De verkiezingsnederlaag van de PvdA: Een klap of een mokerslag? Vergelijkende framingsanalyse van berichtgeving in de Telegraaf, de Volkskrant en het NRC Handelsblad over de verkiezingsnederlaag van de PvdA in 2017 Maarten Boots (4162471) Begeleider en eerste lezer: Prof. dr. Hans Hoeken Tweede lezer: Dr. Jentine Halsema-Land BAEW Communicatie- en Informatiewetenschappen Blok 4 – Collegejaar 2016-2017 De verkiezingsnederlaag van de PvdA: Een klap of mokerslag? De verkiezingsnederlaag van de PvdA: Een klap of een mokerslag? Vergelijkende framingsanalyse van berichtgeving in de Telegraaf, de Volkskrant en het NRC Handelsblad over de verkiezingsnederlaag van de PvdA in 2017 Maarten Boots Juni 2017 1 Bacheloreindwerkstuk Communicatie- en Informatiewetenschappen – Maarten Boots Inhoudsopgave Samenvatting .....................................................................................................................................4 1. Inleiding .........................................................................................................................................5 1.1 Aanleiding ................................................................................................................................5 1.2 Theoretisch kader .....................................................................................................................6 1.2.1 Framing ..............................................................................................................................6 1.2.2 Framing package ................................................................................................................8 1.2.3 Episodische en thematische framing..................................................................................8 1.2.4 Kwaliteitskranten versus populaire kranten ......................................................................8 1.3 Vraagstelling en hypothese ......................................................................................................9 2. Methode ...................................................................................................................................... 11 2.1 Onderzoeksobjecten ............................................................................................................... 11 2.2 Onderzoeksmethode .............................................................................................................. 12 3. Analyse ......................................................................................................................................... 16 3.1 De Telegraaf ........................................................................................................................... 16 3.1.1 Genoemde oorzaken en verantwoordelijken in het Telegraafcorpus .............................. 17 3.1.2 Framing devices in het Telegraafcorpus .......................................................................... 19 3.1.3 Typen framing in het Telegraafcorpus ............................................................................. 20 3.2 De Volkskrant ......................................................................................................................... 20 3.2.1 Genoemde oorzaken en verantwoordelijken in het corpus van de Volkskrant ................ 21 3.2.2 Framing devices in het Volkskrantcorpus ........................................................................ 23 3.2.3 Typen framing in het Volkskrantcorpus ........................................................................... 24 3.3 NRC Handelsblad .................................................................................................................... 25 3.3.1 Genoemde oorzaken en verantwoordelijken in het NRC-corpus ..................................... 25 3.3.2 Framing devices in het NRC-corpus .................................................................................. 27 3.3.3 Typen framing in het corpus van het NRC ........................................................................ 28 3.4 Vergelijkende analyse ............................................................................................................. 29 3.4.1 Omvang ........................................................................................................................... 29 3.4.2 Framing package .............................................................................................................. 29 3.4.4 Episodische en thematische framing................................................................................ 30 4. Conclusie & Discussie ................................................................................................................... 