Prace Komisji Nauk Filologicznych Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, Vol. IX JĘZYK KULTURA KOMUNIKACJA Prace Komisji Nauk Filologicznych Oddziału PAN we Wrocławiu Vol. IX Język Kultura Komunikacja POLSKA AKADEMIA NAUK Oddział we Wrocławiu Prace Komisji Nauk Filologicznych Oddziału Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu, Vol. IX Język Kultura Komunikacja redakcja tomu Szymon Wach oraz Katarzyna Buczek Aleksandra R. Knapik Piotr P. Chruszczewski POLSKA AKADEMIA NAUK ODDZIAŁ WE WROCŁAWIU WROCŁAW 2016 Prace Komisji Nauk Filologicznych ul. Lelewela 4, 53-505 Wrocław Oddziału Polskiej Akademii Nauk http://www.wdn.pl/ we Wrocławiu © Copyright by authors Vol. IX Copyright for this edition by Oddział Recenzje wydawnicze Polskiej Akademii Nauk we Wrocławiu prof. dr hab. Piotr Chruszczewski, Komisja Nauk Filolo- 2016 gicznych Oddziału PAN we Wrocławiu dr Robert Borges, Uniwersytet Warszawski dr Joanna Wacławek, Instytut Sztuki PAN, Warszawa dr Dennis Scheller-Boltz, Wirtschaftsuniversität Wien ISBN 978-83-942714-4-2 dr Katarzyna Buczek, Uniwersytet Opolski dr Aleksandra Knapik, Komisja Nauk Filologicznych Od- Rada Naukowa Komisji działu PAN we Wrocławiu dr Marcin Odelski, Komisja Nauk Filologicznych Oddziału Nauk Filologicznych PAN we Wrocławiu Oddziału PAN we Wrocławiu dr Paulina Kłos, Uniwersytet Zielonogórski dr hab. Marcin Kilarski, Uniwersytet im. Adama Mickie- Scientific Board of the Committee wicza w Poznaniu dr Aleksandra Wach, Wyższa Szkoła Filologiczna we for Philology of the Polish Wrocławiu Academy of Sciences, Wrocław dr Jacek Mianowski, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Branch: w Bydgoszczy dr Michalina Biernacka, Uniwersytet Łódzki Ines Adornetti (Rome, Italy) dr Bartosz Poluszyński, Uniwersytet Opolski Andrei A. Avram (Bucharest, Romania) dr Małgorzata Haładewicz-Grzelak, Politechnika Opolska Piotr Cap (Łódź) dr Agnieszka Kossowska, Politechnika Opolska Piotr P. Chruszczewski (Wrocław) dr Beata Świerczewska, Politechnika Opolska Camelia M. Cmeciu (Bucharest, Romania) dr Dorota Drużyłowska, Uniwersytet Wrocławski Marta Degani (Verona, Italy) dr Dorota Lipowska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Robin Dunbar (Oxford, UK) w Poznaniu Katarzyna Dziubalska-Kołaczyk (Poznań) dr Katarzyna Jędrzejewska-Pyszczak, Uniwersytet im. Francesco Ferretti (Rome, Italy) Adama Mickiewicza w Poznaniu Jacek Fisiak (Poznań) dr Krzysztof Trochimiuk, Podhalańska Państwowa Wyższa James A. Fox (Stanford, USA) Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Stanisław Gajda (Opole) dr Jarosław Bogacki, Uniwersytet Opolski Piotr Gąsiorowski (Poznań) mgr Joanna Falkowska, Uniwersytet im. Adama Mickie- Franciszek Grucza (Warszawa) wicza w Poznaniu Philippe Hiligsmann (Louvain-la-Neuve, Belgium) mgr Wojciech Alberski, Uniwersytet Wrocławski Rafael Jimenez Cataño (Rome, Italy) mgr Tomasz Pilch, Uniwersytet Opolski Henryk Kardela (Lublin) Ewa Kębłowska-Ławniczak (Wrocław) Adres wydawcy Grzegorz A. Kleparski (Rzeszów) Aleksandra R. Knapik (Wrocław) Oddział Polskiej Akademii Nauk Tomasz P. Krzeszowski (Warszawa) Barbara Lewandowska-Tomaszczyk (Łódź) we Wrocławiu Ryszard Lipczuk (Szczecin) ul. Podwale 75, 50-449 Wrocław Lorenzo Magnani (Pavia, Italy) Marek Paryż (Warszawa) http://www.wroclaw.pan.pl/ Michał Post (Wrocław) Stanisław Prędota (Wrocław) Skład John R. Rickford (Stanford, USA) Hans Sauer (Munich, Germany) Pracownia Wydawnicza EIKON Waldemar Skrzypczak (Toruń) www.eikonstudio.pl Agnieszka Stępkowska (Warszawa) Aleksander Szwedek (Poznań) Projekt okładki Elżbieta Tabakowska (Kraków) Marco Tamburelli (Bangor, Wales) Bartosz Paliga Kamila Turewicz (Łódź) Zdzisław Wąsik (Wrocław) Druk i oprawa Jerzy Wełna (Warszawa) Roland Willemyns (Brussels, Belgium) Wrocławska Drukarnia Naukowa PAN Donald Winford (Columbus, USA) Tadeusz Zabrocki (Poznań) im. Stanisława Kulczyńskiego Sp. z o.o. Spis treści Piotr P. Chruszczewski, Marcin Kudła, Etnonimy pokarmosemiczne: tradycje kulinarne w nazwach grup etnicznych z perspektywy języko- znawstwa antropologicznego ������������������������������������������������������������������������ 9 Joanna Wacławek, Bahasa bagongan na dworze sułtana Yogyakarty na Jawie Centralnej. Język w kręgu symboli władzy, jako zwierciadło stosunków społecznych ������������������������������������������������������������������������������ 23 Dorota Drużyłowska, Wybrane cechy gry językowej opartej na fraze- ologii na przykładzie polskiej prasy ekonomicznej ������������������������������������ 35 Anna Napiórkowska-Łuczak, Euphemisms in Business Practice ���������������� 47 Katarzyna Jędrzejewska-Pyszczak, Names and Identity – the Case of Welsh Nicknaming �������������������������������������������������������������������������������������� 59 Marcin R. Odelski, Wiôlgô ùcecha – Numerous Faces of Kashubian Humor and Humor in Kashubian (selected issues). 73 Grażyna Strzelecka, Der Kulturflyer als schriftliche Kommunikations- form zwischen VeranstalterInnen und Publikum: Eine Analyse zu Funktion und sprachlichen Mitteln. 83 Adam Jarosz, O buncie przeciw buntowi czyli o krytycznej wizji wydarzeń maja 68 w powieści Małe nieporozumienie Denisa Tillinaca. 95 Kamila Łapicka, Wpływ mediów na kształt dramatu współczesnego na przykładzie utworu El arte de la entrevista „Sztuka przeprowadzania wywiadu” Juana Mayorgi . 107 Anna Wesołowska, Drood Dana Simmonsa jako „inny/obcy” �������������������� 119 Paulina Kłos-Czerwińska, Limit-Experience as the Basic Condition for Expression and Language. Maurice Blanchot and Michel Foucault on Creation. 131 Małgorzata Andrzejak-Nowara, Związki literatury z życiem danej społeczności. Dwanaście stacji Tomasza Różyckiego na scenie Teatru im. Jana Kochanowskiego w Opolu . 141 Anna Krzywicka-Ustrzycka, Rola Internetu w nauce języków obcych na podstawie badania studentów Instytutu Filologii Wschodniosłowiań- skiej Uniwersytetu Opolskiego. 153 Tomasz Pilch, Niedoceniony wymiar – aspekt dokonany/niedokonany w polskiej dydaktyce języka angielskiego ������������������������������������������������ 167 Jerzy Pogonowski, Pojęciowy obraz świata w matematyce ������������������������ 181 Daniel Śledziński, Rozwój programu dla podziału tekstów w języku polskim na sylaby . 193 Małgorzata Haładewicz-Grzelak, Jak wejść do japońskiego domu? Teoria Optymalności na przykładzie obuwniczym. 203 Agnieszka Szczepaniak, Selected Nonverbal Acts of Everyday Commu- nication. A Comparative Polish, Greek and British Emblematic Gesture Study. 