Concept
20 januari 2012
Sector Openbare Ruimte Afdeling Projecten
Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Inhoud
Voorwoord 4
1 Inleiding 5
2 Bestuurlijk kader 8
3 Analyse Eilandenboulevard 10
4 Visie Eilandenboulevard 19
5 Uitwerking van de visie 21 5.1 Algemene uitgangspunten 21 5.2 Uitgangspunten voor de inrichting van de oever van de Nieuwe Vaart 23 5.3 Uitgangspunten voor de ruimte tussen de gevel en de walmuur ( de herprofilering ) 25 5.4 Uitgangspunten voor aanpak van de Oesjesduiker 28 5.5 Uitgangspunten voor de zuidoever van de Nieuwe Vaart 30 5.6 Uitgangspunten verbetering doorstroming in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart 30
6 Samenvatting van uitgangspunten voor de ontwikkeling van de Eilandenboulevard 33
7 Overleg maatschappelijk veld tot op heden 36 7.1 Overleg walbewoners / inbreng Eilandenoverleg 36 7.2 Overleg ondernemers en instellingen 38 7.3 Overleg woonbootbewoners en Vereniging De Nieuwe Vaart 39
8 Kosten en financiering 44 8.1 Kosten voorbereiding en uitvoering 44 8.2 Financiering en risico s 46 8.3 Beheer en onderhoud 47
9 Vervolgprocedure en fasering 49
10 Communicatie 50
11 Literatuur 52
Bijlage 1 Het ontstaan van de Eilanden / historische context 54
Bijlage 2 Referentiebeelden mogelijke inrichting woonboten van de Nieuwe Vaart 56
Bijlage 3 Referentiebeelden mogelijke inrichting talud van de Nieuwe Vaart 59
2 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 4 Voorkeursvarianten nieuwe kruising Kattenburgergracht / Kattenburgerstraat 64
Bijlage 5 Referentiebeelden Realizing Urban Life (2008) mogelijke herprofilering Eilandenboulevard 67
Bijlage 6 Spoorbrug S 50 73
3
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Voorwoord
Voor u ligt de concept Nota van Uitgangspunten van de Eilandenboulevard, de bouwstenen voor een prachtig en ambitieus plan in het oostelijk deel van de binnenstad.
Het dagelijks bestuur heeft met deze concept Nota van Uitgangspunten de wens de Eilandenboulevard om te vormen van een tamelijk geïsoleerde doorgangsroute voor autoverkeer tot een aangenaam verblijfsgebied voor bewoners en bezoekers. Met prettige wandelroutes die toeristen uitnodigen om vanuit het centrum attracties in de oostelijke binnenstad en Zeeburg te bezoeken. Een fraaie, groene allee waar het aangenaam vertoeven is, met mooie pleinen en uitzicht op het water dat is wat het stadsdeel voor ogen heeft. De kwaliteitsverbetering van de openbare ruimte moet het toerisme en de plaatselijke economie stimuleren iets waar de boulevard zelf en de drie achterliggende eilanden van kunnen profiteren. In de concept Nota van Uitgangspunten staat wat de plannen zijn voor de oevers, het parkeren, het Kattenburgerplein, het Oostenburgerpleintje (bij de Czaar Peterstraat) en het Oosterkerksplein . Ook bevat het plannen voor een ander wegprofiel (zoals bredere voetpaden), de spoorbrug (bij Texaco), de Oesjesduiker en sluis en een betere doorstroming van het water door de Nieuwe Vaart.
In vervolg op de informatieavond van november 2010 hebben in het begin van 2011 een viertal bijeenkomsten met walbewoners, woonbootbewoners, ondernemers en vertegenwoordigers van instellingen plaats gevonden ter nadere uitwerking en verdieping. Naar aanleiding van deze klankbordgroepbijeenkomsten zijn eerdere uitwerkingen en referentiebeelden op diverse punten aangepast.
Nu wordt het tijd om door te pakken. De voorliggende concept Nota van Uitgangspunten is daartoe in de ogen van het dagelijks bestuur een grote stap.
Tenslotte. Het dagelijks bestuur realiseert zich terdege dat het (financieel) onzekere tijden zijn. Zeker in een tijd waarbij de gemeente Amsterdam aan de vooravond staat van grote bezuinigingen. Het dagelijks bestuur hecht er dan ook waarde aan te benadrukken dat het plan stelselmatig in de tijd bekeken wordt op haalbaarheid. Met de kennis van nu zet het dagelijks bestuur in op een ambitieus plan. Maar nogmaals, voortschrijdend inzicht kan bijstelling van de plannen teweeg brengen.
Namens het dagelijks bestuur,
Jeanine van Pinxteren Voorzitter dagelijks bestuur
4
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
1 Inleiding
Het verbeteren van de aantrekkelijkheid van de oostelijke binnenstad heeft nu meer dan twee bestuursperioden de volledige aandacht van het dagelijks bestuur van het stadsdeel. Dit heeft geleid tot diverse initiatieven op het gebied van toerisme en economie, cultuur, openbare ruimte en marketing. Veel van deze initiatieven zijn inmiddels ook uitgevoerd of zijn in uitvoering, zoals de samenwerking van de culturele instellingen in de oostelijke binnenstad (De Plantage Amsterdam) en de revitalisering van de Czaar Peterbuurt. Dit alles heeft onder andere gezorgd voor nieuwe winkels, horeca en andere bedrijvigheid, alsook de herinrichting van de oostoever van de Amstel, in het bijzonder het gebied rond de Hermitage en de herinrichting van het Kadijksplein met nieuwe grote terrassen waardoor de horeca is opgebloeid.
De ontwikkeling van de Eilandenboulevard die het Kattenburgerplein langs de Nieuwe Vaart met de Czaar Peterstraat verbindt, is nu aan de beurt om ter hand te worden genomen. Dit betreft een oude bestuurlijke wens. Uitgangspunt is een complete herprofilering van deze ca. 800 meter lange boulevard van de gevel tot aan het water, waarbij het talud en het water zelf hier ook deel van uitmaken.
Locatie Eilandenboulevard (bron: Google Earth)
Dat betekent overigens niet dat alleen de openbare ruimte aangepakt zal worden. De te ontwikkelen herprofilering moet het vliegwiel gaan worden voor allerlei gewenste ontwikkelingen langs deze boulevard en omgeving, op toeristisch, economisch en cultureel gebied. De Eilandenboulevard zou immers de levensader of aorta van de drie
5
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
oostelijke eilanden moeten vormen, die samen weer een van de vier deelgebieden van de Oostelijke Binnenstad zijn. Deze aorta verbindt de schiereilanden Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg en daarmee belangrijke bijzondere locaties van dit gebied, zoals het Scheepvaartmuseum, het Kattenburgerplein, de Oosterkerk, het nieuwe werkgebied van het Oostenburgereiland en de nieuwe woonwijk Het Funenpark. Op dit moment heeft de boulevard echter voornamelijk een functie voor (doorgaand) autoverkeer, terwijl voetgangers en fietsers als figuranten naar de coulissen zijn verwezen en de toeristen uit de binnenstad meestal niet eens verder komen dan het Kattenburgerplein. Hier wil het dagelijks bestuur verandering in aanbrengen.
De Nieuwe Vaart, gezien vanaf de Kattenburgerbrug
In deze nota van uitgangspunten worden na het weergeven van het bestuurlijk kader en het beschrijven van de huidige situatie, de uitgangspunten geformuleerd waar de ontwikkeling van de boulevard aan zou moeten voldoen. De focus zal liggen op de openbare ruimte, terwijl er zoveel mogelijk verbindingen naar andere kansen zullen worden gelegd. De voorliggende nota is tot stand gekomen na uitgebreide consultatie van de (woonboot)bewoners, ondernemers en instellingen in de buurt en andere belanghebbenden en moet na de officiële inspraak en bestuurlijke vaststelling de aanzet geven tot het tot stand komen van een Masterplan Eilandenboulevard en daarmee tot een locatiegebonden ontwikkeling.
Grondslag en maatschappelijk overleg Ten grondslag aan deze nota van uitgangspunten liggen diverse eerdere nota s van het stadsdeel en de centrale stad, gesprekken met culturele en maatschappelijke instellingen in de Oostelijke Binnenstad, een technisch onderzoek van Witteveen+Bos, een onderzoek naar de flora en fauna van Pius Floris Boomverzorging Amsterdam, een quickscan en visie-inventarisatie onder ondernemers van de Eilandenboulevard door De Zakenpartner en een rapportage (analyse en visie) van onderzoeksbureau Realizing Urban Life. Ook
6 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
vonden er diverse gesprekken met de opgerichte vereniging van woonbootbewoners De Nieuwe Vaart , het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht / Waternet (voorheen Binnenwater Beheer Amsterdam), de Nederlandse Spoorwegen en het Project Management Bureau Amsterdam plaats.
Vooral de rapportage van Realizing Urban Life geldt als belangrijke inspiratiebron en onderlegger voor deze Nota van Uitgangspunten. De begroting van het stadsdeel maakte hier reeds in 2005 geld voor vrij.
In oktober 2010 heeft het dagelijks bestuur besloten de voorlopige uitgangspunten met alle belanghebbenden te bespreken. Op 16 november 2010 heeft de portefeuillehouder Openbare Ruimte op een informatieavond de concept-visie van het stadsdeel en de daarop gebaseerde algemene uitgangspunten voor de herinrichting van de Eilandenboulevard gepresenteerd.
In de wintermaanden van 2011 vond er daarna een viertal bijeenkomsten met walbewoners, woonbootbewoners, ondernemers en vertegenwoordigers van instellingen plaats, ter nadere uitwerking en verdieping. Hoewel de algemene uitgangspunten in grote lijnen op voldoende draagvlak konden rekenen, zijn onder andere naar aanleiding van deze klankbordgroepbijeenkomsten de mogelijke uitwerkingen c.q. referentiebeelden die ons nu voor ogen staan, op diverse punten aangepast. Zo gaan de nieuwe referentiebeelden van zo min mogelijk verplaatsingen van woonboten naar locaties buiten de Nieuwe Vaart uit en dan alleen op vrijwillige basis. De economische situatie en wegvallen van subsidiegelden droegen hier ook aan bij.
Met nadruk wordt gesteld dat het niet de referentiebeelden zijn die worden vastgesteld, maar de beschreven uitgangspunten.
Ook heeft het dagelijks bestuur opbouwende bijdragen mogen ontvangen van Vereniging De Nieuwe Vaart ( Een andere visie ), het Eilandenoverleg en diverse andere betrokkenen. In het voorjaar, de zomer en het najaar heeft er nog diverse keren extra overleg plaatsgevonden met De Nieuwe Vaart. Het dagelijks bestuur waardeert de betrokkenheid van de bewoners in dit gebied ten zeerste. Waar mogelijk zijn elementen uit deze en andere bijdragen overgenomen.
In hoofdstuk 7, Overleg maatschappelijk veld tot op heden , wordt nader ingegaan op de inbreng van het maatschappelijk veld tot nu toe.
Nu wordt het tijd om door te pakken. De voorliggende nota is daartoe in de ogen van het dagelijks bestuur een grote stap.
7
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
2 Bestuurlijk kader
De aanleiding voor deze Nota van Uitgangspunten zijn de rapporten Strategische Visie Binnenstad (vastgesteld door de gemeenteraad op 28 februari 2002) en het Cultureel Klimaat van de Binnenstad (februari 2003). In juli 2004 heeft het Dagelijks Bestuur de Visie Toeristische Ontwikkeling in de Oostelijke Binnenstad vastgesteld en de stadsdeelraad heeft op 28 april 2005 de Nota Economie Binnenstad Centrum met Hart voor de Zaak vastgesteld. Een volgend en richting gevend document was de Bestuursopdracht Economie en Toerisme in de oostelijke binnenstad, welke op 24 mei 2005 door het dagelijks bestuur is vastgesteld. In bovengenoemde bestuursopdracht wordt het belang van de Eilandenboulevard onderkend. Als sterk punt wordt het water van de Nieuwe Vaart, ontstaan in het VOC- verleden, als een van de belangrijkste kwaliteiten genoemd. Als mindere punten komen de volgende punten aan de orde. De relatie tussen straat, oever en het water is hier niet optimaal. Er is geen uitzicht op het water vanwege de hoge (en soms niet al te fraaie) woonboten, deels doordat de bewoners het talud illegaal als privétuin hebben ingericht. De toegang via het Kattenburgerplein wordt als zwak omschreven en het gebied is te weinig uitnodigend om er te verblijven.
Ook worden er in dezelfde bestuursopdracht kansen genoemd die betrekking hebben op de Eilandenboulevard. Er wordt gesproken over de mogelijkheid van hotelontwikkeling in de oostelijke binnenstad, zoals op het huidige Texacoterrein, vervoer over water, de mogelijkheid van een passantenhaven in de Nieuwe Vaart, het uitzetten van thematische wandelroutes, het uitbreiden van de culturele bestemmingen rondom het Wittenburgerplein, het toeristisch benutten van Molen de Gooyer, meer uitnutten van het VOC-verleden, het organiseren van meer buitenevenementen, de ontwikkeling van de Dageraadsbrug en omgeving tot economisch-toeristische stepping stone (Texacoterrein en oude spoorbrug) en het maken van een steiger bij Molen de Gooyer. De bestuursopdracht sluit af met de woorden: De Eilandenboulevard is nu vooral verkeersgebied. Door er (weer) een echte boulevard van te maken en het contact met het water te herstellen, kan de herinrichting bijdragen aan de gewenste ontwikkeling van het gebied .
De Visie op het Water van de Binnenstad, welke werd vastgesteld door de stadsdeelraad in februari 2006, benadrukt nog eens de wens waar mogelijk het contact tussen land en water te herstellen. Het hebben van direct zicht op het water vanaf de wal wordt als belangrijke kwaliteit van de Amsterdamse binnenstad benoemd. Als mogelijke oplossingen worden genoemd: verplaatsen van woonboten naar andere locaties, het komen tot een andere ligplaatsindeling voor de woonboten en het terugwinnen door de overheid van illegaal ingenomen en beplante kaden en oevers.
Tenslotte dient het Programakkoord 2006 2010 van het stadsdeel als bestuurlijk kader: uitgangspunt voor inrichting is het Handboek Inrichting Openbare Ruimte (HIOR), de
8 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
toegankelijkheid van de openbare ruimte moet worden gewaarborgd, de privatisering hiervan moet worden tegengegaan en woonboten moeten zo mogelijk worden aangesloten op openbare voorzieningen zoals riolering en aardgas . Uit het Programakkoord 2010-2014 blijkt dat deze ambities worden gecontinueerd als staand beleid.
9
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
3 Analyse Eilandenboulevard
De Eilandenboulevard is een gezamenlijke naam voor de opsomming van de Kattenburgergracht, de Wittenburgergracht en de Oostenburgergracht. De boulevard begint aan weerszijden met een driehoekig plein, het Kattenburgerplein aan de westzijde en het Oostenburgerpleintje (vlak bij de kruising met de Czaar Peterstraat) aan de oostzijde. De eilanden worden door twee duikers de Parelduiker in het verlengde van de Kattenburgervaart en de Oesjesduiker in het verlengde van de Wittenburgervaart - van elkaar gescheiden.
