1 Diagnoza społeczna Lubelskiego Obszaru Funkcjonalnego RAPORT KOŃCOWY Zamawiający: Gmina Lublin 20-109 Lublin, Plac Króla Władysława Łokietka 1 Wykonawca: ASM – Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o. ul. Grunwaldzka 5, 99-301 Kutno Opracowanie: Zespół Badawczy ASM - Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o.: Dr Jakub Grabowski Dr Marek Zaremba Ewelina Dąbrowska Agnieszka Kowalska 2 Spis treści WYKAZ SKRÓTÓW ............................................................................................................................................ 5 I. WPROWADZENIE ..................................................................................................................................... 6 II. DIAGNOZA OBEJMUJĄCA SZCZEGÓŁOWĄ ANALIZĘ LICZEBNOŚCI I UDZIAŁÓW OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI I OSÓB STARSZYCH W JEDNOSTKACH SAMORZĄDOWYCH LOF ORAZ ANALIZA ZASOBÓW JEDNOSTEK ..................................................................................................................................... 8 2.1. OSOBY STARSZE W GMINACH LOF.................................................................................................................. 8 2.2. PROGNOZY DOTYCZĄCE PRZYROSTU LICZBY OSÓB STARSZYCH W GMINACH LOF DO ROKU 2030 ............................... 10 2.3. OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ W JEDNOSTKACH SAMORZĄDOWYCH LOF ........................................................ 19 2.4. DIAGNOZA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH LOF, KORZYSTAJĄCYCH ZE WSPARCIA OŚRODKÓW POMOCY SPOŁECZNEJ ........................................................................................................................... 26 2.5. DIAGNOZA WARUNKÓW MIESZKANIOWYCH, SYTUACJI EKONOMICZNEJ, SYTUACJI RODZINNEJ, PODEJMOWANYCH AKTYWNOŚCI PRZEZ OSOBY STARSZE I OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI ...................................................................... 27 2.6. DIAGNOZA UWARUNKOWAŃ I ROZWIĄZAŃ MEDYCZNYCH, OPIEKUŃCZYCH I WSPIERAJĄCYCH DLA OSÓB STARSZYCH I Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI .................................................................................................................................... 33 2.7. DOSTĘP DO SPECJALISTYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ ......................................................................................... 36 2.8. DOSTĘP DO USŁUG ŚWIADCZONYCH W ŚRODOWISKU ....................................................................................... 37 2.9. DOSTĘP DO PLACÓWEK OPIEKUŃCZYCH W GMINACH LOF ................................................................................. 39 2.10. DIAGNOZA FUNKCJONOWANIA PLACÓWEK ŚWIADCZĄCYCH USŁUGI EDUKACYJNE DLA OSÓB STARSZYCH I OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI .................................................................................................................................... 46 2.11. PLACÓWKI KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO .................................................................................................. 50 2.12. DIAGNOZA ZASOBÓW WSPARCIA INSTYTUCJONALNEGO I POZAINSTYTUCJONALNEGO OSÓB STARSZYCH I OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI .................................................................................................................................... 54 III. ANALIZA NA PODSTAWIE WYWIADÓW CAPI, IDI ORAZ FGI ................................................................... 75 3.1. CHARAKTERYSTYKA RESPONDENTÓW BADANIA ZREALIZOWANEGO TECHNIKĄ CAPI ................................................ 75 3.2. WARUNKI MIESZKANIOWE .......................................................................................................................... 78 3.3. SYTUACJA EKONOMICZNA RESPONDENTÓW .................................................................................................... 96 3.4. SYTUACJA RODZINNA RESPONDENTÓW ........................................................................................................ 116 3.5. MOŻLIWOŚCI PORUSZANIA SIĘ W PRZESTRZENI FIZYCZNEJ I KORZYSTANIE Z INTERNETU PRZEZ OSOBY STARSZE I OSOBY Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI .................................................................................................................................. 132 3.6. DOSTĘP DO PLACÓWEK MEDYCZNYCH ......................................................................................................... 147 3.7. ZAPOTRZEBOWANIE I DOSTĘP DO PLACÓWEK EDUKACYJNYCH .......................................................................... 158 3.8. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA ........................................................................................................................ 165 3.9. ZAPOTRZEBOWANIE I DOSTĘP DO PLACÓWEK KULTURALNYCH .......................................................................... 172 3.10. ZAPOTRZEBOWANIE I DOSTĘP DO PLACÓWEK SPORTOWYCH ........................................................................ 179 3 3.11. KOOPERACJA W RAMACH LOF W OCENIE PRZEDSTAWICIELI INSTYTUCJI PUBLICZNYCH ....................................... 191 IV. DIAGNOZA DOSTĘPNOŚCI OBIEKTÓW POD KĄTEM POTRZEB OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI I OSÓB STARSZYCH ......................................................................................................................................... 194 4.1. ZEWNĘTRZNA DOSTĘPNOŚĆ BUDYNKÓW ...................................................................................................... 197 4.2. WEWNĘTRZNA DOSTĘPNOŚĆ BUDYNKÓW .................................................................................................... 200 4.3. ŚRODKI INFORMACJI I ORIENTACJI ............................................................................................................... 202 V. ANALIZA DOSTĘPNOŚCI STRON INTERNETOWYCH ............................................................................... 204 VI. GŁÓWNE WNIOSKI I REKOMENDACJE .............................................................................................. 215 6.1. PODSUMOWANIE ZASOBÓW GMIN TWORZĄCYCH LOF ....................................................................................... 215 6.2. WNIOSKI I REKOMENDACJE NA PODSTAWIE PRZEPROWADZONYCH BADAŃ I ANALIZ ................................................... 231 VII. ZAŁĄCZNIKI ...................................................................................................................................... 234 7.1. ZAŁĄCZNIK 1 – WYKAZ KRYTERIÓW SUKCESU PRZESĄDZAJĄCYCH O DOSTĘPNOŚCI STRON INTERNETOWYCH ................... 234 7.2. ZAŁĄCZNIK 2 – WYKAZ OBIEKTÓW OBJĘTYCH OBSERWACJĄ POD KĄTEM DOSTĘPNOŚCI OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ .. 240 7.3. ZAŁĄCZNIK 3 – NARZĘDZIA BADAWCZE ZASTOSOWANE PRZY REALIZACJI BADAŃ WYKONANYCH NA POTRZEBY DIAGNOZY SPOŁECZNEJ LOF ............................................................................................................................................... 248 7.3.1. DIAGNOZA SPOŁECZNA LUBELSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO (P1928) – KWESTIONARIUSZ DO BADANIA ILOŚCIOWEGO WŚRÓD SENIORÓW ORAZ OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Z TERENU LOF ............................................................................................... 248 7.3.2. DIAGNOZA SPOŁECZNA LUBELSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO (P1928) – SCENARIUSZ ZOGNISKOWANYCH WYWIADÓW GRUPOWYCH Z SENIORAMI ORAZ OSOBAMI Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI Z TERENU LOF ....................................................................................... 257 7.3.3. DIAGNOZA SPOŁECZNA LUBELSKIEGO OBSZARU FUNKCJONALNEGO (P1928) – SCENARIUSZ INDYWIDULANYCH WYWIADÓW POGŁĘBIONYCH WŚRÓD PRZEDSTAWICIELI JST, OPS ORAZ DPS Z TERENU LOF ................................................................................ 264 7.3.4. KARTA OCENY OBIEKTU UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ........................................................................................................... 271 VIII. SPIS RZECZY ..................................................................................................................................... 274 8.1. SPIS TABEL............................................................................................................................................. 274 8.2. SPIS WYKRESÓW ..................................................................................................................................... 276 4 Wykaz skrótów BDL Bank Danych Lokalnych CAPI Wywiad osobisty wspomagany komputerowo (ang. computer-assisted personal interview) DPS Dom Pomocy Społecznej FGI Zogniskowany wywiad grupowy (ang. focus group interview) GUS Główny Urząd Statystyczny IDI Indywidualny wywiad pogłębiony (ang. individual in-depth interview) JST Jednostka Samorządu Terytorialnego LOF Lubelski Obszar Funkcjonalny MRPiPS Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej N Liczba elementów zbioru, np. próby badawczej NGO Organizacja pozarządowa (ang. non-governmental organization) OPS Ośrodek Pomocy Społecznej PCPR Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie WCAG Wytyczne dotyczące ułatwień w dostępie do treści publikowanych w Internecie (ang. Web Content Accessibility Guidelines) ZIT Zintegrowane Inwestycje Terytorialne ZUS Zakład Ubezpieczeń Społecznych 5 I. Wprowadzenie Znaczenie polityki społecznej w rozwoju polskich gmin od czasu transformacji ustrojowej i społecznej stopniowo wzrasta. Reforma decentralizacyjna przeprowadzona w 1999 roku miała umocnić ten kierunek przemian. W praktyce bywa rozmaicie, bowiem zróżnicowane potencjały społeczne i gospodarcze utrudniają stworzeni wspólnego modelu nowoczesnej polityki społecznej. Jej głównym celem rozwojowym i porównywalnym wskaźnikiem powinna być poprawa jakości życia lokalnego