P a Ń Stwowy Instytut Geologiczny Objaśnienia Do

P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W IS K A

OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000

Arkusz KOLBUSZOWA (954)

Warszawa 2007 Autorzy: PAWEŁ RÓ śAŃSKI*, EL śBIETA OSENDOWSKA**, KAZIMIERZ NOWACKI**, ANNA BLI ŹNIUK***, PAWEŁ KWECKO***, HANNA TOMASSI–MORAWIEC***

Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA*** Redaktor regionalny: BOGUSŁAW B ĄK*** Redaktor regionalny planszy B: DARIUSZ GRABOWSKI *** Redaktor tekstu: MARTA SOŁOMACHA***

*Przedsi ębiorstwo Geologiczne SA, al. Kijowska 14, 30-079 Kraków **Przedsi ębiorstwo Geologiczne SA POLGEOL, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa ***Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

ISBN......

Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2007 Spis tre ści I. Wst ęp (P. Ró Ŝański) ...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (P. Ró Ŝański) ...... 4 III. Budowa geologiczna (P. Ró Ŝański) ...... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (P. Ró Ŝański) ...... 8 1. Surowce energetyczne – gaz ziemny ...... 10 2. Surowce ilaste ceramiki budowlanej...... 10 3. Kruszywo naturalne...... 11 4. Piaski kwarcowe...... 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (P. Ró Ŝański) ...... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (P. Ró Ŝański) ...... 14 VII. Warunki wodne (P. Ró Ŝański) ...... 16 1. Wody powierzchniowe...... 16 2. Wody podziemne...... 16 VIII. Geochemia środowiska ...... 18 1. Gleby (A. Bli źniuk, P. Kwecko) ...... 18 2. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ...... 21 IX. Składowanie odpadów (E. Osendowska, K. Nowacki) ...... 23 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (P. Ró Ŝański) ...... 30 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (P. Ró Ŝański) ...... 32 XII. Zabytki kultury (P. Ró Ŝański) ...... 39 XIII. Podsumowanie (P. Ró Ŝański) ...... 40 XIV. Literatura ...... 42

I. Wst ęp

Arkusz Kolbuszowa Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowano w Przedsi ębiorstwie Geologicznym SA w Krakowie, zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Ma- py geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (Osendowska 2002), wykonanym w Przedsi ębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie. Mapa składa si ę z dwóch plansz. Pierwsza zawiera informacje dotyczące wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów hydrogeologii, geologii in Ŝy- nierskiej oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Druga po świ ęcona jest za- gadnieniom zwi ązanym z geochemi ą środowiska oraz ze składowaniem odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Zawarte w niej treści mog ą by ć wykorzystywane w pra- cach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach ekofizjograficznych. Ponadto mog ą stanowi ć pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym, o odpadach i prawa ochrony środowiska oraz prawa geologicznego i gospodarczego. Przy opracowaniu mapy wykorzystano materiały archiwalne zebrane mi ędzy innymi w Wydziale Ochrony Środowiska Podkarpackiego Urz ędu Wojewódzkiego i Starostwie Po- wiatowym w Rzeszowie, starostwie powiatowym w Kolbuszowej, w Stalowej Woli oraz Rze- szowie, w urz ędach gmin i w Centralnym Archiwum Geologicznym w Warszawie. Informa- cje archiwalne zweryfikowano w trakcie przeprowadzonej wizji lokalnej. Kwalifikacj ę sozo- logiczn ą złó Ŝ uzgodniono z geologiem wojewódzkim. Mapa posiada wersj ę cyfrow ą, a dane dotycz ące złó Ŝ surowców mineralnych zostały przedstawione w postaci kart informacyjnych, opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych złó Ŝ.

3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar arkusza Kolbuszowa w układzie współrz ędnych geograficznych jest zlokalizo- wany mi ędzy 21 °45’ - 22 °00’ długo ści geograficznej wschodniej oraz 50 °10’ - 50 °20’ szeroko ści geograficznej północnej. Administracyjnie obszar arkusza le Ŝy w województwie podkarpackim, w obr ębie czterech powiatów. Wi ększa cz ęść obszaru nale Ŝy do powiatu kolbuszowskiego (miasta i gminy Kolbuszowa, gminy Cmolas, Dzikowiec, Rani Ŝów), mały skrawek północno-wschodni do powiatu stalowowolskiego (gminy Bojanów, Je Ŝowe), południowo-wschodni do rzeszowskiego (gminy Przewrotne, Głogów Małopolski). Niewielka południowo-zachodnia cz ęść obszaru arkusza obejmuje powiat ropczycko-sędziszowski (gmina S ędziszów Małopolski). Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski (Kondracki, 2001) obszar arkusza poło Ŝony jest w mezoregionie Kotliny Sandomierskiej, w wi ększo ści w obr ębie Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego, a tylko niewielka północno-wschodnia cz ęść w obr ębie Równiny Tarno- brzeskiej, a południowo-zachodnia w Pradolinie Podkarpackiej (fig. 1). Płaskowy Ŝ Kolbuszowski wznosi si ę na wysoko ści 200-250 m n.p.m., rozci ęty dolinami rzecznymi i dolinkami denudacyjnymi zajmuje centraln ą cz ęść Kotliny Sandomierskiej. Ge- neralnie obszar wznosi si ę od północy ku południowi. Równina Tarnobrzeska zbudowana jest z piasków lodowcowych i rzecznych, a jej powierzchnia urozmaicona jest wydmami. Rze źba terenu arkusza ma charakter typowo denudacyjno-erozyjny. Najwy Ŝsze wznie- sienie w obr ębie arkusza wyst ępuje w południowej cz ęś ci, w rejonie Widełek (252,0 m n.p.m.) oraz Stykowa (255,0 m n.p.m.). We wschodniej cz ęś ci obszaru wyst ępuj ą pagórki morenowe, przechodz ące w kierunku południowym w bardziej płaskie równiny denudacyjne, na których wykształciła si ę cienka warstwa osadów czwartorz ędowych. Doliny dominuj ą na południu oraz na północy obszaru arkusza, okalaj ąc centraln ą cz ęść Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego. W centralnej cz ęś ci dominuj ą równiny denudacyjne przykryte w wielu miejscach piaskami rzeczno-wodnolodowcowymi, systematycznie niszczonymi utworami mioce ńskimi, w któ- rych gł ęboko wcięte suche doliny wypełnione s ą deluwiami. U wylotów dolin niekiedy za- znaczyły si ę sto Ŝki napływowe. Omawiany obszar poło Ŝony jest w regionie klimatu krakowsko-sandomierskiego o śred- niej temperaturze rocznej 7,5°C. Jest to klimat nieco chłodniejszy od klimatu panuj ącego we wschodniej cz ęś ci Kotliny Sandomierskiej. Klimat ten charakteryzuje si ę średni ą temperatur ą w lipcu około 18,5°C, najzimniejszy jest stycze ń z temperatur ą od –3,5 do +4,0°C. Średnie

4 roczne sumy opadów wynosz ą 640 mm. Pokrywa śnie Ŝna zalega na tym terenie od 75 do 90 dni w ci ągu roku. Wiatry przewa Ŝnie wiej ą w kierunku wschodnim. Obszar arkusza to przede wszystkim region rolniczy, pomimo słabo urodzajnych gleb. Obok rolnictwa dominuje przemysł przetwórstwa owoców i warzyw. Wi ększe kompleksy le śne nale Ŝą do Puszczy Sandomierskiej i koncentruj ą si ę głównie na północy i południu arkusza. S ą to lasy z du Ŝym udziałem: sosny, buka, d ęba, graba, lipy oraz świerku, które w wi ększo ści zostały obj ęte ochron ą w postaci Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Kolbuszowa na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu Mezoregiony Kotliny Sandomierskiej: 512.41 – Nizina Nadwi śla ńska, 512.44 – Dolina Dolnej Wisłoki, 512.45 – Równina Tarnobrzeska, 512.46 – Dolina Dolnego Sanu, 512.48 – Płaskowy Ŝ Kolbuszowski, 512.51 – Pradolina Pod- karpacka, 512.52 – Podgórze Rzeszowskie Mezoregiony Podgórza Środkowobeskidzkiego: 513.63 – Podgórze Strzy Ŝowskie, 513.64 – Podgórze Dynowskie

Gleby chronione na terenie bada ń wyst ępuj ą w zwartym kompleksie w środkowej cz ę- ści obszaru arkusza. Ogółem stanowi ą 55 % wszystkich u Ŝytków. S ą to głównie gleby bieli- coziemne, utworzone na piaskach, jedynie na wy Ŝej poło Ŝonych terenach wykształciły si ę gleby brunatne na glinach zwałowych i iłach.

5 Głównym o środkiem miejsko-usługowym jest Kolbuszowa z siedzibą miasta, gminy i starostwa, gdzie mieszcz ą si ę niewielkie zakłady przemysłu spo Ŝywczego i budowlanego. Do wi ększych miejscowo ści oprócz Kolbuszowej mo Ŝna zaliczy ć Dzikowiec, Rani Ŝów, które pełni ą rol ę gminnego o środka administracyjnego dla terenów rolniczych. Przez obszar arkusza biegnie droga krajowa nr 9 Rzeszów – Tarnobrzeg oraz drogi wo- jewódzkie Mielec - Kolbuszowa (nr 875) i Kolbuszowa – Sokołów Małopolski (nr 987). Wa Ŝną lini ą komunikacyjn ą jest linia kolejowa ł ącz ąca Kolbuszow ą z Rzeszowem.