De eilanden verschillen van elkaar zowel in functie als in bebouwing. Hierdoor heeft ieder eiland zijn eigen beleving: Kattenburg: hogere bebouwing, voornamelijk wonen Wittenburg: middelhoge bebouwing (vijf lagen), wonen en openbare functies (zoals scholen) Oostenburg: lagere bebouwing (vier lagen), een combinatie van wonen en werken. In bijlage 1 wordt een beknopt overzicht gegeven van het ontstaan en de geschiedenis van de Eilandenboulevard.
Op dit moment heeft de boulevard voornamelijk een functie voor (doorgaand) autoverkeer, terwijl voetgangers en fietsers als figuranten naar de coulissen zijn verwezen en de toeristen meestal niet eens verder komen dan het Kattenburgerplein.
Eilandenboulevard, gezien vanaf de Oostenburgergracht, doorgaande autoroute
10 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Voetgangers De Eilandenboulevard heeft redelijke voorzieningen voor voetgangers om te lopen. Aan de gevelzijde ligt een voldoende breed voetpad, zolang er geen terrassen of uitstallingen van de winkels staan. Ook langs het talud aan het water is er voldoende loopruimte. Het zicht op het water van de Parelduiker en de Oesjesduiker wordt door geparkeerde auto s belemmerd. Een aantrekkelijke looproute mag de boulevard echter allerminst worden genoemd. Aan de huizenkant domineert een dubbele rij geparkeerde auto s en aan de waterzijde ontbreekt enig zicht op het water. Dit komt door de forse begroeiing van het talud met bomen en planten, bebouwing van het talud met (illegaal) gebouwde schuren, schuttingen en privé parkeerplaatsen en door de ligging van grote, soms meerlaagse woonboten in de Nieuwe vaart. Door het uniforme, monotone beeld wordt de lengte van de Eilandenboulevard met een lengte van ca. 800 meter, als oneindig ervaren. Dit geldt des te meer voor toeristen die op het Kattenburgerplein met een blik op de boulevard rechtsomkeert maken. Dit komt overigens niet alleen door de weinig aantrekkelijke uitstraling van de boulevard, maar ook door de onbekendheid met de attracties en verborgen schatten in dit gebied van de stad.
Fietsers In oostelijke richting fietsen de fietsers over een vrijliggend fietspad langs het voetpad. Dit fietspad verkeert in redelijke staat en heeft een goede aansluiting met de fietsbrug De Pelikaan naar het Kadijkseiland halverwege de boulevard. In westelijke richting gebruiken zij over de gehele lengte van de boulevard de ventweg langs de huizenrij. Op deze ventweg staan regelmatig vrachtauto s te laden of lossen, waardoor ze het verkeer stremmen. In afwachting van een grootscheepse renovatie is de kwaliteit van het wegdek van de ventweg slecht tot zeer slecht te noemen. Provisorische herstelmaatregelen hebben regelmatig plaatsgevonden. Hoewel de Eilandenboulevard onderdeel uitmaakt van het stedelijke Hoofdnet Fiets is het toch een tamelijk onaantrekkelijke route om redenen zoals hierboven (en onder voetgangers ) gesteld.
Openbaar Vervoer Op dit moment rijdt er een buslijn over de Eilandenboulevard, bus 22. Deze heeft eigen, ruime halteerstroken tot zijn beschikking.
Autoverkeer De Eilandenboulevard is een zogenaamde gebiedsontsluitingsweg en maakt geen onderdeel uit van het Hoofdnet Auto. Er geldt een 50 kilometer regime. Het eentonige en rechte karakter van de straat nodigt uit tot hard rijden. Ter plaatse van de Oosterkerk zijn op twee plaatsen verkeerslichten aangebracht. Hier kan men Wittenburg oprijden.
Parkeren Aan de Eilandenboulevard zijn ca. 159 parkeerplaatsen. Er wordt zowel aan de waterzijde als aan de gevelzijde van de boulevard geparkeerd. Daarnaast wordt er aan de zuidzijde van de ventweg geparkeerd. Op zowel de Parelduiker als de Oesjesduiker staan auto s geparkeerd, waardoor respectievelijk de Kattenburgervaart en Wittenburgervaart aan het zicht zijn onttrokken. Hierdoor kan de eilandenstructuur minder worden beleefd.
11
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Het parkeren op de Oostelijke Eilanden is vergeleken met andere delen van het Centrum goedkoop met een tarief van 3,00 per uur. Op ieder eiland bevindt zich een uitgifteplaats van een exploitant voor autodelen. In tegenstelling tot andere delen van de binnenstad is er op de Oostelijke Eilanden een relatief lage parkeerdruk. Dit geldt ook voor de Eilandenboulevard: er is geen wachtlijst, de Oostelijke Eilanden zijn overloopgebied voor de binnenstad (waar nu 250 personen gebruik van maken) en in de twee Kattenburgergarages, welke eigendom zijn van het stadsdeel, zijn veel parkeerplaatsen nog niet verhuurd.
Winkels en bedrijven De Eilandenboulevard huisvest een behoorlijk aantal winkels, café s, restaurants en bedrijven, die in meer of mindere mate te lijden hebben van de weinig aantrekkelijke inrichting van de straat. Momenteel is er weinig ruimte voor uitstallingen of terrassen. Daarnaast zijn er nog al wat leegstaande winkels en bedrijfspanden en zijn diverse winkel- of bedrijfspanden in het verleden omgezet in woonruimte. De aanwezige ventweg wordt veel gebruikt voor laden- en lossen en parkeren door ondernemers en hun klanten. Ook zijn het Werkteater en het Werkspoormuseum aan de Oostenburgergracht gevestigd.
Winkel aan de Wittenburgergracht
Water De Nieuwe Vaart verbindt het Oosterdok met de Cruquiusvaart. Er bevinden zich vier bruggen over de Nieuwe Vaart. Aan de westzijde bevindt zich de brug bij het Scheepvaartmuseum, de Kattenburgerbrug, halverwege de brug annex sluis naar de Plantage (De Pelikaan) en aan de oostzijde de Dageraadsbrug met de naastliggende spoorbrug S 50. Het oostelijk deel van de Nieuwe Vaart, tussen de sluis en de Dageraadsbrug vormt een belangrijk onderdeel van het zogenaamde kritische gebied voor de waterdoorstroming
12
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
welke onder de verantwoordelijkheid van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi, Vecht valt (van Waternet). De Nieuwe Vaart is door twee duikers met de achterliggende vaarten verbonden. De Parelduiker met de Kattenburgervaart en de Oesjesduiker met de Wittenburgervaart. In de Oesjesduiker bevindt zich een sluis, welke deel uit maakt van de hoogwaterkering. De Nieuwe Vaart maakt onderdeel uit van een route voor toeristisch vervoer over water: de Hidden Treasures Route van de Canal Hopper. Dit is een lijndienst.
Woonboten Over vrijwel de gehele lengte van de Eilandenboulevard liggen 31 woonboten in het water van de Nieuwe vaart. Zij belemmeren op verschillende manieren het uitzicht op het water: door de boten zelf, welke vaak meerlagen hoog zijn, en schuttingen en begroeiingen op het talud.
Woonboten in de Nieuwe Vaart
Kadewanden Er zijn drie verschillende kadewanden te onderscheiden. Aan het begin van de boulevard aan de kant van het Kattenburgerplein bestaat het uit een rechte walmuur. Daarna, nog voor de Parelduiker, gaat het over in een flauw talud. Aan het oostkant, voorbij de Oesjesduiker, ligt een steiler talud. De meeste delen van het basaltstenen talud zijn overgroeid en verkeren in matige conditie. Ter hoogte van Wittenburg is nog wel een gedeelte van het talud zichtbaar, dat op deze plek mooi en goed onderhouden is.
Begroeiing Aan de kade staan over het algemeen grote bomen, behalve op het gedeelte langs het Kattenburgerplein. De toestand van de bomen is over het algemeen goed. Ook staan er bomen langs de ventweg. De gemiddelde conditie en toekomstverwachting van de volwassen bomen zijn als redelijk beoordeeld. Enkele bomen dienen vervangen te worden
13
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
en enkele bomen dienen aan een nader onderzoek te worden onderworpen. De conditie van sommige bomen zal verbeteren als bij een herprofilering de ondergrondse groeiplaats wordt verbeterd. In ieder geval dient er bij diverse bomen veel zwaar hout te worden verwijderd door middel van snoeien.
Het openbare talud is over vrijwel de gehele lengte van 800 meter door het achterwegen blijven van onderhoud door de gemeente, dicht begroeid met middelhoge bomen en lage bosschages. Het talud is deels toegeëigend door de woonbootbewoners als voortuin en soms als parkeerplaats. De begroeiing biedt de woonbootbewoners afscherming naar de straat.
Zuidoever, inclusief werven Koning William en t Kromhout De Eilandenboulevard ligt aan de noordoever van de Nieuwe Vaart. Aanpassing van de zuidoever kan een bijdrage leveren aan de ambities voor de Eilandenboulevard. Op dit moment is het aanzicht op de zuidoever niet al te fraai, zijn er weinig aantrekkelijke en aantrekkende functies op de zuidoever gelegen en is het weinig interessant voor bezoekers van de Eilandenboulevard om via de Pelikaanbrug de zuidkant te bezoeken.
Werf 't Kromhout, gezien vanaf de Oesjesduiker
De belangrijkste interessante functies aan de zuidzijde met potentie zijn de historische scheepswerven t Kromhout en Koning William. Werf Koning William is sinds 1970 weer geheel als scheepswerf in bedrijf. De werf onderhoudt en repareert alle soorten vaartuigen van grachtenbootjes (deze worden door middel van een mobiele kraan op de kant gehesen) tot sleepboten en woonarken. Schepen tot 45 meter kunnen op de helling worden getrokken voor werkzaamheden als schoonmaken, teren en ontroesten.
Werf t Kromhout, welke in eigendom van Stadsherstel NV is, is bekend geworden door haar legendarische kromhoutmotoren. De Westkap en Oosthal, beide industriële
14
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
rijksmonumenten, zijn gebouwd rond 1880. In 1967 zijn de scheepsactiviteiten beëindigd. Dankzij een grote bijdrage van het Prins Bernhard Fonds kon in 1975 de werf nieuw leven worden ingeblazen. De Westkap is nog steeds in gebruik als scheepswerf en is omgeven door (oude) schepen. De Oosthal is voor een deel ingericht met de museumcollectie van t Kromhout. De mogelijkheden van museumbezoek zijn beperkt tot een of twee dagen per week, bij voorkeur op afspraak. De exploitatie van de Oosthal leunt hoofdzakelijk op verhuur voor recepties, presentaties en vergaderingen.
Spoorbrug S 50 Vlak voor de Dageraadsbrug ligt een ongebruikte spoorbrug, eigendom van de Nederlandse Spoorwegen (NS). Spoorbrug S 50 verbond vanaf de tweede helft van de jaren 30 van de vorige eeuw de (doodlopende) emplacementen aan de Plantage Doklaan en de Hoogte Kadijk met het rangeerterrein op de huidige Funen en de spoordijk tussen het Centraal Station en station Muiderpoort. Op het moment van aanleg werden deze twee emplacementen al weinig meer gebruikt.
Spoorbrug S 50
De staat van onderhoud van deze spoorbrug is zeer slecht. De brug bestaat in feite uit twee onderdelen die halverwege steunen op een brede pijler. De pijler is dermate breed dat deze de stroming van het water in dit zogenaamde kritische gebied belemmert.
De brug staat bij Bureau Monumenten en Archeologie niet bekend als monument. De NS heeft plannen om de spoorbrug en het naastliggende Texacoterrein, dat ook in hun bezit is, van de hand te gaan doen.
Kattenburgerplein Het driehoekige Kattenburgerplein aan de westzijde van de boulevard is het enige plein van belang aan de 800 meter lange boulevard en geldt als belangrijke toegangspoort naar
15
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
de Oostelijke Binnenstad. Aan de noordoostzijde van het plein bevindt zich een rij monumentale gevels met daarachter studentenwoningen. Aan de noordwestzijde wordt het plein afgesloten van het Oosterdok met het karakteristieke gebouw van het Scheepvaartmuseum. Dit museum is de belangrijkste toeristische trekker van de boulevard.
Het Scheepvaartmuseum heeft recent een grootscheepse verbouwing van het gebouw aan het Kattenburgerplein 1 afgerond. In oktober vond de heropening plaats. Tot het moment van de verbouwing ontving het museum jaarlijks zo n 200.000 bezoekers. Naar verwachting zal dit na de verbouwing oplopen tot ca. 250.000 en op termijn doorgroeien naar 300.000.
Kattenburgerplein
Het Kattenburgerplein is op dit moment vooral een verkeersknooppunt waar in het verleden met name is gekeken naar de doorstroming van het autoverkeer. Voetgangers en fietsers die naar het museum gaan moeten omlopen of gevaarlijke capriolen uithalen om het museum te bereiken. Dit geldt met name voor voetgangers en fietsers die vanuit de binnenstad aan de zuidzijde van de Prins Hendrikkade lopen en fietsen. De talloze her en der gestalde fietsen voor de hoofdentree vormen geen fraaie entree tot het museum.
Door de nadruk op deze verkeersfunctie heeft het Kattenburgerplein nauwelijks het karakter van een plein. Het plein ontbeert een achterliggende visie en is meer een verzameling van verkeersdomeinen en restruimten.
De zichtbaarheid van het prachtige rijksmonument en de herkenbaarheid dat hier het Scheepvaartmuseum is gevestigd laten te wensen over. Vanaf de Kattenburgergracht heb je door de veelheid aan grote bomen op het middenplein en voor het museum zelf
16
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
nauwelijks zicht op het museum. Vanaf de waterzijde (Oosterdok) is te zien hoe mooi het gebouw is en hoe fraai het s avonds wordt aangelicht.
Er is nu weinig verband tussen het Scheepvaartmuseum en het onverharde plein aan de overzijde, behalve het neergelegde anker en een ander kunstwerk met een zeker maritiem karakter. Daardoor heeft het plein eigenlijk met niemand iets: niet met het museum, niet met de studentenwoningen en niet met het doorgaande verkeer. Wel is er een jeu de boulesveldje aangelegd, waar weinig gebruik van wordt gemaakt.
Oostenburgerpleintje / hoek Czaar Peterstraat Het enige andere plein aan de boulevard betreft het Oostenburgerpleintje aan het einde bij de Czaar Peterstraat. Ook dit plein is driehoekig van formaat, is betegeld, heeft enkele bankjes en fietsnietjes en richt zich met zijn functies op de Czaar Peterstraat. Het plein is veel kleiner dan het Kattenburgerplein en weinig karakteristiek. Wel staat er een veelkleurig kunstwerk.
Oostenburgerpleintje
Activiteitenconcentratie Het leven van de buurt speelt zich voornamelijk op de eilanden af en niet op de boulevard. Wittenburg heeft de grootste activiteitenconcentratie voor bewoners, mede door de functies op het eiland, zoals scholen, de Oosterkerk met zijn buurtfuncties en de grote, openbare ruimte van het Wittenburgerplein. Op Oostenburg bevinden zich, net als vroeger, veel economische functies. In toenemende mate zal dit het werkeiland worden. Op de Eilandenboulevard komen de bewoners om een boodschap te doen, naar een café of restaurant te gaan of wanneer men van het eiland af gaat of naar huis komt. De openbare ruimte biedt nauwelijks verblijfsfuncties.
