztery wydania serii „Współczesne media” nie tylko świad- czą o tym, że zagadnienie aksjologii mediów jest niezwykle istotne dla ba- dań komunikologicznych, lecz także sygnalizują trudności związane z próbą opracowania tego zagadnienia. Porządkując zebrane artykuły, ograniczyłyśmy się do wyłonienia dwóch tomów: Wartości w mediach i Wartości mediów. Tym samym doprecyzowane zostało rozumienie aksjologicznego kontekstu prze- kazu medialnego. Zasadniczy podział polega na wyróżnieniu dwóch zagad- nień. Pierwsze z nich – oddane w wyrażeniu wartości w mediach – zostało opraco- wane w sposób dwojaki. Po pierwsze, przez przedstawienie zawartego w przekazie 8 Wstęp medialnym obrazu zjawisk, rzeczy, cech, które są współcześnie nośnikami spo- łecznie uznawanych wartości, a tym samym przez omówienie sposobu prezentacji tych wartości w mediach. Przy czym przedstawiony tu obraz wartości wyłania się nie tylko dzięki analizie bezpośrednich werbalizacji na temat tych zjawisk (por. na przykład omówienie wartości w: prasie poradnikowej w artykule Ewy Bulisz; prasie młodzieżowej w analizie Bożeny Duszy; przekazie reklamowym, także w reklamie społecznej, w artykułach – Krzysztofa Kaszewskiego, Wioletty Kochmańskiej oraz Magdaleny Pataj; telewizyjnych programach rozrywkowych z gatunku talent show u Roberta Słabczyńskiego; filmach fabularnych w tekście Ewy Maj). Wyłonienie tego obrazu jest efektem analizy formy przekazu medial- nego jako manifestacji stosunku do określonych wartości (do zasad grzeczności językowej – por. tekst Joanny Budkiewicz-Żeberskiej; do zasad poprawnej polsz- czyzny – por. artykuł Beaty Jarosz; do wartości wpisanych w etykę dziennikarską – por. teksty Justyny Maguś i Michała Okseniuka; wreszcie do wartości wyra- żonych za pośrednictwem filmów animowanych – por. opracowanie Magdaleny Trysińskiej). Po drugie, zagadnienie wartości w mediach zostało ujęte w kontekście funk- cjonowania rynku mediów (przez Małgorzatę Adamik-Szysiak w artykule doty- czącym komercjalizacji mediów publicznych; Annę Małgorzatę Pyckę na przy- kładzie Programu 3 PR; Ilonę Biernacką-Ligięzę w tekście o pracy lokalnego dziennikarza; Justynę Maguś, która zajęła się tabloidyzacją mediów; Michała Okseniuka badającego przypadek rzetelności/braku rzetelności przekazu dzien- nikarskiego; Ewę Maj analizującą funkcję kreowania i upowszechniania wartości politycznych za pośrednictwem filmów fabularnych; Paulinę Olechowską omawia- jącą rolę środków masowego przekazu w międzykulturowej komunikacji pograni- cza polsko-niemieckiego oraz Grzegorza Ptaszka poruszającego tematykę obrazu wartości promowanych w mediach w kontekście kompetencji odbioru przekazu medialnego). Jak pokazało to krótkie omówienie, niektóre z artykułów zawartych w tomie Wartości w mediach mogą być klasyfikowane ze względu na różne kryteria. Co więcej, kryterium porządkującym nie były także bardzo zróżnicowane przedmiot analizy i przyjęta perspektywa badawcza. W związku z tym zrezygnowałyśmy z podziału na cząstki tematyczne, a poszczególne teksty zostały zamieszczone w kolejności alfabetycznej. Podobnie jest w przypadku tomu II zatytułowanego Wartości mediów. Auto- rzy zawartych w nim artykułów wypowiedzieli się przede wszystkim o wartości mediów rozumianej jako ich znaczenie w komunikacji społecznej oraz o wartości (i przewartościowaniu) form i gatunków medialnych. Kilka z tych tekstów doty- czy mediów elektronicznych. Tematykę internetu jako przestrzeni komunikacyjnej Wstęp 9 podjęli Tomasz Bielak, Jakub Nowak, Martyna Nowakowska oraz Krzysztof Pi- skorz, odnosząc się do reguł internetu jako swoistego zbioru zasad regulujących funkcjonowanie odbiorców i nadawców. Ten aspekt, widoczny najpełniej w arty- kule Jakuba Nowaka, stanowił także osnowę refleksji badawczej tekstu Martyny Nowakowskiej, która podjęła zagadnienie portali społecznościowych. Memy, ja- ko nowe zjawisko komunikacji przez internet, było przedmiotem analiz Tomasza Bielaka i Krzysztofa Piskorza. A wartości nowego gatunku internetowego – bloga – zainspirowały Karolinę Burno do charakterystki języka i stylu typowego dla tej formy. Zmiany struktur jako wartość gatunków opisali Maria Wojtak (na przykła- dzie wywiadu) oraz Marek Hallada i Dorota Jankowska (zajmujący się fotografią prasową). W obu przypadkach wartości są rozumiane