jesień numer 2018 Beethovennr 25 magazine 23 PENDERECKI 2018 W NUMERZE Mąż zawsze podkreśla, że miał szczęście spotykać na swojej drodze przyjaznych mu ludzi, entuzjastów jego twórczości – mówi Elżbieta Penderecka, dyrektor artystyczna Festiwalu Krzysztofa Pendereckiego w Warszawie. s. 8 Ówczesna światowa kariera polskiej muzyki była zjawiskiem bez precedensu, a za najbardziej efektowny jej przypadek uznawano karierę Krzysztofa Pendereckiego – wspomina Dorota Szwarcman. s. 12 BARTEK BARCZYK I Houellebecqa pan czytał? – Nie skończyłem. To nie jest moja literatura. Jak Salzburg świętował urodziny polskiego kompozytora? Nie w mojej estetyce. A Orhan Pamuk? – Świetny pisarz. Z Krzysztofem Rozmowa z Kentem Nagano, który na inaugurację Salzburger Pendereckim rozmawia Aleksander Laskowski. Festspiele zadyrygował Pasją według św. Łukasza. s. 20 s. 14 Dreszcz na plecach – młodzi artyści mówią, co im się podoba w muzyce twórcy Trenu – Ofiarom Hiroszimy. s. 26 Trudno uwierzyć, by utwory skomponowane przed połową lat 70. ubiegłego wieku oraz te późniejsze pochodziły od jednego i tego samego kompozytora – uważa Iwona Lindstedt (UW). s. 28 „Co to jest?!” – pytał ojciec w progu mojego pokoju, zbity z tropu, bo mu dźwięki się nie układały po myśli, bo już nie o samą hałaśliwość chodziło, lecz o atonalność. „Penderecki” – MAZUR PAWEŁ odpowiadałem. Felieton Wojciecha Kuczoka. Efekt piłowania drewna, żelaza i szkła, stukot maszyny do pisania, szelest s. 40 pergaminu, dźwięk dzwonka elektrycznego… Dwie awangardy: muzyka Pendereckiego i sztuki plastyczne. s. 34 Zawsze widzę trzy, cztery książki na jego stole do pracy. Wiele poezji, zwłaszcza polskiej. Mówił, że się w niej zaczytywał i pochłonął sto tomików – o swojej współpracy z Krzysztofem Pendereckim opowiada dyrygent Maciej Tworek. s. 42 Z wybitnych instrumentalistów wykonujących utwory Krzysztofa Pendereckiego dałoby się stworzyć orkiestrę symfoniczną, a ze śpiewaków znakomity chór – dowodzi Jacek Marczyński. s. 44 Dwie opery w jednym mieście: dumą Bayreuth jest barokowy teatr operowy, który na zamówienie Wilhelminy Pruskiej zaprojektowali Włosi. Jest doskonale zachowany i wciąż czynny. s. 58 Na wiosnę ptaki śpiewają jak opętane, jest taki rejwach w parku, że nie da się rozmawiać – o parku w Lusławicach opowiada ogrodnik ENGLISH PAGES Stanisław Dudek. 61–71 s. 50 Beethoven MAGAZINE 1 OD REDAKCJI Kompozytor w drodze Figury z Kosmogonii w konkursie na plakat Ulicznicy 2018. Muzyka Krzysztofa Pendereckiego jest Zdumiewająca jest mapa prawykonań utworów Krzysztofa Autorem plakatu reklamującego Festiwal mi bliska, zwłaszcza jego „Kosmogonia”. Pendereckiego: Hamburg, Salzburg, Lizbona, Nowy Jork, Krzysztofa Pendereckiego 2018 jest Ciekawym eksperymentem była jego Chicago, Caracas, Seul, Pekin, Tokio, wreszcie Moskwa i Kijów. Piotr Pietrzak, warszawski malarz, współpraca z gitarzystą Radiohead, mojego Jego muzyka przez ponad sześć dekad wielokrotnie obiegła kulę rysownik i grafik. ulubionego zespołu. Nie wahałem się więc ziemską. Na tej mapie jest również Warszawa, gdzie na przykład ani chwili – mówi autor plakatu. w 1960 roku pod batutą Andrzeja Markowskiego odbyło się W konkursie zorganizowanym przez Przygotowany przez