“Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej Pod redakcją Sławomira Sitka Zeszyt 8 problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej Z. 8 “Old and New” Research Problems “Stare i nowe” in Social and Economic Geography POLSKIE TOWARZYSTWO GEOGRAFICZNE ODDZIAŁ KATOWICKI UNIWERSYTET ŚLĄSKI WYDZIAŁ NAUK O ZIEMI Zeszyt 8 „STARE I NOWE” PROBLEMY BADAWCZE W GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ "OLD AND NEW" RESEARCH PROBLEMS IN SOCIAL AND ECONOMIC GEOGRAPHY Pod redakcją Sławomira Sitka POLSKIE TOWARZYSTWO GEOGRAFICZNE, ODDZIAŁ KATOWICKI UNIWERSYTET ŚLĄSKI, WYDZIAŁ NAUK O ZIEMI SOSNOWIEC 2018 1 Recenzent: Andrzej Miszczuk Projekt i wykonanie okładki: Anna Sitek Wydawca: Polskie Towarzystwo Geograficzne, Oddział Katowicki Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi ul. Będzińska 60, 41-200 Sosnowiec ISBN 978-83-61695-47-9 2 Spis treści Wprowadzenie . 5 Andrzej MATCZAK Zmiany w potencjale i wykorzystaniu hoteli łódzkich po 1989 r.. 7 Małgorzata AMBROZIK Tereny wypoczynkowe dużego miasta. Przykład Łodzi. 29 Ewa PAŁKA-ŁEBEK, Patryk BRAMBERT Wpływ dotacji unijnych na dochodowość gospodarstw agroturystycznych. 43 Anna RAJCHEL Zmiany na opolskiej wsi po 2004 r. w ocenie młodzieży ponadgimnazjalnej (na podstawie badań własnych). 55 Agnieszka SOBALA-GWOSDZ Osobiste doświadczenie przestrzeni miasta jako czynnik zmian wyobrażeń i stereotypów przestrzennych. 71 Dariusz RAJCHEL Zmiana granic administracyjnych miasta metodą pokonania bariery przestrzennej na przykładzie Opola i Rzeszowa. 85 Tadeusz BOCHEŃSKI Badania dostępności transportowej ze szczególnym uwzględnieniem kolei. 103 Elżbieta KARAŚ, Agnieszka PIASECKA-GŁUSZAK Stan i ocena funkcjonowania klastrów gospodarczych w regionie opolskim. 123 Patryk BRAMBERT Kondycja ekonomiczna członków klastra Grono Targowe Kielce. 139 Iwona KINIORSKA, Patryk BRAMBERT Wykorzystanie analizy skupień w ocenie zagrożenia ubóstwem w Europie. 150 Dariusz RAJCHEL, Adam WALAWENDER Energia odnawialna w krajach Unii Europejskiej i w Polsce z uwzględnieniem gospodarstw domowych. 161 3 Contents Wprowadzenie . 5 Andrzej MATCZAK Changes in the potential and utilization of hotels in Łódź after 1989. 7 Małgorzata AMBROZIK Recreational areas in a big city. Example of Łódź. 29 Ewa PAŁKA-ŁEBEK, Patryk BRAMBERT The impact of EU subsidies on the profitability of agritourism farms. 43 Anna RAJCHEL Changes in the village of Opole after 2004 in the opinion of upper-secondary youth (based on own research). 55 Agnieszka SOBALA-GWOSDZ Personal experience of the city space as a factor of changes in imaginations and spatial stereotypes. 71 Dariusz RAJCHEL Changing the city's administrative boundaries with the method of overcoming the spatial barrier of Opole and Rzeszów . 85 Tadeusz BOCHEŃSKI Research on transport accessibility with a special focus on railway. 103 Elżbieta KARAŚ, Agnieszka PIASECKA-GŁUSZAK State and evaluation of the functioning of economic clusters in the Opole region. 123 Patryk BRAMBERT Economic condition of the members of the Kielce trade fair cluster . 139 Iwona KINIORSKA, Patryk BRAMBERT The application of cluster analysis for evaluation of the risk of poverty in Europe . 