31 4.1 Conclusie ................................................................................................................................ 31 4.2 Discussie ................................................................................................................................. 32 Literatuurlijst ................................................................................................................................... 34 Lijst van onderzochte krantenartikelen ............................................................................................ 36 De verkiezingsnederlaag van de PvdA: Een klap of mokerslag? Bijlage 1: Uitleg corpusanalyse ......................................................................................................... 38 Bijlage 2: Corpus Telegraaf ................................................................................................................. 40 Bijlage 3: Corpus Volkskrant ............................................................................................................... 59 Bijlage 4: Corpus NRC Handelsblad ..................................................................................................... 80 Woordenaantal: 7212 (exclusief samenvatting, figuren, tabellen, literatuurlijsten en bijlagen) 3 Bacheloreindwerkstuk Communicatie- en Informatiewetenschappen – Maarten Boots Samenvatting In deze scriptie is onderzoek gedaan naar nieuwsframing in drie Nederlandse dagbladen, namelijk de Telegraaf, de Volkskrant en het NRC Handelsblad. Met nieuwsframing wordt bedoeld dat de schrijver kiest hoe hij of zij een onderwerp belicht. De centrale onderzoeksvraag was: “In welke mate wordt in de Telegraaf, de Volkskrant en het NRC Handelsblad de berichtgeving over de PvdA- verkiezingsnederlaag anders geframed?” Dit is onderzocht door middel van een corpusonderzoek. De Telegraaf is als populaire krant geselecteerd en de Volkskrant en het NRC zijn als kwaliteitskranten geselecteerd. Uit deze dagbladen zijn artikelen geselecteerd die gepubliceerd zijn in de week na de verkiezingen en die gerelateerd zijn aan het onderwerp van deze scriptie. Per artikel is het framing package geanalyseerd. Van dit framing package zijn enerzijds negatieve formuleringen en de aangehaalde personen in een artikel (framing devices) en anderzijds aangewezen verantwoordelijken en oorzaken (reasoning devices) voor het verkiezingsverlies geselecteerd. Per artikel is ook geanalyseerd of er episodische framing (emotioneel beladen, voorbeelden gebruiken om nieuws te duiden) of thematische framing (nieuws feitelijk presenteren) (Gross, 2008) is gebruikt. Uit de resultaten blijkt dat eenzelfde aantal artikelen gepubliceerd is over het PvdA-verkiezingsverlies. Spekman en Asscher worden in De Telegraaf vaak verantwoordelijk gehouden voor het zetelverlies, de Volkskrant doet dit slechts enkele keren en het NRC één keer. De kranten noemen ongeveer eenzelfde aantal oorzaken, maar noemen alle drie andere hoofdoorzaken. De Telegraaf herhaalt het vaakst één oorzaak, namelijk de lijsstrekkersverkiezing. De Telegraaf duidt het PvdA- verkiezingsverlies twee keer zoveel in negatieve woorden als de andere twee kranten. Een andere bevinding is dat de Telegraaf enkel leden van de PvdA als bron heeft gebruikt en de Volkskrant en het NRC gebruikten ook experts en partijprominenten van andere partijen. Alle drie de kranten gebruiken meer episodische dan thematische framing. De Volkskrant en het NRC hebben wel enkel thematisch geframede artikelen. Alle drie de kranten gebruikten meer episodische framing dan thematische framing. Over het gehele onderzoek is te zien dat de Telegraaf en het NRC het verst van elkaar afstaan wat betreft framing. De Volkskrant zit hier tussenin, maar neigt het meeste naar de kant van het NRC. De verkiezingsnederlaag van de PvdA: Een klap of mokerslag? 1. Inleiding 1.1 Aanleiding “Journalisten zijn de oneerlijkste mensen op aarde” (Donald Trump, in: Versluis, 2017) De oneerlijkste mensen op aarde, onlangs gaf Donald Trump journalisten deze naam. Deze titel hadden ze volgens hem verdiend omdat ze hun eigen draai geven aan nieuwswaardige gebeurtenissen. Hij stelde zelfs dat journalisten fake news uitbrengen (in: Versluis, 2017). Dat elke journalist een nieuwsgebeurtenis vanuit een ander oogpunt benadert, is bekend. Nieuws wordt namelijk altijd vanuit een bepaald frame gebracht, niet alleen in de Verenigde Staten. Met framing wordt volgens Entman (1993, p. 52) bedoeld dat bepaalde aspecten uit de waargenomen werkelijkheid worden geselecteerd, een probleemdefinitie wordt opgesteld, oorzaken van het waargenomen feit worden gezocht en er worden aanbevelingen gedaan. Berichtgeving bestaat dus vooral uit het maken van keuzes: moet er over casus A bericht worden? Welke onderdelen of betrokkenen moeten