III. Budowa geologiczna

Budow ę geologiczn ą obszaru arkusza Kolbuszowa przedstawiono na podstawie Szcze- gółowej mapy geologicznej Polski arkusz Kolbuszowa w skali 1:50 000 wraz z obja śnieniami (Kwapisz 1996 a, b). Jego poło Ŝenie na tle szkicu geologicznego pokazuje figura 2. Obszar bada ń le Ŝy w zasi ęgu zapadliska przedkarpackiego, w strefie zewn ętrznej wy- pełnionej utworami miocenu środkowego i górnego. Podło Ŝe krystaliczne wyst ępuje bezpo średnio pod utworami mioce ńskimi. S ą to utwory prekambru, silnie sfałdowane, zlustrowane i sp ękane, łupki i iłowce cz ęś ciowo zmetamorfi- zowane (fyllity). Seria ta koreluje si ę z warstwami rzeszowskimi. Na tej skomplikowanej strukturze podło Ŝa prekambryjskiego osadziły si ę utwory miocenu. Bezpo średnio na zdenudowanym podło Ŝu osadził si ę kompleks utworów bade ńskich zło Ŝony z piaskowców i mułowców okre ślanych jako warstwy baranowskie, powy Ŝej których rozpoznano warstw ę osadów chemicznych wykształconych jako anhydryty oraz gipsy z iłami. Mi ąŜ szo ść piaskowców i mułowców waha si ę od 2,0 do 30 m, natomiast osadów chemicznych od 12 do 20 m. Powy Ŝej warstw z anhydrytem wyst ępuje kompleks margli, iłowców z tufitami i mułowcami o mi ąŜ szo ści blisko 40 m. Bezpo średnio na utworach bade ńskich lub podło Ŝu krystalicznym osadziła si ę mono- tonna seria ilasto-piaszczysta okre ślona jako iły (warstwy) krakowieckie. S ą to iły, łupki, iło- łupki, mułowce oraz piaski i piaskowce osi ągaj ące mi ąŜ szo ści od 800 do 1500 m, niekiedy nawet do 1600 m. W śród tej serii wydzielono 4 kompleksy nieznacznie się ró Ŝni ące litolo- giczne. Od sp ągu s ą to kompleksy: piaszczysty, ilasto-mułowcowy, drugi kompleks piaszczysty oraz ilasto-mułowcowo-piaszczysty. Ten ostatni kompleks widoczny jest w wyrobiskach złó Ŝ: „Kolbuszowa-Kupno” oraz „Przewrotnym”. W innych miejscach w obr ębie obszaru arkusza utwory te odsłaniaj ą si ę w rejonie Widełek i Stykowa na południu, Por ęby Dymar- skiej i Woli Rani Ŝowskiej na północy. W warstwach iłów krakowieckich oprócz udokumentowanych złó Ŝ surowców ceramiki budowlanej: „Kolbuszowa-Dolna”, „Kolbuszowa-Kupno”

6 oraz „Przewrotne” udokumentowano w serii piaskowcowo-mułowcowej zło Ŝa gazu ziemnego „Kupno” oraz „Lipnica-Dzikowiec”. Wi ększ ą cz ęść obszaru arkusza przykrywaj ą osady czwartorz ędowe, głównie plejstoce ńskie. Najstarsze osady czwartorz ędowe wykształcone jako Ŝwiry, rozpoznane w miejscowo- ści Por ęby Kupie ńskie, le Ŝą bezpo średnio na iłach mioce ńskich. S ą to utwory niewielkiej mi ąŜ szo ści, znane tylko z otworów wiertniczych. Utwory zlodowace ń południowopolskich rozprzestrzenione s ą na całym arkuszu Kolbu- szowa (fig.2). Na południu arkusza w obni Ŝeniach stoków nawiercono mułki piaszczyste za- stoiskowe o mi ąŜ szo ści do 10 m. Sporadycznie w osadach tych wyst ępuj ą torfy i namuły. Powy Ŝej, na mułkach le Ŝy cienka warstwa glin zwałowych, nieprzekraczaj ąca 5 metrów mi ąŜ szo ści. S ą to gliny o zabarwieniu br ązowo-stalowo-szarym, mocno zwietrzałe. Na glinach zwałowych lub na iłach krakowieckich wyst ępuj ą utwory rzeczne: piaski, piaski ze Ŝwirami i z przewarstwieniami mułków. S ą to utwory o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do 80 metrów zajmuj ące du Ŝe powierzchnie w północnej cz ęś ci arkusza. Na arkuszu Kolbuszowa utwory zlodowace ń środkowopolskich reprezentuj ą tylko muł- ki piaszczysto lessopodobne oraz piaski i Ŝwiry rzeczne i rzeczno-peryglacjalne o mi ąŜ szo ści do 10 m. Piaski i piaski mułkowate tarasów nadzalewowych o mi ąŜ szo ści do 10 m, osadziły si ę podczas zlodowace ń północnopolskich. S ą to jedyne osady z tego okresu, cz ęsto spoczywaj ą- ce bezpo średnio na mułkach piaszczystych lessopodobnych. Utwory te wyst ępuj ą głównie w północnej cz ęś ci arkusza. Najmłodsze utwory plejstoce ńskie wykształcone s ą jako piaski eoliczne, zajmuj ące znaczne powierzchnie, głównie w południowej i północnej cz ęś ci obszaru arkusza. Najcz ę- ściej wyst ępuj ą na poziomach tarasowych w postaci wydm dochodz ących do 20 m wysoko ści lub tworz ą lekko faliste pola piasków przewianych. W okolicy Stykowa i Por ęb Dymarskich na utworach tych udokumentowano zło Ŝa piasków kwarcowych „Styków-Budki”, „Głogów Małopolski” oraz „Por ęby Dymarskie”. Najmłodszymi utworami, które wyst ępuj ą na omawianym obszarze s ą osady holocenu. Wykształcone s ą głównie jako: piaski humusowe, mułki, gliny, iły i namuły den dolin oraz miejscami torfy. Wyst ępuj ą przewa Ŝnie w dolinach rzek Przyrwy i Zyzogi oraz w dolinach ich dopływów (fig. 2).

Fig. 2. Poło Ŝenie arkusza Kolbuszowa na tle szkicu geologicznego wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red.) (2006) Czwartorz ęd; holocen: 1 - mułki, piaski i Ŝwiry morskie, 2 - piaski, Ŝwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły; plejstocen - holocen: 3 - koluwia osuwiskowe, 4 - piaski eoliczne lokalnie, w wydmach; 5 - lessy, 6 - lessy piaszczyste i py- ły lessopodobne; plejstocen: zlodowacenia północnopolskie: 7 - gliny, piaski i gliny z rumoszami, soliflukcyjno - de- luwialne, 8 - piaski, Ŝwiry i mułki rzeczne; zlodowacenia środkowopolskie: 9 - piaski, Ŝwiry i mułki rzeczne; zlodowacenia południowopolskie: 10 - piaski i Ŝwiry sandrowe, 11 - gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i Ŝwiry lodowcowe. Neogen; miocen: 12 – wapienie organodetrytyczne, siarkono śne, Ŝwiry, piaskowce i gipsy, 13 – iły, piaskowce, wapienie, dolomity, gipsy i w ęgiel brunatny; 14 – nasuni ęcie karpackie.

IV. Zło Ŝa kopalin

Na obszarze arkusza Kolbuszowa udokumentowane s ą aktualnie dwa zło Ŝe kruszywa naturalnego, trzy zło Ŝa kopalin ilastych ceramiki budowlanej, jedno zło Ŝe piasków kwarcowych do produkcji cegły wapienno-piaskowej oraz dwa zło Ŝa gazu ziemnego (tabela 1). ZłoŜe piasku „Styków” zostało wykre ślono z krajowego bilansu złó Ŝ w 2000 r., z powodu wyeks- ploatowania kopaliny (Kami ński, 2000).

Tabela 1 Zło Ŝa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Zasoby geologiczne Stan Wydobycie Zastosowa- Numer Wiek bilansowe Kategoria Klasyfikacja zagospodarowania (tys. t, nie zło Ŝa Rodzaj kompleksu (tys. t, rozpoznania zło Ŝa Przyczyny Nazwa zło Ŝa zło Ŝa tys. m 3*) kopaliny na kopaliny litologiczno- tys.m 3*, konfliktowo ści zło Ŝa mapie -surowcowego mln m 3**) Klasy Klasy wg stanu na 31.12.2005 r. (Przeniosło, 2006) 1 - 4 A - C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1 Por ęby Dymarskie p Q 877* C1 + B N - Scb* 4 B L, K, NATURA 2000 2 Lipnica – Dzikowiec G Ng 154** C N - E 2 B NATURA 2000

3 Kolbuszowa Dolna i (ic) Ng 7767* C2 N - Scb 4 A - 4 Kolbuszowa-Kupno i (ic) Ng 6081* C2+C 1+B G 113* Scb 4 A - i (ic), Ng, 5 Przewrotne 245* C +B Z - Scb 4 A - g(gc) Q 1

6 Głogów Małopolski pki Q 125* C1+B G 33,0* Sb 4 B L, NATURA 2000 9 9 7 Styków Budki p Q 7 C1 Z - Sb 4 B L, NATURA 2000 8 Kupno G Ng 239,09** C G - E 2 B NATURA 2000 Styków p Q - - ZWB - - - - - Rubryka 3: p- piaski; pki – piaski o innych zastosowaniach (do produkcji cegły wapienno-piaskowej i betonów komórkowych); i (ic) – iły ceramiki budowlanej; g (gc) – gliny ceramiki budowlanej; G – gaz ziemny Rubryka 4: Q - czwartorz ęd; Ng - neogen

Rubryka 6: kategoria rozpoznania zasobów udokumentowanych: kopalin stałych – A, B, C 1, C 2; kopalin płynnych –C Rubryka 7: zło Ŝa: G – zagospodarowane; N – niezagospodarowane; Z – zaniechane; ZWB – zło Ŝe wykre ślone z bilansu (zlokalizowane na mapie dokumentacyjnej zamiesz- czonej w materiałach archiwalnych) Rubryka 9: Scb – ceramika budowlana, Scb * - ceramika budowlane (surowiec schudzaj ący) , Sb – kruszywo budowlane, E – kopalina energetyczna Rubryka 10: 2 – rzadkie w skali całego kraju lub skoncentrowane w okre ślonym regionie; 4 – powszechne; licznie wyst ępuj ące, łatwo dost ępne Rubryka 11: A – małokonfliktowe, B – konfliktowe Rubryka 12: L – ochrona lasów; K – ochrona krajobrazu

