Materiały Sekcji Obserwacji Pozycji i Zakryć Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii Nr 81 (1/2007) Brzegówkowy początek roku Uczestnicy wypraw obserwacyjnych 21 kwietnia Wydawnictwo dofinansowane ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Sekcja Obserwacji Pozycji i Zakryć Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii (SOPiZ PTMA) członek Międzynarodowego Towarzystwa Rejestracji Momentów Zakryć / Sekcja Europejska (International Occultation Timing Association / European Section) Sekcja istnieje od roku 1979 jako organizacja wewnętrzna Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Sekcja zajmuje się prowadzeniem prac obserwacyjnych, obliczeniowych i analitycznych w dziedzinie zakryć - zaćmień oraz obserwacji pozycyjnych. Raz do roku SOPiZ organizuje konferencję poświęconą tematyce zakryć, zagadnień astrometrycznych i innych pokrewnych. Sekcja wydaje własny biuletyn „Materiały". Każdy członek Towarzystwa może przystąpić do aktywnej pracy w SOPiZ, stając się jej pełnoprawnym członkiem poprzez wykonywanie cennych obserwacji czy prac obliczeniowo - analitycznych. Bogate doświadczenie SOPiZ, jej zaangażowanie w prace techniczne, aktywna współpraca analityczna i koordynacyjna z innymi grupami z całego świata spowodowały, że od wielu lat Sekcja cieszy się uznaniem w międzynarodowym środowisku zajmującym się jej dziedziną działalności. Siedziba SOPiZ PTMA mieści się w Łodzi. Korespondencję należy kierować na adres: Sekcja Obserwacji Pozycji i Zakryć PTMA Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Arego Sternfelda ul. Pomorska 16 91-416 Łódź Strona internetowa: www.sopiz-ptma.astronomia.pl Materiały SOPiZ PTMA Wydawca: Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii S p is T r e śc i ul. Miodowa 13/35 31-055 Kraków +48 012 4223892 Od redakcji..............................................................4 www.ptma.astronomia.pl Artur War gin Redaguje: Podwójna brzegówka..............................................5 Paweł Maksym Krzysztof Czart Opieka merytoryczna: dr hab. Marek Zawilski Odwiedzić planetoidy.............................................8 Adres Redakcji: Paweł Maksym SOPiZ PTMA Brzegowe zakrycie 21 kwietnia...............................9 PiOA im. A. Sternfelda ul. Pomorska 16 opr. Paweł Maksym 91-416 Łódź [email protected] Efemerydy zakryć Księżycowych 2008 - Gdańsk......................................................... 13 Druk: - Kraków......................................................... 22 Piktor - Drukarnia cyfrowa i wydawnictwo ul. Inflancka 71 Paweł Maksym i Marek Zawilski 91-848 Łódź Fotograficzne wspomnienie z zakrycia Saturna przez Księżyc 02.03.2007....................................... 31 Wydawnictwo dofinansowane ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego Copyright © 2007 by Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii Na pierwszej stronie: Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część Uczestnicy obserwacji brzegowych dnia 21 kwietnia 2007. Fotografia górna, tej publikacji nie może być autorstwa Janusza Wilanda, przedstawia grupę „centrum”. Fotografia dolna, którą wykorzystywana w żadnej formie bez wykonał Mirosław Krasnowski, to uczestnicy wyprawy „północ”. Więcej w pisemnej zgody wydawcy. podsumowaniu P. Maksyma na stronie 9. 