17 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Conclusie analyse 1 De huidige Eilandenboulevard lijkt een opzichzelfstaande structuur te zijn. Er is weinig relatie tussen het water van de Nieuwe Vaart, de boulevard en de achterliggende eilanden. 2 De drie achterliggende eilanden hebben elk een eigen karakter. 3 De Eilandenboulevard is ingericht als doorgaande verkeersader. 4 Toerisme is slechts beperkt aanwezig. 5 De winkels en bedrijven op de boulevard hebben in meer of mindere mate te lijden van de weinig aantrekkelijke inrichting van de straat. 6 Door het ontbreken van zicht op de Nieuwe Vaart, ontbreekt er een relatie tussen de boulevard en het water. 7 Door het grootschalige en lineaire karakter van de Eilandenboulevard wordt deze ervaren als een tunnel van 800 meter lang. Het zicht concentreert zich op de lengterichting van de boulevard. Dit wordt versterkt door de twee bomenrijen, de begroeiing op het talud, de woonboten en het langsparkeren. 8 Door diverse (historische) ontwikkelingen aan de oostzijde van Amsterdam komt de oostelijke binnenstad steeds centraler in Amsterdam te liggen. Het draagvlak voor het herbergen van functies wordt hier dan ook steeds groter. 9 De zuidoever van de Nieuwe Vaart heeft vanaf de Eilandenboulevard een tamelijk armoedige uitstraling en nodigt daarom weinig uit tot bezoek vanaf de boulevard.
18 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
4 Visie Eilandenboulevard
Het dagelijks bestuur heeft de wens om de Eilandenboulevard om te vormen van een tamelijk geïsoleerde doorgangsroute voor autoverkeer tot een aantrekkelijk verblijfsgebied in de oostelijke binnenstad. Een gebied waar niet alleen de bewoners graag willen verblijven, maar ook als prettige wandelroute voor toeristen uit de binnenstad gaat fungeren. De boulevard moet als belangrijke toegangsader veel meer dan nu toeristen uitnodigen attracties in de oostelijke binnenstad en Zeeburg te bezoeken. Daarnaast moeten ook de boulevard zelf en de drie achterliggende eilanden hier economisch van gaan profiteren. Om dit te bereiken zal er een flinke inspanning moeten worden verricht en de nodige financiële bronnen moeten worden aangeboord. Het dagelijks bestuur wil deze uitdaging aan gaan en ziet aan de horizon een kwaliteitsbeeld van maaiveld, water, groen en gevels dat van een totaal andere orde is dan nu.
Zo moet de openbare ruimte aantrekkelijker worden ingericht van gevel tot walmuur (en water), dienen de monumentale bomen behouden te blijven, moet de Eilandenboulevard minder het karakter van een doorgangsroute voor auto s krijgen, maar meer het karakter krijgen van een verblijfsgebied voor bewoners en bezoekers met recreatieplekken aan het water, moet het zicht op het water van de Nieuwe Vaart worden hersteld en dienen de oevers van de drie eilanden aan de Nieuwe Vaart elk een eigen karakter te krijgen.
Daarbij mogen de ambities voor de Eilandenboulevard niet los worden gezien van de andere ontwikkelingen in de oostelijke binnenstad op het gebied van economische stimulatie en bevordering van toerisme. In hoofdstuk 2 werd hieraan uitgebreid gerefereerd. Hier kunnen nog aan worden toegevoegd: een betere bereikbaarheid van de oostelijke eilanden over het water en de wens om Oostenburg een betere ontsluiting op de Eilandenboulevard via de Oostenburgervoorstraat te geven.
Deze ontwikkelingen zullen de nodige werkgelegenheid bieden in nieuwe winkels, bedrijven, horeca en toeristische locaties aan de Eilandenboulevard. In dit kader is eind 2011 het straatmanagement voor de Czaar Peterbuurt en de ondernemersvereniging van de Czaar Peterbuurt uitgebreid met de Eilandenboulevard en het achterliggende gebied. In de Czaar Peterbuurt heeft de straatmanager haar waarde al meer dan bewezen en het dagelijks bestuur is er van overtuigd dat beide straten elkaar in de toekomst zullen gaan versterken.
In dit kader mogen ook de ambities voor en ontwikkelingen aan de andere zijde van de Nieuwe Vaart niet onvermeld blijven. Het dagelijks bestuur ziet graag dat deze zijde van de Nieuwe Vaart een meer nautisch karakter krijgt en een prettiger aanzicht. Een kans doet zich voor bij Werf t Kromhout. Recentelijk is de exploitatie van de werf in andere handen overgaan en wordt er weer volop onderhoud aan (historische) schepen
19 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
verricht. Daarnaast ontwikkelt de exploitant / huurder een visie waarin enerzijds de werffunctie wordt uitgebouwd en verbeterd en anderzijds de werf een meer traditioneel, nautisch karakter krijgt. Ook zijn er plannen van Stadsherstel om het museum nieuw leven in te blazen en uit te breiden met gerelateerde functies als horeca. Met de revitalisering van t Kromhout zijn tussen de acht en twaalf nieuwe arbeidsplaatsen gemoeid.
In het nu volgende worden allereerst de zeven basisingrediënten genoemd die nodig zijn om de ambitie voor de Eilandenboulevard handen en voeten te geven. Daarna worden enkele onderdelen (functies) apart besproken, te weten de oever, de ruimte tussen de gevel en de walmuur, en overige waterwerken. Tenslotte zullen per boulevardgedeelte nog aanvullende opmerkingen worden gemaakt.
20
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
5 Uitwerking van de visie
5.1 Algemene uitgangspunten
De zeven basisingrediënten om de Eilandenboulevard e.o. aan te passen zijn als volgt: 1 Het contact tussen de Eilandenboulevard en de Nieuwe Vaart dient te worden hersteld. De visuele kwaliteit van zowel het water als de karakteristieke overzijde dient gebruikt te worden. Hiervoor is het wenselijk de dichte begroeiing en illegale bebouwing op de oever sterk terug te brengen en de woonboten te herschikken. Het bieden van privacy, veiligheid en groencompensatie voor woonbootbewoners heeft speciale aandacht. Behoud van de grote bomen langs de boulevard is uitgangspunt.
Dichte begroeiing langs de Nieuwe Vaart
2 De verhoudingen van de diverse verkeersfuncties op de Eilandenboulevard dient herbepaald te worden en er dienen maatregelen te komen om de snelheid van het autoverkeer te verlagen. Hiervoor is nodig: Versmallen van de rijweg Opheffen van de aparte bushaltehavens Opheffen van de ventweg, dit zorgt (in combinatie met het parkeervrij maken van de twee duikers) voor een vermindering van het aantal parkeerplaatsen op straat van ca. 160 naar ca. 115 (zie ook paragraaf 7.1). Als compensatie dienen er voldoende nieuwe laad- en losplekken te komen.
21
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Aanleggen van verkeersdrempels of plateaus Meer ruimte voor voetgangers en terrassen in een beter herkenbare winkelplint Stimulering van functies en winkels in deze winkelplint Het geven van een centrale rol aan voetgangers en fietsers Het creëren van een betere aansluiting met toeristische routes
3 De drie gedeelten van de Eilandenboulevard (Kattenburgergracht, Wittenburgergracht en Oostenburgergracht) moeten beter van elkaar te onderscheiden zijn door zichtbaarheid, diversiteit en schaalverkleining. Onderdeel hiervan vormt het parkeervrij maken van de twee duikers. De oevers van de drie eilanden aan de Nieuwe Vaart dienen elk een eigen karakter te krijgen.
4 De aanwezigheid van twee belangrijke monumenten aan de Eilandenboulevard, de Oosterkerk en het Scheepvaartmuseum, dienen door de beoogde herprofilering extra geaccentueerd te worden, zoals zicht op de gevel, speciale illuminatie en bijzondere bestrating.
Oosterkerk (1789, J. Bulthuis; bron: Collectie Atlas Dreesman)
5 De kwaliteitsverbetering van de Eilandenboulevard moet bijdragen aan de economische ontwikkeling van de boulevard zelf en de achterliggende gebieden, in het bijzonder het Oostenburgereiland. Het doorvaarbaar maken van Oesjesduiker is hierbij een belangrijk aspect.
22
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
6 Ook aanpassing van de zuidoever van de Nieuwe Vaart kan een bijdrage leveren aan de ambities voor de Eilandenboulevard.
7 De doorstroming in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart dient waar mogelijk verbeterd te worden en mag in ieder geval niet verslechteren.
De zeven basisingrediënten worden vertaald in de verschillende onderdelen waaruit de Eilandenboulevard bestaat (paragraaf 5.2 tot en met 5.6).
5.2 Uitgangspunten voor de inrichting van de oever van de Nieuwe Vaart
De oever van de Eilandenboulevard is net zo lang als de boulevard zelf, ca. 800 meter. In hoofdstuk 3 (kadewanden) werd ingegaan op de huidige vorm van de kademuur en de invulling van de ruimte tussen de kademuur en het water, waar veelal een basaltstenen talud is gelegen.
Het dagelijks bestuur wil de westzijde van de Nieuwe Vaart ter hoogte van de Kattenburgergracht en het Kattenburgerplein een overwegend maritiem karakter geven, vanwege het verleden van Kattenburg en de ligging tegenover het Scheepvaartmuseum. Daartoe wordt er aan de overzijde van de vaart, aan het parkeerterrein voor de gemeentelijke Dienst IVV, ruimte gemaakt om een groter, historisch schip aan te meren. Het schip kan onderdeel zijn van een openluchttentoonstelling van het Scheepvaartmuseum.
Kattenburgergracht, op de voorgrond, gezien vanaf de Oosterkerk (1856, A. Scheerboom; bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam)
De oever van de Wittenburgergracht (en het gebied voor de Oosterkerk) krijgt in de visie van het dagelijks bestuur een overwegend recreatief karakter. Om dit te bereiken zou een gedeelte van de huidige oever veranderd moeten worden in een watertrap die diverse recreatieve functies kan hebben. Op de plaats van de watertrap komen in de toekomst geen woonboten meer te liggen.
De Oostenburgergracht krijgt in de visie van het dagelijks bestuur een overwegend groen- en woonkarakter.
23
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Een belangrijke vraag was wat de woonbootbewoners zouden vinden van het verdwijnen van de dichte begroeiing op het openbare talud. Zagen zij dit als verlies van groen, omdat zij bijvoorbeeld hechten aan een stukje natuur of omdat zij willen tuinieren, of ervaren zij dit meer als verlies van veiligheid of privacy? Vanaf het trottoir zal er immers straks niet alleen meer zicht op het water, maar ook op de boten komen. Dit soort vragen zijn een onderdeel geweest in het proces dat geleid heeft tot de genoemde uitgangspunten en ontwikkelde referentiebeelden.
Referentiebeelden Op elk gedeelte van de Eilandenboulevard kan de oever op een diverse manieren worden uitgewerkt met in acht neming van de zeven genoemde uitgangspunten. Wel heeft dit beperkingen door de richtlijnen van het Hoogheemraadschap, zoals die voor het waterkritische gebied en de doorvaartbreedte. Belangrijke aspecten voor het dagelijks bestuur bij het ontwikkelen van referentiebeelden zijn: zo veel mogelijk behoud van ligplaatsen van woonboten, aanbrengen van nieuw groen, aandacht voor privacy voor de woonbootbewoners en de financiële mogelijkheden. Voor het voeren van een goede discussie toont het dagelijks bestuur enkele mogelijke uitwerkingen c.q. referentiebeelden voor een nieuwe inrichting van de oever van de Nieuwe Vaart (bijlage 2 en 3). Het dagelijks bestuur wil met deze referentiebeelden op een aansprekende wijze invulling aan de uitgangspunten geven. Andere mogelijkheden worden bij het opstellen van het Masterplan onderzocht. Met nadruk wordt gesteld dat het niet de referentiebeelden zijn die worden vastgesteld, maar de beschreven uitgangspunten.
De referentiebeelden schetsen een situatie waarbij: het talud van de Kattenburgergracht behouden blijft en wordt hersteld en plaats biedt aan ca. negen tot tien woonschepen, welke op verschillende manieren kunnen worden geplaatst; tussen de woonschepen en/of tussen de woonboten en het talud wordt groen aangelegd, waarbij te denken valt aan de ecologische drijvende tuinen van Jasper Grootveld, met onder andere veel waterplanten het talud aan de Wittenburgergracht tussen de Parelduiker en de Oosterkerk behouden blijft en wordt hersteld, een groene inrichting krijgt en plaats biedt aan drie tot vier woonschepen in langsligging het talud van de Wittenburgergracht tegenover de Oosterkerk wordt vervangen door een recreatieve watertrap het talud vanaf de Pelikaanbrug tot aan de Oesjesduiker behouden blijft en wordt hersteld, een groene inrichting krijgt en plaats biedt aan drie woonboten ook het gehele talud aan de Oostenburgergracht behouden blijft en wordt hersteld, een groene inrichting krijgt en plaats biedt aan ca. 14 woonboten.
Met het geschetste referentiebeeld worden de volgende positieve resultaten bereikt: Meer zicht op het water over vrijwel de gehele lengte van de Nieuwe Vaart door het verdwijnen van het groen en bouwsels op het talud en door een grotere afstand tussen de woonboten Grote delen van het karakteristieke basaltstenen talud worden gerestaureerd en weer zichtbaar
24
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Er zijn mogelijkheden laag groen terug te brengen aan de voet van het talud als compensatie voor het snoeien van het aanwezige zelf aangelegde c.q. spontaan ontstane groen. Ook boven aan het talud op het trottoir kan een bredere groenstrook komen met lage beplanting. Deze strook kan worden onderbroken met zitbanken met zicht op straat en/of het water en kan ruimte vrijlaten voor het stallen van fietsen. Op de Kattenburgergracht, waar woonboten in een andere ligging komen te liggen, kan groen worden aangelegd tussen de woonboten onderling en/of tussen de woonboten en het talud.
Kritische kanttekeningen De combinatie van de wensen om een watertrap voor de Oosterkerk aan te leggen en meer zicht op het water van de Nieuwe Vaart en de twee achterliggende vaarten te krijgen door de woonboten verder uit elkaar te leggen, zorgen ervoor dat de woonboten vrijwel allemaal een nieuwe ligplaats moeten krijgen. Het is mogelijk met een juist uitgekiende herschikking alle woonboten een nieuwe plaats in de Nieuwe Vaart te kunnen geven, door een gedeelte van de boten in pianoligging te plaatsen en lage woonboten op goed gekozen locaties te herplaatsen, waardoor de ruimte tussen de woonboten beperkter zou kunnen blijven. Hierover gaat het stadsdeel intensief overleggen met de betrokkenen. Het zou echter kunnen zijn dat bepaalde inrichtingsvoorstellen met meer groen en meer zicht op het water, uiteindelijk de voorkeur krijgen. Dit kan met zich meebrengen dat er minder ruimte voor woonboten komt en dat er voor enkele boten ruimte buiten de Nieuwe Vaart gezocht zal moeten worden. Dit zal echter alleen op vrijwillige basis gebeuren, bijvoorbeeld wanneer woonbootbewoners een andere of grotere ligplaats wensen bij vervanging van hun boot. Alternatieve ligplaatsen moeten dan worden gezocht in de mogelijkheden die het Bestemmingsplan Water van de binnenstad straks biedt. De verschillen tussen de oevers van de eilanden aan de Nieuwe Vaart (maritiem, recreatief, woon/groen) worden niet optimaal gecreëerd, vergeleken met verdergaande (en kostbaarder) plannen. Het zicht op het water van de Nieuwe Vaart vanaf de brug bij het Scheepvaartmuseum wordt enigszins beperkt door de boten die in pianoligging of anderszins liggen. Het fraaie stenen talud dat ter hoogte van de Oosterkerk op Wittenburg voor een deel nog in goede staat verkeert, verdwijnt voor een watertrap.
