Samen verder verkiezingsprogramma 2019-2022 CDA Noardeast-Fryslân Wat je kiest doet ertoe In dit verkiezingsprogramma gaan we op reis naar de toekomst Met elkaar bouwen we immers elke dag aan een sterke en van Noardeast-Fryslân, de nieuwe gemeente die 1 januari 2019 leefbare gemeenschap. Elk op zijn eigen plek en op zijn eigen ontstaat door het samengaan van Dongeradeel, Ferwerderadiel unieke en onmisbare manier. en Kollumerland c.a. De overheid ondersteunt, stimuleert en schept ruimte voor de Ook in de nieuwe gemeente wil het CDA die herkenbare Christen- samenleving waarin mensen op elkaar betrokken zijn en met democratische partij zijn die midden in de samenleving staat. Bij elkaar initiatieven nemen om de mienskip te versterken. Dat de leraar die onze kinderen les geeft. Bij de boeren die ons eten noemen we gespreide verantwoordelijkheid, het eerste verbouwen. De verpleegkundige die onze ouderen verzorgt. De uitgangspunt van het CDA. mantelzorger die omziet naar haar eenzame buurvrouw. Bij die talloze verenigingen die overal actief zijn. Bij al die ondernemers Natuurlijk trekt de overheid haar handen niet af van de die werkgelegenheid geven. Bij gezinnen en bij hen die kwetsbaar samenleving. Integendeel. Ze trekt óp met mensen en neemt hun zijn en zorg behoeven. oplossingen als uitgangspunt voor wat ze doet. Ze helpt lokale initiatieven op weg of neemt de regie. Niet met blauwdrukken Omdat het CDA tichtby minsken staat, is dit verkiezingsprogram- maar met maatwerk. Behoeften van mensen in wijken en dorpen ma niet geschreven vóór de inwoners maar mét onze inwoners. verschillen immers. De inwoners worden daarom actief betrokken We zijn in gesprek gegaan en hebben gevraagd ‘wat vindt ú be- bij het gemeentelijk beleid en bij het nemen van beslissingen. langrijk?’ In de dorpen, in de stad, bij ondernemers, op scholen, bij deskundigen, bij verengingen en bij onze leden. Waar nodig stelt de overheid grenzen en regels. Niet als doel op zich, maar juist om het samenleven mogelijk te maken en Kortom: de inwoners van onze nieuwe gemeente Noardeast- zekerheid te bieden. Dit noemen we publieke gerechtigheid. Het Fryslân hebben in dit programma hun stem laten horen. En zo tweede uitgangspunt van het CDA. gaan we de komende jaren verder. Sámen met onze inwoners. Iedereen in Noardeast-Fryslân is uniek. We verschillen van elkaar in leeftijd, werk, geloof, inkomen, interesses, politieke voorkeur, etc. Die verschillen zijn inspirerend, maar kunnen er ook toe leiden dat er wij/zij-denken ontstaat en dat mensen buiten de boot vallen. Het CDA vindt het belangrijk dat we verbonden zijn met onze medemens. In Fryslân noemen we dat ‘omtinken’ of solidariteit, het derde uitgangspunt van het CDA. Noardeast-Fryslân is dat ‘stikje Fryslân dêr't wy grutsk op binne’ en dat we door willen geven aan onze kinderen. Dat vraagt dat we verder kijken dan ons eigen belang en onze eigen tijd. Er zal balans moeten zijn tussen mens, milieu en een gezonde economie. Dat is rentmeesterschap, het vierde CDA-uitgangspunt. Zó gaan we, vol vertrouwen, de toekomst van Noardeast-Fryslân tegemoet. Een nieuwe gemeente, maar met de herkenbare CDA- uitgangspunten als vaste waarden. En met de Bijbelse boodschap als grondslag en inspiratiebron voor ons handelen. Met gepaste trots onderschrijf ik dit verkiezingsprogramma “Samen Verder” van de gemeente Noardeast-Fryslân. Lieuwe Sytsma