150 Dariusz RAJCHEL, Adam WALAWENDER Renewable energy the European Union and in Poland, including households. 161 4 WPROWADZENIE Z ogromną przyjemnością mamy zaszczyt przekazać do rąk czytelników Zeszyt 8 z cyklu „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno-ekonomicznej. Konty- nuacja serii wydawniczej utrwala pozycję niniejszych zeszytów na polu prac geograficznych. W jedenastu artykułach zawartych w niniejszej publikacji, Autorzy z różnych ośrod- ków w Polsce przedstawili zróżnicowane zagadnienia badawcze z zakresu geografii spo- łeczno-ekonomicznej. Rozległa tematycznie problematyka jest efektem zdywersyfikowa- nych zainteresowań badawczych poszczególnych Autorów na niwie geograficznej. Wszystkie jednakże opracowania posiadają wspólny mianownik, którym jest przestrzenne podejście do badanych procesów. Pierwszy artykuł Andrzeja Matczaka stanowi próbę odpowiedzi na pytanie, czy wzrost liczby i pojemności hoteli spowodował analogiczny wzrost ich wykorzystania przez turystów? Badania oparto na porównaniu dynamiki wzrostu zasobów i uzyskanych efektów, wyrażonych liczbą turystów korzystających z hoteli udzielonych im noclegów. Stwierdzono również, że ma to wpływ na strukturę hoteli, w której rysuje się wyraźna przewaga najwyższej i najniższej kategorii placówek. Tekst autorstwa Małgorzaty Ambrozik również nawiązuje do tematyki turystyki w Łodzi. Autorka bada tereny wypoczynkowe w przestrzeni Łodzi. Stwierdzono, że ob- szary te zajmują znaczną powierzchnię miasta i spełniają wiele funkcji, związanych prze- de wszystkim z rekreacją, ekologią czy edukacją. Podkreślono znaczenie tych obszarów dla zdrowia człowieka, szczególnie w obrębie dużego miasta. W opracowaniu wykorzy- stano metody GIS. Również artykuł Ewy Pałki-Łebek oraz Patryka Bramberta podejmuje kwestie tury- styki, tym razem dotyczącej roli agroturystyki w rozwoju obszarów wiejskich. Wiodącym zagadnieniem jest ocena wpływu dotacji unijnych na dochodowość gospodarstw agrotury- stycznych. W tym celu przeprowadzono badania ankietowe wśród gospodarzy, a wyniki zinterpretowano z zastosowaniem szeregu metod statystycznych. Okazuje się jednak, że zależność dochodowości gospodarstw od pozyskanych środków nie jest jednoznaczna. Anna Rajchel przygotowała tekst dotyczący opinii młodzieży mieszkającej na obsza- rach wiejskich województwa opolskiego, na temat zmian dokonujących się w miejscu ich zamieszkania. Wynika z nich, że młodzież dostrzega zmiany ułatwiające życie mieszkań- com. Pomimo tych pozytywnych spostrzeżeń nie wszyscy są zainteresowani podjęciem pracy na ternach wiejskich. Wciąż większość osób planuje wyjazd do miasta lub nawet emigrację z Polski. Celem pracy Agnieszki Sobali-Gwosdz jest ocena, na ile osobisty kontakt z miastem może mieć wpływ na zmianę wyobrażeń o nim. W badaniu udział wzięli studenci kierun- ku gospodarka przestrzenna, którzy uczestniczyli w całodziennej wizycie w Katowicach. Podstawową metodą badawczą była ankieta panelowa przeprowadzona zarówno przed jak i po wizycie w Katowicach. Wskazania w ankiecie ex post pokazują wyraźne przesunięcie w kierunku ocen pozytywnych. Stwierdzono, że osobiste doświadczenie jest czynnikiem 5 zmiany wyobrażeń, przy czym nie jest to warunek wystarczający do zmiany postaw