Zał ącznik do uchwały Nr XXII/216/08 Rady Miejskiej w Namysłowie z dnia 27 pa ździernika 2008 r. GMINA NAMYSŁÓW GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2008 - 2011 Wykonał: Zbigniew Wrze śniowski 1 Namysłów 2007 Wst ęp Na dziedzictwo kulturowe człowieka składaj ą si ę dobra kultury i dobra natury. Zabytki – dawne materialne i niematerialne dobra kultury, s ą wa Ŝną cz ęś ci ą składow ą tego dziedzictwa. Ich ochrona została zadeklarowana jako konstytucyjny obowi ązek pa ństwa, co zostało zapisane w art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zabytki są nie tylko śladem przeszło ści, ale tak Ŝe cennym składnikiem kultury współczesnej, przyczyniaj ącym si ę do kształtowania przyjaznego człowiekowi środowiska jego Ŝycia. Ich zachowanie, ochrona i konserwacja jest dziełem wa Ŝnym w interesie publicznym ze wzgl ędu na znaczenie zabytków w procesie edukacji, humanizacji społecze ństwa, jego kulturowej identyfikacji, a tak Ŝe znaczenia dla sfery ekonomii i gospodarki. Czas przemian wpłynął negatywnie na stan zabytków. Powa Ŝnym problemem stał si ę brak środków i społecznego zrozumienia dla idei ochrony naszego dziedzictwa. Przemiany czasu, transformacji sprawiły, Ŝe zabytki zostały oddane w prywatne r ęce - ludzi niejednokrotnie ratuj ących je przed zagład ą, ale tak Ŝe ludzi bardzo cz ęsto nie doceniaj ących ich warto ści pozamaterialnych, nie potrafi ących dobrze sprawowa ć opieki gwarantuj ącej ich przetrwanie. Głównym celem programu jest wzmocnienie ochrony i opieki nad zabytkami, która jest istotn ą cz ęś ci ą dziedzictwa kulturowego oraz popraw ą stanu zabytków w gminie, poprzez: - wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy, - uwzględnienie uwarunkowa ń ochrony zabytków, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, - wyeksponowanie poszczególnych zabytków i walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami, - okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków. Propozycje działa ń w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami: - aktualizacja inwentaryzacji zabytków nieruchomych, ruchomych i archeologicznych we współpracy z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, - utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytków i bie Ŝą ca jej aktualizacja, - monitoring stanu i sposobów wykorzystania zabytków, - współpraca z placówkami o światowymi, stowarzyszeniami, organizacjami społecznymi, fundacjami, ko ściołami i innymi zwi ązkami w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami, - promocja warto ści materialnych oraz warto ści niematerialnych dziedzictwa kulturowego, zwłaszcza zabytków w rozwoju turystyki i przedsi ębiorczo ści, - wypracowanie systemu pomocy finansowej na zabytki, poprzez odpisy podatkowe, w tym z usług turystycznych, z kar za niszczenie i nieprawidłowe u Ŝytkowanie zabytków i z innych źródeł, - prowadzenie i doskonalenie edukacji na rzecz ochrony dziedzictwa na wszystkich poziomach szkół ze szczególnym uwzgl ędnieniem tradycji lokalnych i idei małych ojczyzn, - współpraca z wła ścicielami i u Ŝytkownikami obiektów zabytkowych w zakresie ochrony obiektów zabytkowych. 2 I. Podstawy prawne gminnego programu opieki nad zabytkami: Jak wynika z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pó źn. zm) - do zada ń własnych gminy nale Ŝą m.in. sprawy dotycz ące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.) burmistrz sporz ądza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. Gminny program opieki nad zabytkami podlega uchwaleniu przez rad ę gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 87 ust. 3 cytowanej ustawy). Program ogłaszany jest w wojewódzkim dzienniku urz ędowym (art. 87 ust. 4 cytowanej ustawy). Z realizacji programu burmistrz sporz ądza co dwa lata sprawozdanie, które przedstawia radzie gminy (art. 87 ust. 5 cytowanej ustawy). Ogólne wytyczne do sporz ądzenia programów uj ęte s ą w dokumencie Narodowa Strategia Kultury na lata 2004 – 2013, przyj ętym przez Rad ę Ministrów w dniu 21 wrze śnia 2004 roku oraz jego przedłu Ŝeniu ”Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 - 2020”, przyj ętym w 2005 roku. Dokumentem słu Ŝą cym wdro Ŝeniu Narodowej Strategii Kultury jest Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego”. Program ten jest zgodny z narodowym planem rozwoju oraz zało Ŝeniami do Krajowego Programu Zabytków. Podstaw ą do sformułowania Narodowego Programu Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” jest uznanie sfery dziedzictwa za podstaw ę rozwoju kultury i upowszechniania kultury, a tak Ŝe za potencjał regionów, słu Ŝą cy wzrostowi konkurencyjno ści regionów dla turystów, inwestorów i mieszka ńców. Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego” ma okre ślony plan działania. Wytyczone zostały strategiczne cele polityki pa ństwa w sferze ochrony zabytków: - przygotowanie skutecznego systemu prawno - finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami, - podj ęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa, - poszukiwanie instrumentów wzmacniaj ących efekty działalno ści słu Ŝby konserwatorskiej, - intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu zabytków nieruchomych. II. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami: Zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.) celem sporz ądzenia gminnego programu opieki nad zabytkami jest: - wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania województwa, - uwzgl ędnienie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, - zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania, 3 - wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego, - podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych, edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych oraz opiek ę nad zabytkami, - okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków, - podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. Pa ństwo realizuje swoje obowi ązki wzgl ędem zabytków mi ędzy innymi za po średnictwem organów samorz ądowych ró Ŝnego szczebla. W tym wzgl ędzie władzom gminy przypisana została istotna rola w kreowaniu ochrony dziedzictwa kulturowego na podległych im terenach. Gminy z jednej strony s ą właścicielem du Ŝej ilo ści dóbr kultury materialnej, z drugiej strony dysponuj ą aparatem administracyjnym umo Ŝliwiaj ącym prowadzenie wła ściwej polityki wzgl ędem tej sfery Ŝycia publicznego. Ustawa z dnia z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pó źn. zm.) wprowadziła obowi ązek, jako zadanie własne gminy, sporz ądzania przez samorz ądy gminne, gminnych programów opieki nad zabytkami. Zgodnie z art. 87 ust. 1 tej ustawy - burmistrz sporz ądza na okres 4 lat taki program. Celem tego programu, opracowanego w oparciu o gminn ą ewidencj ę zabytków, jest stworzenie cało ściowej i wieloletniej strategii ochrony zabytków, znajduj ących si ę na terenie Gminy Namysłów, realizowanej w 4-letnich cyklach – etapach, środkami optymalnymi dost ępnymi przez Gmin ę, zarówno prawnymi (zapisy dotycz ące ochrony zabytków w planach zagospodarowania przestrzennego), jak te Ŝ finansowymi (przeznaczenie cz ęś ci bud Ŝetu Gminy na ochron ę zabytków). Kierunek podejmowanych przez Gmin ę działa ń, maj ących na celu szeroko poj ętą ochron ę dziedzictwa kulturowego, okre śla Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008 - 2011. III. Gminny program opieki nad zabytkami a inne dokumenty i akty prawa miejscowego: Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008 - 2011 zgodny jest z kierunkami wyznaczonymi w Strategii Rozwoju Województwa Opolskiego na lata 2000 - 2015, w której dla prawidłowego rozwoju regionu przyj ęto nast ępuj ące zasady: - dbało ść o instytucje kultury na terenie województwa opolskiego oraz konieczno ść tworzenia systemu ochrony dóbr kultury, - ochrona dziedzictwa kulturowego, wielu obiektów zabytkowych przed zniszczeniem i dewaluacj ą jako obowi ązek społeczno ści regionu i powinno ści wobec przyszłych pokole ń, - w sferze kultury - kreowanie dobrego wizerunku regionu, - kultura jako czynnik integracji społecznej, - tworzenie warunków trwałego zrównowa Ŝonego rozwoju poprzez rewitalizacj ę i ochron ę środowiska, w tym krajobrazu kulturowego. Przedmiotowy Gminny Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008 - 2011 zgodny jest z innymi dokumentami obowi ązuj ącymi na terenie Gminy Namysłów, wyznaczaj ącymi długofalowe kierunki społeczno-gospodarczego rozwoju Gminy Namysłów i sposoby ich realizacji, a to z: - programem rewitalizacji obszarów wiejskich, - strategi ą rozwoju