Lijsttrekker CDA Noardeast-Fryslân Onze thema’s 1. Samen Verder 4. Familie en gezin 1.1.Van samen werken naar samen verder 4.1. Het gezin 1.2. Dêr’t de dyk it lân omklammet 4.2. Op school 1.3. Kansen en uitdagingen 4.3. Jongeren 2. Waarden en traditie 5. Zorg voor elkaar 2.1. Kunst en cultuur 5.1. Ouderen 2.2. Veiligheid 5.2. Mantelzorgers 2.3. Milieu 5.3. Iedereen doet mee 2.4. Duurzaamheid 5.4. Armoede 3. Sterke samenleving 6. Sterke economie 3.1. Kracht van de dorpen 6.1. De handen uit de mouwen 3.2. Ruimte voor verenigingen 6.2. Werk in de winkel 3.3. In beweging 6.3. Recreatie en toerisme 3.4. Goed wonen 6.4. Gezonde agrarische sector 3.5. Bereikbaarheid 6.5. Samenlevingsgericht gemeentehuis 6.6. Gezonde gemeentefinanciën 1.1. Van samenwerken naar samen verder 1. Samen verder Samenwerken in Noardeast-Fryslân. Het is eigenlijk al gewoon. Want Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. doen dat al een tijdje op een aantal terreinen. En veel gaat goed. Er is banengroei, we timmeren aan de weg om de regio mooier en de economie sterker te maken, de woonlasten zitten onder het landelijk gemiddelde en de financiën zijn op orde. Toch gaat er iets veranderen binnenkort. Want de drie genoemde gemeenten slaan de handen ineen. Ze gaan sámen verder in die ene nieuwe gemeente Noardeast-Fryslân. Het is misschien even wennen als de oude gemeenten straks niet meer bestaan. En er zijn wellicht vragen. Blijft de basisschool in mijn dorp bestaan? Krijg ik nog wel de zorg die ik tot nu toe kreeg? Blijven de voorzieningen overeind ? Zijn onze bestuurders straks nog wel bereikbaar? Dáár een antwoord op geven, dát is wat het CDA wil met dit verkiezingsprogramma. Samen verder doen we overigens niet alleen als gemeenten. Want niet de overheid, maar mensen zelf maken hun leefomgeving. Het vertrouwen in mensen die niet op zichzelf of voor zichzelf leven, wortelt diep in de politieke overtuiging van het CDA. Samen verder doen we daarom mét onze inwoners. Samen maken we Noardeast-Fryslân. Maar het CDA wil ook antwoord geven op de uitdagingen van 1.2. Dêr’t de dyk it lân omklammet morgen: voldoende werk, krimp en gezond ouder worden, goed onderwijs dat aansluit op de arbeidsmarkt, innovatief onder- Grenzend aan 32 km Werelderfgoed Waddenzee en 16 km nemerschap, milieu en klimaatverandering, vitale winkelgebieden, Nationaal Park Lauwersmeer, hebben we goud in handen. prettige woon- en werkmilieus, leefbare wijken en dorpen met Noardeast-Fryslân, een gemeente met ruim 45.000 inwoners, 52 een goed voorzieningenniveau. En een eigentijds gemeente- dorpen, 64 buurtschappen en één stad. Lieflijke waddendorpjes bestuur dat is toegerust op al deze uitdagingen. zoals Wierum en Paesens-Moddergat. Fiskershúskes en Wâld- húskes. Staten en Stinsen. Historische terpdorpen zoals Hallum en In dit verkiezingsprogramma tillen we 5 lokale thema’s boven het Hegebeintum. Het eeuwenoude cultuur- en coulisselandschap, maaiveld uit: waarden en traditie, een sterke samenleving, familie romaanse oude kerkjes zoals in Westergeest en Hantumhuizen, en gezin, zorg voor elkaar en een sterke economie. het pittoreske brinkdorp Veenklooster, het kleinstedelijke karakter van Kollum. En natuurlijk Dokkum met haar historische Onze belangrijkste speerpunten: binnenstad, vestingwallen, grachten en gezellige winkelstraatjes. 