1. Surowce energetyczne – gaz ziemny

Zło Ŝa gazu ziemnego na obszarze arkusza zwi ązane s ą z piaszczysto-ilasto-mułow- cowymi i piaszczysto-mułowcowymi utworami miocenu. Zło Ŝe gazu „Kupno” (By ś, 2005) zwi ązane jest z utworami sarmatu, wyst ępuj ącymi na gł ęboko ści od 586 do 1026 m p.p.t. Udokumentowano siedem horyzontów o mi ąŜ szo ściach od 3 do 12 m. Horyzonty to głównie kompleksy piaskowcowe i piaskowcowo-mułowcowe charakteryzuj ące si ę porowato ści ą w granicach 9-15 %. Gaz ziemny z tego zło Ŝa jest surow- cem o wysokiej klasie czysto ści, zawiera do 97,7 % CH 4, oraz minimalne domieszki szkodli- wych substancji takich jak rt ęć czy siarkowodór. Jest to gaz o warto ści opałowej do 3 35,28 MJ/m oraz zawarto ści C 2H4 do 0,44%. Skały zbiornikowe charakteryzuj ą si ę średnim współczynnikiem nasycenia 0,68; temperatura zło Ŝa wynosi 31,1 do 39,5ºC. Pod koniec lat sze ść dziesi ątych na obszarze arkusza udokumentowano zło Ŝe gazu „Lip- nica–Dzikowiec” (Cisek, Fik, 1969, Pleiza, 1997). Jest to zło Ŝe udokumentowane w pi ęciu horyzontach, na gł ębokości od 323,0 do 854,0 m p.p.t. Skałami zbiornikowymi, tak jak w przypadku zło Ŝa opisywanego wy Ŝej, s ą piaskowce sarmatu o porowato ści nie przekracza- jącej 25%. Mi ąŜ szo ść efektywna zło Ŝa nie przekracza 13 m. Kopalin ę stanowi gaz wysoko- metanowy o zawarto ści CH 4 nie przekraczaj ącej 99%, warto ść opałowa wynosi od 33,86 do 36,12 MJ/m 3. Skały zbiornikowe charakteryzuj ą si ę średnim współczynnikiem nasycenia od 0,74 do 0,88.

2. Surowce ilaste ceramiki budowlanej

Zostały udokumentowane w trzech zło Ŝach. S ą to iły krakowieckie w zło Ŝa „Kolbuszo- wa Dolna” (Doma ńska, 1960 a) i „Kolbuszowa-Kupno” (Zembrzycka, 1966; Rajczykowska- Augustyn, 1986; Przybycie ń, 1994, Tabor, 2002) oraz ł ącznie z glinami zwałowymi - w zło Ŝu „Przewrotne” (Doma ńska, 1964, Garpiel, 1990; Przybycie ń, 1997; Filar 2006). Ich podsta- wowe parametry geologiczno-górnicze i jako ściowe kopaliny przedstawia tabela 2. Kopalina w zło Ŝu „Kolbuszowa-Dolna” udokumentowana w latach sze ść dziesi ątych stanowi baz ę surowcow ą dla zakładów ceramiki w Kolbuszowej-Kupnie. Udokumentowana mi ąŜ szo ść iłów krakowieckich nie przekracza 20 m, nadkładu natomiast 5,0 m. Kopalina charakteryzuje si ę średni ą zawarto ści ą wody zarobowej 23,3 %, i jest wykorzystywana do produkcji ceramiki grubościennej i cienko ściennej oraz elementów dr ąŜ onych. Zło Ŝe iłów ceramiki budowlanej „Kolbuszowa-Kupno” udokumentowano w trzech poziomach. Poziom I i II udokumentowano w kat. B+C 1, natomiast najni Ŝszy III w kat C 2 (Ta-

bor, 2002). Średnia udokumentowana mi ąŜ szo ść zło Ŝa wynosi 20,9 m, przy nadkładzie do- chodzącym do 8,4 m. Iły wyst ępuj ące w zło Ŝu wykazuj ą małe zró Ŝnicowanie zarówno w pio- nie jak i poziomie. Udokumentowany surowiec nadaje si ę do produkcji ró Ŝnego rodzaju pu- staków, dachówek, rurek drenarskich, kratówek czy szczelinówek. Kopalin ę w zło Ŝu „Przewrotne” stanowi ą iły i iłołupki mioce ńskie oraz gliny czwartorz ędowe. Zło Ŝe, o maksymalnej udokumentowanej mi ąŜ szo ści 19,8 m, udokumentowano na powierzchni 1,40 ha. Zło Ŝe było eksploatowane przez prywatnego przedsi ębiorc ę do ko ńca 2005 r., w zwi ązku z wyga śni ęciem koncesji, w roku 2006 opracowano „Dodatek nr 2...” rozliczaj ący zasoby. Tabela 2 Zestawienie najwa Ŝniejszych parametrów jako ściowych kopaliny i wyrobów ceramicznych parametry jakościowe kopaliny parametry jakościowe wyrobów od - do od - do Po- Mi ąŜszo ść śr. śr. wierzchnia zło Ŝa Nazwa zło Ŝa skurczli- temperatu- wytrzyma- zło Ŝa od-do woda zawarto ść nasi ąkli- wo ść ra wypala- ło ść na [ha] [m] zarobowa margla wo ść suszenia nia ściskanie [%] [%] [%] [%] [oC] [MPa] 20,89- Kolbuszowa- 6,7-9,3 15,8-16,8 25,1-33,6 43,2 15,4-19,4 25,51 brak 1040 Dolna 8,0 16,1 29,1 23,3

Kolbuszowa- 21,8-32,5 6,4-9,4 6,8 –22,6 18,5-26,9 35,7 10,0-26,7 brak 980 Kupno 26,6 7,8 16,89 23,5

8,0-9,8 17,0 –19,4 24,0-28,6 Przewrotne 1,40 14,5-19,8 śr.30,4 0,0-0,09 980 8,8 18,0 26,7 Por ęby 21,7-29,8 6,2-9,1 0,0-0,08 12,8-16,3 18,6-25,8 11,6 2,0-14,5 980 Dymarskie 28,0 8,6 0,02 15,9 23,1

3. Kruszywo naturalne

Kruszywo naturalne piaskowe, zaliczane do kopaliny pospolitej, stanowi ą piaski udokumentowano w zło Ŝu „Styków-Budki” (Filar, Lis, 1999) oraz „Por ęby Dymarskie” (Zem- brzycka, 1971). Zwi ązane jest ono z piaskami eolicznymi na wydmach. Zło Ŝe „Styków Budki” udokumentowano na powierzchni 1,05 ha, pod niewielkim nad- kładem gleby (0,2 m). Mi ąŜ szo ści serii okruchowej wynosi od 1,1 – 2,4 m. Kopalin ę stanowi ą piaski drobnoziarniste charakteryzuj ące si ę średnim punktem piaskowym (zawarto ści ą ziaren poni Ŝej 2 mm) 99,9 % i niewielkiej zawarto ści pyłów - 0,7%. Piaski wykorzystuje si ę głównie dla celów budowlanych. Jest to zło Ŝe suche.

Zło Ŝe piasków „Poręby Dymarskie” zostało udokumentowane na wydmie, na powierzchni 11,6 ha. W nadkładzie o grubo ści 0,5 m wyst ępuj ą piaski humusowe, a maksymal- na mi ąŜ szo ść kopaliny dochodzi do 14,5 m. Kopalin ę udokumentowano z przeznaczeniem na surowiec schudzaj ący dla kopaliny ilastej w zło Ŝu „Kolbuszowa-Kupno”.

4. Piaski kwarcowe

W latach sze ść dziesi ątych udokumentowano zło Ŝe piasków kwarcowych „Głogów Ma- łopolski” (Szyma ńska, 1960, Hasa, 1966; Kierat, 2006). Mi ąŜ szo ść kopaliny waha si ę od 1,0 do 9,7 m, a średnia grubo ść nadkładu wynosi 0,6 m. Kopalina charakteryzuje si ę nast ępuj ą- cymi parametrami - zawarto ść : SiO 2 - 95,8 %; Na 2K2O - 1,2 %, pyły mineralne - od 0,6 do 8,0 % oraz nasi ąkliwo ść do 14,6 %. W roku 2006 zasoby zło Ŝa rozliczono „Dodatkiem nr 2”, zaktualizowano granice poziome i pionowe. Aktualnie zło Ŝe obejmuje dwa pola o powierzchni 1,2 i 2,0 ha. Seria okruchowa jest udokumentowana powy Ŝej zwierciadła wód gruntowych. Kopalin ę wykorzystuje si ę do produkcji cegły wapienno-piaskowej oraz betonów komórko- wych. Zło Ŝa kopalin okruchowych i ilastych udokumentowane na arkuszu Kolbuszowa, ze wzgl ędu na ich ochron ę zostały zaliczone do klasy 4 – złó Ŝ powszechnych, licznie wyst ępuj ą- cych i łatwo dost ępnych. Zło Ŝa gazu ziemnego zakwalifikowano do rzadkich w skali kraju lub skoncentrowanych w okre ślonym regionie (klasa 2). Z punktu widzenia ochrony środowiska zło Ŝa iłów ceramiki budowlanej „Kolbuszowa Dolna”, „Kolbuszowa –Kupno” oraz zło Ŝe „Przewrotne” zaliczono do złó Ŝ małokonflikto- wych ze środowiskiem naturalnym (klasa A). Pozostałe zło Ŝa zlokalizowane s ą w obszarach chronionych prawnie - NATURA 2000, Obszar Chronionego Krajobrazu, lasy i zło Ŝa te zo- stały sklasyfikowane jako konfliktowe (klasa B).

