PRZEWODNIK KAJAKOWY PO RZECE CZARNEJ Z RYTWIAN DO POŁAŃCA „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Działania 19 Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER, Poddziałania 19.3 Przygotowanie i realizacja działań w zakresie współpracy z lokalną grupą działania. Instytucja Zarządzająca PROW na lata 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. SPIS TREŚCI WSTĘP..................................................................................................2 1. CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA TERENU...........................3 2. RZEKA CZARNA I JEJ PRZYRODA...................................................4 3. ZANIM WSIĄDZIESZ DO KAJAKA – INFORMACJE PRAKTYCZNE.........................................................7 4. PRZEBIEG SZLAKU KAJAKOWEGO RYTWIANY – POŁANIEC....12 5. OPIS ATRAKCJI OBSZARU LOKALNEJ GRUPY DZIAŁANIA – DORZECZE WISŁY........................................................................21 Lokalna Grupa Działania – Dorzecze Wisły 28-230 Połaniec, ul. Ruszczańska 27, pok. 110 tel. 15 865 02 16, fax 15 865 02 16 www.dorzeczewisly.pl, e-mail: [email protected] g r uVEGA p a Studio Adv. Tomasz Müller 82-500 Kwidzyn, ul. Grudziądzka 22/3A www.grupavega.pl, e-mail: [email protected] Opracował: Artur Komorowski Przygotowanie do druku: Remigiusz Dalecki Koordynatorzy wydania LGD – Dorzecze Wisły: Aneta Matusiewicz, Łukasz Orłowski, Katarzyna Chrzanowska Wydanie II poprawione i uzupełnione. Wszelkie prawa zastrzeżone / All rights reserved Printed in Poland – Kwidzyn 2020 Przedruk i powielanie w jakiejkolwiek formie jest zabronione. ISBN 978-83-8056-276-9 Kajaki w oczekiwaniu na przygodę z rzeką Czarną. Fot. LGD – Dorzecze Wisły 1 2 Szanowni Państwo, 1. CHARAKTERYSTYKA GEOGRAFICZNA TERENU z wielką przyjemnością oddajemy w Państwa ręce publikację promu- Obszar, przez który Stowarzyszenie LGD – Dorzecze Wisły wytyczy- jącą walory szlaku kajakowego na rzece Czarnej z Rytwian do Po- ło szlak kajakowy Rytwiany – Połaniec, położony jest w południowo- łańca. Szlak wpisany jest w obszar gmin: Łubnice, Oleśnica, Osiek, -wschodniej części województwa świętokrzyskiego, w powiecie Połaniec, Rytwiany, zrzeszonych w ramach Stowarzyszenia Lokalna staszowskim. Według podziału fizyczno-geograficznego, jest to za- Grupa Działania – Dorzecze Wisły. Niepowtarzalny klimat tych gmin chodnia cześć w prowincji Wyżyna połączył je we wspólnym działaniu na rzecz promocji i rozwoju regio- Polska, podprowincji Wyżyna nu. Bogata historia, zabytki, gościnność mieszkańców, baza agrotury- Małopolska, w makroregionie styczna i sportowa to atuty tych ziem, które łączą wspólne zwyczaje, Wyżyna Kielecka i Niec- kultura i tradycje, ale i wspólna historia. Region ten to prastara ziemia ka Nidziańska. W obrębie sandomierska, którą zamieszkiwały najznamienitsze polskie rody. Wyżyny Kieleckiej rozcią- gającej się między Pilicą Znajdują się tu także liczne gospodarstwa agroturystyczne oferujące a Wisłą i Niecką Nidziań- poza noclegiem szereg atrakcji turystycznych oraz przysmaki lokal- ską, znajdują się mezo- nej kuchni. LGD – Dorzecze Wisły oferuje również inne nowoczesne regiony: Pogórze Szydło- formy