wo- bec tej przestrzenni. Dariusz Rajchel podejmuje kwestie progów i barier rozwoju miasta. Artykuł dotyczy Opola i Rzeszowa, które pokonały próg przestrzenny poprzez przyłączenie miejscowości lub ich części w granice miasta. Według Autora działanie to wymaga określonych nakła- dów finansowych, ale prowadzi do umocnienia miasta pod względem gospodarczym i społecznym. Tadeusz Bocheński analizuje dostępność transportową Warszawy ze szczególnym uwzględnieniem kolei. Przeanalizowano liczbę połączeń oraz czas przejazdu pociągiem pomiędzy Warszawą, a wybranymi miastami w Polsce. Porównując zmiany w czasie, wskazano wpływ inwestycji infrastrukturalnych na poprawę oferty w pasażerskim trans- porcie kolejowym. Elżbieta Karaś oraz Agnieszka Piasecka-Głuszczak prezentują idee klastrów gospo- darczych oraz opisują ich aktualny stanu rozwoju w województwie opolskim. Wskazują również na wybrane czynniki endogeniczne sprzyjające inicjatywom klastrowym. Podkre- ślają, że klastry należą do najlepszych środków stymulowania innowacyjności i konku- rencyjności sieci przedsiębiorstw. Stanowią one również narzędzie lokalnego i regional- nego rozwoju gospodarczego. Materiał przygotowany przez Patryka Bramberta również dotyczy tematyki klastrów, koncentrując się na kondycji ekonomicznej członków klastra Grono Targowe w Kielcach. W wyniku badań uzyskano model nowoczesnej współpracy sieciowej. Iwona Kiniorska oraz Partyk Brambert opracowali materiał ukazujący możliwości wykorzystania analizy skupień do oceny zagrożeń ubóstwem w Europie. Metody te po- zwoliły dokonać oceny zróżnicowania zagrożenia ubóstwem w państwach europejskich. Wyniki badań wskazują, że najbardziej dotknięte ubóstwem były kraje bałkańskie, a naj- mniej – kraje Europy zachodniej i środkowej. Z kolei praca Dariusza Rajchela i Adama Walawendera dotyczy znaczenia energii odnawialnej w krajach UE z uwzględnieniem gospodarstw domowych. Artykuł ukazuje trudności w tym zakresie w Polsce, które wynikają z faktu dużego udziału węgla kamien- nego w wytwarzaniu energii. Przedstawiano postęp dokonujący się w Polsce i krajach Unii Europejskiej w zakresie wdrażania energii odnawialnej. Szeroki zakres tematyczny świadczy o wyjątkowej różnorodności zainteresowań na- ukowych w obrębie geografii społeczno-ekonomicznej. Rozmaitość merytoryczna podej- mowanych analiz pozwala wierzyć, że wielu potencjalnych czytelników odnajdzie w ni- niejszej publikacji zagadnienia dla siebie interesujące. W tym miejscu chciałbym w imieniu własnym jak i wszystkich Autorów podzięko- wać za trud zrecenzowania publikacji, którego dokonał Profesor Andrzej Miszczuk. Cen- ne uwagi pozwoliły na dopracowanie szczegółów artykułów i podniesienie ich meryto- rycznego poziomu. Życzę miłej lektury i inspiracji czerpanej z prac Koleżanek i Kolegów. Sławomir Sitek 6 „Stare i nowe” problemy badawcze w geografii społeczno- ekonomicznej, Sitek S. (red.), 2018, z. 8, Polskie Towarzystwo Geograficzne Oddział Katowicki, Uniwersytet Śląski Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, s. 7–27. Andrzej MATCZAK Uniwersytet Łódzki ZMIANY W POTENCJALE I WYKORZYSTANIU HOTELI ŁÓDZKICH PO 1989 R. CHANGES IN THE POTENTIAL AND UTILIZATION OF HOTELS IN ŁÓDŹ AFTER 1989 Streszczenie: