Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego 4 ___________________________________________________________________________________________________________________________ PRZEKSZTAŁCENIA REGIONALNYCH STRUKTUR FUNKCJONALNO- PRZESTRZENNYCH Europa bez granic - nowa jakość przestrzeni redakcja tomu: Sylwia Dołzbłasz, Andrzej Raczyk _______________________________________________________________________________ Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego Wrocław 2008 Redaktor naukowy: Stanisław Ciok Redakcja tomu Sylwia Dołzbłasz, Andrzej Raczyk Recenzent: prof. dr hab. Edyta Jakubowicz © Copyright 2008 by Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Skład komputerowy i łamanie: Andrzej Raczyk Opracowanie graficzne: Sylwia Dołzbłasz, Andrzej Raczyk Druk: Studio Graphito, ul. Dworcowa 52 55-120 Oborniki Śląskie tel. (0–71) 310 21 65 e-mail: [email protected] Ilustracja na okładce: Budynki Uniwersytetu Wrocławskiego (fot. Andrzej Raczyk) ISBN 978–83–928255–1–7 Studies of Institute of Geography and Regional Development University of Wroclaw 4 ___________________________________________________________________________________________________________________________ THE CHANGES IN FUNCTIONAL AND SPATIAL REGIONAL STRUCTURES Europe without borders – the new quality of space Edited by: Sylwia Dołzbłasz, Andrzej Raczyk ___________________________________________________________________________________ Institute of Geography and Regional Development, University of Wroclaw Wrocław 2008 Editors Sylwia Dołzbłasz, Andrzej Raczyk Rewiewer prof. dr hab. Edyta Jakubowicz Printed in: Studio Graphito ul. Dworcowa 52 55-120 Oborniki Śląskie ISBN 978–83–928255–1–7 PRZEKSZTAŁCENIA REGIONALNYCH STRUKTUR FUNKCJONALNO–PRZESTRZENNYCH „Europa bez granic – nowa jakość przestrzeni” SPIS TREŚCI Beniamin KOSTRUBIEC, Województwa na tle regionów europejskich. Lata 2003 – 2007.............................................................................................. 9 Paweł CHURSKI, Robert PERDAŁ, Czynniki rozwoju społeczno– gospodarczego w układzie regionalnym Unii Europejskiej........................... 21 Josef NOVOTNY, Regional convergence and divergence in the European Union revisited............................................................................... 33 Zbigniew DYNAK, Wdrażanie i ewaluacja „Strategii rozwoju województwa dolnośląskiego do 2020 roku” – obszary problemowe.................................................................................................... 45 Maciej ZATHEY, Strategiczne cele rozwojowe Dolnego Śląska w perspektywie europejskich uwarunkowań przestrzennych – na przykładzie inicjatyw Via Regia, CETC, Partnerstwo Odry i innych.......................................................................................................... 51 Kazimierz SZCZYGIELSKI, Śląsk Opolski w Unii Europejskiej (aspekt demograficzny).................................................................................. 59 Sławomir DOROCKI, Bartosz JENNER, Regionalne zróżnicowanie rozwoju ekonomicznego Francji.................................................................... 69 Iwona JAŻEWICZ, Problemy rozwoju regionalnego na pograniczu polsko – niemieckim na przykładzie województwa zachodniopomorskiego i Meklemburgii – Pomorze Przednie ....................... 75 Jerzy ŁADYSZ, Wpływ redukcji funkcji granicy państwowej na rozwój współpracy transgranicznej na przykładzie współpracy miast granicznych Zgorzelca i Görlitz..................................................................... 83 Jarosław JAŃCZAK, Polsko–niemieckie regiony transgraniczne i miasta transgraniczne po 2004 roku. Pomiędzy pragmatyzmem instytucjonalnym a izolacją społeczną........................................................... 93 Magdalena BELOF, Nowe instrumenty dla nowych wyzwań w dziedzinie planowania przestrzennego na pograniczu: Studium Zagospodarowania Przestrzennego Pogranicza Polsko–Czeskiego ............ 101 Tomasz KOMORNICKI, Polska granica wschodnia – zmiany w natężeniu, strukturze i kierunkach interakcji w latach 1990–2007 ................................................................................................... 109 Barbara SZEJGIEC, Rafał WIŚNIEWSKI, Struktura i wielkość ruchu granicznego na granicy polsko–ukraińskiej................................................. 121 6 PRZEKSZTAŁCENIA REGIONALNYCH STRUKTUR FUNKCJONALNO–PRZESTRZENNYCH „Europa bez granic – nowa jakość przestrzeni” Tadeusz PALMOWSKI, Wybrane problemy pogranicza polsko– rosyjskiego po wprowadzeniu Układu z Schengen...................................... 131 Renata ANISIEWICZ, Zmiany natężenia i struktury ruchu granicznego z Obwodem Kaliningradzkim w okresie poakcesyjnym.............................. 