It Brânlân Grond onder de geschiedenis van de familie Brandsma uit Doniawerstal 1575 – 2007 Ruud Brandsma It Brânlân Grond onder de geschiedenis van de familie Brandsma uit Doniawerstal 1575 – 2007 Geschiedenis is iemand, geschiedenis is iemand, geschiedenis is iemand die zich telkens herhaalt. Herman van Veen voorwoord Fragment uit de kaart ‘Hollandiae Comitatus’ van P. Schenk (18e eeuw) Voorwoord Ik zie de jaartallenkaart nog voor me: hij was geplasti- Engelse bommenwerpers ’s nachts over Lisse vlogen van hun afstamming en opvolging. Net als wij droom- intensief met hen beziggehouden. Het verhaal van de ficeerd en je kon hem dubbelvouwen. Het was 1962 op weg naar het Ruhrgebied en Berlijn en hoe bang den ze hun dromen, hadden ze hun zorgen en geno- familie Brandsma uit Doniawerstal valt maar gedeel- en ik zat in de vierde klas van de lagere school. Ik ze dan was. Maar ook over de Duitse soldaten die ten ze van hun dagelijks brood. Ze hebben gemeen telijk te reconstrueren. Er is veel verloren gegaan en pakte hem met trillende handen aan. Wat was hij zingend langs de weg marcheerden. Wat konden die dat ze allen dezelfde genen dragen. Ze zijn familie, dat is natuurlijk niet vreemd. Lezen en schrijven waren mooi! We hadden een boekje in tweekleurendruk over Moffen goed zingen! ‘Erica, Erica…’ mijn familie. Hun naam is Brandsma. Een naam die lange tijd geen gemeengoed en de fotografie bestaat de Vaderlandse Geschiedenis en de lessen waren niet de familie pas sinds 1811 draagt. nog maar kort. Er is ook verrassend veel bewaard veel meer dan een mondelinge herhaling van wat in Geschiedenis wordt pas levend als je het kunt verbin- gebleven. Oude documenten, aantekeningen in doop- het boekje te lezen viel. Saai dus. Het leukst was nog den met feiten en gebeurtenissen uit je eigen leven. De directe aanleiding tot het schrijven van dit boek boeken van kerken en een enkele notariële akte. Maar de verwerking, als de juf traag dicteerde en ik met De officiële geschiedenis van de schoolboeken doet is het overlijden van mijn vader Rindert Brandsma ook een boerderij, een molen, kerken, huizen, straten een kroontjespen woord voor woord in mijn schriftje dat vaak niet. Het is vooral politieke geschiedenis. in 2004. In de dagen tussen zijn overlijden en zijn en dorpen. kraste. Ik had meestal geen idee waar het over ging. Alleen die feiten en gebeurtenissen worden vermeld begrafenis hebben mijn broers, zussen, zwagers, Het maakte ook niet uit, je moest het gewoon weten. die duiden op een roemrucht verleden. Veldtochten, schoonzussen en ik in wisselende samenstelling bij Het is een boeiend verhaal geworden. Het begint rond Nee, dan de jaartallenkaart. Hij voelde als goud in veroveringen, scheepsladingen vol specerijen, geuzen- hem gewaakt. Dat was bijzonder: waken bij een 1575 en eindigt in 2007. Inmiddels kent de familie mijn handen. De gehele geschiedenis van Nederland verhalen. De zwarte bladzijden slaan we graag om. dode. En toch: tijdens die wake hebben we levendige Brandsma al haar dertiende generatie. Het hele verhaal op een rij, keurig geordend in een jaartallenreeks. Zij doen afbreuk aan het heroïsch gehalte van ons gesprekken gevoerd. Over hem, onze ouders, onszelf, is hiermee niet verteld, het gaat door. Hopelijk nog Getallen en feiten, maar dan anders. 754: Bonifacius culturele zelfbewustzijn. De talloze Ghanese slaven die onze kinderen en kleinkinderen. We hebben door zijn vele generaties. Daarom draag ik dit boek op aan de bij Dokkum vermoord. Het paste wel bij de verhalen voor goud geld werden verhandeld, de onderdrukking huis gezworven alsof we er voor de eerste keer kwa- jongste telg van de jongste generatie van de familie die ik over Friesland had gehoord. Er kwam niet veel en uitbuiting van de koloniën in de tijd van de V.O.C., men, hebben kasten en laden open gedaan, spullen Brandsma, mijn kleindochter Isabella de Ruiter, doch- goeds vandaan. 800 – 1000: de Noormannen in ons de vele Joden die wèl werden gedeporteerd en op bekeken, in fotoalbums gebladerd. Nieuwsgierig als bij ter van Lotte Brandsma en Ronald de Ruiter, geboren land. In mijn fantasie zag ik hoe mijn stripheld Eric gruwelijke wijze omkwamen. een eerste bezoek. Het maakte ons opnieuw duidelijk in Ede op 24 september 2006. de Noorman met zijn mannen Nederland binnenviel wie onze ouders waren en wat ze voor ons hebben en Dorestad veroverde. Ze staken alles in brand en Dit is ook een geschiedenisboek. Het gaat niet over betekend, maar ook wat het is om broers en zussen, Diepenveen, januari 2008 namen vrouwen en kinderen als slaven mee. 1940 – macht, eerder over onmacht. Het is het verhaal van zwagers en schoonzussen, om familie te zijn. Wie je Ruud Brandsma 1945: Tweede Wereldoorlog. Daar wist ik veel van. gewone mensen, gewone mensen die greep probeer- bent, wordt voor een belangrijk deel bepaald door de Uit de verhalen die mijn moeder vertelde tijdens het den te krijgen op de omstandigheden waaronder ze mensen van wie je afstamt. Je ouders, grootouders, avondeten, als mijn vader late dienst