Publieksversie van de masterthese Medical Anthropology & Sociology Graduate School of Social Sciences Marianne Vanderveen-Kolkena IBCLC, MSc [email protected] Assen, mei 2020 (In verband met de opmaak: in geval van printen deze pagina enkelzijdig afdrukken en rest dubbelzijdig; dank!) Methodologie en ethische overwegingen .................................................... 36 3.1. Zuiver zingen .................................................................................... 36 3.2. Toetreding tot het veld ..................................................................... 37 Hopes – dreams – wishes .............................................................................. 0 3.3. Respondenten werven ...................................................................... 38 Dankbetuiging ............................................................................................... 5 3.4. Semigestructureerde interviews ....................................................... 40 Voorwoord .................................................................................................... 7 3.5. Data-opslag en -analyse .................................................................... 40 Samenvatting .............................................................................................. 11 3.6. Overige methoden ............................................................................ 41 Afkortingen ................................................................................................. 12 3.7. Reflectie en ethische overwegingen .................................................. 42 Begrippenlijst .............................................................................................. 13 Hoofdstuk 4 ................................................................................................ 45 Hoofdstuk 1 ................................................................................................. 15 Gezondheid en coherentie .......................................................................... 46 Inleiding ...................................................................................................... 16 4.1. Bezoekje brengen ............................................................................. 46 1.1. Klussen klaren ................................................................................... 16 4.2. Salutogenese .................................................................................... 47 1.2. Achtergrond ...................................................................................... 17 4.3. Sense of Coherence (SOC) ................................................................ 49 1.3. Probleemstelling ............................................................................... 19 4.3.1. Begrijpelijkheid .......................................................................... 49 Hoofdstuk 2 ................................................................................................. 23 4.3.2. Hanteerbaarheid ........................................................................ 52 Theoretisch kader........................................................................................24 4.3.3. Zingeving ................................................................................... 54 2.1. Historie hoeden .................................................................................24 4.4. Conclusie .......................................................................................... 58 2.2. Holistische benadering...................................................................... 25 Hoofdstuk 5 ................................................................................................ 59 2.3. Salutogenese en Sense of Coherence (SOC) .................................... 26 Gezondheid en regulatie ............................................................................. 60 2.3.1. Positieve Gezondheid (PG) .........................................................28 5.1. Balans bewaren ................................................................................. 60 2.4. Het biosociale karakter van gezondheid............................................28 5.2. Spanningsvelden .............................................................................. 61 2.5. Transitie, transformatie en liminaliteit .............................................. 32 5.3. Fysiologie .......................................................................................... 62 2.6. Onderzoeksvragen............................................................................ 33 5.4. Conceptualisaties van stress ............................................................. 63 Hoofdstuk 3 ................................................................................................. 35 5.5. Ervaringen met stress ....................................................................... 64 5.5.1. Werkgerelateerde stress ............................................................ 64 7.4. ‘En nu de knop om!’ – bijdrage aan de literatuur en suggesties voor 5.5.2. Sociaal-emotionele stress ......................................................... 66 toekomstig beleid .................................................................................. 111 5.5.3. Intergenerationele aspecten van stress ...................................... 69 7.5. Conclusie ........................................................................................ 114 5.6. Conclusie .......................................................................................... 72 Literatuurreferenties ................................................................................. 116 Een interlude ............................................................................................... 73 Bijlagen ..................................................................................................... 125 Liminaliteit: zoekend groeien naar een nieuwe balans ................................. 74 Bijlage 1 – Lijst met figuren ................................................................... 125 Open ontmoeten ..................................................................................... 74 Bijlage 2 – Overzicht van de free listing-antwoorden in de focusgroepen126 Processen ................................................................................................ 75 Bijlage 2a - Antwoorden free listing volwassen focusgroep ................ 126 Bijlage 2b – Antwoorden free listing in de groepjes van een schoolklas Liminaliteit .............................................................................................. 76 (ca. 30 leerlingen) .................................................................................. 2 Conclusie .................................................................................................82 Bijlage 2b, vervolg – Antwoorden free-listing in de groepjes van een Hoofdstuk 6 ................................................................................................. 83 schoolklas (ca. 30 leerlingen) ................................................................. 3 Gezondheid en transformatie ......................................................................84 6.1. Beleid bepalen ..................................................................................84 6.2. Transities .......................................................................................... 85 6.2.1. Transities in overheidssettings ................................................... 85 6.2.2. Transities bij burgers ................................................................. 90 6.3. Liminaliteit en transformatief leren (TL)* ........................................ 92 6.4. Conclusie ......................................................................................... 98 Hoofdstuk 7 ................................................................................................ 99 Discussie en conclusie ............................................................................... 100 7.1. Richtpunten raken .......................................................................... 100 7.2. Discussie ......................................................................................... 101 7.3. Onderzoeksbeperkingen en -betrouwbaarheid ............................... 110 De bachelor was prachtig. Ik bloeide ervan op. Ik was in één van die jaren de enige student die aanwezig was bij het proefcollege van een mogelijke Ooit zou ik gaan studeren, zo was het plan, want toen ik 18 was, ontbrak nieuwe docent. Little did I know hoe intensief onze wegen weer zouden in mijn leven de stabiliteit die nodig was voor zo’n project. Jarenlang kwa- kruisen verderop in het traject. Dat gebeurde in het derde jaar, toen ik bij lificeerde ik echter de coherentie in ons gezin als belangrijker dan wat ook, Bregje de Kok ‘Anthropology of Biomedicine and Global Health’ volgde. opdat onze kinderen niet zo met een gebrekkige begrijpelijkheid, hope- Het vak bood me veel en zette me aan het denken, waarbij het gemis aan loze hanteerbaarheid en onzekere zingeving zouden hoeven vechten als ik curriculaire aandacht voor de samenhang tussen het sociale en het biolo- lang had moeten doen. In september 2014 vloog ons laatste duifje het nest gische een factor bleef. Samen met Trudie Gerrits was Bregje erbij toen ik, uit; zij en ik begonnen tegelijk aan onze bachelor. Wat een ervaring! Een vlak na de geboorte van ons eerste