3 Od redakcji Szanowny czytelniku. Trzymasz w ręku pierwszy numer Materiałów SOPiZ PTMA w roku 2007. Cieszę się, że znów mogę przekazać miłośnikom zakryć, astronomom amatorom wydawnictwo tak bliskie naszym zainteresowaniom. Dziękuję za listy e-mail oraz te tradycyjne z wyrazami zadowolenia z poziomu edytorskiego jak i zawartości naszego biuletynu. Dalej rozwijamy współpracę z szerszym gronem miłośników astronomii czego wynikiem są kolejne teksty tym razem pochodzące od redakcji współpracującego z naszym Towarzystwem portalu astronomia.pl. Liczę, że pomysł drukowania przeglądowych efemeryd dla największych miast w Polsce pomoże w szybkim zorientowaniu się z jakimi zjawiskami będziemy mięli do czynienia w następnym roku. W tym numerze Gdańsk i Kraków. Na koniec numeru dwie fotografie z marcowego zakrycia Saturna! Następne już w maju... obyśmy mieli dobrą pogodę. Jak zwykle czekam na artykuły do kolejnych numerów. Pozdrawiam Paweł Maksym Redaktor Materiałów Przewodniczący SOPiZ PTMA 4 Artur Wargin - SOPiZ PTMA, Bydgoszcz Podwójna Brzegówka W dniu 27-go stycznia 2007 roku podczas przechodzenia Księżyca przez Plejady, w okolicach Wągrowca miało miejsce przecięcie się granic dwóch brzegówek gwiazd ZC557 oraz SA076259 o jasnościach odpowiednio 7.0 i 7.4 magnitudo. Zjawiska miały miejsce około 60 stopni nad horyzontem przy fazie Księżyca +70%. Po perturbacjach pogodowych rozlokowaliśmy się kilka kilometrów na wschód od Wągrowca. Położenie stanowisk zapewniało sensowną obserwację obu brzegówek bez przemieszczania się. Rozmieszczenie stanowisk wobec obydwu granic: 5 Pierwszą obserwację przeprowadziliśmy przy idealnej wręcz pogodzie. Poszczególne zjawiska zostały zarejestrowane na wszystkich 5-ciu stanowiskach. Uzyskany z obserwacji profil Księżyca w zestawieniu profilem teoretycznym Widoczny na ryskunku poniżej: Po odczekaniu około godziny przystąpiliśmy do obserwacji drugiej brzegówki. Tym razem jednak na dwóch stanowiskach, pierwszym i trzecim, dały się we znaki wysokie chmury. Gołym okiem nie było ich w sumie widać jednak przy obserwacji za pomocą kamer CCD objawiały się jako gwałtowne zaświetlenia obrazu uniemożliwiające w praktyce uzyskanie jakichkolwiek pozytywnych wyników. Na trzech pozostałych stanowiskach udało się jednak pewnie zarejestrować cały przebieg zjawiska. Uzyskane wyniki na ilustracji poniżej. 6 Uczestnicy ekspedycji: Stanowisko nr 1 - Romuald Graul, panowie Mikulscy (ojciec i syn) Stanowisko nr 2 - Artur Wrembel Stanowisko nr 3 - Artur War gin, Mariusz Malinowski Stanowisko nr 4 - Jarosław Kustosz Stanowisko nr 5 - Mirosław Krasnowski, Jakub Małecki Serdecznie wszystkim dziękuję za realizacje wspólnego przedsięwzięcia obserwacyjnego i życzę następnych sukcesów. 