217 Witold Sobczak, O zastępowaniu syntetycznych form wyrażających następczość przez formę analityczną we współczesnym języku hisz- pańskim. 231 Natalya Didenko, Klasyfikacja semantyczna leksyki pseudointernacjo- nalnej na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego. 241 Tomasz Jelonek, Etymologia ludowa jako źródło poznania motywacji nazw terenowych (na przykładzie mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka w powiecie kłobuckim) ���������������������������������������������������������������� 253 Agnieszka Kossowska, System językowo-migowy jako alternatywny sys- tem porozumiewania się niepełnosprawnych osób słyszących. Studium przypadku . 267 Językoznawstwo Piotr P. Chruszczewski Uniwersytet Wrocławski Marcin Kudła Uniwersytet Rzeszowski Etnonimy pokarmosemiczne: tradycje kulinarne w nazwach grup etnicznych z perspektywy językoznawstwa antropologicznego Streszczenie Celem niniejszego artykułu jest ukazanie psychologicznych i społecznych/kulturowych aspektów pokarmu na przykładzie nazw etnicznych bazujących na stereotypach. Przyjmujemy, że stereotyp etniczny można interpretować jako wiązkę modeli (podmodeli) metonimicznych. Poszczególne podmodele mogą stać się podstawą do stworzenia etnonimów, które można określić jako atrybutywne, gdyż przypisują jakiś atrybut danej grupie docelowej. Etnonimy atrybutywne są bardzo często postrzegane jako dysfemizmy i z tego powodu przeważnie pozostają poza językiem standardowym. Jako że tradycje kulinarne zajmują ważne miejsce w sposobie postrzegania innych grup etnicznych, pośród etnonimów atrybutywnych można znaleźć etnonimy pokarmosemiczne, tj. takie, które powstają poprzez aktywację podmodelu kulinaria w modelu etniczności. Wydaje się, że takie terminy mogą się pojawić w dowolnej kulturze i jej języku, pod warunkiem, że występuje wystarczająco silna motywacja do stworzenia nowej, alternatywnej nazwy dla danej grupy etnicznej. Nie oznacza to jednak, że poszczególne terminy pochodzące z różnych języków zawsze będą takie same. Należy również pamiętać, że etnonimy pokarmosemiczne to jedynie część zjawiska polegającego na konceptualizowaniu otaczającej nas rzeczywistości za pomocą pojęć związanych z jedzeniem. Słowa kluczowe: dysfemizm, etniczność, kulinaria, metonimia, stereotyp. 10 Marcin Kudła 1. Wstęp Zagadnienie zasygnalizowane w temacie niniejszego referatu, tj. związek tra- dycji kulinarnych z nazwami grup etnicznych, w oczywisty sposób wykracza poza językoznawstwo rozumiane wąsko, jako dyscyplina badająca relacje we- wnątrzjęzykowe. Można przyjąć, że najbardziej naturalnym kierunkiem, w którym powinien podążać badacz aby owocnie przanalizować omawiane zjawisko jest antropologia, czy też może jeszcze lepiej – językoznawstwo antropologiczne, które buduje naukę o sposobach językowego funkcjonowania człowieka w jego sieci społeczno-kuturowych zależności i uwarunkowań. Alessandro Duranti (2003) wyróżnia trzy główne paradygmaty badawcze językoznawstwa antropologicznego: dokumentacyjny, kulturowo-lingwistyczny i transformacyjny, do których Piotr Chruszczewski (2011) dołącza czwarty, komunikacyjno-dyskursywny. Spośród tych paradygmatów, dwa ostatnie wydają się najbardziej obiecujące w badaniu