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na obszarze arkusza Kolbuszowa aktualnie eksploatowane s ą trzy zło Ŝa: jedno gazu ziemnego „Kupno”, zło Ŝe piasków kwarcowych „Głogów Małopolski” oraz jedno iłów ceramiki budowlanej – „Kolbuszowa-Kupno”. Wszystkie wymienione zło Ŝa posiadaj ą wa Ŝne koncesje na eksploatacj ę oraz ustanowione obszary i tereny górnicze (tabela 3). Eksploatacja w zło Ŝach „Kolbuszowa-Kupno” oraz „Głogów Małopolski” prowadzona jest w sposób ci ągły. Wydobycie w pierwszym wyniosło 113 tys. m 3, w drugim 33 tys. m 3. W zło Ŝu iłów krakowieckich „Kolbuszowa -Kupno” eksploatacj ę prowadzi Zakład Ceramicz- ny „Biegonice–Kupno” sp. z o.o. Zło Ŝe eksploatowane jest odkrywkowo, trzema poziomami

eksploatacyjnymi, systemem ścianowym. Powierzchnia wyrobiska eksploatacyjnego dochodzi do 20 ha, a jego gł ęboko ść wynosi ponad 16 m. Eksploatacj ę piasków kwarcowych w zło Ŝu „Głogów Małopolski’ prowadzi Przedsi ę- biorstwo Przemysłu Betonów „Prefabet” – Kolbuszowa SA. W bezpo średnim s ąsiedztwie znajduj ą si ę zakład przeróbczy oraz fabryka do produkcji betonów komórkowych (2 km na NW od zło Ŝa). Eksploatacja odbywa si ę za pomoc ą koparek przedsi ębiernych, z transportem samochodowym. Wielko ść rocznego wydobycia w du Ŝym stopniu zale Ŝy od zapotrzebowania na rynku na produkt czyli beton komórkowy. Obecnie obszar i teren górniczy został ustano- wiony na niewyeksploatowanej cz ęś ci Pola II. UŜytkownik zło Ŝa gazu ziemnego „Kupno” mimo uzyskanej koncesji oraz ustanowio- nych obszarów i terenów górniczych nie podj ął jeszcze eksploatacji zło Ŝa. Eksploatacja zło Ŝa planowana jest od 2009 roku dwoma otworami eksploatacyjnymi. W zło Ŝach „Por ęby Dymarskie”, „Lipnica-Dzikowiec” oraz „Kolbuszowa Dolna” nie ustanowiono obszaru i terenu górniczego i w najbli Ŝszej przyszło ści wła ściciele nie zamierzaj ą stara ć si ę o koncesje na eksploatacj ę. W zło Ŝu iłów ceramiki budowlanej „Przewrotne” eksploatacja trwała do grudnia 2005 r., po wyga śni ęciu koncesji opracowano „Dodatek nr 2 ...” rozliczaj ący zasoby kopaliny. W zwi ąz- ku z rezygnacj ą przedsi ębiorcy z dalszej działalno ści z zakresu produkcji ceramicznych materia- łów budowlanych w „Dodatku nr 2...” wnioskuje on o anulowanie kopaliny z rejestru zasobów zło Ŝa. Tabela 3 Tabela stanu eksploatacji złó Ŝ

Nr Powierzchnia [m 2] Rekultywacja złoŜa Nazwa zło Ŝa Koncesja Uwaga na Obszar Teren mapie górniczy górniczy Wyrobisko Por ęby 1 Nie ubiegano si ę Dymarskie Lipnica 2 Nie ubiegano si ę Dzikowiec Kolbuszowa 3 Nie ubiegano si ę Dolna Kolbuszowa- wa Ŝna do 4 434 609 434 609 czynne wyrobisko - Kupno 31.12.2023 r. Wygasła prac rekultywacyj- 5 Przewrotne - - - dn. 31.12.2005 r. nych nie podj ęto Głogów wygasła wyrobisko cz ęś cio- koncesja dotyczy 6 17 193 17 193 Małopolski 31.12.2010 r. wo zrekultywowane Pola II Wygaszona wyrobisko cz ęś cio- 7 Styków Budki - - - dn. 03.04.2006 wo zrekultywowane wa Ŝna do 8 Kupno 4 503 117 4 503 117 - - 08.03.2027 r.

Eksploatacj ę piasków ze zło Ŝa „Styków–Budki” została zako ńczona w kwietniu 2006 roku. Zasoby zło Ŝa w cało ści wyeksploatowane, wyrobisko w cz ęś ci jest zrekultywowane. Nie opracowano dodatku rozliczaj ącego zasoby zło Ŝa. W roku 2000 zako ńczono eksploatacj ę piasku w zło Ŝu „Styków”, zasoby rozliczono „Dodatkiem nr 2...” (Kami ński, 2000) oraz skre ślono z bilansu zasobów. Na omawianym obszarze piaski ze Ŝwirem były eksploatowane w niewielu miejscach, obecnie s ą one słabo widoczne i zazwyczaj zaro śni ęte. Na obszarze arkusza znajduj ą si ę w miejscowo ści Por ęby Dymarskie.

VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin

Na obszarze arkusza Kolbuszowa wyznaczono obszary prognostyczne i perspektywiczne dla kruszywa naturalnego oraz surowców ilastych do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej, a tak Ŝe perspektywy zwi ązane z mo Ŝliwo ści ą udokumentowania złó Ŝ w ęglowodorów. Obszar arkusza poło Ŝony jest na terenie zapadliska przedkarpackiego, wypełnionego osadami mioce ńskimi o charakterze ilasto-mułowcowo-piaszczystym. Utwory te, niejedno- krotnie o mi ąŜ szo ści przekraczaj ącej 3000 m, s ą perspektywicznymi skałami zbiornikowymi złó Ŝ gazu ziemnego. Średnie nasycenie tych skał wynosi ponad 220 mln m 3 na 1 km 2 (Jawor, 1990). Iły krakowieckie pod niewielkim nadkładem, wyst ępuj ą na du Ŝym obszarze w zachodniej oraz w południowej cz ęś ci omawianego terenu. W rejonie zło Ŝa „Kolbuszowa - Kupno”, na podstawie danych odno śnie jako ści kopaliny oraz warunków geologiczno-górniczych z tego zło Ŝa, wyznaczono prognozy iłów (Doma ńska, 1690 b). Jest to obszar o powierzchni około 30 ha, w którym iły wyst ępujące na powierzchni zostały zbadane do gł ęboko ści ponad 20 m. Zbli Ŝone parametry jako ściowe do eksploatowanego w s ąsiedztwie zło Ŝa oraz dobre warunki geologiczno-górniczne, daj ą du Ŝe mo Ŝliwo ści na rozszerzenie udokumentowanych zasobów w tym kierunku. Obszary perspektywiczne mioce ńskich iłów krakowieckich jako surowców dla wyro- bów ceramiki budowlanej zostały wyznaczone na podstawie SMGP (Kwapisz 1996 a, b) w rejonach: Kupna, Woli Rani Ŝowskiej, Weryni oraz Przewrotnego. S ą to obszary gdzie utwory te bezpo średnio odsłaniaj ą si ę na powierzchni lub wyst ępuj ą pod niewielkim nadkła- dem.

Tabela 4 Wykaz obszarów prognostycznych Wiek Grubo ść Numer kompleksu Średnia Zasto- Powierzch- Rodzaj kompleksu Zasoby obszaru litologicz- Parametry jako ściowe grubo ść sowanie nia kopali- surowcowe- w kat. D na no- (warto ści średnie) nadkładu 1 kopali- (ha) ny go (tys. m 3) mapie surowco- (m) ny od-do (m) wego 1 2 3 4 5 6 7 8 9 woda zarobowa - 23,20%; skurczliwo ść suszenia - 8,6 %; I 30 i (ic) Ng nasi ąkliwo ść - 14,3 %; 3,6 18,0 – 21,1 5850 Scb wytrzymało ść na ściskanie - 39,25 MPa

Rubryka 3: i (ic) - iły ceramiki budowlanej Rubryka 4: Ng - neogen Rubryka 9: Scb – ceramika budowlana

Na terenie omawianego arkusza perspektywy piasków zwi ązane s ą głównie z wyst ępo- waniem piasków eolicznych. Piaski te wyst ępuj ą zazwyczaj w formie wydm dochodz ących do 20 m wysoko ści lub nieznacznie nachylonych równin piasków przewianych. Perspektywy piasków wyznaczono w rejonach złó Ŝ „Por ęby Dymarskie” i „Styków Budki”, oraz na północ do Lipnicy i Rani Ŝowa. Piaski te charakteryzuj ą si ę dobr ą jako ści ą i wysortowaniem oraz wyst ępuj ą pod niewielkim nadkładem. Po badaniach szczegółowych (jako ściowych) piaski te mog ą stwarza ć perspektywy udokumentowania piasków kwarcowych do produkcji cegły wapienno-piaskowej. Pod koniec lat sze ść dziesi ątych i na pocz ątku siedemdziesi ątych były prowadzone prace zwiadowcze w celu rozpoznania i udokumentowania złóŜ kruszywa naturalnego (w okolicy Rani Ŝowa) oraz iłów przydatnych do produkcji keramzytu (w okolicy Dzikowca). Wyniki bada ń na tych obszarach, ze wzgl ędu na du Ŝą mi ąŜ szo ść nadkładu, mał ą lub zmienn ą mi ąŜ- szo ść kopaliny oraz zł ą jako ść oceniono jako negatywne (Ryczek, Dziukowska, 1971, Por ęba, 1968). Na omawianym terenie torfy wyst ępuj ą w rejonie doliny rzeki Przyrwy oraz Zyzogi (Ostrzy Ŝek, Dembek, 1997). S ą to przewa Ŝnie torfy niskie o małej mi ąŜ szo ści, du Ŝej popiel- no ści i wysokim rozkładzie. Ze wzgl ędu na poło Ŝenie w obszarach rolniczo-le śnych oraz nie spełnianie kryteriów bilansowo ści dla złó Ŝ torfu nie wchodz ą w skład potencjalnej bazy zasobowej tej kopaliny. Obszary te wyst ępuj ą w rejonach Kolbuszowej, Cmolasa, Rani Ŝowa oraz Por ęby Dymarskiej i zostały zaznaczone jako obszary negatywne.