7 Krzysztof Czart - Astronomia.pl, Toruń Odwiedzić planetoidy... Planetoid jest w Układzie należących do różnych typów tych Słonecznym tysiące. Ich orbity mogą ciał, w jak najkrótszym czasie i jak być różne, jednak największa liczba najbardziej ekonomicznie. Zadanie tych ciał grupuje się pomiędzy nie było proste, bo dla 1000 orbitami Marsa i Jowisza, tworząc możliwych do zbadania planetoid tzw. pas planetoid. Zdarza się też, że mamy aż 41 miliardów kombinacji. niektóre asteroidy mijają Ziemię w bardzo niewielkiej odległości (jak na warunki kosmiczne, liczbowo mogą W szranki stanęło 14 zespołów z to być dziesiątki, czy setki tysięcy Europy, Rosji, Chin i Stanów kilometrów). Zjednoczonych. Po czterech tygodniach żmudnych obliczeń każda z grup zaprezentowała swoje Do tej pory jedynie dwie ziemskie najlepsze wyniki. Finałowe sondy miały bezpośredni kontakt z spotkanie odbyło się w miejscowości planetoidami. Sonda NE AR Sedona w Arizonie na przełomie wylądowała na planetoidze Eros, a marca i kwietnia. Hayabusa dotknęła na chwilę powierzchni Itokawy. Najlepszą trajektorię znalazł zespół z Politechniki w Turynie. Grupę NASA zorganizowała spotkanie stworzyli: dwaj profesorowie specjalistów od mechaniki nieba i Lorenzo Casalino i Guido Colasurdo urządziła Zawody Globalnej oraz doktorant Matteo Rosa Optymizacji Trajektorii. Ideą Sentinella i student Francesco zawodów było znalezienie jak Cacciatore. Zaproponowali trasę, na najlepszej trasy dla wielkiej podróży której wszystkie cztery planetoidy sondy kosmicznej do badania uda się odwiedzić w zaledwie 9 lat. planetoid. Sonda powinna odwiedzić cztery planetoidy Teraz czekamy na zorganizowanie przez NASA stosownej misji kosmicznej. 8 Paweł Maksym - SOPiZ PTMA, Łódź Brzegowe zakrycie 21 kwietnia Kociszew - Pobiedziska - Trzęsówka Dedykowana pamięci prof. Bohdana Paczyńskiego 21 kwietnia Księżyc zakrył brzegowo gwiazdę XZ 77818 o jasności 6,7 mag. Granica zakrycia w Polsce przebiegała w następujący sposób: Lithuania Vilnius Hamburg m , Mińsk Berlin Poznan W arszawa Lodź ■ er,many W rocław Praha Kraków Czech Republic Inchen Slovakia O r~— . ©.2007.;Tąl&AJtas '& 2007 Eu ropa^Tochnologies 3SCJkm Bratislava ; lniag^T'E'2007 TerraMefrics Image' €> 2007 GeoContonl Pointer- Ś-.-33'S0.98- N 19’37'28 90’ E S lre arriing; ■ i [i I i I i J nOO^c Eye alt iT1§3:24 km Organizacji ekspedycji podjęły się ośrodki w Bydgoszczy (Artur Wargin), Łodzi (Paweł Maksym) i Króliku Polskim (Wiesław Słotwiński). Brzegówka zapowiadała się więc okazale, szkoda tylko, że efemerydalny profil Księżyca był mało urozmaicony. 9 Trzy dni przed zakryciem brzegowym zmarł wielki przyjaciel astronomów amatorów, prof. Bohdan Paczński. Stało się jasne, że jemu będziemy dedykować tę obserwację. Jak się okazało Profesor czuwał nad jej przebiegiem i pogoda była doskonała. Taki widok nieba mogliśmy zobaczyć na krótko przed zakryciem: (autor J. Wiland) Grupa Północ spotkała się w miejscowości Pobiedziska, obserwatorzy ekspedycji Centralnej bazę mięli w Szkole Podstawowej w Kociszewie a grupa Południe zakotwiczyła w Trzęsówce. Wszystkie z grup miały wspaniałe warunki pogodowe, staje się już tradycją, że wiosenne brzegówki są udane. Niestety inną tradycją jest też to, że wiosenne brzegówki mają bardzo „nie stabilne" granice. Dotknęło to grupę kolegów na południu i na wszystkich stanowiskach zarejestrowano „miss". 10 Grupy w Wielkopolsce i w okolicach Łodzi miały więcej szczęścia i zarejestrowały kontakty, które skrupulatnie na profile wprowadził kol. Wargin z Bydgoszczy - koordynator ds. zakryć brzegowych. Oto wyniki: POBIEDZISKA - grupa północna W składzie: Broczkowski (1), Wrembel (2), Malinowski/Lamparski