5.3 Uitgangspunten voor de ruimte tussen de gevel en de walmuur ( de herprofilering )
5.3.1 Algemene richtlijnen herprofilering Het dagelijks bestuur stelt voor de volgende algemene richtlijnen mee te geven voor de verdere uitwerking van de plannen voor de herprofilering van de Eilandenboulevard: Aan beide zijden van de weg zal de ruimte voor voetgangers worden gemaximaliseerd. Aan de waterzijde resulteert dit in een breed trottoir met bankjes langs het water en aan de huizenzijde biedt dit mogelijkheid voor terrassen en uitstallingen. De rijbaan wordt versmald tot een tweebaansweg waar een vijftig kilometer regiem zal blijven gelden. Parkeren zal aan beide zijden van de weg plaatsvinden in de vorm van langsparkeren. Op een aantal locaties zal een verkeersplateau worden aangelegd, dat geschikt is voor bussen van het GVB. Deze plateaus bieden mogelijkheden voor oversteken en
25
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
het plaatsen van ondergrondse afvalvoorzieningen en mogelijkheden voor fietsparkeren op het belendende trottoir. De bussen van het GVB zullen halteren op de rijbaan. Voor de fietsers komt aan huizenzijde een vrij liggend fietspad voor tweerichtingsverkeer in rood asfalt; aan de waterzijde komt geen fietspad ten gunste van een breder trottoir voor voetganders. De meeste bomen zullen aan beide zijden van de straat worden gehandhaafd.
Naast de genoemde algemene richtlijnen stelt het dagelijks bestuur een aantal verbijzonderingen per deelgebied voor.
5.3.2 Kattenburgergracht en plein De Kattenburgergracht en het Kattenburgerplein liggen aan het Scheepvaartmuseum en krijgen in de visie van het dagelijks bestuur een overwegend maritiem karakter. Om die reden stelt het dagelijks bestuur de volgende verbijzondering voor om dit karakter te versterken: Aan de overzijde van de Nieuwe Vaart, wordt aan het parkeerterrein voor de gemeentelijke Dienst IVV, ruimte gemaakt om een groter historisch schip aan te meren. Door de ligging van het schip wordt een relatie met het Scheepvaartmuseum gelegd en kan het onderdeel zijn van een openluchttentoonstelling van het museum.
In de visie van het dagelijks bestuur zou het Kattenburgerplein, dat in het Handboek Inrichting Openbare Ruimte als bijzondere locatie is bestempeld, veel meer dan nu als onoverdekt buitenplein van het Scheepvaartmuseum moeten worden ervaren, als tegenhanger van het overdekte binnenplein van het museum. Hierdoor komt het museum meer aan het plein te liggen en wordt het beter herkenbaar. Daarvoor valt een aantal aanpassingen te overwegen: Het museum dient beter en veiliger bereikbaar te zijn vanaf het Kattenburgerplein. Daartoe werd onderzocht of het een optie is de kruising van de Kattenburgergracht en de Kattenburgerstraat naar het noorden te verplaatsen, zodat er ruimte komt voor een veilige oversteek van het Kattenburgerplein naar het Scheepvaartmuseum. De nieuwe kruising zal dan een haakse kruising worden in tegenstelling tot de huidige situatie. Een variant is de aanleg van een verkeersplein (rotonde). Hierbij zullen er geen verkeerslichten op het plein meer nodig zijn. Behalve een betere doorstroming, en lagere kosten, betekent dit ook een flinke reductie van het aantal verkeerspalen in deze omgeving. Voor beide varianten zullen op het Kattenburgerplein enkele bomen moeten verdwijnen. Bijlage 4 toont de twee voorkeursmodellen die beiden grotendeels aan alle gestelde eisen voldoen. In de Masterplanfase zal hierover een definitieve keuze gemaakt moeten worden. Het zicht op het museum vanaf de Kattenburgergracht dient te worden verbeterd. Hiervoor worden de mogelijkheden onderzocht om op eerste deel van de Kattenburgergracht enkele kleinere bomen naar elders te verplaatsen. Ook wordt gekeken naar de mogelijkheid om het aantal bomen op het Kattenburgerplein zelf en aan de voorzijde van het Scheepvaartmuseum te verminderen. Behalve een betere bereikbaarheid vanuit het Scheepvaartmuseum, dient het Kattenburgerplein ook zelf een meer nautisch karakter te krijgen. De huidige kunstvoorwerpen op het plein worden nog eens op hun waarde beoordeeld en er is mogelijk ruimte voor toevoegingen, zoals een beeld van een zeeheld uit het verleden of een mogelijkheid tot expositie door het museum in een transparante behuizing.
26
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bij de herprofilering van het deel van het Kattenburgerplein dat direct aan het museum grenst zal rekening gehouden worden met noodzakelijke functies voor het museum, zoals voldoende fietsparkeermogelijkheden (functioneel en mooi), laad- en losfaciliteiten en een aantrekkelijke looproute naar de hoofdingang met goede bewegwijzering. Het terugkeren van de jeu de boulesbaan wordt ter discussie gesteld.
5.3.3 De Wittenburgergracht De Wittenburgergracht krijgt in de visie van het dagelijks bestuur een overwegend recreatief karakter. Om die reden stelt het dagelijks bestuur de volgende verbijzonderingen voor om dit karakter te versterken: Een watertrap ter hoogte van de Oosterkerk, wellicht met een klein podium, maakt een relatie met het water. De trappen zouden tevens kunnen dienen als tribune voor roei-evenementen, een concert vanaf het water, de Canal Parade tijdens de jaarlijkse Gay Pride, kleine buurtoptredens, voorstellingen of gewoon om van het water te genieten. Onder aan de trappen is plaats om pleziervaartuigen en de vergunde passagiersvaart kortdurend aan te leggen. Voor doorgaande fietsers en wandelaars geeft deze structuur een zeer open zicht op het water.
Oosterkerk, verscholen achter de bomen (bron: Atlas Amsterdam)
5.3.4 Het Oosterkerkplein Halverwege de Wittenburgergracht wordt een nieuw plein gecreëerd, het Oosterkerkplein. Hiervoor valt een aantal uitwerkingmogelijkheden te overwegen: Het plein loopt van de gevel van de Oosterkerk tot aan het water en van de Grote Wittenburgerstraat tot de Kleine Wittenburgerstraat en kan een afwijkende bestrating krijgen, zoals oude Damkeitjes. Het is wenselijk dat het gehele plein op een plateau komt te liggen. Hierdoor hebben alle verkeersdeelnemers het gevoel op een speciale locatie te komen, hier als het ware te gast te zijn. Voor de auto s zal dit een snelheidsremmend effect hebben. Voetgangers worden uitgenodigd op deze plaats over te steken naar de zone aan de waterkant. Door de aanleg van het plein valt te overwegen om de zijde van de Oosterkerk die nu wordt gebruikt en beleefd als achterzijde, weer te positioneren als voorzijde.
27
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Gekeken moet worden of de aanwezige kramen een betere locatie in de buurt kunnen krijgen in plaats van tegen de monumentale kerk aan. Bekeken moet worden of de verkeersregelinstallaties in de nieuwe situatie gehandhaafd dienen te worden.
5.3.5 De Oostenburgergracht De Oostenburgergracht krijgt in de visie van het dagelijks bestuur een overwegend groen- en woonkarakter. Op dit deel van de boulevard treden geen nadere verbijzonderingen op ten opzichte van de algemene uitgangspunten.
5.3.6 Het Oostenburgerpleintje / hoek Czaar Peterstraat Het Oostenburgerplein nabij de hoek met de Czaar Peterstraat moet een aantrekkelijk buurtpleintje worden. Wenselijk daarbij zijn: Aantrekkelijke bestrating en verlichting. Het creëren van een betere relatie met de Eilandenboulevard. Mogelijkheden voor een terras.
Voor het voeren van een goede discussie toont het dagelijks bestuur enkele mogelijke uitwerkingen c.q. referentiebeelden voor de herprofilering van de Eilandenboulevard (bijlage 5). Het dagelijks bestuur wil met deze referentiebeelden op een aansprekende wijze invulling aan de uitgangspunten geven. Andere mogelijkheden worden bij het opstellen van het Masterplan onderzocht. Met nadruk wordt gesteld dat het niet de referentiebeelden zijn die worden vastgesteld, maar de beschreven uitgangspunten.
5.4 Uitgangspunten voor aanpak van de Oesjesduiker
5.4.1 Ambitie Om de Oostelijke Binnenstad ook nautisch meer bij het Centrum te betrekken vindt het dagelijks bestuur het wenselijk dat de vaarmogelijkheden in dit gebied worden uitgebreid. Vooral voor de economische, toeristische en culturele ontwikkeling van Wittenburg en het Oostenburgereiland is het van belang dat scheepvaartverkeer mogelijk is tussen de Nieuwe Vaart en Wittenburgergracht. Op dit moment kunnen alleen kleinere bootjes en sloepen gebruikmaken van deze zogenoemde Oesjesduiker en de daarachter liggende sluis. Het dagelijks bestuur acht het van belang dat ook de vergunde passagiersvaart, waaronder rondvaartboten, de eilanden via de Nieuwe Vaart kan bereiken. Ook kunnen hierdoor de traditionele rondvaartroutes worden uitgebreid.
5.4.2 Aanpak Onderzocht is of de Oesjesduiker op relatief eenvoudige wijze geschikt gemaakt zou kunnen worden voor standaard rondvaartboten, zodat de Wittenburgervaart beter wordt ontsloten voor toeristisch verkeer. Ook pleziervaartuigen zouden op deze manier een nieuwe vaarroute kunnen benutten. Dit bleek helaas niet het geval, onder andere omdat de doorvaarthoogte van de duiker met 1,75 m. te laag is. Een standaard rondvaartboot steekt ca. 1.90 meter boven het water uit. Naast het feit dat de doorvaarthoogte te beperkt is, kan de rondvaartboot ook de knik van 14 graden in de duiker niet maken.
28
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Om de doorvaart voor rondvaartboten (en pleziervaartuigen) mogelijk te maken zal de brug moeten worden vervangen door een hoger exemplaar. Tevens zal de brug dan in het verlengde van de daarachter liggende sluis moeten komen te liggen, zodat een rechte doorvaart voor de rondvaarboot mogelijk wordt. Naast de verhoging en verlegging van de Oesjesduiker zal ook de daarachter liggende sluis, die onderdeel van de hoogwaterkering is, aangepast moeten worden. De sluis werd rond 1907 gebouwd als enkelvoudige sluis met puntdeuren aan de zijkanten. In 1940 werden hieraan nog twee deuren toegevoegd om het water in beide richtingen te kunnen beïnvloeden. In 1970 werden de vier puntdeuren vervangen door één toldeur in het midden van de sluis. Deze toldeur is nog aanwezig en belemmert door zijn ligging midden in de doorvaart het grotere scheepvaartverkeer. Op basis van archieftekeningen en inspectie lijkt het goed mogelijk de toldeur weer te vervangen door vier puntdeuren, waarmee de sluis wordt teruggebracht in de situatie van 1940.
Oesjesduiker, gezien vanaf de Wittenburgervaart (1958, Rinus Knopper; bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam)
In de visie van het dagelijks bestuur is het wenselijk in te zetten op zowel de verhoging van de Oesjesduiker als aanpassing van de daarachterliggende sluis. Met relatief weinig financiële middelen, kan een tamelijk groot gebied aan de bestaande nautische vaarroutes voor rondvaartboten (en andere grotere passagiersschepen) worden toegevoegd. Het dagelijks bestuur acht dit van wezenlijk belang voor de economische, toeristische en culturele ontwikkeling van de oostelijke binnenstad en in het bijzonder van het Oostenburgereiland.
29 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
5.5 Uitgangspunten voor de zuidoever van de Nieuwe Vaart
Zoals gesteld kan ook aanpassing van de zuidoever van de Nieuwe Vaart een bijdrage leveren aan de ambities voor en de Eilandenboulevard, naast het al eerder genoemde aanmeren van een groter historisch schip aan het parkeerterrein voor de gemeentelijke Dienst IVV. Te denken valt aan maatregelen die zorgen voor een mooier uitzicht vanaf de boulevard en het creëren van nieuwe en het versterken van bestaande functies aan de zuidoever. Het laatste kan zorgen voor extra bezoek aan de Eilandenboulevard en het interessant maken voor bezoekers aan de Eilandenboulevard om via de Pelikaanbrug de zuidkant te bezoeken.
Een mooier uitzicht kan worden bereikt door ingrepen in de bebouwing en gevels. Hiertoe bestaat echter geen directe functionele aanleiding, waardoor dergelijke ingrepen financieel moeilijk zijn te realiseren. Het toevoegen van groen tegen gevels en op de oever biedt wel mogelijkheden om het uitzicht aantrekkelijker te maken. Bij de woonblokken kunnen geveltuinen worden aangelegd en kan tegen de gevels klimgroen worden aangebracht. Op verschillende plaatsen op de oever kunnen extra bomen worden geplant. Daar waar onvoldoende ondergrondse ruimte is om bomen te planten, kunnen bomen in bakken worden geplaatst. Naar al deze mogelijkheden doet het stadsdeel op dit moment onderzoek in het kader van het groenbeleid. Voor de financiering van groenplannen voor de zuidoever zal een beroep worden gedaan op het groenfonds van het stadsdeel.
5.5.1 Werf t Kromhout Stadsherstel Amsterdam N.V. en de nieuwe exploitant hebben ambitieuze plannen in ontwikkeling om de werf en het museum te revitaliseren. De ambitie is de werf- en museumactiviteiten uit te breiden en nieuwe functies toe te voegen, waaronder horeca. Met de revitalisering zijn tussen acht en twaalf nieuwe arbeidsplaatsen gemoeid.
Het dagelijks bestuur is enthousiast over de plannen van Stadsherstel en de nieuwe exploitant en wil in principe meewerken aan een eventueel noodzakelijke aanpassing van het bestemmingsplan en steun geven bij het doorlopen van (vergunning)procedures. De plannen voor Werf t Kromhout dragen bij aan het realiseren van de ambities voor de Eilandenboulevard. Het totale gebied wordt aantrekkelijker om te bezoeken en er (langer) te verblijven en dit draagt bij aan het stimuleren van de locale economie. Naast dit algemene effect zorgen de plannen voor t Kromhout dus ook voor extra werkgelegenheid bij de werf zelf.
Tenslotte liggen voor t Kromhout in de Nieuwe Vaart steigers. Deze zijn in niet al te beste staat en vormen door hun huidige constructie en ligging een probleem voor de doorstroming van het water. In paragraaf 5.6.3 wordt hier nader op ingegaan.
5.6 Uitgangspunten verbetering doorstroming in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart
Een van de algemene uitgangspunten voor de kwaliteitsverbetering van de Eilandenboulevard is een verbetering van de doorstroming in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart. Dit betreft een oude en belangrijke wens van het
30
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht (Waternet). Het dagelijks bestuur is een samenwerking gestart met het Hoogheemraadschap en stadsdeel Oost om gezamenlijk te kijken naar de mogelijkheden om de doorstroming van het water in het waterkritisch gebied te verbeteren.
