Gmina Cmolas Położenie i miejscowości Gmina Cmolas położona jest w południowo - wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim powiat Kolbuszowa, przy drodze krajowej nr 9 (Radom - Rzeszów). Jej powierzchnia wynosi 13.406 ha, z czego grunty orne zajmują 3864, łąki i pastwiska 2826, lasy 5889 ha. Leży ona w Kotlinie Sandomierskiej, w obrębie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Jest to teren równinny. Najwyższe wzniesienie - Złota Góra (ok. 250 m n.p.m.) znajduje się we wsi Ostrowy Tuszowskie. Krajobraz tych okolic tworzą łagodne pagórki, płytkie doliny rzek i potoków, wydmy piaskowe, łąki, obszary bagienne, pola uprawne, rozliczne lasy i zagajniki. Główną rzeką gminy jest Przyrwa - dopływ Łęgu, a oprócz niej Jamnica, Babulówka, Werynia oraz kilka potoków. Gmina Cmolas to 8 miejscowości: Cmolas, Hadykówka, Jagodnik, Ostrowy Baranowskie, Ostrowy Tuszowskie, Poręby Dymarskie, Toporów, Trzęsówka. Liczba mieszkańców gminy wynosi około 7950 osób. Jest to ogólnie mówiąc gmina ludzi aktywnych i młodych. Historia Historia osadnictwa jest bardzo dawna. Najstarszą wsią w naszym regionie jest Cmolas. Jan Długosz wymienia w kronikach "Cmolas wieś nowo lokowaną na surowym korzeniu w posiadłości dziedzicznej Jana Tarnowskiego, w której jest kościół pod wezwaniem Św. Stanisława". W 1472 r. powstaje parafia w Cmolasie. Życie było związane z naturą i lasem. Mieszkańcy zajmowali się uprawą, hodowlą i łowiectwem. W oparciu o surowiec, jakim było drewno rozwinęło się rzemiosło wiejskie, a poszczególne wsie specjalizowały się w różnych gałęziach rzemieślniczych. W Cmolasie rozwijało się stolarstwo. 1 Wiek XIX można ocenić jako zmagania z egzystencją pośród lasów, ale też wzrost świadomości i aktywności mieszkańców wsi. Powstawały pierwsze kółka rolnicze, straże ogniowe, biblioteki, zaczęto budować nowe i rozbudowywać już istniejące szkoły. Zmieniło się oblicze Cmolasu u progu XX wieku, dzięki za wszystko pracy organizacyjnej na wsi. Początek wieku XX dawał nadzieję dla przeludnionych wiosek. Taką szansą stała się emigracja do krajów Europy zachodniej i obu Ameryk. Dopiero po wybuchu I wojny światowej następuje szybki rozwój wsi naszego regionu. Odzyskanie niepodległości przynosi organizację ruchu chłopskiego. Historyczną jest wizyta premiera i przywódcy ruchu ludowego Wincentego Witosa w Cmolasie. II wojna światowa nie przyniosła wielkich zniszczeń, ale zabrała wielu mieszkańców. Po wojnie ludzie wracają do normalnego życia z nowymi nadziejami. Podejmują się pracy na roli, bo takie były możliwości. Dopiero lata 60-te przynoszą powstanie pierwszych zakładów produkcyjnych i przemysłowych w okolicznych miastach. Pierwszym wielkim osiągnięciem w gminie staje się elektryfikacja zakończona w latach 60-tych. Kolejnym osiągnięciem jest budowa kolei żelaznej przebiegającej przez Cmolas. Zatrudnienie w zakładach okolicznych tworzy grupę dwuzawodowców i podnosi standard życia. Wieś staje się zamożniejsza. Rozwija się budownictwo murowane. Powstają pierwsze zakłady pracy i spółdzielnie na terenie gminy. W 1973 r. Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Trzęsówce oraz Zakład Ceramiki Budowlanej w Hadykówce, Zakłady Drobiarskie w Cmolasie. W roku 1983 - 84 powstaje Zakład Uzdatniania Wody w Cmolasie, lata 80 i 90 to budowa wodociągów i gazyfikacji, budowa dużych kompleksów szkół i Ośrodków Zdrowia w Cmolasie. Kolejnym wielkim osiągnięciem jest budowa oczyszczalni ścieków w Cmolasie i kanalizacji sanitarnej w Cmolasie.. W 1994 r. powstał Zakład Przetwórstwa Owoców "Cmol - Frut" w Cmolasie co daje początek upraw owoców. Jest początkiem zmian w rolnictwie. W sumie w gminie funkcjonuje ok. 160 podmiotów gospodarczych. Gmina powoli tworzy własną strefę gospodarczą. 