niego wizerunek pierwsze wykonanie słynnego Trenu – Ofiarom Hiroszimy. Stowarzyszenie im. Ludwiga van Krzysztofa Pendereckiego jest efektem Zazwyczaj jednak nowe kompozycje docierały do Polski Beethovena oceniono 23 prace artystów licznych prób rysunkowych i malarskich, z pewnym opóźnieniem. Każde wykonanie jego nowego utworu reprezentujących najważniejsze polskie a wzorem było kilka zdjęć kompozytora było wydarzeniem, a trzeba było na nie czekać, ponieważ zwykle wyższe uczelnie plastyczne. Jury dostępnych w sieci. premiery odbywały się za granicą. Czekaliśmy więc, zastanawiając w składzie: Witold Siemaszkiewicz Pietrzak przyznaje, że kolorowe figury się, co nowego wymyśli Penderecki, jaki nowy instrument czy (przewodniczący), Elżbieta Penderecka, geometryczne, których użył w nazwie sposób wydobywania dźwięku wprowadzi w kolejnej kompozycji – Adam Balas, Wojciech Kołek, Marcin festiwalu, to elementy zaczerpnięte wspomina Dorota Szwarcman. Maciejowski, Andrzej Giza (sekretarz), z partytur Pendereckiego. W tym roku Krzysztof Penderecki kończy 85 lat. Z tej okazji przyznało Grand Prix projektowi Te partytury są dla mnie ciekawą od żony Elżbiety Pendereckiej otrzymuje wspaniały prezent: Piotra Pietrzaka. Zdaniem Witolda formą graficzną, tworzą coś w rodzaju ośmiodniowy festiwal jego muzyki w Warszawie. Piękny Siemaszkiewicza właśnie ta praca kubistycznego obrazu. W dolnej części to wiek, wyobrażam go sobie jako moment, w którym czło- spełniała wszystkie warunki niezbędne, plakatu możemy zauważyć dialog między wiek osiąga wewnętrzną harmonię i spokój – może w swoim aby stać się motywem przewodnim typografią a tymi figurami. Tak użyte lusławickim parku przyglądać się zjawiskom przyrody, kampanii reklamowej festiwalu. formy graficzne mogą stać w opozycji do drzewom i kwiatom w całej ich szalonej rozmaitości (parkowi Piotr Pietrzak jest doktorantem Wydziału tekstu i tworzyć odrębną infografikę, co poświęcamy w tym numerze kilka materiałów). Nic bardziej Grafiki Akademii Sztuk Pięknych się właściwie stało, a portret kompozytora złudnego – Krzysztof Penderecki wciąż jest w drodze. Nie w Warszawie, wychowankiem prof. Lecha może również funkcjonować samodzielnie, przestaje być miłośnikiem przyrody i tego jedynego miejsca Majewskiego. Zajmuje się malarstwem, tak samo jak tekst – tłumaczy artysta. na Ziemi, ale nadal jest globtroterem, którego wypycha w świat rysunkiem, grafiką i projektowaniem. Zdaniem Andrzeja Gizy, autora jego własna muzyka. W październiku tego roku przez blisko Realizuje akcje plakatowe w przestrzeni kampanii reklamowej Festiwalu trzy tygodnie koncertował w Chinach, dyrygując orkiestrą miejskiej. Uczestniczył w ponad Krzysztofa Pendereckiego, fakt tak Sinfonia Varsovia i towarzysząc Anne-Sophie Mutter, która 40 wystawach zbiorowych, miał 12 dużego zainteresowania konkursem na zorganizowała trasę koncertową na jego cześć. indywidualnych ekspozycji w kraju i za plakat dowodzi ogromnej popularności Kilka miesięcy wcześniej triumfalnie powrócił na Festiwal granicą. Zdobył wiele nagród i wyróżnień kompozytora wśród młodych odbiorców. w Salzburgu, na którym kiedyś z inicjatywy samego Herberta w krajowych i międzynarodowych Penderecki fascynuje i inspiruje