Het drinkwaterbedrijf en natuurbeheerder in In ’t Gooi onttrekt het PWN grondwater, dat Noord-Holland, het PWN levert drinkwater wordt opgepompt in Huizen en bij het Laar- aan ruim 780.000 huishoudens, bedrijven en derhoogt, zie kaart hieronder. Het onttrokken instellingen in de provincie Noord-Holland. grondwater wordt aangevuld met gezuiverd Onze anderhalf miljoen klanten gebruiken oppervlaktewater. Naast het PWN voorziet te- jaarlijks zo’n 106 miljard liter drinkwater. vens Vitens de inwoners van ‘t Gooi van drink- Daarnaast beheert het PWN meer dan 7.000 water. Vanuit de drinkwaterkelders wordt het hectare schitterend natuurgebied tussen schone drinkwater door het leidingnet naar de Zandvoort en Bergen: het Noordhollands klanten getransporteerd. De natuur is onmis- Duinreservaat, het Nationaal Park Zuid-Ken- baar in deze drinkwatervoorziening. nemerland en landgoed Marquette. Het Goois Natuurreservaat draagt als natuur- Watertoren Bussum (1898), locatie Grindweg. Collectie: Gemeente Hilversum. Drinkwaterwinning Joris Paap Dit artikel neemt u mee langs de weg van het water in ’t Gooi (voor een deel gewonnen onder de heidevelden). Een constante levering van betrouwbaar Overzicht pompstations drinkwater, onder voldoende druk, 24 uur per dag. Daar kan ’t Gooi op rekenen. in ’t Gooi van zowel het PWN als Vitens. Tevens Er wordt aandacht geschonken aan de activiteiten van de drinkwaterbedrijven, zijn de grondwater- beschermingsgebieden die zich met de drinkwaterwinning bezighouden of -hielden. en historische winlocaties weergegeven. 36 37 beheerder zorg voor schone natuur rondom Het begin van de openbare onze winmiddelen. Want schone natuur zorgt FRKNLVCěGRUOORYKGNKNIKN¥ě)OOK voor schone bronnen en uiteindelijk schoon In ’t Gooi wordt omstreeks 1886 op de Wester- drinkwater. heide in opdracht van de gemeente Nieuwer- Amstel, ten behoeve van de inwoners een &RKNLVCěGRKN¥ě)OOK bronwaterleiding aangelegd onder de naam In ’t Gooi, evenals elders in West-Nederland, ‘pompstation Westerveld’. Die winplaats stond werd er tot ver in de 19e eeuw heel wat aan- bekend onder de naam Amsterdamse Waterlei- gemodderd met drinkwater. Aanvankelijk ding. Het water werd onttrokken door middel is grondwater gewonnen met behulp van van zestien winputten. Zonder voorzuivering gegraven putten bij het Sint Janskerkhof. Later werd het water via een enkele transportleiding gebeurde dit via geboorde putten en pompen. verpompt naar de gemeente Nieuwer-Amstel. Pas aan het einde van de 19e eeuw werd een Door de steeds slechtere kwaliteit van de begin gemaakt met levering van drinkwater putten en de vraag naar aansluiting op de in Nederland. Tot dan toe behielpen velen zich waterleiding buiten de bebouwde kom van met onbetrouwbare putten of oppervlakte- Laren richtte de gemeente zich tot de gemeen- water. De putten waren vaak slecht gemaakt, tewaterleidingen Amsterdam om het distribu- waardoor regenwater of zakwater de put kon tienet te vergroten. Er werd geen toestemming instromen. Wanneer oppervlaktewater ver- verleend, waardoor Laren afhankelijk bleef van ontreinigd raakte en dit in de putten terecht- putwater van soms zeer slechte kwaliteit. kwam, kon dit leiden tot kwaliteitsproblemen. Dit soort bronnen kon een slechte waterkwali- De Bussumse Waterleiding Realisatie ontwerp ‘Hoogwater’. Waterleidingcomplex Laarderhoogt. Bron: archief PWN. teit opleveren en bovendien leiden tot het op- Maatschappij treden van infectieziekten, waaronder cholera Bij de gemeente Bussum werd in 1891 door de een bronwaterleiding. Het betreft de realisatie Noord-Holland richtte zich tot de gemeenten en tyfus. Betrouwbaar drinkwater blijkt een N.V. Industriële Maatschappij een aanvraag van een prise-d’eau (puttenveld) met een wa- Laren en Huizen om ze te stimuleren tot de kostbaar goed te zijn. ingediend voor de aanleg en exploitatie van tertoren en een pompgebouw. In verband met aanleg en/of uitbreiding van een openbare de aanvoer van steenkolen voor de stoomma- drinkwatervoorziening. In die gemeenten chines moest het wingebied bovendien nabij – met onder meer heideterreinen – was het een spoorweg of een verharde weg liggen. De water nog niet vervuild. Het uitbreken van de locatie die hiervoor werd gekozen lag ten zui- Eerste Wereldoorlog verhinderde deze plan- den van de bebouwde kom van Bussum, tussen nen. Na de oorlog werden de plannen hervat de toenmalige Grindweg en de spoorbaan en was het voornemen om een gemeentelijk Amsterdam-Hilversum-Amersfoort. waterleidingbedrijf te stichten. Gedeputeerde Het duurde tot 1898, voordat het machinege- Staten van Noord-Holland (GS) echter hadden bouw en de watertoren van de n.v., die later zich voorgenomen om een eigen waterleiding- is omgedoopt tot De Bussumse Waterleiding bedrijf te stichten. Op 1 januari 1920 ging het