Verbeteringen in de doorstroming zijn te bereiken door aanpassingen van de spoorbrug, welke met een brede middenpijler nu nog midden in de Nieuwe Vaart staat, van de oever en/of ligging van de woonschepen en van de ligging van steigers aan de zuidelijke oever van de Nieuwe Vaart.
Dageraadsbrug en spoorbrug S 50 (1937; bron: Collectie Stadsarchief Amsterdam: foto-afdrukken)
5.6.1 Spoorbrug S 50 Het dagelijks bestuur stelt voor de Nederlandse Spoorwegen te verzoeken om de spoorbrug te slopen. Weliswaar verwijst de brug uit de tweede helft van de jaren 30 van de vorige eeuw naar het haven- en spoorverleden van de stad, maar de brug heeft maar kort gefunctioneerd, wordt als niet-monumentaal beoordeeld, zorgt voor een rommelig beeld aan de oostzijde van de boulevard en tenslotte zijn er hoge kosten verbonden aan andere scenario s. In bijlage 6 wordt deze keuze toegelicht.
5.6.2 Oever en/ of ligging woonschepen Langs verreweg het grootste deel van de oever bevindt zich een aflopend talud. Dit talud varieert in de steilheid van de helling en is op de meeste plaatsen belegd met basaltkeien. Op sommige plaatsen is dit stenen talud zichtbaar en goed onderhouden, op de meeste plaatsen is het echter overwoekerd door gras, lage bosschages en middelgrote bomen en maakt het onderdeel uit van de (illegaal) verworden tuinen van de woonbootbewoners.
31 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Het zou mogelijk zijn het schuin aflopende talud te vervangen door een rechte kademuur ter hoogte van waar nu de schuttingen langs het trottoir staan. Dit levert ca. zes meter extra water op. De winst voor de doorstroming is echter beperkt, daar deze slechts in mindere mate wordt bepaald door de opvangcapaciteit van de Nieuwe Vaart, maar des te meer door belemmeringen in het water, zoals de in de vorige paragraaf besproken pijler van de spoorbrug.
Daarnaast is het afgraven van het talud en het aanbrengen van een rechte walmuur een zeer dure operatie van vele miljoenen euro s, terwijl er ook argumenten zijn het stenen talud te behouden vanuit historische en aangezichtsredenen.
Wel is het wenselijk en mogelijk de woonboten meer uit elkaar te plaatsen in het waterkritische gebied. Dit zal niet alleen het zicht op het water vanaf de wal verbeteren, maar ook in beperkte mate de doorstroming van het water.
Het dagelijks bestuur stelt voor het talud zoveel mogelijk intact te laten, behalve tegenover de Oosterkerk (watertrap). Waar mogelijk komt er meer ruimte tussen de woonboten, maar vooral omwille van een beter zicht op het water.
5.6.3 Steigers aan de zuidoever van de Nieuwe vaart Voor Werf t Kromhout aan de zuidzijde van de Nieuwe Vaart liggen steigers. De steigers zijn in niet al te beste staat en vormen door hun huidige ligging een probleem voor de doorstroming. Door de steigers (deels) te vervangen en anders neer te leggen, kan de doorstroming worden verbeterd. Dit zal onderdeel uitmaken van een totaalplan voor de oever en het bijbehorende water van de werf. Vanwege de te verwachten positieve impuls op de economie van de revitalisering van Werf t Kromhout (zie onder andere hoofdstuk 4) is in de begroting voor de Eilandenboulevard een bijdrage opgenomen om de huidige steigers te helpen vervangen.
32
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
6 Samenvatting van uitgangspunten voor de ontwikkeling van de Eilandenboulevard
Het dagelijks bestuur heeft de wens om de Eilandenboulevard om te vormen van een tamelijk geïsoleerde doorgangsroute voor autoverkeer tot een aantrekkelijker verblijfsgebied in de oostelijke binnenstad. Een gebied waar niet alleen de bewoners graag willen verblijven, maar ook als prettige wandelroute voor toeristen uit de binnenstad gaat fungeren. De boulevard moet als belangrijke toegangsader veel meer dan nu toeristen uitnodigen attracties in de oostelijke binnenstad en Zeeburg te bezoeken. Daarnaast moeten ook de boulevard zelf en de drie achterliggende eilanden hier economisch van gaan profiteren.
De zeven basisingrediënten om de Eilandenboulevard e.o. aan te passen zijn als volgt: 1 Het contact tussen de Eilandenboulevard en het water van de Nieuwe Vaart dient te worden hersteld. 2 De verhoudingen van de diverse verkeersfuncties op de Eilandenboulevard dient herbepaald te worden en er dienen maatregelen te komen om de snelheid van het autoverkeer te verlagen. 3 De drie gedeelten van de Eilandenboulevard (Kattenburgergracht, Wittenburgergracht en Oostenburgergracht) moeten beter van elkaar te onderscheiden zijn door zichtbaarheid, diversiteit en schaalverkleining. Onderdeel hiervan vormt het parkeervrij maken van de twee duikers naar de Katten- en Wittenburgervaart. De oevers van de drie eilanden aan de Nieuwe Vaart dienen elk een eigen karakter te krijgen. 4 De omgeving van de Oosterkerk en het Scheepvaartmuseum dienen bij de herprofilering een prominente plek in de openbare ruimte te krijgen, welke recht doet aan hun historische en huidige functie. 5 De aanpak van de Eilandenboulevard dient een positief effect te hebben op de economische ontwikkeling van de boulevard zelf en achterliggende gebieden, in het bijzonder het Oostenburgereiland. 6 De aanpassing van de zuidoever van de Nieuwe Vaart kan een bijdrage leveren aan de ambities voor de Eilandenboulevard. 7 De doorstroming in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart dient waar mogelijk verbeterd te worden en mag zeker niet verslechteren.
De zeven basisingrediënten worden vertaald in de verschillende onderdelen waaruit de Eilandenboulevard bestaat:
Karakter Het dagelijks bestuur wil de westzijde van de Nieuwe Vaart ter hoogte van de Kattenburgergracht en het Kattenburgerplein een overwegend maritiem karakter, de
33
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Wittenburgergracht een overwegend recreatief karakter en de Oostenburgergracht een overwegend woon- en groenkarakter geven.
Oever Het dagelijks bestuur wil bereiken dat er meer zicht op het water komt, het talud wordt ontdaan van de dichte begroeiing en illegale bouwsels, dat er nieuw groen voor terugkomt als compensatie en er op bescheiden schaal invulling wordt gegeven aan de beoogde karakters van de verschillende delen van de oevers. De combinatie van de wensen om een watertrap voor de Oosterkerk aan te leggen en meer zicht op het water van de Nieuwe Vaart en de twee achterliggende vaarten te krijgen door de woonboten verder uit elkaar te leggen, zorgen ervoor dat de woonboten vrijwel allemaal een nieuwe ligplaats moeten krijgen. Het is mogelijk met een juist uitgekiende herschikking alle woonboten een nieuwe plaats in de Nieuwe Vaart te kunnen geven, Hierover gaat het stadsdeel intensief overleggen met de betrokkenen. Het zou echter kunnen zijn dat bepaalde inrichtingsvoorstellen met meer groen en meer zicht op het water, uiteindelijk de voorkeur krijgen. Dit kan met zich meebrengen dat er minder ruimte voor woonboten komt en dat er voor enkele boten ruimte buiten de Nieuwe Vaart gezocht zal moeten worden. Dit zal echter alleen op vrijwillige basis gebeuren. Aan de zuidoever biedt het aanmeren van een groter historisch schip en het toevoegen van nieuwe functies en groen tegen gevels en op de oever, mogelijkheden om de omgeving van de Eilandenboulevard en daarmee de boulevard zelf (economisch) aantrekkelijker te maken voor bezoekers.
Herprofilering Het dagelijks bestuur stelt voor de volgende algemene richtlijnen mee te geven voor de verdere uitwerking van de plannen voor de herprofilering van de Eilandenboulevard: Aan beide zijden van de weg zal de ruimte voor voetgangers worden gemaximaliseerd. Aan de waterzijde resulteert dit in een breed trottoir met bankjes en nieuw groen langs het water en aan de huizenzijde biedt dit mogelijkheid voor terrassen en uitstallingen. De rijbaan wordt versmald tot een tweebaansweg waar een vijftig kilometer regiem zal blijven gelden. Parkeren zal aan beide zijden van de weg plaatsvinden in de vorm van langsparkeren. Door het opheffen van de ventweg, verdwijnen er, in combinatie met het parkeervrij maken van de twee duikers, ca. 45 van de 160 parkeerplaatsen. Op een aantal locaties zal een verkeersplateau worden aangelegd, dat geschikt is voor bussen van het GVB. Deze plateaus bieden mogelijkheden voor oversteken en het plaatsen van ondergrondse afvalvoorzieningen en mogelijkheden voor fietsparkeren op het belendende trottoir. De bussen van het GVB zullen halteren op de rijbaan. Voor de fietsers komt aan de huizenzijde een vrijliggend fietspad voor tweerichtingsverkeer in rood asfalt; aan de waterzijde komt geen fietspad ten gunste van een breder trottoir voor voetgangers. De meeste bomen zullen aan beide zijden kunnen blijven staan. De groeimogelijkheden van de bomen zullen worden verbeterd.
Specificatie parkeren Het dagelijks bestuur vindt het wenselijk de eilandenstructuur beter zichtbaar te maken door zichtlijnen te creëren tussen de Eilandenboulevard en de Katten- en
34 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Wittenburgervaart. Dit brengt met zich me dat ter hoogte van genoemde vaarten geen parkeerplaatsen komen. Ook ter hoogte van de Oosterkerk, over de lengte van de geplande watertrap, komen geen parkeerplaatsen. Bovenstaande in combinatie met de keuze voor een tweebaansweg met langsparkeren, zonder ventweg, resulteert in de vermindering van het aantal parkeerplaatsen. Deze keuze is gekoppeld aan het behoud van voldoende parkeerruimte voor vergunninghouders, waarvoor ter compensatie gebruik van de Kattenburger garages (eigendom stadsdeel) en de nog te bouwen garage onder het Wienercomplex in beeld zijn, en voldoende parkeerruimte voor bezoekers en laad- en losplekken vanwege de wenselijke economische ontwikkeling.
Kattenburgerplein In de visie van het dagelijks bestuur zou het Kattenburgerplein veel meer dan nu als onoverdekt buitenplein van het Scheepvaartmuseum moeten worden ervaren, als tegenhanger van het overdekte binnenplein van het museum. Hierdoor komt het museum meer aan het plein te liggen en wordt het beter herkenbaar. Voor de kruising zijn twee modellen gepresenteerd die allebei voldoen aan de gestelde (verkeersveiligheids)eisen.
Oosterkerksplein en Oostenburgerpleintje / hoek Czaar Peterstraat Halverwege de Wittenburgergracht wordt een nieuw plein gecreëerd, het Oosterkerksplein. Het Oostenburgerpleintje moet in de visie van het dagelijks bestuur een aantrekkelijk buurtpleintje worden.
Spoorbrug S 50 Het dagelijks bestuur stelt voor de Nederlandse Spoorwegen te verzoeken om de spoorbrug te slopen. Weliswaar verwijst de brug naar het haven- en spoorverleden van de stad, maar de brug heeft slechts kort gefunctioneerd, wordt als niet-monumentaal beoordeeld, zorgt voor een rommelig beeld aan de oostzijde van de boulevard, veroorzaakt stuwing in het waterkritische gebied en tenslotte zijn er hoge kosten verbonden aan andere scenario s.
Oesjesduiker en sluis In de visie van het dagelijks bestuur is het wenselijk in te zetten op zowel de verhoging van de Oesjesduiker als aanpassing van de daarachterliggende sluis. Met relatief weinig financiële middelen, kan een tamelijk groot gebied aan de bestaande nautische vaarroutes voor rondvaartboten (en andere grotere passagiersschepen) worden toegevoegd. Het dagelijks bestuur acht dit van wezenlijk belang voor de economische, toeristische en culturele ontwikkeling van de Oostelijke Binnenstad.
Verbetering doorstroming waterkritische gebied Met de voorstellen van het dagelijks bestuur verbetert de doorstroming van het water in het waterkritische gebied van de Nieuwe Vaart aanzienlijk, wanneer de Nederlandse Spoorwegen bereid is de (middenpijler van de) spoorbrug te verwijderen en de steigers bij Werf t Kromhout worden vervangen en eventueel verplaatst.
35 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
7 Overleg maatschappelijk veld tot op heden
In oktober 2010 heeft het dagelijks bestuur besloten de voorlopige uitgangspunten met alle belanghebbenden te bespreken. Op 16 november 2010 heeft de portefeuillehouder Openbare Ruimte op een informatieavond de concept-visie van het stadsdeel en de daarop gebaseerde algemene uitgangspunten voor de herinrichting van de Eilandenboulevard gepresenteerd.
In de wintermaanden van 2011 vond er daarna een viertal bijeenkomsten met walbewoners, woonbootbewoners, ondernemers en vertegenwoordigers van instellingen plaats, ter nadere uitwerking en verdieping. Hoewel de algemene uitgangspunten in grote lijnen op voldoende draagvlak konden rekenen, zijn onder andere naar aanleiding van deze klankbordgroepbijeenkomsten de mogelijke uitwerkingen c.q. referentiebeelden die ons nu voor ogen staan, op diverse punten aangepast. De economische situatie en wegvallen van subsidiegelden droegen hier ook aan bij.
Ook heeft het dagelijks bestuur opbouwende bijdragen mogen ontvangen van Vereniging De Nieuwe Vaart ( Een andere visie ), het Eilandenoverleg en diverse andere betrokkenen. In het voorjaar, de zomer en het najaar heeft er nog diverse keren extra overleg plaatsgevonden met Vereniging De Nieuwe Vaart. Het dagelijks bestuur waardeert de betrokkenheid van de bewoners in dit gebied ten zeerste. Waar mogelijk zijn elementen uit deze en andere bijdragen overgenomen.
7.1 Overleg walbewoners / inbreng Eilandenoverleg
Het overleg in de klankbordgroep met walbewoners en de inbreng van het Eilandenoverleg leverden voor een belangrijk deel positieve geluiden op als reactie op de voorlopige concept-visie en de daarop gebaseerde algemene uitgangspunten.
Behoud van bomen en parkeerplaatsen Er werd aangedrongen op het behoud van zoveel mogelijk bomen en parkeerplaatsen. Het stadsdeel beschouwt dit ook als belangrijke uitgangspunten. De lagere parkeerdruk in de oostelijke binnenstad en de vrije parkeerplaatsen in de werfgarages laten een zekere daling van het aantal parkeerplaatsen op straat toe. Daarnaast is de nog te bouwen garage onder het Wienercomplex in beeld. De monumentale bomen langs de boulevard zullen zoveel mogelijk behouden blijven. Wel wil het stadsdeel een vrijer zicht creëren op de gevels van het Scheepvaartmuseum en de Oosterkerk.