niezależnie von Karajana wykonywano jego Magnificat, Pasję według konkursach, m.in. srebrny medal na VII od wieku, zainteresowań czy poglądów – św. Łukasza i operę Czarna maska. Inny dyrygent, Ameryka- Międzynarodowym Biennale Plakatu mówi Giza. nin Kent Nagano, który zadyrygował Pasją w Salzburgu, w Chinach w 2015 roku, I nagrodę Autorami plakatów na minione festiwale a wcześniej w Montrealu i Krakowie, opowiada nam, jak w konkursie Galerii Plakatu AMS Tacy byli Krzysztof Skórczewski (2008) zmieniło się jego spojrzenie na ten utwór od czasu, gdy 30 lat jesteśmy. Polacy 1989–2014 i Grand Prix i Marcin Maciejowski (2013). temu dyrygował nim pierwszy raz. O Pendereckim – człowieku, kompozytorze i dyrygencie – mówią nam jego współpracownicy, jak dyrygent Maciej Tworek, i młode pokolenia wykonawców jego muzyki. Syntezy jego twórczości próbuje na naszych łamach dokonać Iwona Lindstedt z Uniwersytetu Warszawskiego – próbowało tego już wielu wybitnych muzykologów, z Mieczysławem Tomaszewskim, Reginą Chłopicką i Rayem Robinsonem na czele. Ten twórca wymyka się jednak naukowcom próbującym nazwać kolejne przemiany estetyczne w jego twórczości. Jest ona zbyt organiczna, aby dać się podzielić na zamknięte, homogeniczne okresy. Tym lepiej dla słuchaczy. Anna S. Dębowska Redaktor naczelna „Beethoven Magazine” BEETHOVEN MAGAZINE Zdjęcia: Bartek Barczyk, Bruno Fidrych © 2018 Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena Wydawca: Stowarzyszenie im. Ludwiga van Beethovena Tłumaczenie: HOBBiT Piotr Krasnowolski www.beethoven.org.pl ul. Sławkowska 14/7, 31-014 Kraków Korekta: Barbara Skowrońska Prezes zarządu, dyrektor generalna: Elżbieta Penderecka Na okładce: Piotr Pietrzak – plakat Festiwalu Dofinansowano ze środków Dyrektor wydawniczy i pomysłodawca: Andrzej Giza Krzysztofa Pendereckiego Ministra Kultury i Dziedzictwa Redaktor naczelna: Anna S. Dębowska Druk: PASAŻ Kraków Narodowego pochodzących Dyrektor artystyczny: Witold Siemaszkiewicz ISSN: 2080-1076 z Funduszu Promocji Kultury 2 REKLAMA Beethoven MAGAZINE 3 CO ByłO, CO będZIE Sławni we Wrocławiu Sto na sto Trzy znakomite europejskie orkiestry Niezwykły projekt na stulecie polskiej niepodległości goszczą w sezonie artystycznym 2018/2019 zaproponowało Polskie Wydawnictwo Muzyczne we w Narodowym Forum Muzyki we Wrocławiu. współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa 6 listopada odbył się koncert Królewskiej Narodowego, Telewizją Polską i Polskim Radiem. Orkiestry Concertgebouw z Amsterdamu, Pierwszym krokiem było stworzenie listy stu arcydzieł która pod batutą Philippe’a Herreweghego polskiej literatury muzycznej powstałych od 1918 wykonała II Symfonię D-dur Johannesa roku do dzisiaj. Tego trudnego wyboru dokonała Rada Brahmsa i IV Koncert fortepianowy G-dur Programowa złożona z autorytetów i przedstawicieli Ludwiga van Beethovena z Yefimem instytucji kultury – w jej skład weszły m.in. Małgorzata Bronfmanem jako solistą. 16 stycznia w NFM Małaszko (PR 2), Joanna Wnuk-Nazarowa i dr hab. zagra London Symphony Orchestra pod Iwona Lindstedt (UW). Kolejnym krokiem było dyrekcją swojego nowego szefa artystycznego wykonanie 11 listopada wybranych utworów z tej listy Simona Rattle’a – zabrzmi