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Teren arkusza Kolbuszowa poło Ŝony jest w obr ębie zlewni II rz ędu rzeki Ł ęg, który jest prawobrze Ŝnym dopływem Wisły. Głównymi ciekami powierzchniowymi s ą dopływy rzeki Łęg: na zachodzie Przyrwa, na wschodzie Zyzoga, które wraz z dopływami odwadniaj ą pół- nocne zbocze Płaskowy Ŝu Kolbuszowskiego. S ą to zlewnie II rz ędu. Niewielki północny obszar arkusza odwadnia rzeka Tuszymka oraz Osina, które s ą dopływami Wisłoki i Wisłoka. Przyrwa i Zyzoga poza granicami arkusza tworz ą rzek ę Ł ęg. Na rzece Zyzoga został utworzony zbiornik retencyjny o powierzchni 3,5 km 2. Na omawianym obszarze znajduje si ę tylko około 1,9 km 2 jego powierzchni. Wysoko ść spi ętrze- nia wody w zbiorniku wynosi 8m, do rz ędnej 188,5 m n.p.m. Celem powstania zbiornika jest retencja wody oraz łagodzenie fali powodziowej. Na podstawie bada ń przeprowadzonych w roku 2005 wody Zyzogi zaklasyfikowano do IV klasy – wody niezadowalaj ącej jako ści (WIO Ś, 2006). Punkt pomiarowo-kontrolny znajduje si ę w miejscowo ści Stece. Decyduj ącymi o klasie czysto ści wód wska źnikami s ą: azoty- ny, azot Kjeldahla,, ChZT-Cr, ChZT-Mn oraz liczba bakterii grupy coli. Główne źródło zanieczyszcze ń stanowi ą ścieki komunalne z okolicznych miejscowo ści oraz zanieczyszczenia z obszarów rolnych.

2. Wody podziemne

Według podziału hydrogeologicznego kraju obszar objęty arkuszem Kolbuszowa poło- Ŝony jest w obr ębie regionu przedkarpackiego, w obr ębie wydzielonego rejonu kolbuszowskiego (Paczy ński, 1995). Teren ten w północno-wschodnim naro Ŝu znajduje si ę w zasi ęgu wyodr ębnionych głównych zbiorników wód podziemnych o numerze 426 – Dolina Kopalna Kolbuszowa (fig. 3). Podstawowym źródłem wiedzy o warunkach hydrogeologicznych tego obszaru jest Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1: 50 000, wykonana w 2002 r. (Górka, Popiela, 2002), dokumentacja zbiornika GZWP nr 426 (Górka i in., 2002) oraz dane z Banku Hydro. Główny u Ŝytkowy poziom wodono śny wyst ępuje w utworach czwartorz ędowych, w pradolinie Ł ęgu i Przyrwy. S ą to w ąskie i gł ębokie do 70 m struktury doliny kopalnej z wielopoziomowym systemem wodono śnym. Warstw ę wodono śną buduj ą piaski i Ŝwiry rzeczne oraz rzeczno-peryglacjalne zlodowacenia środkowo i północnopolskiego. Mi ąŜ szo ść tych utworów waha si ę od kilku do 50 m. W wi ększo ści obszarów zwierciadło wody ma cha-

rakter swobodny i wyst ępuje na gł ęboko ści od 1 do 5 m p.p.t. Współczynnik filtracji warstw wodono śnych waha si ę od 1,2 do 35,3 m/24h, przewodno ść jest zró Ŝnicowana, waha si ę od 3 do 1000 m 2/24h. Wydajno ść otworów studziennych na obszarze arkusza jest ró Ŝna od kilku do ponad 150 m 3/h. Podrz ędne znaczenie ma wodono śny poziom mioce ński zwi ązany z piaskowcami i piaskami warstw iłów krakowieckich. Poziom ten charakteryzuje si ę niskimi parametrami jako- ściowymi i ilościowymi (wydajno ści poni Ŝej 20 m 3/h). Mi ąŜ szo ść utworów wodono śnych nie przekracza 20 m. Wody charakteryzuj ą si ę mineralizacj ą ogóln ą do 0,6 mg/dm 3. Jest to poziom o małym znaczeniu gospodarczym. Na całym omawianym obszarze wyst ępuj ą wody podziemne zaliczono do II klasy jako- ści, a w rejonie Kolbuszowej, Rani Ŝowa i Woli Rani Ŝowskiej - klasy III. W głównej mierze jest to spowodowane wysok ą zawarto ści ą Ŝelaza i manganu. Punktowo wyst ępuj ą przekro- czenia wywołane zwi ązkami azotu i cynku (Górka, Popiela, 2002). Na obszarze arkusza znajduje si ę fragment GZWP nr 426 - Dolina kopalna Kolbuszo- wa. Jest to zbiornik czwartorz ędowy o powierzchni całkowitej 60 km 2, z czego 20,2 km 2 znajduje si ę na arkuszu Kolbuszowa, reszta kontynuuje si ę na arkuszu Stany. Zasoby dyspo- zycyjne zbiornika wynosz ą 16 800 tys. m 3/d. Zbiornik ten posiada szczegółow ą dokumentacje hydrogeologiczn ą (Górka i in, 1996). Na powierzchni zbiornika oraz wokół niego wyznaczono obszary wysokiej i najwy Ŝszej ochrony (OWO, ONO). Wa Ŝniejsze uj ęcia komunalne eksploatowane na obszarze arkusza to: uj ęcie w Cmolasie o wydajno ści 400 m 3/h przy depresji 7,1-12,6 m i uj ęcie o wydajno ści 300 m 3/h. S ą to uj ęcia zaopatruj ące w wod ę mieszka ńców Kolbuszowej. Wi ększe uj ęcia znajduj ą si ę tak Ŝe: w Wi- dełce o wydajno ści 84 m3/h i depresji 4 m, w Budach Głogowskich o wydajno ści 56,0 m 3/h (depresja 2,0-3,8 m) i o wydajno ści 170 m3/h przy depresji 5,7 do 9,5 m, w Rani Ŝowie o wydajno ści 50 m 3/h, przy depresji 8,0 m, w Przewrotnym (komunalne – 64 m 3/h i przemysłowe 56 m 3/h). Dla uj ęć w Cmolasie, Przewrotnem i Budach Głogowskich wyznaczono strefy ochrony pośredniej. W Kolbuszowej zlokalizowane s ą uj ęcia przemysłowe w zakładach „Kolbet” SA o wydajno ści 37,2 m 3/h (depresja 5,07 m) i 17,9 m 3/h. Do wa Ŝniejszych na omawianym terenie nale Ŝą równie Ŝ uj ęcia w Przewrotnem w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej o wydajno ści 20,5 m 3/h (S = 4 m) i 18 m 3/h (S = 3,2 m) i Przyłeku o wydajno ści 18 m 3/h i depresji 3,2 m oraz uj ęcie przemysłowe w Budach Głogowskich, które eksploatuje Zakład Betonów Komór- kowych. Jest to uj ęcie o wydajno ści 19,1 m 3/h.

Fig. 3. Poło Ŝenie arkusza Kolbuszowa na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony, w skali 1: 500 000 wg A. S. Kleczkowskiego (1990) 1 – obszar wysokiej ochrony (OWO), 2 – obszar najwyŜej ochrony (ONO), 3 – granica GZWP w o środku porowym Numer i nazwa GZWP, wiek utworów wodono śnych: 425 – Zbiornik D ębica – Stalowa Wola – Rzeszów, czwartorz ęd (Q); 426 – Dolina kopalna Kolbuszowa, czwartorz ęd (Q)

VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano warto ści dopuszczalne st ęŜ eń okre ślone w Zał ączniku do Rozporz ądzenia Ministra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. Nr 165 z dnia 4 pa ździernika 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne warto ści pierwiastków dla poszczególnych grup u Ŝytko- wania, ich zakresy oraz przeci ętne zawarto ści w glebach z terenu arkusza 954 – Kolbuszowa umieszczono w tabeli 5. W celu porównania tabel ę uzupełniono danymi o zawarto ści przeci ętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody bada ń laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995). Próbki gleb pobierano za pomoc ą sondy r ęcznej z wierzchniej warstwy (0,0-0,2 m) w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. po- kojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem s ą zanieczyszczenia an- tropogeniczne, a wi ęc pierwiastki słabo zwi ązane i łatwo ługowane z gleb. Gleby mineralizo- wano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90 oC, w ci ągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomoc ą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudze- niem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry ) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin- Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metod ą absorpcyjnej spektrometrii atomowej technik ą zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry ) z u Ŝyciem spektrome- tru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrol ę jako- ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

Prezentacja wyników Zastosowana g ęsto ść opróbowania (1 próbka na około 25 km 2) nie jest dostateczna do wykre ślenia izoliniowej mapy zawarto ści pierwiastków zgodnie z zasadami przyj ętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka - jedna informacja na 1 cm 2 mapy dla całego arkusza). Wyniki bada ń geochemicznych zostały wi ęc przedstawione na mapie w postaci punktów. Lokalizacj ę miejsc opróbowania (wraz z numeracj ą zgodn ą z baz ą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyj ętym dla gleb zaklasyfikowanych do grupy A (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.).

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki bada ń geochemicznych gleb odniesiono zarówno do warto ści st ęŜ eń dopusz- czalnych metali okre ślonych w Rozporz ądzeniu Ministra środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r., jak i do warto ści przeci ętnych okre ślonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 5).

Tabela 5 Zawarto ść metali w glebach (w mg/kg) Zakresy zawar- Warto ść prze- Warto ść przeci ętnych to ści w glebach ci ętnych (me- (median) w glebach Warto ści dopuszczalne st ęŜ eń w glebie na arkuszu 954- dian) w gle- obszarów niezabu- lub ziemi (Rozporz ądzenie Ministra Kolbuszowa bach na arku- dowanych Polski 4) Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r.) szu 954- Metale Kolbuszowa N=7 N=7 N=6522 Frakcja ziarnowa <1 mm Grupa B 2) Grupa C 3) Mineralizacja HCl (1:4) Grupa A 1) Gł ęboko ść (m p.p.t.) Gł ęboko ść (m p.p.t.) 0,0-0,3 0-2 0,0-0,2 As Arsen 20 20 60 <5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 3-39 24 27 Cr Chrom 50 150 500 <1-4 2 4 Zn Cynk 100 300 1000 10-45 26 29 Cd Kadm 1 4 15 <1 <1 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 <1-2 <1 2 Cu Mied ź 30 150 600 2-7 4 4 Ni Nikiel 35 100 300 <2-6 2 3 Pb Ołów 50 100 600 7-12 10 12 Hg Rt ęć 0,5 2 30 0,05-0,08 0,06 <0,05 Ilo ść badanych próbek gleb z arkusza 954-Kolbuszowa 1) grupa A w poszczególnych grupach u Ŝytkowania a) nieruchomo ści gruntowe wchodz ące w skład obsza- As Arsen 7 ru poddanego ochronie na podstawie przepisów usta- Ba Bar 7 wy Prawo wodne, Cr Chrom 7 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 7 o ochronie przyrody; je Ŝeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 7 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza za- Co Kobalt 7 gro Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla ob- Cu Mied ź 7 szarów tych st ęŜ enia zachowuj ą standardy wynikaj ące ze stanu faktycznego, Ni Nikiel 7 2) Pb Ołów 7 grupa B - grunty zaliczone do u Ŝytków rolnych ą Hg Rt ęć 7 z wył czeniem gruntów pod stawami i gruntów pod rowami, grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewio- Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru arku- ne, nieu Ŝytki, a tak Ŝe grunty zabudowane i zurbani- sza 954-Kolbuszowa do poszczególnych grup u Ŝytko- zowane z wył ączeniem terenów przemysłowyc h, wania (ilo ść próbek) uŜytków kopalnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C - tereny przemysłowe, u Ŝytki kopalne, tereny komunikacyjne, 7 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000 N – ilo ść próbek

Przeci ętne zawarto ści arsenu, baru, chromu, cynku, kadmu, kobaltu, miedzi, niklu i oło- wiu w badanych glebach arkusza s ą na ogół ni Ŝsze lub równe w stosunku do warto ści przeci ętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Jedynie wy Ŝsz ą warto ść mediany wykazuje rt ęć . Pod wzgl ędem zawarto ści metali, wszystkie spo śród badanych próbek spełniaj ą warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunk- cyjne u Ŝytkowanie gruntów.

Z uwagi na zbyt nisk ą g ęsto ść opróbowania dane prezentowane na mapie nie umo Ŝli- wiaj ą oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalaj ą tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody bada ń Do okre ślenia dawki promieniowania gamma i st ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki bada ń gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłu Ŝ profili o przebiegu N-S, prze- cinaj ących Polsk ę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwy Ŝszonej promieniotwórczo ści pomiary zag ęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysoko ści 1,5 metra nad powierzchni ą terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizyk ę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe g ęsto ść opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej dla dwóch kraw ędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest moŜliwy, gdy Ŝ te dwie kraw ędzie s ą zbie Ŝne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporz ądzono jedynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystywa- no informacje zawarte w profilach na arkuszu s ąsiaduj ącym wzdłu Ŝ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane s ą wyniki dawki promieniowania gamma obejmuj ące sum ę promieniowania pochodz ącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Wyniki Warto ści dawki promieniowania gamma wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahaj ą si ę w przedziale od około 15 do około 40 nGy/h. Przeci ętnie warto ść ta wynosi około 20 nGy/h i jest ni Ŝsza od średniej dla obszaru Polski wynosz ącej 34,2 nGy/h. Wzdłu Ŝ profilu wschodniego warto ści promieniowania gamma mieszcz ą si ę w zakresie od około 10 do około 25 nGy/h, przy przeci ętnej warto ści wynosz ącej około 15 nGy/h.

954 W PROFIL ZACHODNI 954 E PROFIL WSCHODNI Fig. 4. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promien pierwiastkami gleb Zanieczyszczenia 4. Fig.

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma Kolbuszowa (na osi rz osi (na Kolbuszowa 5573617 5572805 5571655 m m 5568894 5561822 5564905

5559897 5560723 ę dnych - opis siatki kilometrowej arkusza) arkusza) kilometrowej siatki opis - dnych 0 10 20 30 40 50 0 5 10 15 20 25 30 nGy/h nGy/h

22 22

St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego St ęŜ enie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

5573617 iotwórczymi na obszarze arkusza arkusza obszarze na iotwórczymi 5572805 5571655 m m 5568894 5561822 5564905 5559897 5560723 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 0 0.5 1 1.5 2 2.5 3 2 kBq/m kBq/m 2

Powierzchni ę arkusza Kolbuszowa pokrywaj ą głównie gliny zwałowe oraz utwory lodowcowe (piaski, Ŝwiry i głazy) z okresu zlodowacenia południowopolskiego. W dolinach rzek wyst ępuj ą plejstoce ńskie i holoce ńskie mady, mułki, piaski i Ŝwiry. Pomierzone dawki promieniowania na omawianym obszarze s ą raczej niskie i mało zró Ŝnicowane, gdy Ŝ wzdłu Ŝ obu profili pomiarowych dominuj ą utwory piaszczysto-Ŝwirowe (lodowcowe i rzeczne). Najwy Ŝsze dawki promieniowania gamma (30-40 nGy/h), zarejestro- wane lokalnie w profilu zachodnim, s ą zwi ązane z niewielkimi odsłoni ęciami glin zwało- wych. St ęŜ enia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłu Ŝ profilu zachodniego wahają si ę w przedziale od około 0,5 do około 2,5 kBq/m 2, a wzdłu Ŝ profilu wschodniego - od około 0,5 do około 3,2 kBq/m 2. S ą to warto ści bardzo niskie, charakterystyczne dla obsza- rów bardzo słabo zanieczyszczonych.

IX. Składowanie odpadów

Przy okre śleniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzgl ęd- niono zasady i wskazania zawarte w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów. W nielicznych przypadkach przyj ęto zmodyfi- kowane rozwi ązania w stosunku do wy Ŝej wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali mapy oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczno ści z mo Ŝliwo- ści ą pó źniejszych weryfikacji i uszczegółowie ń na etapie projektowania składowisk.

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Na mapie, uwzgl ędniaj ąc wyspecyfikowane wymagania ochrony litosfery, hydrosfery i atmosfery, wyznaczono: 1. tereny wył ączone całkowicie z mo Ŝliwo ści lokalizowania wszystkich typów składo- wisk, 2. tereny, które ze wzgl ędu na istnienie naturalnej warstwy izolacyjnej stanowi ą potencjalne obszary dla lokalizowania składowisk odpadów (POLS); 3. tereny nieposiadaj ące naturalnej warstwy izolacyjnej, na których mo Ŝliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu.

Wymagania dotycz ące naturalnych cech izolacyjnych podło Ŝa oraz ścian bocznych potencjalnych składowisk s ą uzale Ŝnione od typu składowanych odpadów (tabela 6). Tabela 6 Kryteria izolacyjnych wła ściwo ści gruntów Wymagania dotycz ące naturalnej bariery geologicznej Typ mi ąŜszo ść współczynnik Składowiska rodzaj gruntów [m] filtracji [m/s]

N – odpadów niebezpiecznych ≥ 5 ≤ 1×10 -9 iły, iłołupki K – odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne ≥ 1 ≤ 1×10 -9 i oboj ętne

O – odpadów oboj ętnych ≥ 1 ≤ 1×10 -7 gliny

W obr ębie potencjalnych obszarów lokalizowania składowisk odpadów (POLS) przeprowadzono ocen ę wykształcenia naturalnej bariery geologicznej wydzielaj ąc tereny, gdzie: – warunki izolacyjne podło Ŝa s ą zgodne z wymaganiami przyj ętymi w tabeli 6, – istniej ą zmienne wła ściwo ści izolacyjne podło Ŝa (warstwa izolacyjna znajduje si ę pod przykryciem osadów piaszczystych o mi ąŜ szo ści do 2,5 m; mi ąŜ szo ść lub jednorod- no ść wykształcenia warstwy izolacyjnej jest zmienna), Omówione wy Ŝej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geo środowiskowej Polski. Na doł ączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej wskazano lokalizacj ę otworów wiertniczych, których profile dokumentuj ą obecno ść warstwy izolacyjnej w obr ębie wyznaczonych obszarów. Profile otworów dokumentuj ące obecno ść warstwy izolacyjnej do gł ęboko ści 10 m, lepszej ni Ŝ warstwa stwierdzona na powierzchni terenu, zostały zamieszczone tak Ŝe na planszy głównej. Na terenach nieobj ętych bezwzgl ędnym zakazem lokalizowania składowisk wskazano tak Ŝe odpowiednimi symbolami wyrobiska po eksploatacji kopalin, które z racji na pozosta- wienie niezagospodarowanych nisz i zagł ębie ń w morfologii terenu, mog ą by ć rozpatrywane jako potencjalne miejsca składowania odpadów, pod warunkiem wykonania gruntowej lub syntetycznej bariery izolacyjnej. Przestrzenny zasięg tych wyrobisk mo Ŝe ulega ć zmianom, st ąd zaznaczono je na Planszy B wył ącznie w formie punktowych znaków graficznych, zró Ŝ- nicowanych ze wzgl ędu na charakter kopalin. Tło dla przedstawionych na Planszy B informacji stanowi stopie ń zagro Ŝenia głównego uŜytkowego poziomu wodono śnego, przeniesiony z arkusza Kolbuszowa Mapy hydrogeolo- gicznej Polski w skali 1:50 000 (Górka, Popiela, 2002). Na analizowanym terenie wyst ępuj ą trzy stopnie zagro Ŝenia wód podziemnych – bardzo wysoki, wysoki i średni. S ą one funkcj ą