36
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Verkeersluwe inrichting / minder dominante rol voor de auto Er bleek veel draagvlak te zijn voor de uitgangspunten om de boulevard verkeersluwer te maken, onder andere door maatregelen om het doorgaande verkeer te ontmoedigen en de snelheid te beperken. Voorgesteld werd dit onder meer te bereiken door op diverse plaatsen verkeersplateaus aan te leggen, die de snelheid remmen en het oversteken vergemakkelijken. Het stadsdeel neemt deze suggestie over bij de verdere uitwerking.
Discussie fietsverkeer Het voorstel om een tweerichtingen fietspad aan de gevelzijde aan te leggen ondervond brede steun. Zowel enkele bewoners als het Eilandenoverleg pleiten er voor om daarnaast een fietspad langs het water terug te laten keren. Belangrijkste argument hierbij was dat de doorgaande fietsers anders een keer extra zouden moeten oversteken. Uit nadere bestudering blijkt dat deze situatie zich enkel voor een zeer beperkte groep doorgaande fietsers zal voordoen, welke dan nog eerder voor de route over de Laagte Kadijk zal kiezen. Belangrijk nadeel van een fietspad aan de waterzijde is dat het trottoir hier nog smaller zal worden dan in de huidige situatie, omdat er aan de waterzijde nieuw groen en bankjes met zicht op het water zijn voorzien. Voor deze bankjes werd ook vanuit de bewoners gepleit. Het stadsdeel wil aan de waterzijde een aantrekkelijke looproute creëren met zoveel mogelijk zicht op het water en daarbij hoort een trottoir met voldoende breedte. Om die reden stelt het dagelijks bestuur voor vast te houden aan het weergegeven uitgangspunt.
Zicht op het water
Belemmering zicht op het water in huidige situatie
Een beter zicht op het water werd breed ondersteund, hoewel er wel verschillende ideeën waren over hoe ver dat doorgevoerd moest worden. Algemeen werd gepleit voor een aantrekkelijke wandelroute langs het water met bankjes met vrij uitzicht over dat water. Onder aan het talud zou een looppad kunnen komen, zoals dat nu op een bepaald
37 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
gedeelte al aanwezig is. Het stadsdeel constateert draagvlak voor het algemene uitgangspunt van meer zicht op het water en zal onderzoeken of het genoemde looppad kan worden meegenomen in de uitwerking.
Watertrap en locatie groter historisch schip Vanuit het Eilandenoverleg werd voorgesteld de beoogde watertrap voor de Oosterkerk naar de overzijde van de Nieuwe Vaart te verplaatsen (in de vorm van een steiger) en ook het beoogde historische schip in de Nieuwe Vaart ter hoogte van Kattenburg aan de andere zijde te situeren. In paragraaf 7.3 (woonbootbewoners) wordt hier nader op ingegaan.
7.2 Overleg ondernemers en instellingen
Het overleg in de klankbordgroep met de ondernemers en vertegenwoordigers van de instellingen leverde voor een belangrijk deel positieve geluiden op als reactie op de voorlopige concept-visie en de daarop gebaseerde algemene uitgangspunten.
Verdwijnen ventweg Belangrijkste zorg van de ondernemers betrof het uitgangspunt om de ventweg te laten vervallen. Aangedrongen werd op voldoende alternatieven voor laden en lossen en parkeren door bevoorraders en klanten op goed gekozen locaties. Daarbij werd de suggestie gedaan sommige laad- en losplekken s avonds voor algemeen parkeren te bestemmen. Het stadsdeel heeft de zorgen en suggesties goed gehoord en begrepen. De ondernemers zullen worden betrokken bij het aanwijzen van de nieuwe locaties voor het laden en lossen langs de rijweg.
Fietsparkeerplaatsen De ondernemers verzoeken om voldoende fietsparkeerplaatsen op goed gekozen locaties (bij bedrijven met veel toeloop). Ze willen daar in de Masterplanfase zelf suggesties voor doen. Het stadsdeel zal de ondernemers hierbij graag betrekken en zoveel mogelijk aan de wensen tegemoet komen.
Uitbreiding horeca De ondernemers zien het als een positieve ontwikkeling dat zich op het trottoir aan de huizenzijde meer mogelijkheden zullen voordoen voor uitstallingen en terrassen. Zij bepleiten ook horecamogelijkheden aan de waterkant bij de beoogde watertrap en op het plein voor de Oosterkerk. Het stadsdeel wil in het kader van het Masterplan bekijken of deze wensen realiseerbaar zijn.
Zorgen over uitvoering De ondernemers hebben hun zorgen geuit over de bereikbaarheid van hun ondernemingen tijdens de beoogde werkzaamheden. Het stadsdeel is voornemens de werkzaamheden zodanig te faseren dat de bereikbaarheid, leefbaarheid en veiligheid zo goed mogelijk in stand blijven. Dit zal te zijner tijd in nauw overleg met de betrokkenen tot stand komen.
38
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
7.3 Overleg woonbootbewoners en Vereniging De Nieuwe Vaart
Het overleg in de klankbordgroep met woonbootbewoners is in aanvang vooral gedomineerd door een tekening die op de informatieavond van 16 november is gebruikt ter illustratie van de concept-visie van het stadsdeel op de herinrichting van de Eilandenboulevard. Op die tekening stonden 19 woonboten minder dan er nu aan de noordoever van de Nieuwe Vaart liggen. Hoewel tijdens de informatieavond duidelijk en bij herhaling is gesteld dat een dergelijke vermindering niet de inzet zal zijn bij een herinrichting, heeft dit toch grote onrust bij woonbootbewoners veroorzaakt. Deze groep bewoners voelde zich ernstig bedreigd in hun belang.
Visie op de herinrichting van Vereniging De Nieuwe Vaart
In de klankbordgroep en in schriftelijke reacties van het stadsdeel is daarom nogmaals uitgelegd dat de tekening een niet haalbare en ook niet wenselijke ultieme visualisatie betreft van de concept-visie. Hierbij is ook aangegeven dat de ontstane onrust wordt betreurd en dat meer tijd zal worden genomen voor de voorbereiding van de Nota van Uitgangspunten. De extra tijd is onder andere gebruikt voor diverse (informele) overleggen met Vereniging De Nieuwe Vaart.
Omdat de uitgangspunten die in een eerdere conceptnota werden gepresenteerd met zich mee brachten dat woonboten moesten worden herschikt en dat woonboten moesten worden verplaatst naar andere locaties buiten de Nieuwe Vaart, is het overleg in de klankbordgroep en met Vereniging De Nieuwe Vaart vooral gegaan over zaken die daar direct verband mee hadden.
Zicht op het water Ook de woonbootbewoners vinden dat het zicht op het water moet worden hersteld. Zij zijn het echter niet eens dat dit per definitie dwingt tot het verder uit elkaar leggen van de boten. Door boten te herschikken en rekening te houden met de hoogte van de boten kan volgens de woonbootbewoners ook het gewenste resultaat worden bereikt.
39
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Toegezegd is dat deze mogelijkheid bij de uitwerking in het op te stellen Masterplan zal worden betrokken (paragraaf 5.2). Over het algemeen kunnen de woonbootbewoners wel begrip opbrengen voor de wens van het stadsdeel het groen op het talud terug te brengen, zij het minder rigoureus. Het stadsdeel wil flink investeren in het aanbrengen van nieuw groen ter compensatie.
Illegaal groen? De woonbootbewoners willen het beeld corrigeren dat de dichte begroeiing op het talud voornamelijk bestaat uit door de bewoners illegaal geplante lage bosschages en bomen. Het stadsdeel beaamt dit en heeft dit beeld aangepast. Het overgrote deel van de aanwezige dichte begroeiing is ontstaan door jarenlange verwaarlozing van het onderhoud van het talud door de gemeentelijke overheid. De middelgrote bomen betreffen veelal zaailingen. Wel is het zo dat het openbare talud op sommige plaatsen in gebruik is genomen als privé tuin en er zonder toestemming schuurtjes, schuttingen en parkeerplaatsen zijn aangelegd.
Parkeerplaats op het talud van de Nieuwe Vaart
Waterkritisch gebied Het oostelijke deel van de Eilandenboulevard ligt in het zogenaamde waterkritisch gebied. De doorstroming van dit gebied is slecht en dit geeft bij hoog water ernstige risico s. Waternet wil daarom de doorstroming van het gebied verbeteren. Het stadsdeel steunt deze wens en wil met de herinrichting van de Eilandenboulevard een bijdrage leveren aan het verbeteren van de doorstroming. De woonbootbewoners onderschrijven de problematiek van de slechte doorstroming. Zij stellen echter dat het verder uit elkaar leggen van boten, wat volgens Waternet een goede aanpak is, slechts van zeer beperkte invloed is op de doorstroming. Naar de mening van de woonbootbewoners dient niet hierop te worden ingezet, maar op zaken die werkelijk voor verbetering zorgen, zoals de aanpak van echte knelpunten, zoals het verwijderen
40 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
van de spoorbrug over de Nieuwe Vaart en maatregelen aan de Dageraadsbrug of de Spinozabrug in de Singelgracht. Het stadsdeel deelt de analyse dat voor de verbetering van de doorstroming vooral de grote knelpunten moeten worden aangepakt en dat het verder uit elkaar leggen van boten vooral het doel dient om meer zicht op het water te creëren.
Watertrap voor de Oosterkerk In deze nota wordt voorgesteld om voor de Oosterkerk een bijzondere plek, een grote watertrap, te maken. De woonbootbewoners hebben begrip voor deze wens maar vinden, vooral omdat de aanleg van de watertrap dwingt tot het herschikken/verplaatsen van woonboten, dat het beter is de watertrap aan de overkant van de Nieuwe Vaart aan te leggen. Het stadsdeel begrijpt de weerstand tegen ingrepen die met zich meebrengen dat woonboten moeten worden herschikt en/of herplaatst. Echter het maken van een verblijfsplek aan de Eilandenboulevard zelf is een essentieel onderdeel van de inrichting om een aantrekkelijk verblijfsgebied te creëren. De locatie voor de Oosterkerk ligt daarbij voor de hand mede gezien de wijziging van de functie van de Oosterkerk, waar naar verwachting ook een publieke functie deel van gaat uitmaken. Daarnaast draagt de voorgenomen pleinverbinding van kerk en watertrap bij aan de gewenste ruimtelijke en verkeerskundige verbeteringen in het gebied. Naar de mening van het bestuur is een watertrap aan de overzijde van de Nieuwe Vaart daarom geen wenselijk alternatief.
Vrijwilligheid Voor de woonbootbewoners dient het verplaatsen van woonboten naar een locatie buiten de Nieuwe Vaart alleen op basis van vrijwilligheid te gebeuren. De combinatie van de wensen om een watertrap voor de Oosterkerk aan te leggen en meer zicht op het water van de Nieuwe Vaart en de twee achterliggende vaarten te krijgen door de woonboten verder uit elkaar te leggen, zorgen ervoor dat de woonboten vrijwel allemaal een nieuwe ligplaats moeten krijgen. Het is mogelijk met een juist uitgekiende herschikking alle woonboten een nieuwe plaats in de Nieuwe Vaart te geven, door een gedeelte van de boten in pianoligging te plaatsen en lage woonboten op goed gekozen locaties te herplaatsen, waardoor de ruimte tussen de woonboten beperkter zou kunnen blijven. Hierover gaat het stadsdeel intensief overleggen met de betrokkenen. Het zou echter kunnen zijn dat bepaalde inrichtingsvoorstellen met meer groen en meer zicht op het water, uiteindelijk de voorkeur krijgen. Dit kan met zich meebrengen dat er minder ruimte voor woonboten komt en dat er voor enkele boten ruimte buiten de Nieuwe Vaart gezocht zal moeten worden. Met de woonbootbewoners is vanwege hun zwaarwegende belangen afgesproken dat verplaatsingen naar locaties buiten de Nieuwe Vaart alleen op vrijwillige basis plaatsvinden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer woonbootbewoners een andere of grotere ligplaats wensen bij vervanging van hun boot. Alternatieve ligplaatsen moeten dan worden gezocht in de mogelijkheden die het Bestemmingsplan Water van de binnenstad straks biedt.
Kade met groter historisch schip In een eerdere conceptnota werd voorgesteld om ter hoogte van Kattenburg de daar reeds aanwezige korte kade te verlengen en er een windjammer of een of meer andere,
41
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
grotere, historische schepen aan te leggen. Dit bracht met zich mee dat alle woonboten op deze locatie moesten worden verplaatst. De woonbootbewoners waren hier tegen. Zij waren van mening dat er ook op ander wijze invulling kon worden gegeven aan de wens om de eilandenstructuur zichtbaar te maken. Daarbij is de suggestie gedaan om aan de zuidoever van de Nieuwe Vaart, waar momenteel slechts enkele pleziervaartuigen aan de kade liggen, een groot historisch schip af te meren. Afgesproken werd dat deze optie onderzocht zou worden. Inmiddels is gebleken dat er geen onoverkomelijke belemmeringen te verwachten zijn wanneer het historische schip aan de zuidoever van de Nieuwe Vaart wordt gesitueerd. Ook bij ligging aan de zuidzijde zal dit het nautische karakter van dit gedeelte van de Nieuwe Vaart en Eilandenboulevard gaan versterken. Om die reden heeft het dagelijks bestuur de onderliggende nota op dit punt aangepast en stelt voor de juridische en planologische procedures om dit te bewerkstelligen in gang te zetten. Het talud van de Nieuwe Vaart aan de Kattenburgergracht zal dan niet worden afgegraven tot een rechte walmuur, zoals aanvankelijk de bedoeling was, maar intact blijven na restauratie. Dit levert een aanzienlijke kostenbesparing op.
Historisch schip de Wylde Swan, hier gelegen bij werf t Kromhout
Zichtbaar maken eilandenstructuur De woonbootbewoners twijfelen aan het nut en de noodzaak om de structuur en het karakter van de eilanden meer zichtbaar te maken zoals in deze nota wordt voorgesteld. Ook is opgemerkt dat deze wens niet consequent is uitgewerkt, waardoor de zichtbaarheid van de structuur niet substantieel verbetert. Het stadsdeel onderschrijft dat in de uitwerking compromissen moeten worden gevonden. Een consequentere uitwerking geeft namelijk een beeld zoals dat op 16 november 2010
42 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
werd gepresenteerd. In dit beeld zouden er 19 woonboten uit de Nieuwe Vaart verdwijnen en dat vindt het stadsdeel geen haalbare en wenselijke optie.
Pianoligging De woonbootbewoners willen niet verhuizen naar een locatie buiten de Nieuwe Vaart. In de nieuwe referentiebeelden gaat het stadsdeel uit van zo min mogelijk verplaatsingen van woonboten naar locaties buiten de Nieuwe Vaart en dan alleen op basis van vrijwilligheid. Om verder zo veel mogelijk invulling aan de wens van de woonbootbewoners te kunnen geven, moet de ligging van een deel van de boten worden gewijzigd. Door boten in pianoligging te leggen kan extra ruimte worden gecreëerd. De woonbootbewoners zijn tegen pianoligging. Een van de argumenten daarbij is dat de meeste boten geen kopse ramen hebben, waardoor het zicht op het water vermindert en men op een andere boot gaat uitkijken (verlies aan privacy). Ook andere herschikkingvarianten vindt men geen alternatief, omdat ook hierbij het zicht op het water verdwijnt of vermindert. In reactie op de kritiek heeft het stadsdeel aangegeven mogelijkheden te zien een deel van de bezwaren weg te nemen. Bijvoorbeeld door een bijzondere groene en ecologische inrichting tussen de boten te creëren en hiervoor extra fysieke en financiële ruimte te creëren.