1. Een duurzame samenleving. Omdat klimaatverandering en In Noardeast-Fryslân koesteren we ons landschap, de rust en energietransitie, dé uitdagingen zijn voor de komende jaren. ruimte, de vele mogelijkheden voor recreatie, watersport en 2. Een sterke stad en vitale dorpen. Omdat leefbaarheid niet in natuur- en cultuurbeleving. We zijn trots op onze taal en onze het gemeentehuis wordt gemaakt maar in de mienskip. tradities. We wonen en werken hier graag. We zijn betrokken op 3. Toekomst voor onze jongeren. Omdat hun toekomst hier onze mienskip. Hier kijken we nog naar elkaar om. Hier voelen we vraagt om een veilig thuis, goed onderwijs en werk dichtbij. ons veilig. Hier kunnen we de zon zien ondergaan, kunnen 4. Een economie in versnelling. Omdat onze bedrijven de kinderen buiten spelen en naar school gaan. Dát is Noardeast- ruggengraat zijn van de samenleving. De focus op innovatie, Fryslân. vestigingsklimaat en recreatie en toerisme. 5. Oog voor onze kwetsbare inwoners. Omdat zij moeten 1.3. Kansen en uitdagingen kunnen vertrouwen op een overheid die het schild van de zwakken is en blijft. Noardeast-Fryslân is strategisch gelegen in de stedelijke driehoek Groningen, Leeuwarden en Drachten. Dat geeft kansen. Net zoals 6. Een samenlevingsgericht bestuur. Omdat we ruimte willen geven aan onze inwoners en bedrijven. de landelijke en internationaal erkende natuurwaarden kansen bieden voor recreatie en toerisme. Die kansen grijpen we. 2. Waarden en traditie Waarden en traditie zijn belangrijk in een veranderende samenleving. Ze geven houvast. Veel mensen ervaren hun eigen leven als goed, maar maken zich zorgen over hoe we met elkaar omgaan, dat mensen zich steeds meer terugtrekken op zichzelf. Over afnemend respect voor elkaar. Waarden en tradities worden hier al generaties lang doorgegeven. Saam- horigheid, respect, gemeenschapszin, rentmeesterschap. Het CDA wil dit behouden en versterken Omdat ze het fundament zijn onder de toekomst van Noardeast-Fryslân. 2.1. Kunst en Cultuur Het CDA Noardeast-Fryslân staat voor We zijn trots op de rijke cultuur in onze gemeente. Of het nu gaat om 1. Het financieel ondersteunen van initiatieven die tradities en onze 526 rijksmonumenten of om het gevarieerde cultureel leven in de lokale eigenheid van stad en dorp versterken en bijdragen muziek, taal, toneel en kunst. De vele dorpshuizen, het Spectrum in aan beleving en saamhorigheid (zoals de Bartlehiem Skeeler- Burdaard, De Colle in Kollum en Sense in Dokkum zijn onze culturele tocht, de drakenbootrace Kollum en de Admiraliteitsdagen in ontmoetingsplekken. Het CDA ziet cultuur als vergrootglas voor iden- Dokkum). titeit. Het is ons heden en verleden. Het draagt bij aan persoonlijke 2. Een langetermijnvisie op cultuur in onze nieuwe gemeente. ontplooiing en geeft een gevoel van verbondenheid. Daarom bewaren Dat geeft continuïteit en samenhang en biedt een heldere we met elkaar wat voor onze cultuur van waarde is. leidraad voor het toekennen van (stimulerings)subsidies. 3. Het ondersteunen van activiteiten in het overdragen van muziek, kunst en cultuur. Op school, in de bibliotheek, op de muziekschool, bij verenigingen en bij culturele instellingen. 4. Het bevorderen van cultuurtoerisme door in te zetten op kunst- en cultuurroutes (zoals een Romaanse kerkenroute en vaarroutes langs waterbouwkundige werken). 5. Het ter beschikking stellen van expositieruimte in het ge- meentehuis voor kunstenaars uit onze gemeente.