nie tylko warto ści parametrów filtracyjnych warstwy izolacyjnej (odporno ści poziomu wodono śnego na zanieczyszczenia), ale tak Ŝe czynników zewn ętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszcze ń czy obszarów prawnie chronionych. Dlatego te Ŝ obszarów o ró Ŝnym stopniu zagro Ŝenia nie nale Ŝy wprost porównywa ć z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpadów. Na omawianym arkuszu, wydzielone obszary potencjalnej lokalizacji składowisk odpadów (POLS), wyst ępuj ą generalnie w obr ębie terenów pozbawionych u Ŝytkowego poziomu wodonośnego. Tereny o bardzo wysokim, wysokim i średnim stopniu zagro Ŝenia wód podziemnych zwi ązane s ą z dolinami rzek Przyrwy i Ł ęgu, w miejscach gdzie zwierciadło wody znajduje si ę płytko i pozbawione jest pokrywy gliniastej chroniącej je od czynników zewn ętrznych oraz w rejonie miejscowości Kolbuszowa. W granicach arkusza Kolbuszowa, wydzielone potencjalne obszary dla lokalizacji przy- szłych składowisk odpadów, obejmuj ą do ść zwarte powierzchnie i rozmieszczone s ą głównie w środkowo-zachodniej i południowo-wschodniej cz ęś ci, w której nie ma Ŝadnych poziomów wodono śnych. Rozpoznanie budowy geologicznej na omawianym obszarze mo Ŝna uzna ć za dobre. Przeanalizowano ogółem 138 profili otworów hydrogeologicznych, badawczych i zło Ŝowych, z czego zaledwie 4 zlokalizowano na mapie dokumentacyjnej, a tylko 3 w obr ębie wyznaczonych POLS.

Obszary o bezwzgl ędnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Na obszarze arkusza Kolbuszowa bezwzgl ędnemu wył ączeniu z lokalizowania składo- wisk wszystkich typów odpadów podlegaj ą: – tereny zwartej zabudowy miejscowo ści gminnych: Kolbuszowa i Cmolas; – doliny rzek Przyrwy, Ł ęgu oraz szeregu mniejszych dopływów w obr ębie erozyjnych i akumulacyjnych tarasów holoce ńskich oraz ni Ŝszego tarasu nadzalewowego (5 – 10 m powy Ŝej koryta rzeki); – tereny poło Ŝone w strefie 250 m od obszarów bagiennych i podmokłych, w tym ł ąk na glebach pochodzenia organicznego; – tereny pokryte pokrywami stokowymi (deluwialnymi) z uwagi na mo Ŝliwo ść proce- sów spłukiwania; – teren rezerwatu przyrody: „Zabłocie”; – zwarte obszary le śne o powierzchni powy Ŝej 100 ha, rozci ągaj ące si ę głównie w cz ę- ści północnej i południowej;

– obszar Natura 2000 - „Puszcza Sandomierska” –- obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO), obejmuj ący cał ą północn ą, środkow ą i południowo-zachodni ą cz ęść arkusza; – stref ochrony uj ęcia wód podziemnych w okolicach: Por ęb Dymarskich, Przewrotnego i Zacinek; – obszar GZWP (udokumentowany) nr 426 „Dolina Kopalna Kolbuszowa” i jego strefy ochronnej;

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów oboj ętnych Na terenie arkusza Kolbuszowa obszary, które z punktu widzenia wła ściwo ści izolacyjnych podło Ŝa oraz optymalnego sposobu korzystania ze środowiska przyrodniczego mog ą by ć traktowane jako potencjalne dla lokalizacji składowisk, zajmuj ą około 15% powierzchni. Znajduj ą si ę one w obr ębie płaskiej i miejscami falistej wysoczyzny polodowcowej (Płasko- wy Ŝ Kolbuszowski), pokrytej słaboprzepuszczalnymi glinami zwałowymi zlodowace ń połu- dniowopolskich, które charakteryzuj ą si ę silnym zwietrzeniem, zmiennym stopniem zapiasz- czenia i zawarto ści frakcji Ŝwirowej, czasem z cienkimi przeławiceniami piasków i mułków. Utwory czwartorz ędowe le Ŝą na kompleksie mioce ńskich iłów krakowieckich, których mi ąŜ- szo ść dochodzi do 1500 m (Kwapisz., 1996 a, b). Obszary preferowane do lokalizacji składowisk odpadów oboj ętnych wyznaczono w ob- rębie glin zwałowych, których mi ąŜ szo ść przekracza 5 m, (wy Ŝsze partie wysoczyznowe) oraz tam, gdzie brak udokumentowania, Ŝe le Ŝą one bezpo średnio na iłach krakowieckich. Obszary takie wyst ępuj ą głównie w okolicach Domatkowa, Przewrotnego i Zacinek. Do terenów o zmiennych warunkach izolacyjnych podłoŜa zaliczono miejsca, gdzie warstwa izolacyjna glin poło Ŝona jest pod przykryciem osadów piaszczystych i pylastych (o mi ąŜ szo ści do 2,5 m), lub charakteryzuje si ę zmienn ą mi ąŜ szo ści ą i niejednorodno ści ą lito- logiczn ą oraz w przypadkach, gdy istniej ą w ątpliwo ści dotycz ące oceny izolacyjnych wła ści- wo ści gruntu, wynikaj ące z niejednoznacznego opisu wydziele ń litologicznych przedstawionych na Szczegółowej mapie geologicznej lub w profilach otworów. Sytuacje takie zwi ązane są z obszarami wyst ępowania glin w okolicy Kupna i Przewrotnego. W obr ębie poszczególnych POLS wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunko- wa ń (RWU), wyró Ŝnione na podstawie ogranicze ń lokalizowania składowisk wynikaj ących z istnienia obszarów podlegaj ących ochronie ze wzgl ędu na:

b – zabudow ę mieszkaniow ą, obiekty przemysłowe i u Ŝyteczno ści publicznej oraz tereny w pobli Ŝu lotnisk wyznaczone w promieniu 8 km od punktu referencyjnego (centrum) lotniska; p – walory przyrodnicze i dziedzictwa kulturowego; Ograniczenia te nie maj ą ultymatywnego charakteru bezwzgl ędnych zakazów, lecz powinny by ć rozpatrywane w sposób zindywidualizowany w ocenie oddziaływania na środowi- sko potencjalnych składowisk, a w dalszej procedurze w ustaleniach z odpowiednimi słu Ŝba- mi: nadzoru budowlanego, ochrony przyrody oraz zabytków, administracji geologicznej i gospodarki wodnej. Na omawianym obszarze warunkowe ograniczenia obejmowały:  rejony poło Ŝone w odległo ści 1 km od zwartej zabudowy mieszkaniowej miejscowości Kolbuszowa oraz tereny w pobli Ŝu lotniska w Rzeszowie wyznaczone w promieniu 8 km od punktu referencyjnego lotniska;  tereny w obr ębie Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajo- brazu i Sokołowsko-Wilczowolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; Dodatkowo analizowano warunkowe ograniczenie lokalizowania składowisk wynikaj ą- ce z wyst ępowania chronionych obiektów środowiska przyrodniczo-kulturowego (stanowiska archeologiczne, zabytki, pomniki przyrody).

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniaj ących wymagania dla składo- wania odpadów komunalnych i niebezpiecznych Obszar arkusza Kolbuszowa poło Ŝony jest w wi ększo ści w obr ębie Płaskowy Ŝu Kolbu- szowskiego (południowa cz ęść Kotliny Sandomierskiej) i tworzy płask ą oraz miejscami fali- st ą wysoczyzn ę morenow ą zbudowan ą z utworów czwartorz ędowych, które le Ŝą na mi ąŜ szej serii iłów krakowieckich wypełniaj ącej Zapadlisko Przedkarpackie. Rze źba ma charakter ero- zyjno-denudacyjny. Kompleks czwartorz ędowy, o mi ąŜ szo ści od kilku do kilkunastu metrów, przykrywa mioce ńsk ą seri ę iłów krakowieckich, która zbudowana jest z iłów, iłów piaszczystych i mułków z wkładkami piaszczysto-ilastymi. Mi ąŜ szo ść serii ilastej osi ąga przeci ętnie 800 – 1000 m, a w skrajnych przypadkach 1400 – 1500 m (Kwapisz, 1996 a, b). W rejonie: Kolbuszowej, Kupna, Widełki, Przewrotnego i Stykowa osady te odsłaniaj ą si ę na powierzchni. Z tej przyczyny praktycznie na całym obszarze arkusza istniej ą bardzo dobre warunki do lokalizacji składowisk odpadów komunalnych i niebezpiecznych. W obr ębie arkusza Kolbuszowa generalnie wszystkie wychodnie iłów krakowieckich na powierzchni uznano za odpowiednie dla lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych.