had. Hoe de leefden. Hun verhaal krijgt reliëf door de geschiedenis overgrootouders. In de afgelopen drie jaar heb ik me 4 Voorwoord Voorwoord 5 Inleiding en verantwoording Genealogisch onderzoek doen is onderzoek doen naar vaderlandse geschiedenis, namelijk die van de Maat- je afstamming: stamboomonderzoek dus. Daarmee schappij van Weldadigheid in Vledder. Het zou zonde is nog lang niet alles gezegd, want je kunt dergelijk zijn het bewaard gebleven materiaal niet te vermelden. onderzoek op verschillende manieren aanpakken. Bijvoorbeeld door terug te zoeken via de rechte, Ik heb voor het samenstellen van dit boek meer dan mannelijke lijn. Met jezelf als uitgangspunt zoek je drie jaar research gedaan. Niet voortdurend, maar gegevens over je ouders en vervolgens over de ouders toch. Ik ben begonnen bij de handgetekende stam- van je vader. Via de mannelijke lijn probeer je dan boom die oom Lykele mijn ouders cadeau deed op zo ver mogelijk terug te gaan in de tijd. De gegevens hun veertigjarig huwelijksfeest in 1982. Ik kwam er die je daarmee verzamelt, worden een stamreeks vervolgens achter dat via de website van Tresoar, het genoemd. Fries Historisch en Letterkundig Centrum in Leeuwar- den, belangrijk speurwerk te doen valt. Zo kon ik het Je kunt ook weer bij jezelf beginnen, maar nu zoek je handwerk van oom Lykele vergelijken met wat inmid- gegevens over je ouders en hun ouders en gaat zo dels digitaal is gearchiveerd. Ik ontdekte dat de lijn terug in de tijd via de mannelijke en vrouwelijke lijn. van afstamming grotendeels klopte. nog meer materiaal gevonden en kwam ik in contact Joure, het Historisch Centrum Overijssel, het Noord– Per generatie verdubbelt het aantal voorouders. met andere nazaten die eveneens met onderzoek Hollands Archief in Haarlem en het Drents Archief in Dergelijke gegevens leveren een kwartierstaat op. In de zomer van 2005 zijn Dineke en ik een weekje bezig waren. Toen kwam de stap van de echte verdie- Assen. Andere archieven werden telefonisch of per naar Friesland gegaan om er te wandelen, te fotogra- ping: een bezoek aan het archief. Er ging een wereld e-mail bevraagd: het Gelders Archief, het Regionaal Als je geïnteresseerd bent in de naamgenoten die tot feren en historisch materiaal te verzamelen. We liepen voor mij open. De studiezaal van Tresoar herbergt la- Archief Alkmaar, het gemeentearchief Gaasterlân- je familie behoren, kun je kiezen voor de genealogie door Joure, bezochten de plaatsen die in het boek denkasten vol microfiches die in een apparaat kunnen Sleat en het archief van het Geakundich Wurkferbân van het geslacht waartoe je behoort. Hiervoor neem van mijn vader Rindert Brandsma voorkomen, ontdek- worden gestopt en op een beeldscherm kunnen worden Skarsterlân. je de oudst gevonden voorvader en verzamelt zo veel ten de schoonheid van het Friese platteland tijdens gelezen. Zo konden doop-, trouw- en begrafenis- mogelijk gegevens over zijn gezin. Voor de zonen die urenlange wandelingen en bezochten steden, plaatsen boeken – een zeer belangrijke gegevensbron uit de Het werd nog boeiender toen ik mijn bevindingen het geslacht voortzetten, doe je hetzelfde tot je in en musea. Dat leverde een schat aan materiaal op. oudste periode – worden ingekeken, kon ik allerhande ging beschrijven. Er ontstond een soort dialoog tussen de huidige tijd bent beland. Een uitgewerkte genea- Zo kwamen we tijdens een bezoekje aan Langweer belastingboeken inzien en gegevens verzamelen over vastleggen en weer verder onderzoeken. Toen ik dacht logie bevat ook gegevens van de dochters, maar niet in een antiquariaat terecht. Ik raakte in gesprek met aard en omvang van het boerenbedrijf van voorouders binnen afzienbare tijd tot afronding te komen, boorde meer van hun kinderen. Als je ook de afstammelingen de eigenaar en hij vroeg me waar ik specifiek naar en kon ik huwelijksakten en hun bijlagen bekijken. ik nog één bron aan: mijn neef Gooitzen Brandsma uit van de vrouwelijke familieleden uitwerkt, stel je een zocht. Doniaga. Doniaga? Daar had hij toevallig net Leeuwarden. Via mijn vader wist ik dat hij al jarenlang parenteel samen. een boek over binnengekregen. Het was het boek van ►Via een speciale pas kreeg ik toegang tot authentieke bezig was de familiegeschiedenis uit te zoeken. Het R. Postma: Dunegea. De skiednis fan in doarp tusken notariële akten. In één keer werd de wereld van het contact met hem leverde nieuwe, aanvullende gege- Mijn onderzoek naar de oorsprong van de familie de marren. Ik kocht het boek voor € 15,-- en besloot genealogisch onderzoek een stuk uitgebreider. Wees- vens op. Hij beschikte bovendien nog over voorwerpen Brandsma uit Doniawerstal heeft vooral de kenmerken er een woordenboek Fries – Nederlands bij te kopen. boeken, speciekohieren, gegevens van de quotisatie en foto’s die voor alle familieleden van belang zijn van een stamreeks, maar ik kon het af en toe niet Ik had het boek herkend als het boek waarover mijn 1749, akten van de burgerlijke stand, gezinsklappers, en die ik heb kunnen kopiëren dan wel fotograferen.