2 Od 1997 r. powstaje Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Cmolas działające na rzecz rozwoju gminy Cmolas i szukające sposobów łagodzenia bezrobocia w okresie restrukturyzacji. Od 1998r. powstaje Ośrodek Przedsiębiorczości, który prowadzi działalność szkoleniową i doradczą dla bezrobotnych, poszukujących pracy i przekwalifikowania. Szkolenia kształtują myśl ekonomiczną, zwłaszcza wśród młodzieży. Zostają uporządkowane zagadnienia oświaty, powstaje Publiczne Gimnazjum w Cmolasie, każda szkoła posiada własną pracownię komputerową. Pod koniec XX wieku gmina posiada pełną automatyczną łączność telefoniczną i bardzo dobry zasięg telefonii komórkowej. Zmienia się diametralnie wizerunek i estetyka. Gmina staje się coraz bardziej zadbana i o przyjaznym otoczeniu. Powstają pierwsze gospodarstwa agroturystyczne. Kolejny etap to budowa krytej pływalni i powstanie Ośrodka Wypoczynku i Rekreacji w Cmolasie, powstało 7 boisk piłkarskich, 3 hale sportowe i 5 klubów piłki nożnej. Rozwija się życie kulturalne i środowiskowe. Powstaje wiele ciekawych inicjatyw kulturalnych i środowiskowych. Rozwija się życie artystyczne. W Cmolasie budowany jest budynek Ośrodka Kultury. Od 5 lat wydawana jest gazeta gminna "Panorama Gmina Cmolas". Powstała rozgłośnia radiowa w Cmolasie "Twoje Radio Cmolas". Gmina Cmolas wchodzi w XXI wiek aktywnie i zapewne powstanie jeszcze wiele dobrych rozwiązań społecznych, inicjatyw kulturalnych i gospodarczych na miarę oczekiwań mieszkańców. Gmina Cmolas jest dobrym przykładem tworzenia „Małej Ojczyzny”. Ludność i zatrudnienie Zatrudnienie w rolnictwie maleje z roku na rok, ze względu na jego niską dochodowość. Zwiększa się natomiast powierzchnia upraw owoców miękkich. Na terenie gminy zarejestrowanych jest obecnie 160 podmiotów gospodarczych; dominują tu głównie usługi ogólno - budowlane, stolarskie oraz handel. Istnieją duże tradycje rzemieślnicze oraz powstają nowe zawody. 3 Kultura i oświata W Cmolasie funkcjonuje Gimnazjum Publiczne i Szkoła Podstawowa. Szkoły posiadają dobra bazę lokalową, każda szkoła posiada własną salę komputerową z dostępem do Internetu. Szkoły stwarzają coraz lepsze warunki do rozwoju aktywności sportowej, kulturalnej i naukowej dzieci i młodzieży. W szkołach istnieją grupy taneczne a także dzieci uczą się gry na wielu instrumentach; najpopularniejszymi są akordeon, skrzypce klarnet i flet. Niektórzy uczęszczają do szkół muzycznych. Na terenie gminy działa też młodzieżowy zespół muzyczny „Rezonans” w Cmolasie pod kier. Tomasza Wilka.. „Festiwal Piosenki Dziecięcej w Cmolasie” Od 4 lat organizowane są Festiwale Piosenki Dziecięcej w Cmolasie. Każdego roku w jedną z niedziel czerwca występują uczniowie szkół z gminy Cmolas. Impreza odbywa się na tarasie Ośrodka Wspierania Przedsiębiorczości. Na każdym z Festiwali występuje od 80 do 120 młodych wykonawców. Koncerty znanych piosenkarzy w Cmolasie. W programie „Nieziemskie spotkania rajskich ludzi” wystąpili Katarzyna Groniec, Robert Janowski, Anna Maria Jopek i Michał Milowicz, grupa Ziyo. Ze swoimi koncertami w Cmolasie wystąpili Eleni, Orkiestra Reprezentacyjnego Zespołu Wojska Polskiego. W Cmolasie odbył się I Koncert Jazzowy, podczas którego zagrali znani jazzmani polscy Henryk Majewski, Kazimierz Jonkisz z zespołem Big Family Band z Łańcuta. Występowały w Cmolasie polonijne zespołoły folklorystyczne, „Krakusy” z Los Angeles z USA, „Kujawiacy” z Kanady, Lwowiacy ze Lwowa, a w roku 2002 zespół „Tatry” z Adelaidy w Australii. Texte polonais sélectionné par Damian MACIĄG, 3ème Année ZKN Zamośc, 2006-2007, [email protected] 4 .