Planvorming en samenwerking De Verenging De Nieuwe Vaart heeft aangegeven ook bij het opstellen van een Masterplan en de uitwerking van deelplannen nauw betrokken te willen worden. Het stadsdeel geeft niet alleen gaarne invulling aan deze wens, maar vindt samenwerking ook een voorwaarde om tot een goede uitwerking te komen en wil hiervoor ruim de tijd nemen. Tijd die ook beschikbaar is, omdat de herschikking van de boten met zich meebrengt dat het bestemmingsplan moet worden gewijzigd. Naar verwachting is na een besluit over het Masterplan ongeveer anderhalf jaar beschikbaar om in overleg en samenwerking met belanghebbenden een definitief inrichtingplan voor oever en water te maken.
43 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
8 Kosten en financiering
De totale projectkosten bedragen ca. 9 mln. De belangrijkste eigen financieringsbron is het Parkeerfonds (2011/2012/2013). Oorspronkelijk is ingezet op cofinanciering uit de zogenaamde EFRO gelden. Dit is een Europese subsidieregeling. In de uitvoering van de regeling wordt echter vooral ingezet op technologisch innovatieve projecten in relatie tot kennisintensieve en service-economie. Projecten als de Eilandenboulevard, waarbij het zwaartepunt ligt op stimulering van de economie door herinrichting van de openbare ruimte, krijgen een lagere prioriteit. Dit betekent dat het niet langer zinvol is in te zetten op een bijdrage uit de huidige tranche EFRO gelden, welke loopt tot 2015. Naar verwachting komt er een nieuwe tranche. Waar deze zich op richt en of projectonderdelen van de Eilandenboulevard voor cofinanciering in aanmerking komen, is nog niet bekend.
8.1 Kosten voorbereiding en uitvoering
Voor de fase van voorbereiding is een bedrag van 162.000 beschikbaar. Dit bedrag is voldoende om de te maken kosten tot een besluit over het Masterplan te dekken. Het budget is besteed aan een groot aantal onderzoeken en andere voorbereidende werkzaamheden ten behoeve van deze Nota van Uitgangspunten.
Oever De kosten voor de oever bedragen ca. 2.350.000. Deze bedragen zijn inclusief de benodigde steigers, een stelpost van 25.000 per woonboot voor het aanbrengen van nieuw groen en kosten voor de aanleg van nutsvoorzieningen voor woonboten: ca. 25.000 per woonboot.
Maaiveld De kosten voor de herprofilering van de Eilandenboulevard van gevel tot oever, inclusief herinrichting van de kruisingen met de Kattenburgerstraat en de Czaar Peterstraat, bedragen ca. 4.000.000.
Spoorbrug De kosten voor hergebruik van spoorbrug S 50 bedragen afhankelijk van het te kiezen scenario tussen de ca. 100.000 en ca. 610.000. Voor het eerste bedrag kan de brug worden gesloopt, hetgeen de voorkeur heeft van het dagelijks bestuur. Voor het laatste bedrag wordt de middenpeiler verwijderd en de brugconstructie versterkt, zodat de brug geschikt is voor een opbouw. Omdat de spoorbrug niet van het stadsdeel is (maar van de Nederlandse Spoorwegen) en sloop of eventuele bouwplannen niet voor rekening van het stadsdeel zouden moeten komen, zijn deze bedragen vooralsnog niet in de projectkosten opgenomen.
44 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Oesjesduiker De kosten om de Oesjesduiker, de waterdoorgang tussen de Nieuwe Vaart en de Wittenburgergracht, doorvaar te maken voor rondvaartboten bedragen ca. 900.000,- (ca. 690.000 om de doorgang op te hogen en ca. 210.000 voor het aanpassen van de achterliggende sluis).
Werf t Kromhout Voor een bijdrage aan het project Kromhout is het wenselijk met een bedrag van maximaal 100.000 rekening te houden. De bijdrage zal afhankelijk worden gesteld van het plan van Stadsherstel om de werf te revitaliseren en de mate waarin het plan bijdraagt aan het realiseren van de doelstellingen voor de Eilandenboulevard.
Groenplan Zuidoever Nieuwe Vaart PM. Bij nadere uitwerking zal een beroep op het Groenfonds van het stadsdeel worden gedaan.
Bodemsanering en kabels en leidingen PM. Een quickscan van de Dienst Milieu en Bouwtoezicht geeft aan dat de bovenste 60 cm van het maaiveld licht tot matig vervuild is. De verwachting is dat dit voor het stadsdeel geen grote consequenties heeft. Omdat het profiel van de Eilandenboulevard nauwelijks wijzigt, zal het niet nodig zijn om veel kabels en leidingen om te leggen. Voor het omleggen van kabels en leidingen moet er dieper in de grond worden gewerkt en neemt de kans op verplichte sanering toe. Daar zijn hoge kosten aan verbonden. Bekend is dat diensten en bedrijven groot werk hebben omdat zij hun tracés willen vernieuwen. De kosten die daarmee verband houden zijn niet voor het stadsdeel maar voor de diensten en bedrijven. Ter dekking van onvoorziene extra kosten voor het stadsdeel inzake verplichte sanering is er een hoge post onvoorzien opgenomen.
Proceskosten Alle opgevoerde bedragen, met uitzondering van die voor t Kromhout en de bovengenoemde voorbereidingskosten, zijn gebaseerd op kostenramingen van ingenieursbureau Witteveen+Bos. In die ramingen is in beperkte mate rekening gehouden met (extra) proceskosten. Het is wenselijk een extra bedrag van 250.000 aan proceskosten op te nemen, omdat de praktijk leert dat een complex en omvangrijk project als de Eilandenboulevard altijd onvoorziene kosten met zich meebrengt voor extra onderzoek, teken- en rekenwerk, maatschappelijk overleg, communicatie en bezwaar en beroep.
Onvoorzien In verband met de grote en aard van het project, wordt geadviseerd een post onvoorzien van 15% op te nemen ( 1.140.000).
45
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Uitvoeringskosten Oever 2.350.000 Maaiveld herinrichting, inclusief kruisingen 4.000.000 Oesjesduiker en sluis 900.000 Werf t Kromhout 100.000 Extra proceskosten 250.000 7.600.000 Onvoorzien 15% 1.140.000 Totaal 8.740.000
8.2 Financiering en risico s
Ter dekking van de voorbereidingskosten is 162.000 beschikbaar. Dit bedrag is voldoende om de uitgaven tot en met vaststelling van het Masterplan te dekken.
Voor de uitvoering, inclusief de technische voorbereiding, is in de Meerjarenbegroting Openbare Ruimte ten laste van het Parkeerfonds 2011, 2012 en 2013 4,5 mln. opgenomen (3 x 1,5 mln.) en ten laste van het Quotum Onrendabel 2013 1,0 mln., totaal 5,5 mln. Verder zal er een beroep worden gedaan op bijdragen van de Stadsregio Amsterdam (verbeteren fiets- en verkeersveiligheidsvoorzieningen), NS-Prorail (bijdrage aan kosten spoorbrug) en het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi, Vecht en omstreken (verbeteren doorstroming). Afhankelijk van de criteria voor een nieuwe tranche EFRO-gelden zal op deze subsidieregeling een beroep worden gedaan voor een of meer projectonderdelen. Hierbij valt te denken aan een aanvraag voor een bijzondere, ecologische en groene inrichting van de ruimte op het water tussen de woonboten en andere milieuvriendelijke voorzieningen. Ook de mogelijkheden van cofinanciering uit andere bronnen wordt onderzocht.
Met het vaststellen van de Nota van Uitgangspunten worden nog geen financiële verplichtingen aangegaan. In het nog op te stellen Masterplan wordt een risicoparagraaf opgenomen waarin onder andere wordt ingegaan op de financiële risico s van de (gefaseerde) uitvoering van de verschillende projectonderdelen en van de gevolgen van de herschikking en verplaatsing van woonboten.
Nadat het Masterplan is vastgesteld, zal per deelgebied een definitief ontwerp worden uitgewerkt. Over deze ontwerpen vindt gefaseerde besluitvorming (en uitvoering) plaats en daarmee ook over het definitief aangaan van financiële verplichtingen.
Budget (Voorbereiding 162.000 o.a. PF en ISV 2009)
Uitvoering 1.425.000 PF 2011 1.500.000 meerjarenbegroting PF 2012 1.500.000 meerjarenbegroting PF 2013 1.000.000 meerjarenbegroting QO 2013 5.425.000
46 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Dekking Op basis van de huidige uitgangspunten moet nog dekking gezocht worden voor 3,5 mln. Dit bedrag is afhankelijk van de keuzes die gemaakt worden bij het Masterplan
8.3 Beheer en onderhoud
Vanwege de aard en omvang van het project lijkt het raadzaam het toekomstig beheer en onderhoud van de Eilandenboulevard tegen het licht te houden.
De ventweg aan de huizenzijde bevindt zich al jaren in een zeer matige conditie. De afgelopen jaren moest er regelmatig klein onderhoud aan de ventweg en de trottoirs plaatsvinden om de ergste ongemakken te verhelpen. Door de opdrukkende boomwortels traden hier soms gevaarlijke situaties op. Daarnaast moest de hoofdrijweg recentelijk van een nieuwe laag asfalt worden voorzien, omdat langer uitstel niet meer verantwoord werd geacht. Al met al is er de afgelopen jaren tamelijk veel geld aan beheer en onderhoud besteed in afwachting van een algehele herprofilering.
Het bestratingniveau zal als geheel naar een hoger niveau worden getild, wanneer de herprofilering volgens het Handboek Inrichting Openbare Ruimte wordt uitgevoerd. Het Kattenburgerplein wordt hierbij een zogenaamde bijzondere plek . Om dit niveau in stand te houden moeten het plein en de boulevard goed worden bijgehouden.
Anderzijds komt er een einde aan het dure lapwerk van de afgelopen jaren, om vooral de ventweg in een acceptabele conditie te houden. Doordat de grond rond alle bomen verrijkt en het wortelpakket (en boomkransen) behandeld gaan worden, zal de nieuwe bestrating naar verwachting veel minder te lijden krijgen van de wortels. Al deze kosten zijn opgenomen in de begroting voor de herprofilering. De verwachting is dat de onderhoud en beheerkosten van het gedeelte tussen de gevel tot aan het talud na de herprofilering per saldo in ieder geval niet zullen stijgen.
Dit is een ander verhaal voor het talud zelf en voor wat zich in en boven het water afspeelt. Aan het talud is de afgelopen decennia geen of nauwelijks geld uitgegeven, omdat de gemeente hier niet naar heeft omgekeken en delen van het talud door bewoners (illegaal) in gebruik werden genomen. Nadat het talud eenmalig flink is gerestaureerd en de basaltstenen weer goed en stevig op hun plaats liggen, zullen hier de komende tijd weinig kosten voor hoeven worden gemaakt. Dit geld niet voor de groenvoorzieningen die het dagelijks bestuur voor zich ziet bovenaan en onderaan het talud. Het nieuwe groen bovenaan wordt openbaar groen en zal door het stadsdeel onderhouden moeten worden. Het groen onder aan het talud zal, als het eenmalig is ingericht, zoals het er nu naar uitziet onder zelfbeheer komen. De kosten voor de eenmalige inrichting maken deel uit van de herinrichting.
Hetzelfde geldt voor de beoogde drijvende tuinen tussen de woonboten onderling of tussen de boten en de oever van de Kattenburgergracht, met dien verstande dat het groot onderhoud aan de drijvende bakken wel voor rekening van het stadsdeel zal komen. Ook het onderhoud van eventuele steigers zal door het stadsdeel worden betaald, maar de woonbootbewoners zullen hier wel een jaarlijkse bijdrage voor betalen.
47 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Conclusie: vanwege de ambitie om de kwaliteit en de aantrekkelijkheid van de boulevard te verhogen en vooral het nieuw aan te brengen groen, zullen de totale kosten voor het beheer en onderhoud mogelijk stijgen. Bij de presentatie van het Materplan zal het dagelijks bestuur hier meer inzicht in geven.
48 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
9 Vervolgprocedure en fasering
Nadat het dagelijks bestuur de Nota van Uitgangspunten heeft vrijgegeven voor inspraak, zal aansluitend een inspraakavond worden georganiseerd. De portefeuillehouder Openbare Ruimte zal op deze avond de uitgangspunten van de nota presenteren en toelichten. De Vereniging De Nieuwe Vaart en het Eilandenoverleg, die beiden een eigen inrichtingsplan hebben gemaakt, krijgen speciale spreektijd, evenals de musea en de ondernemers. Op de nota kan ook schriftelijk worden gereageerd.
Bestuurlijktraject Vanaf de inspraakavond krijgen bewoners nog 6 weken de tijd om op de nota te reageren. Aan de hand van de inspraakreacties wordt de definitieve nota ter besluitvorming voorgelegd aan het dagelijks bestuur en vervolgens aan de raad.
Na vaststelling van de nota wordt deze uitgewerkt in een Masterplan. Hiertoe zal opnieuw in klankbordgroepen worden overlegd en worden samengewerkt met de belangrijkste belanghebbenden(groepen). In het Masterplan worden de verschillende projectonderdelen op hoofdlijnen verder uitgewerkt. Het is de bedoeling om het gehele project vervolgens gefaseerd uit te voeren, rekening houdend met de financiële mogelijkheden en het waarborgen van de bereikbaarheid van de boulevard en de eilanden tijdens de werkzaamheden. Over elke fase vindt op basis van uitgewerkte plannen separaat besluitvorming plaats.
Het dagelijks bestuur wil nadrukkelijk stellen de beoogde gefaseerde uitvoering er ook toe kan leiden dat bepaalde onderdelen van het Masterplan pas na langere tijd kunnen worden uitgevoerd, wanneer de financiële middelen dit toelaten.
Het voornemen is om bij de vaststelling van het Masterplan tevens een besluit te nemen over de uitvoering van een eerste fase. Hierbij valt te denken aan het eerste gedeelte van het Kattenburgerplein dat direct grenst aan het Scheepvaartmuseum, het museum heeft recentelijk weer zijn deuren voor het publiek geopend, en het gebied voor de Oosterkerk, omdat het een aansprekende start van gehele project kan vormen. De laatste fase zal de inrichting van oever en water betreffen. Die inrichting vraagt om extra zorgvuldigheid en naar verwachting om een wijziging van het bestemmingsplan. Ook zullen eventueel eerst de nodige alternatieve ligplaatsen voor de woonboten gevonden moeten zijn, bij verplaatsing naar locaties buiten de Nieuwe Vaart, op basis van vrijwilligheid.
In het Masterplan wordt uitgebreider ingegaan op de beoogde fasering.
49
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
10 Communicatie
Het dagelijks bestuur acht het van het grootste belang dat de inspraak over deze Nota van Uitgangspunten goed verloopt. Het voortzetten van een intensieve communicatie is daarvoor een belangrijke voorwaarde.
De aanpak van de Eilandenboulevard betreft een ambitieus plan, waarmee een grote kwaliteitverbetering van de openbare ruimte wordt beoogd.
