T.C. SAKARYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK KÖKENLİ YAZARLARIN ALMAN EDEBİYATINA KATKILARI YÜKSEK LİSANS TEZİ Dönüş CESUR YAŞAR Enstitü Anabilim Dalı: Alman Dili ve Edebiyatı Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi Fatih Şimşek HAZİRAN 2019 BEYAN Bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğu, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığı, tezin herhangi bir kısmının veya tamamının bu üniversitede ya da başka bir üniversitede tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim. Dönüş CESUR YAŞAR 05.03.2019 ÖNSÖZ Tarihi uzun yıllar dayanan göç kavramı birçok sebepten kaynaklanmakta birçok sonuçlara neden olmaktadır. Türkiye’den Almanya’ya yapılan göçler de Almanya’yı sosyo- ekonomik alanda etkilediği gibi edebiyat alanında da etkilemiştir. Bu çalışma 1961 yılından günümüze kadar uzanan süreçte Alman edebiyatına katkıda bulunan Türk yazarların hayatlarının, eserlerinin ve Alman edebiyatına yansımalarının incelenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Bu tezin hazırlık aşamasında olumlu eleştirileriyle tezime yön veren, lisansüstü öğrenimim boyunca desteğini esirgemeyen danışman hocam Dr. Öğr. Üyesi Fatih Şimşek’e her zaman yanımda olan sevgili eşim ve kızıma, tezin hazırlanması aşamasında fikirleriyle ve destekleriyle yanımda olan çalışma arkadaşlarıma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Dönüş CESUR YAŞAR 05.03.2019 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ i TABLO LİSTESİ ............................................................................................................ v RESİM LİSTESİ ............................................................................................................ vi ŞEKİL LİSTESİ ............................................................................................................ vii KISALTMALAR LİSTESİ ......................................................................................... viii ÖZET .............................................................................................................................. ix ABSTRACT ..................................................................................................................... x GİRİŞ ............................................................................................................................... 1 BÖLÜM 1. GÖÇ ............................................................................................................. 5 1.1. Göç Nedir ........................................................................................................................ 5 1.2. Göçün Nedenleri ............................................................................................................. 5 1.3. Göç Türleri ...................................................................................................................... 6 1.3.1. Oluşum Nedenlerine Göre Göçler ......................................................................... 6 1.3.1.1. Gönüllü Göç ............................................................................................... 6 1.3.1.2. Zorunlu Göç ............................................................................................... 6 1.3.2. Süresine Göre Göçler .............................................................................................. 6 1.3.2.1. Mevsimlik (Geçici) Göçler ........................................................................ 6 1.3.2.2. Sürekli Göç ................................................................................................ 7 1.3.3. Mesafesine Göre Göçler .......................................................................................... 7 1.3.3.1. İç Göç ......................................................................................................... 7 1.3.3.2. Dış Göç ...................................................................................................... 7 1.4. Göçlerin Sonuçları .......................................................................................................... 7 1.5. Dünya’da Göç ................................................................................................................. 9 1.6. Türkiye’de Göç ............................................................................................................. 10 BÖLÜM 2. ALMANYA’YA GÖÇ .............................................................................. 13 2.1. Almanya’ya Göçün Tarihsel Gelişimi ......................................................................... 13 2.2. Almanya’daki Türkler .................................................................................................. 18 2.2.1. Almanya’daki Türk Toplumu ............................................................................... 18 2.2.2. Almanya'da Eğitim ................................................................................................ 23 2.3. Almanya’ya Göçün Anlatıldığı Filmler ....................................................................... 27 2.4. Almanya'da Göç Edebiyatı ........................................................................................... 32 i BÖLÜM 3. ALMANYA'DA YAŞAYAN TÜRK YAZARLAR ................................ 36 3.1. Oluşum Nedenlerine Göre Zorunlu Göç Eden Birinci Kuşak Yazarlar ..................... 37 3.1.1. Fakir Baykurt .......................................................................................................... 37 3.1.1.1. Duisburg Treni ......................................................................................... 40 3.1.1.2. Yüksek Fırınlar ........................................................................................ 41 3.1.1.3. Koca Ren ................................................................................................. 42 3.1.1.4. Yarım Ekmek ........................................................................................... 43 3.2. Oluşum Nedenlerine Göre Gönüllü Göç Eden Birinci Kuşak Yazarlar ..................... 44 3.2.1. Habib Bektaş .......................................................................................................... 44 3.2.1.1. Bana Bir Şiir Oku/ Hamriyanım .............................................................. 44 3.2.1.2. Gölge Kokusu .......................................................................................... 45 3.2.1.3. Meyhane Dedikleri .................................................................................. 45 3.2.1.4. Cennetin Arka Bahçesi ............................................................................ 46 3.2.2. Güney Dal ............................................................................................................... 46 3.2.2.1. İş Sürgünleri ............................................................................................. 47 3.2.3. Bekir Yıldız ............................................................................................................ 47 3.2.3.1. Alman Ekmeği ......................................................................................... 48 3.2.4. Fethi Savaşçı ........................................................................................................... 50 3.2.5. Aras Ören ................................................................................................................ 51 3.2.5.1. Berlin Savigynplatz ................................................................................. 52 3.2.5.2. Şimdiki Zamanın Peşinde ........................................................................ 52 3.2.6. Yüksel Pazarkaya ................................................................................................... 54 3.2.6.1. Oturma İzni .............................................................................................. 56 3.2.6.2. Güz Rengi ................................................................................................ 56 3.2.6.3. Şiirlerinden Bazıları ................................................................................. 57 3.3. Oluşum Nedenlerine Göre Zorunlu Göç Eden İkinci Kuşak Yazarlar ....................... 60 3.3.1. Zafer Şenocak ......................................................................................................... 60 3.3.1.1. Alman Terbiyesi ...................................................................................... 61 3.3.1.2. Yolculuk Nereye ...................................................................................... 61 3.3.1.3. Dünyanın İki Ucu .................................................................................... 61 3.3.1.4. Kara Kutu ................................................................................................. 62 3.3.2. Zehra Çırak ............................................................................................................. 62 3.3.3. Feridun Zaimoğlu .................................................................................................. 63 3.3.3.1. Kafa Örtüsü .............................................................................................. 64 3.3.3.2. Leyla ........................................................................................................ 65 3.3.3.3. Aşk Yanığı ............................................................................................... 65 ii 3.3.4. Osman Engin .........................................................................................................