Załącznik do Uchwały Nr XXI.147.2016 Rady Gminy Raciąż z dnia 30 grudnia 2016 r. GMINA RACIĄŻ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY RACIĄŻ NA LATA 2017 – 2020 Z PERSPEKTYWĄ DO 2023 ROKU Zespół autorski: mgr Janina Kawałczewska mgr inż. Emilia Winiarska Iwona Marczak mgr inż. Dariusz Winiarski Konsultacja naukowa: dr Witold Lenart 2 SPIS TREŚCI 1. STRESZCZENIE _______________________________________________________ 5 2. WPROWADZENIE _____________________________________________________ 18 2.1. Podstawa prawna opracowania_______________________________________________ 18 2.2. Cel i zakres Programu ______________________________________________________ 18 2.3. Zasady wdrażania i monitoring Programu _____________________________________ 33 2.4. Metodyka opracowania Programu i główne jego uwarunkowania __________________ 33 3.PODSTWOWE DANE O GMINIE RACIĄŻ _________________________________ 35 3.1. Położenie geograficzne i struktura administracyjna ______________________________ 35 3.2. Ludność i sołectwa _________________________________________________________ 38 3.3. Pozarolnicza działalność i rolnictwo ___________________________________________ 41 3.4. Infrastruktura komunikacyjna _______________________________________________ 42 3.5. Infrastruktura społeczna ____________________________________________________ 43 3.6. Turystyka i rekreacja _______________________________________________________ 45 3.7. Osadnictwo i zabytki _______________________________________________________ 45 4.STAN ŚRODOWISKA I JEGO ZAGROŻENIA ______________________________ 48 4.1. Warunki naturalne i rzeźba terenu ___________________________________________ 48 4.2. Warunki klimatyczne _______________________________________________________ 48 4.3. Jakość powietrza ___________________________________________________________ 49 4.4. Zasoby geologiczne, powierzchnia ziemi _______________________________________ 58 4.5. Charakterystyka hydrologiczna i hydrogeologiczna Gminy Raciąż _________________ 64 4.5.1. Wody powierzchniowe ___________________________________________________________ 64 4.4.2. Wody podziemne _______________________________________________________________ 69 4.5.4. Melioracje wodne _______________________________________________________________ 78 4.6. Klimat akustyczny _________________________________________________________ 81 4.7. Pola elektromagnetyczne (PEM) _____________________________________________ 82 4.8. Zasoby przyrody ___________________________________________________________ 84 4.8.1. Lesistość, zadrzewienia __________________________________________________________ 84 4.8.2. Formy ochrony przyrody _________________________________________________________ 85 3.8.3. Zielone Płuca Polski _____________________________________________________________ 93 3.8.4. Sieć ECONET-Polska ___________________________________________________________ 93 4.9. Odpady ________________________________________________________________ 93 4.10. Poważne awarie ______________________________________________________ 111 4.11. Inne działania horyzontalne w Gminie Raciąż _____________________________ 113 4.11.1. Planowanie przestrzenne _____________________________________________________ 113 4.11.2. Świadomość ekologiczna mieszkańców _________________________________________ 113 3 4.11.3. Zarządzanie ochroną środowiska ______________________________________________ 114 5. Wnioski z diagnozy _____________________________________________________ 116 6. Prognoza trendów w polityce ochrony środowiska w Gminie Raciąż __________ 122 7. Cele, kierunki interwencji i zadania______________________________________ 122 7.1. Poprawa jakości powietrza, ochrona klimatu i adaptacja do zmian klimatu _________ 123 7.2. Ochrona przed hałasem ___________________________________________________ 126 7.3. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi _________________________________ 126 7.4. Oszczędne gospodarowanie wodami i ochrona wód _____________________________ 126 7.5. Ochrona powierzchni ziemi i surowców naturalnych ___________________________ 127 7.6. Właściwe gospodarowanie odpadami _________________________________________ 128 7.7. Ochrona zasobów przyrodniczych ___________________________________________ 129 7.8. Ochrona przed poważnymi awariami i zjawiskami ekstremalnymi ________________ 129 7.9. Wyższa świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna __________ 130 8. PROGRAM ZADANIOWY ____________________________________________ 131 9. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ______________________________ 147 10. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU __________________________________ 159 10.1. Wdrożenie, zarządzanie i monitoring realizacji zadań Programu. ____________ 159 10.2. Cykl zarządzania _____________________________________________________ 159 10.3. Podmioty zaangażowane w realizację Programu ___________________________ 161 10.4. Bariery w realizacji Programu __________________________________________ 162 10.5. Instrumenty realizacji Polityki ochrony środowiska w Gminie _______________ 162 10.6. Źródła finansowania przedsięwzięć środowiskowych _______________________ 166 10.7. Monitoring realizacji Programu ________________________________________ 172 10.8. Harmonogram procesu wdrażania Programu _____________________________ 172 11. WYKAZ SKRÓTÓW ___________________________________________________ 174 12. MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE _____________________________________________ 174 13. SPIS TABEL __________________________________________________________ 176 14. SPIS RYSUNKÓW _____________________________________________________ 177 4 1. STRESZCZENIE „Program ochrony środowiska dla Gminy Raciąż na lata 2017-2020 z perspektywą do 2023r” (POŚ) zapewnia realizację polityki ochrony środowiska w Gminie na kolejne lata. Jest to drugi POŚ dla Gminy Raciąż. Do opracowania POŚ zobowiązuje wójta art. 17 ust 1 ustawy Prawo ochrony środowiska. Przed jego uchwaleniem przez Radę Gminy projekt POŚ podlega zaopiniowaniu przez Zarząd Powiatu Płońskiego. Z wykonania POŚ wójt sporządza co 2 lata raport, który przedstawia Radzie Gminy i Zarządowi Powiatu. Program opracowano, biorąc pod uwagę strategiczne dokumenty międzynarodowe, Unii Europejskiej, krajowe, województwa mazowieckiego, powiatu płońskiego i Gminy Raciąż związane z realizacją zasady zrównoważonego rozwoju i polityki ochrony środowiska, w tym szczególnie: nową Agendę na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2030 przyjętą podczas Szczytu w Nowym Jorku (wrzesień 2015), VIII. Program działań w zakresie ochrony środowiska Unii Europejskiej, Strategię Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020r. (BEiS), Projekt Strategii na Rzecz Odpowiedzianego Rozwoju (SOR), Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 (Kpgo2014), Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Narodową Strategię Edukacji Ekologicznej, Strategię Rozwoju Województwa Mazowieckiego, Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Mazowieckiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020, Projekt Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego do roku 2022, Projekt Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Mazowieckiego na lata 2016-2021 z uwzględnieniem lat 2022-2027, Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego, Program ochrony środowiska dla powiatu płońskiego na lata 2013-2016 z perspektywą do roku 2021, dokumenty strategiczne Gminy Raciąż, w tym: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Raciąż, uchwalone przez Radę Gminy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, Strategię Rozwoju Gminy Raciąż, Raport z realizacji programu ochrony środowiska dla Gminy Raciąż do 2011roku, Program usuwania azbestu dla Gminy Raciąż na lata 2013-2032, Projekt założeń planu zaopatrzenia Gminy Raciąż w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Program składa się z: diagnozy stanu środowiska w Gminie, analizy SWOTCH, celów, kierunków interwencji i zadań, harmonogramu realizacji zadań, systemu realizacji Programu. Do opracowania POŚ korzystano z danych na koniec 2015 bądź 2014 roku GUS, GIOŚ i MWIOŚ w Warszawie, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego, RDOŚ w Warszawie, Starostwa Powiatowego w Płońsku, Urzędu Gminy w Raciążu i jego jednostek. Gmina Raciąż jest gminą wiejską, zlokalizowaną wokół Miasta Raciąż, w powiecie płońskim (największa gmina w powiecie), w województwie mazowieckim. Jest gminą 5 rolniczą zamieszkałą przez blisko 8500 mieszkańców – żyjących w 62 wsiach, 53 sołectwach. Bezrobocie wynosiło 14,8%. Podmiotów gospodarczych było 325. 49,7% aktywnych zawodowo mieszkańców pracuje w rolnictwie. Nie ma w Gminie zakładów stwarzających uciążliwości dla środowiska. Sieć drogowa wynosi 787,2 km, w tym drogi: krajowe 13,569 km, powiatowe 102,2 km, gminne 439,49 (większość dróg ma nawierzchnię utwardzoną). W Gminie funkcjonują 3 komunalne oczyszczalnie ścieków, 1664 szamba, 390 przyłączy kanalizacyjnych. Ilość odprowadzonych ścieków komunalnych 51300m3/rok. Stopień skanalizowania wynosi 20%, a stopień zwodociągowania 91%. Jest 5 stacji uzdatnia wody, 2099 przyłączy wodociągowych. Zużycie wody wynosiło 119500 m3/dobę. Wody powierzchniowe płonące przez teren Gminy (Raciążnica, Karsówka) są złej jakości (zanieczyszczone są fosforanami, fosforem ogólnym, azotanami, BZT5). Przez teren Gminy przebiegają linie energetyczne – źródła PEM (110 kV, 15kV, 0,4 kV). Źródłem hałasu są samochody. Wody podziemne przekazywane mieszkańcom do celów spożycia, po ich uzdatnianiu, są dobrej jakości. 6492 ha gruntów jest zmeliorowana, 1870 ha gruntów wymaga