Het dagelijks bestuur realiseert zich dat de gepresenteerde uitgangspunten een belangrijke impact op de bewoners en ondernemers zullen hebben. Zo zal de parkeersituatie veranderen. In de paragrafen 5.1, 6 en 7.1 is hierop ingegaan. In de inspraak zullen de parkeeralternatieven nader worden toegelicht. De precieze aantallen parkeerplaatsen per deelgebied van de boulevard zullen duidelijk worden bij de uitwerking van het Masterplan.
Ook de communicatie met de woonbootbewoners vergt speciale aandacht, omdat mogelijk de ligplaatsen van hun boten gaan veranderen. In de paragrafen 5.2, 6 en 7.3 is hierop ingegaan. In de voorbereiding heeft er al veel mondeling en schriftelijk overleg plaatsgevonden met deze bewoners en hun vertegenwoordigers. Het dagelijks bestuur wil hiermee doorgaan in de periode tot de besluitvorming in de stadsdeelraad en in de Masterplanfase.
Het dagelijks bestuur vindt het belangrijk duidelijk uit te dragen dat de beoogde gefaseerde uitvoering er ook toe kan leiden dat bepaalde onderdelen van het Masterplan pas na langere tijd kunnen worden uitgevoerd, wanneer de financiële middelen dit toelaten. Dit in verband met de economisch onzekere tijden. Het Masterplan zal hiertoe de nodige scenario s bieden.
Om de bewoners, ondernemers en vertegenwoordigers van de culturele instellingen optimaal op de hoogte te brengen van de Nota van Uitgangspunten en het hierbij behorende inspraakproces, zal er een Eilandenboulevard Journaal worden verspreid. Deze krant geeft een globaal beeld van de uitgangspunten en mogelijke uitwerkingen. Daarnaast worden de belanghebbenden hiermee uitgenodigd voor de inspraakavond, zal de krant verwijzen naar de website van het stadsdeel waar de complete nota te vinden zal zijn en zal de vervolgprocedure worden beschreven.
Op de website zijn en worden ook alle andere relevante stukken gepubliceerd, zoals de verslagen van de bijeenkomsten van de klankbordgroepen. Zie hiervoor: http://www.centrum.amsterdam.nl/projecten/overzicht_alle/openbare_ruimte/eilandenboul evard/
Onderdeel van het Masterplan vormt een uitgebreider communicatieplan, waarin een zogenaamd BLVC-plan zal zijn opgenomen. Hierbij wordt aandacht besteed aan de
50 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
bereikbaarheid, leefbaarheid, veiligheid en communicatie tijdens de werkzaamheden. Per uitvoeringsfase zal er daarna een apart BLVC-plan komen.
51
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
11 Literatuur
Strategische Visie Binnenstad (februari 2002)
Cultureel Klimaat van de Binnenstad (februari 2003)
Visie Toeristische Ontwikkeling in de Oostelijke Binnenstad (juli 2004)
Nota Economie Binnenstad Centrum met Hart voor de Zaak (april 2005)
Bestuursopdracht Economie en Toerisme in de Oostelijke Binnenstad (maand jaar?)
Visie op het Water van de Binnenstad (februari 2006)
Programakkoord 2006 2010 stadsdeel Centrum (april 2006)
Analyse Eilandenboulevard van Realizing Urban Life (mei 2007)
Visie Eilandenboulevard van Realizing Urban Life (januari 2008)
Quickscan naar cultuurhistorische waarde inzake brug 50 S over de Nieuwe Vaart door de heer prof. Dr. V.T. van Rossem van Bureau Monumenten en Archeologie, gemeente Amsterdam in opdracht van stadsdeel Centrum, d.d. 30 september 2009
Literatuur onderzoek spoorbrug S 50: Kaart Spoorwegplan Amsterdam-Oost met spoorwegverbindingen om Amsterdam (uitvoering tweede helft jaren 30 tot voorjaar 1942); Het Spoorwegbedrijf in oorlogstijd 1939-1945, ing. C. Huurman (Eindhoven 2001); Eilander Online, Mieke de Moor, Wijkcentrum Oostelijke Binnenstad, maart 2006, Beeldbank WO 2 van het Stadsarchief Amsterdam; toespraak van Ruben Vis, secretaris Joods Overleg, 29 september 2005, Amsterdam; Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie NIOD; Onbekend toneel van ellende, Mieke de Moor, NIW, 17 juli 2009; Een spoorman in oorlogstijd 1943-1945, Wim Sels (http://home.hccnet.nl/wim.sels/Een%20Spoorman%20in%201943.htm)
Haalbaarheidsstudie Eilandenboulevard, oude spoorbrug, Witteveen+Bos, referentie ASD1213-1/grik/004, september 2009
Technische haalbaarheidsstudie Eilandenboulevard, Witteveen+Bos, referentie ASD1213- 1/grik/007, oktober 2009
Quickscan en visie-inventarisatie onder ondernemers van de Eilandenboulevard door De Zakenpartner, in opdracht van Economische Zaken van stadsdeel Centrum, februari 2010.
Programakkoord 2010 2014 stadsdeel Centrum (april 2010)
52 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Schriftelijke vragen aan het dagelijks bestuur van het raadslid Duijndam (SP) over de plannen voor de Eilandenboulevard (30 november 2010)
Bestemmingsplan Oostelijke Eilanden (24 december 2010)
Herinrichting Eilandenboulevard, een andere visie, Vereniging De Nieuwe Vaart (februari 2011)
Interview met stadsdeelvoorzitter Jeanine van Pinxteren in de Eilander van 1 april 2011 over de plannen voor de Eilandenboulevard, getiteld: Plannenmakers / In tijden van bezuinigingen
Concept-ontwerp Bestemmingsplan voor het Water (juni 2011)
Herinrichtingsplan Eilandenboulevard, raadadres met tekening en toelichting van het Eilandenoverleg (juni 2011)
53 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 1 Het ontstaan van de Eilanden / historische context
54 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Het ontstaan van de Eilanden / historische context Het 16e-eeuwse Amsterdam had een stadsmuur en wallen. Hiervan zijn enkele torens, zoals de Schreierstoren en de Munttoren bewaard gebleven. Van de Sint Antoniespoort (de huidige Waag), liep een dijk, via wat nu de Antoniesbreestraat en de Jodenbreestraat is, ongeveer diagonaalsgewijs over de Plantage naar de Zeeburgerdijk richting Muiden. Buitendijks in het IJ lag drassig land, slechts beschermd door een kade (kadijk). De industrie (zeepziederijen, leerlooierijen, smederijen, brouwerijen, scheepswerven etc.) werd, wegens zijn overlast en brandgevaar, gevestigd buiten de walmuren op industrie- eilanden, zoals Rapenburg. De Waal was met zijn palenrij in het water een ligplaats voor zeeschepen. Nadat het stadsbestuur van Amsterdam officieel protestants was geworden (de alteratie in 1578), vluchtten veel Vlamingen en Portugese Joden voor de repressie van de Spanjaarden naar Amsterdam. Deze toevloed van kennis en handelskapitaal vormde mede de basis voor een periode van grote welvaart. De groei van de bevolking en de bedrijvigheid in de 17e eeuw leidde tot de ambitieuze plannen voor de grachtengordel, de Jordaan, de Westelijke en Oostelijke Eilanden (Kadijkseiland, Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg) en een omwalling rond de stad.
Admiraliteit, VOC en daarna De Oostelijke Eilanden werden in de 17e eeuw aangeplempt in het IJ, ten noorden van de Hoogte Kadijk. Van oudsher waren hier vanwege de nabijheid van het IJ veel scheepswerven en andere industrieën. De Admiraliteit vond zijn plek op Kattenburg, thans is hier nog het Marine Etablissement Amsterdam gevestigd. De Vereenigde Oost-Indische Compagnie had zijn werven op Oostenburg. Een groot aantal kleinere scheepswerven, zeilmakerijen en dergelijke vestigde zich op de Kadijken en Wittenburg. Bij de bedrijven bouwde men ook woonhuizen.
Het markantste gebouw is s Land Zeemagazijn, waar sinds 1973 het Nederlands Scheepvaartmuseum is gevestigd. Dit museum wordt op dit moment geheel gerenoveerd en zal naar verwachting in 2011 worden heropend. Het naastliggende Kattenburg werd in de jaren zestig van de 20ste eeuw geheel gesloopt in het kader van de stadsvernieuwing. Vervolgens verrees moderne nieuwbouw die in niets doet herinneren aan het oude Kattenburg, met zijn kleine woningen en smalle straten. In de jaren 70 en 80 werden ook Wittenburg en Oostenburg gedeeltelijk vernieuwd, maar hier is meer van de oorspronkelijke bebouwing bewaard gebleven.
Op de Eilanden Boulevard werd in de tweede helft van de negentiende eeuw langs het water van de Nieuwe Vaart industriële bebouwing gerealiseerd, welke in de eerste helft van de twintigste eeuw langzaam begint te verdwijnen. Uit foto s van de jaren vijftig van de vorige eeuw valt op te maken dat de industrie toen geheel van de oever was verdwenen. Opvallend is het schuin aflopende talud over een groot gedeelte van de Eilandenboulevard. Sinds 1884 kent de Eilandenboulevard openbaar vervoer. Eerst de paardentram, later een gewone tram en sinds 1938 een buslijn.
55 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 2 Referentiebeelden mogelijke inrichting woonboten van de Nieuwe Vaart
56
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 3 Referentiebeelden mogelijke inrichting talud van de Nieuwe Vaart
59
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 4 Voorkeursvarianten nieuwe kruising Kattenburgergracht / Kattenburgerstraat
64
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 5 Referentiebeelden Realizing Urban Life (2008) mogelijke herprofilering Eilandenboulevard
67
Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Bijlage 6 Spoorbrug S 50
73 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Spoorbrug S 50 Om een oordeel te kunnen geven over de spoorbrug (brug S 50) met zijn middenpijler, moet de betekenis van deze brug in een breder kader worden bekeken. Zoals gesteld bezit brug 50 een breed tussensteunpunt, welke het Waterschap en het stadsdeel, in verband met de doorstroming van het water in de Nieuwe Vaart, graag verwijderd willen zien. Uit onderzoek is gebleken dat het mogelijk is de pijler van de brug te verwijderen, waarbij de brug zelf, met uiteraard de nodige ingrepen, intact kan blijven. Vanuit het oogpunt van historie en toerisme zou hiervoor gekozen kunnen worden.
De spoorbrug tussen de Oostenburgergracht en het Texacoterrein die al jaren niet meer wordt gebruikt, kan namelijk een rol gaan spelen in het (toeristisch) aantrekkelijker maken van deze zijde van de Eilandenboulevard. Deze ontwikkeling kan eventueel worden verbonden met de ontwikkeling van het Texacoterrein. Nadat de spoorbrug is gerenoveerd, zou hij een museale functie kunnen krijgen, waarbij verwezen wordt naar het spoorwegverleden van de brug. Ook kan er worden gedacht aan een uitwerking richting een restauratieve voorziening of anderszins. Op verzoek van het stadsdeel is er een quickscan naar de eventuele monumentaliteit uitgevoerd. Daarnaast werd er onderzoek naar het verleden van de brug uitgevoerd. De spoorbrug en het Texacoterrein zijn eigendom van de Nederlandse Spoorwegen. Overleg is gaande over de toekomst van de spoorbrug, eventuele overdracht van eigendom en de hieraan verbonden voorwaarden. Het te kiezen scenario voor de brug is hierbij van belang.
Quickscan In opdracht van het stadsdeel Centrum voerde het Bureau Monumenten en Archeologie (BMA) een quickscan uit naar de mogelijke monumentale waarde van de spoorbrug uit de tweede helft van de jaren 30 van de vorige eeuw. BMA concludeert dat de brug technisch en architectonisch geen cultuurhistorische waarde heeft. Wel herinnert het bouwwerk aan een tijdperk dat inmiddels voorgoed is afgesloten, namelijk de tijd dat de haven en de bijbehorende spoorinfrastructuur dit deel van Amsterdam nog domineerden.
De brug in de oorlog Soms rijst de vraag of deze spoorbrug mogelijk een rol heeft gespeeld in de Tweede Wereldoorlog bij de deportatie van Joden. Met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid moet deze vraag ontkennend worden beantwoord. Nergens in de bestudeerde literatuur worden deze emplacementen genoemd als locatie van deportatie. Wel gebeurde dat vanaf de andere zijde van de spoordijk tussen Centraal Station en Muiderpoort, vanaf goederen- en overslagstation (depot) Amsterdam Rietlanden, in het gelijknamige gebied in het Oostelijk Havengebied. Hierbij worden met name de Panamakade op het huidige Sporenburg en de Borneokade op het huidige Borneo-eiland genoemd. Mogelijk vonden de transporten tevens plaats vanaf de plek waar nu de huidige entree van de Piet Heintunnel ligt in de huidige Rietlanden. Vanuit de Rietlanden waren er aansluitingen op de sporen op de verhoogde spoordijk tussen Centraal Station en Muiderpoort richting Westerbork en Duitsland.
Tenslotte verkeert de brug in zeer slechte onderhoudstoestand en zorgt hij voor een rommelig beeld in de openbare ruimte met twee bruggen vlak naast elkaar.
74 Concept Gemeente Amsterdam Stadsdeel Centrum 20 januari 2012 Nota van Uitgangspunten herprofilering Eilandenboulevard
Voor spoorbrug 50 S staat een aantal scenario s open:
De brug zou geconserveerd kunnen worden, waarbij deze geheel intact blijft, wordt gerenoveerd en daarna toegankelijk voor voetgangers is. Nadeel is dat het rommelige beeld blijft bestaan en de doorstroming niet verbeterd. Ook zou de brug bij renovatie stijf gemaakt kunnen worden waarna de pijler verwijderd kan worden. Weliswaar verbetert hierbij de doorstroming, maar deze operatie wordt erg duur geacht als men in ogenschouw neemt dat de brug ook dan alleen toegankelijk voor voetgangers zal zijn.
Volgens het dagelijks bestuur zijn er vooralsnog twee meer realistische scenario s:
1. Middenpijler wordt verwijderd, brug wordt gerenoveerd en geschikt gemaakt voor een nieuwe functie, zoals een restaurant. Kosten: ca. 610.000 (excl. bouw restaurant). In dit scenario zou er ook een oude locomotief op de brug kunnen worden geplaatst.
Voordeel: doorstroming verbetert, nieuwe (toeristische) functie aan de oostzijde van de Eilandenboulevard Nadeel: rommelig beeld blijft bestaan (behalve vanuit restaurant), karakter brug verandert behoorlijk, kostbaar
2. Sloop van brug. Dit betreft sloop, afvoer en verwerking. Kosten ca. 100.000.
Voordeel: doorstroming verbetert, rommelige beeld verdwijnt, zicht op water en Dageraadsbrug, waarschijnlijk relatief lage kosten (welke geheel of gedeeltelijk door de Nederlandse Spoorwegen gedragen zouden kunnen worden) Nadeel: geen nieuwe functie, brug met (beperkte) geschiedenis verdwijnt
Het dagelijks bestuur stelt, alles overziend, voor de Nederlandse Spoorwegen te adviseren voor optie 2 te kiezen, dus sloop van de brug. Weliswaar verwijst de brug naar het haven- en spoorverleden van de stad, maar de brug heeft maar kort gefunctioneerd, wordt als niet-monumentaal beoordeeld, zorgt voor een rommelig beeld aan de oostzijde van de boulevard en tenslotte zijn er hoge kosten verbonden aan andere scenario s.
75