141 Andrzej MISZCZUK, Dysproporcje w rozwoju pogranicza polsko– ukraińskiego w warunkach integracji europejskiej ...................................... 149 Michał DOLATA, Zmiany struktur terytorialno–administracyjnych w niemieckich krajach związkowych położonych przy granicy z Polską......................................................................................................... 157 Hanna DUMAŁA, Rodzaje i formy struktur współpracy międzyterytorialnej w Europie..................................................................... 167 Henryk PONIKOWSKI, Centra i peryferie rozwoju w przestrzeni Europy bez granic......................................................................................... 175 Krzysztof JANC, Konrad Ł. CZAPIEWSKI, Przestrzenne aspekty zmiany poziomu wykształcenia ludności w Polsce ..................................... 183 Janusz SŁODCZYK, Edyta SZAFRANEK, Przemiany funkcjonalno– przestrzenne na obszarach położonych w pasie autostrady A4 ................... 195 Piotr TRZEPACZ, Regionalne uwarunkowania funkcjonowania portów lotniczych w Polsce...................................................................................... 201 Edyta PIJET–MIGOŃ, Przyszłość portów lotniczych zachodniej Polski w warunkach konkurencji z lotniskiem Berlin Brandenburg International.................................................................................................. 211 Joanna BAŁACH–FRANKIEWICZ, Inwestycje zagraniczne w Jelczu– Laskowicach................................................................................................. 221 Pavol KOREC, Marcel HORŇÁK, Slavomír ONDOŠ, Dynamics of regional development of Slovakia by economic sectors.......................... 231 Magdalena SZMYTKOWSKA, Przemiany miejskich struktur funkcjonalno – przestrzennych w kontekście integracji europejskiej. Przykład Gdyni ....................................................................... 243 Dariusz ILNICKI, O geograficznej istocie wskaźników przyrodniczych J. Perkala. Propozycja graficznego ujęcia metody i analizy wyników ....................................................................................................... 251 PRZEKSZTAŁCENIA REGIONALNYCH STRUKTUR FUNKCJONALNO–PRZESTRZENNYCH „Europa bez granic – nowa jakość przestrzeni” WPROWADZENIE INTRODUCTION Złożoność problematyki regionalnych struktur funkcjonalno–przestrzennych i ich zmian pod wpływem zachodzących procesów industrializacji, urbanizacji oraz prób modernizacji naszej gospodarki, przestrzeni i społeczeństwa, była inspiracją do rozpoczęcia badań i cyklicznych spotkań zapoczątkowanych w 1987 r., które po 21 latach kontynuujemy – tym razem spotykając się po raz dziewiąty. Region jako jedna z podstawowych kategorii badawczych, a ostatnio także polityczno– administracyjnych w skali krajowej, jak i międzynarodowej – szczególnie europejskiej, budzi zainteresowanie, nie tylko wśród geografów, ale również ekonomistów, urbanistów, przedstawicieli nauk społecznych, a także wśród specjalistów związanych z organizacją, planowaniem, zagospodarowaniem przestrzeni oraz wśród przedstawicieli władz terenowych różnego szczebla. Dla potwierdzenia tej tezy, przytoczę niedawną wypowiedź tegorocznego laureata Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii Paula R. Krugmana z książki „Geography and Trade” (1991), który napisał: „Istnieją trzy powody, dla których ekonomiści powinni zacząć zajmować się geografią: − po pierwsze, lokalizacja działalności gospodarczej w obrębie krajów sama w sobie jest ważnym zagadnieniem, − po drugie, we współczesnym świecie zacierają się granice pomiędzy ekonomią międzynarodową a ekonomią regionalną, − i po trzecie, jednak zdecydowanie najważniejszym powodem nowego spojrzenia na geografię ekonomiczną jest intelektualne i empiryczne laboratorium, jakiego ona dostarcza”. Dlatego też, od włączenia procesu globalizacji do badań geograficznych a szczególnie od rozpoczęcia procesu transformacji polskiej gospodarki, społeczeństwa i przestrzeni w 1989 r. na naszych cyklicznych konferencjach staraliśmy się prezentować różne uwarunkowania i modele tych przemian, a także wskazywać na towarzyszące im bariery i ograniczenia rozwoju, przedstawiając przy tym szanse i perspektywy przemian funkcjonalno–przestrzennych różnych regionów. Ostatni raport Banku Światowego, przedstawiony w Brukseli przez Palomę Anas Casero, zawierał konkluzję, iż przed Polską i pozostałymi państwami nowej „10” stoją te same wyzwania co i przed znacznie bogatszymi krajami Europy Zachodniej. A zatem mamy koniec okresu transformacji – to nie są już gospodarki w okresie przejściowym, ponieważ: – po raz pierwszy zbadano wzrost gospodarczy na poziomie, gdzie analizą objęto 60 tys. konkretnych firm polskich i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Okazało się, jak mówi wspomniany