rekreacji i wypoczynku, jak: nowoczesne place zabaw z natu- wieckie i Niecka Połaniecka. ralnej wielkości dinozaurami, boiska, nowoczesny basen z saunami, Do wód powierzchniowych korty, kręgielnia, skatepark, kino. Każda z gmin: Łubnice, Oleśnica, obszaru zalicza się trzy naj- Osiek, Połaniec i Rytwiany, organizuje cyklicznie, szereg ciekawych większe rzeki: Wisłę, Czarną imprez i wydarzeń kulturalnych promując lokalnych twórców i arty- i Wschodnią. stów. Charakter tej ziemi pozwala znaleźć każdemu coś dla siebie, od śladów grodzisk średniowiecznych, pałaców i dworów, zabytków Mapka podziału fizyczno-geograficznego z obszarem architektury przemysłowej do perełek sztuki sakralnej. Wszystko to obejmującym trasę spływu kajakowego rzeką Czarną położone jest pośród wspaniałej przyrody i otoczeniu rzeki Czar- nej, Wschodniej oraz Wisły. Jesteśmy pewni, że wrażenia, jakich tu doświadczycie, sprawią, że powrócicie do naszej „Małej Ojczyzny” jeszcze raz. Zapraszamy serdecznie, Aneta Matusiewicz Prezes Zarządu LGD – Dorzecze Wisły Łukasz Orłowski Dyrektor Biura LGD – Dorzecze Wisły Stanica nr. 2 w Rudnikach. Fot. A. Komorowski 3 4 2. RZEKA CZARNA I JEJ PRZYRODA 154 m n.p.m., w miejscu zwanym Zapadliskiem Poła- Rzeka Czarna ma 61 kilometrów długości, obejmuje obszar o powierzchni ok. nieckim, Czarna wpada do 1377, 8 k m 2 i jest lewobrzeżnym dopływem Wisły. Jej źródła znajdują się w ob- Wisły na 222 kilometrze jej rębie torfowiskowego Rezerwatu Białe Ługi, u podnóża Stołowej Góry Pasma biegu. Rzeka Czarna wraz Cisowskiego, w południowo-wschodniej części Gór Świętokrzyskich. Nazwa z jej bezpośrednim otocze- rzeki (wg. Jerzego Fijałkowskiego, geologa z P.I.G. w Kielcach) pochodzi od niem to obszar o ciekawych zabarwienia piasku dennego, którego uwodnione tlenki żelazowo-manga- walorach przyrodniczych, nowe tworzą brunatne otoczki na ziarnach w którym żyje bogaty eko- piasku, zwane często konkrecjami. W oko- system. Na obszarach po- licach Rakowa rzeka wpływa w obszar Po- przeplatanych nadrzecznymi górza Szydłowskiego. Pomiędzy Rakowem łąkami spotkamy różnorod- Bobry a Korytnicą wody Czarnej zostały spiętrzone, ne gatunki drzew, krzewów, tworząc największy w województwie zbior- roślin. Dają one przez większą cześć szklaku kajakowego ochronę przed słoń- nik zaporowy o nazwie Chańcza, do którego cem, ale zasadniczo są miejscem życia i schronieniem dla wielu organizmów uchodzi jeden z większych dopływów Czar- i zwierząt. Najczęściej spotykanymi w tutejszych wodach rybami są: brzana, nej – Łagowica. W okolicach Staszowa rze- karaś, karp, płoć, leszcz, ka opuszcza Pogórze Szydłowskie i wpływa sandacz, węgorz, szczu- w obszar Niecki Połanieckiej. pak i piskorz. Konkrecje zalegające na dnie Czarnej. Fot. A. Komorowski Płazy i gady reprezen- tują tu: rzekotka drzew- Bóbr. W Połańcu do Czarnej ucho- na, ropucha zwyczajna dzi jej największy dopływ, i zielona, padalec, za- rzeka Wschodnia, która wraz skroniec, żmija. Przed- ze swym największym dopły- stawicielami ssaków są: wem – Sanicą – płynie osią łoś, jeleń, dzik, sarna, Niecki Połanieckiej. Charakte- zając, lis, wydra, kuna, ryzując koryto rzeki Czarnej, tchórz, łasica. Cieka- należy