Maatschappij, officieel in gebruik genomen waterleidingbedrijf officieel van start als het werd, zie kaart voor locatie. Dit pompstation is PWN. door het PWN overgenomen en is later geslo- De eerste gemeente in ’t Gooi waar het PWN ten i.v.m. een grondwatervervuiling. zijn werkzaamheden verrichtte was Korten- hoef. Hier dronk men voornamelijk oppervlak- Provinciaal Waterleidingbedrijf van tewater. Vanuit hygiënisch oogpunt was dit Noord-Holland (PWN) zeer bedenkelijk. In Huizen en Blaricum had Op 1 juli 1911 begon men in ’s-Graveland men hoofdzakelijk eigen putten. De kwali- met een eigen waterleidingbedrijf. De droge teit van dit water was op sommige plaatsen zomer dat jaar leidde in ’t Gooi tot een gebrek alarmerend en de gemeenteraden waren al Uitzichttoren de Tafelberg werd gebouwd op een waterleidingreservoir met een inhoud van 600.000 liter water, aan drinkwater. Het Provinciaal Bestuur van sinds 1915 bezig om een openbare drinkwater- bestemd voor de drinkwatervoorziening van Blaricum en Huizen. Bron: archief PWN. 38 39 voorziening van en in de grond te krijgen. Om was zo uitgevoerd, dat deze dienst kon doen (vanaf het pompstation) met elkaar vergele- drinkwaterrichtlijn heeft tot doel de volksge- hierin te voorzien legde het PWN vanaf de als uitkijktoren. Het boren van deze winput- ken. Uit deze berekening volgt of de pompen zondheid te beschermen tegen de schadelijke transportleiding naar Amsterdam een distri- ten waarmee het water werd onttrokken was moeten worden bijgestuurd om de gewenste gevolgen van verontreiniging van voor men- butienet aan, dat Huizen en Blaricum voorzag toentertijd een hele opgave en verliep niet zon- druk in het voorzieningsgebied te handhaven. selijke consumptie bestemd water. De drink- van drinkwater. Voor de watervoorziening der problemen. Het was namelijk erg moeilijk De combinatie van deze nieuwe pompen en waterlichamen waaruit het drinkwater wordt in de gemeente Blaricum werd een hoogtere- om de schachtbuis in voldoende mate zuiver netdrukregeling maakt het historische nut onttrokken dienen voldoende beschermd te servoir gerealiseerd op de Tafelberg, dat werd verticaal te boren. en noodzaak van de watertoren grotendeels worden om zodoende achteruitgang van de gevoed door dezelfde transportleiding. De overbodig. kwaliteit te voorkomen. In de grondwaterbe- Tafelberg was van oudsher een kunstmatige De toenemende vraag naar drinkwater en schermingsgebieden rondom de drinkwater- heuvel, de Kooltjesberg. Op de top van de berg de voortgaande uitbreiding van het voorzie- In ’t Gooi werkt het PWN tevens nauw samen winningen, zoals in ’t Gooi, gelden speciale re- brandde een baken voor de Huizer vissers- ningsgebied maakte in 1962 de bouw noodza- met diverse partners uit de regio onder de noe- gels vanwege de kwetsbaarheid van het gebied. boten die op de Zuiderzee voeren. kelijk van een geheel nieuw pompstation bij mer Grondwaterbeheer het Gooi. Het doel van Het belang van schone natuur in deze speciale het Laarderhoogt. Het nieuwe pompstation deze groep is de grondwaterkwaliteit langdurig zones is zeer belangrijk. Dit draagt eraan bij Watertorens verving de bestaande voorziening en de wa- te beschermen, te verbeteren en te benutten. dat er geen vervuilingen worden geïntrodu- Waterreservoirs zoals hierboven waren op di- tertoren. Er werd besloten een nieuwe drink- Het grondwater in ’t Gooi is namelijk op ver- ceerd in deze zones en het infiltrerende water verse plekken aanwezig in de regio. Het waren waterkelder te bouwen met een inhoud van schillende plekken verontreinigd. De partners van hoge kwaliteit is. opvallende gebouwen, een soort bakens in het 3000 m3 oftewel 3 miljoen liter. In het nieuwe zorgen ervoor dat het grondwater nu en in de landschap. Meer informatie over deze objec- pompstation werden hogedrukpompen ge- toekomst kan worden benut als drinkwater-, Het in beeld brengen van potentiële risico’s ten is te vinden in de publicatie ‘Water tussen plaatst. In 1973 werden 15 winputten geboord natuurgebieden en zwemwateren worden is van groot belang. In de gebiedsdossiers Vecht en Eem’ (zie literatuurlijst). tot een diepte van 60 meter op de Tafelberg- beschermd tegen instromend verontreinigd wordt informatie over de winning gegeven heide. Dit water werd via een 5 kilometer lange grondwater. Door de bronnen van de veront- en de risico’s voor de grondwaterkwaliteit op Toename in watervraag transportleiding verpompt naar de nieuwe reiniging te monitoren en indien nodig aan te een overzichtelijke manier in beeld gebracht. De watervraag in ’t Gooi bleef toenemen. Om drinkwaterkelder op het Laarderhoogt. Een pakken, verbetert de grondwaterkwaliteit. Op basis van dit dossier worden maatregelen aan deze toenemende vraag te voldoen reali- tweede drinkwaterkelder bleek al snel nodig