wspomnieć, że jest ono wostką jest również to, głęboko wcięte w podłoże że spotkać tu można bo- i wyróżniają je liczne meandry, bry, ślady ich żerowania ukształtowane w wyniku erozji widoczne są w wielu linii brzegowej i akumulacji ma- miejscach. Rzeka Czarna teriału dennego. Pomiędzy Win- to także ostoja dla licz- nicą a Zawadą na wysokości nych gatunków ptaków. Czarna i jej przyroda. Młode sarny. Fot. A. Komorowski Fot. A. Komorowski 5 6 Można tu zaobserwować m.in.: żurawie, bociany, czaple, sowy, kukułki, 3. ZANIM WSIĄDZIESZ DO KAJAKA dudki, szpaki, drozdy, słowiki, szczygły, sójki, gile, jemiołuszki, dzikie kaczki, INFORMACJE PRAKTYCZNE kowaliki czy zimorodki. Ochrona przyrody to ważny element działań tutejszych stowa- GDZIE WYPOŻYCZYĆ KAJAK I GDZIE DOWIEDZIEĆ SIĘ O ATRAKCJACH rzyszeń i instytucji. Edukacja proekologiczna Z OBSZARU LGD – DORZECZE WISŁY? o rzece Czarnej zaczyna się u nas już w przed- Sprzęt kajakowy można wypożyczyć w Ośrodku Sportu i Rekreacji w Po- szkolu, uczymy w nim jak dbać o środowisko ■ łańcu (OSiR). Kontakt: ul. Wincentego Witosa 1, 28-230 Połaniec. Tel. 15 8651 naturalne, budując zarazem świadomość 120, www.osir.polaniec.eu. Tam też zapoznasz się z regulaminem udostępnie- o wartościach, jakie niesie rzeka. Dlatego też, nia kajaków. Warto podkreślić, że spływy są organizowane przez uczestników korzystając z rzeki, dbaj o środowisko: we własnym zakresie i na własną odpowiedzialność. ■ nie zaśmiecaj, Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania – Dorzecze Wisły, które urucho- nie hałasuj i nie płosz dzikich zwierząt, ■ ■ miło szlak kajakowy, może udzielić Ci informacji o możliwościach aktywnego ■ uważaj na ptasie gniazda i ptasie rodziny. spędzania czasu w naszym regionie. Kontakt: ul. Ruszczańska 27, pok.110, Zimorodek 28-230 Połaniec. Tel. 15 8650 216, www.dorzeczewisly.pl Miej świadomość, że Ty także jesteś elementem otaczającej Cię przyrody! ■ Informacji o atrakcjach turystycznych, bazie noclegowej i gastronomicznej udzielają także: Punkt informacji turystycznej w Połańcu Adres: Plac Uniwersału Połanieckiego 1, 28-230 Połaniec. Tel. 15 832-32-28. http://portal.polaniec.eu/pl/dla_turystow/punkt_informacji_tury- stycznej/ Gminne Centrum Kultury, Sportu i Informacji Turystycznej w Rytwianach Adres: Szkolna 1, 28-236 Rytwiany. Tel. 15 838-54-06. http://rytwiany.naszgok.pl/ Urząd Miasta i Gminy w Osieku Adres: ul. Rynek 1, 28-221 Osiek. Tel. 15 867-12-03. http://gmina-osiek.pl/ Centrum Kultury w Łubnicach Adres: Łubnice 74, 28-232 Łubnice. Tel. 15 865-92-41. https://cklubnice.pl/ Urząd Miasta i Gminy w Oleśnicy Adres: Oleśnica ul. Nadstawie 1, 28-220 Oleśnica. Tel. 41 377-40-36. Młode pokolenie przyszłych kajakarzy „Przedszkolna Brygada znad Czarnej” z makietą rzeki Czarnej. Projekt „Dla rzeki i lasu nie żałuję czasu” realizowany przez https://gminaolesnica.pl Przedszkole Publiczne w Połańcu. Fot. Przedszkole Publiczne w Połańcu 7 8 Czas trwania spływu uzależniony jest od takich czynników jak: poziom wody w rzece, ilość naturalnych przeszkód, a w szczególności doświadczenie w pływaniu kajakiem. Jeśli zamierzasz więc przepłynąć cały szlak, dobrze się do tego przygotuj. Do niedogodności,