Wyznaczone POLS dla tego typu składowisk wyst ępuj ą w okolicach miejscowo ści: Kolbu- szowa, Kupno, Przewrotne i Styków oraz w udokumentowanym zło Ŝu „Przewrotne” i cz ę- ściowo w obr ębie zło Ŝa „Kolbuszowa Dolna”. Mimo du Ŝej zmienno ści litologicznej kompleksu ilastego w obr ębie serii mioce ńskiej (Kaczy ński, 1981), za uznaniem kompleksu iłów krakowieckich za potencjalne miejsca lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych, przemawia ogromna mi ąŜ szo ść serii ilastej (jako naturalnej bariery geologicznej) wynosz ąca ponad 1000 m, fakt prawie poziomego (5 – 6º upadu) zalegania warstw, brak wi ększych zaburze ń tektonicznych oraz brak u Ŝytkowych poziomów wodono śnych. Dla lokalizacji składowisk odpadów wy Ŝej wymienione warunki geologiczne i hydrogeologiczne s ą znakomite, a obszar Zapadliska Przedkarpackiego jest naj- lepszym rejonem do celów składowania odpadów wykorzystuj ącym naturaln ą barier ę geologiczn ą. W rejonach, gdzie nieprzewiercony kompleks iłów krakowieckich przykryty jest cienk ą (do 2 m) warstw ą czwartorz ędowych glin zwałowych (co wynika ze Szczegółowej mapy geologicznej), wydzielono POLS dla mo Ŝliwej lokalizacji składowisk odpadów komunalnych, o warunkach zgodnych z wymaganiami dotycz ącymi naturalnej bariery geologicznej. Obszary takie wyst ępuj ą w okolicach miejscowo ści Kolbuszowa, Kupno, Przewrotne i Styków. Tere- ny, na których istnieje mo Ŝliwo ść lokalizowania składowisk odpadów komunalnych, wyty- powano równie Ŝ na podstawie analizy profili otworów i przekrojów geologicznych. Budowa geologiczna wskazuje, Ŝe czwartorz ędowe gliny zwałowe le Ŝą tutaj bezpo średnio na iłach krakowieckich, a ich mi ąŜ szo ść nie przekracza 5 m. Fragmentarycznie na powierzchni udokumentowanych złó Ŝ iłów krakowieckich – „Kolbuszowa Dolna” i „Kolbuszowa Kupno” mioce ńska seria ilasta przykryta jest osadami piaszczystymi, których mi ąŜ szo ść dochodzi do 3,7 m. Z uwagi na wyst ępowanie nadkładu piaszczystego, wyznaczone POLS charakteryzuj ą si ę zmiennymi wła ściwo ściami izolacyjny- mi podło Ŝa. Wymaga to jednak potwierdzenia badaniami geologiczno-in Ŝynierskimi i hydrogeologicznymi, zwłaszcza, Ŝe kompleks iłów krakowieckich w obr ębie mioce ńskiej serii ilastej jest zró Ŝnicowany litologicznie. W miejscach, gdzie w strefie przypowierzchniowej brak jest naturalnej bariery izolacyjnej, stwierdzono obecno ść serii iłów krakowieckich (nieprzewierconych) w pojedynczych otworach – na przykład w rejonie Stykowa (strop iłów na gł ęboko ści 9,5 m). Po zdj ęciu nad- kładu piaszczystego oraz szczegółowym rozpoznaniu cech izolacyjnych kompleksu iłów mo Ŝna b ędzie w tych obszarach lokalizowa ć prawdopodobnie składowiska odpadów komunalnych lub nawet niebezpiecznych.

Obszary POLS, w których stwierdzono warstwy spełniaj ące wła ściwo ści izolacyjne podło Ŝa dla lokalizacji składowisk odpadów komunalnych poło Ŝone s ą na terenach podlega- jących ograniczeniom warunkowym (zabudowa, ochrona złó Ŝ i ochrona przyrody) natomiast POLS dla lokalizacji składowisk odpadów niebezpiecznych podlegaj ą ograniczeniom warunkowym z uwagi na ochron ę złó Ŝ.

Ocena najkorzystniejszych warunków geologicznych i hydrogeologicznych Na obszarze arkusza Kolbuszowa wyst ępuj ą bardzo korzystne warunki geologiczne dla lokalizacji składowisk odpadów wszystkich typów. Wynika to z obecno ści bardzo mi ąŜ szej serii iłów krakowieckich (800 – 1500 m) wypełniaj ącej Zapadlisko Przedkarpackie, obejmu- jącej swym zasi ęgiem cały obszar arkusza. Jednocze śnie w obr ębie obszarów preferowanych do lokalizacji składowisk odpadów nie wyst ępuj ą Ŝadne pi ętra wodono śne, co uniemo Ŝliwia zanieczyszczenie głównego poziomu u Ŝytkowego. Obecno ść nadkładu w postaci glin zwało- wych, piasków i Ŝwirów lodowcowych oraz piasków eolicznych nie stanowi praktycznie Ŝad- nej przeszkody w wykorzystaniu kompleksu iłów krakowieckich jako bariery izolacyjnej, poniewa Ŝ mi ąŜ szo ść utworów czwartorz ędowych rzadko przekracza 5 m. Mo Ŝna uzna ć, Ŝe najlepsze obszary preferowane do lokalizacji składowisk znajduj ą si ę tam, gdzie iły krakowieckie odsłaniaj ą si ę na powierzchni, a ich mi ąŜ szo ść potwierdzona jest otworami wiertni- czymi lub dokumentacjami zło Ŝowymi. S ą to okolice Kolbuszowej, Kupna, Przewrotnego i Stykowa.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych W ramach warstwy tematycznej „Składowanie odpadów” na mapie (Plansza B) przeanalizowano równie Ŝ mo Ŝliwo ść wykorzystania nisz niezrekultywowanych wyrobisk. Na terenie arkusza Kolbuszowa wyst ępuj ą dwa wyrobiska eksploatacyjne zlokalizowanych w o- br ębie wyznaczonych POLS i na obszarach udokumentowanych złó Ŝ kopaliny ilastej „Kolbu- szowa Kupno” i „Przewrotne”. W przyszło ści, po wyeksploatowaniu kopaliny, mog ą one stanowi ć potencjalne nisze składowisk odpadów komunalnych lub by ć mo Ŝe nawet niebezpiecznych. Wymaga ć to b ędzie szczegółowych bada ń geologiczno-in Ŝynierskich i hydrogeologicznych. Dane i oceny zaprezentowane na Planszy B zawieraj ą elementy wiedzy o środowisku niezb ędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Przed- stawione informacje dotycz ące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchnio- wych mog ą by ć u Ŝyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania tere- nów zdegradowanych. Plansza B prezentuje wi ęc zarówno wybrane aspekty odporno ści śro-

dowiska jak i zapis istotnych wska źników zanieczyszcze ń, do których dostosowane powinny by ć szczegółowe rozwi ązania w zakresie zarz ądzania przestrzeni ą. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyró Ŝnio- nych typów odpadów nale Ŝy traktowa ć jako podstaw ę pó źniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych i w nawi ązaniu do nich projektowania odpowiednich bada ń geologicznych i hydrogeologicznych. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska w sprawie szczegó- łowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk na obszarze planowanego składowania odpadów i jego otoczenia wymagane jest przeprowadzenie badań geologicznych i hydrogeologicznych, których wyniki opracowuje si ę w formie dokumentacji geologiczno-in Ŝynierskiej i hydroge- ologicznej, doł ączonych do wniosku o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla składowiska odpadów. Wyznaczone na mapie obszary powinny by ć uwzgl ędniane przy typowaniu wariantów lokalizacyjnych nie tylko składowisk odpadów, ale równie Ŝ na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przy rozpatrywaniu lokalizacji obiektów szczególnie uci ąŜ liwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz obiektów mog ących pogorszy ć stan środowi- ska. Oprócz bowiem uwzgl ędnienia ogranicze ń prawnych, odnosz ących si ę do tego typu inwestycji, przedstawione na mapie obszary potencjalnej lokalizacji składowisk obejmuj ą zasi ęgi wyst ępowania w podło Ŝu warstwy utworów słaboprzepuszczalnych, stanowi ących naturaln ą izolacj ę dla poło Ŝonych gł ębiej poziomów wodono śnych.

X. Warunki podło Ŝa budowlanego

Do opracowania warunków podło Ŝa budowlanego na obszarze arkusza Kolbuszowa wykorzystano Szczegółow ą map ę geologiczn ą Polski, arkusz Kolbuszowa w skali 1:50 000 (Kwapisz, 1996 b) oraz mapy topograficzne tego terenu w skali 1:50 000 i 1:25 000. Ocen ę warunków podło Ŝa budowlanego przedstawiono na całym obszarze omawianego arkusza z pomini ęciem obszarów leśnych, gleb chronionych klas I-IVa, ł ąk na glebach pochodzenia organicznego oraz obszarów udokumentowanych złó Ŝ kopalin. Powierzchni ę analizowanego obszaru pokrywaj ą utwory holocenu, plejstocenu oraz miocenu. Dominuj ącą role odgrywaj ą osady zlodowace ń południowopolskich i północnopol- skich. W środkowej i południowej cz ęś ci obszaru, skonsolidowane gliny zwałowe oraz piaski ze Ŝwirami lodowcowymi zalegaj ące na iłach krakowieckich, zajmuj ą du Ŝe powierzchnie. Na północy natomiast wyst ępuj ą głównie piaski i piaski mułkowate powstałe w wyniku zlodowacenia północnopolskiego. Seria iłów krakowieckich odsłania si ę płatami w wielu miejscach.

Utwory holoce ńskie to głównie torfy, iły, piaski i mułki jeziorne oraz piaski eoliczne. Utwory te głównie wyst ępuj ą w północnej i południowej cz ęści arkusza. Na północy arkusza du Ŝe powierzchnie zajmuj ą piaski i piaski mułkowate tarasów nadzalewowych, które tworz ą płaskie powierzchnie w rozwidleniu rzek Przyrwy i Zyzogi. Zazwyczaj s ą to piaski drobno- i średnioziarniste wyst ępuj ące w stanie średniozag ęszczonym rzadziej w zag ęszczonym, cz ęsto warstwowane, a niekiedy przykryte piaskami eolicznymi. Obszary akumulacji piaszczystej, gdzie wody gruntowe zalegaj ą na gł ęboko ściach wi ększych ni Ŝ 2 m, zalicza si ę do podło Ŝa budowlanego o warunkach korzystnych dla budownictwa. S ą to rejony: Miechowiec, Płazówki oraz Por ęby Dymarskiej. W rejonie Weryni, Dzikowca, Stykowa, Przewrotnego, Woli Rani Ŝowskiej oraz Kupna korzystne podło Ŝe budowlane stanowi ą gliny zwałowe. S ą to zazwyczaj gliny piaszczyste o konsystencji od zwartej do twardoplastycznej, w profilu pionowym z przerostami piaszczystymi lub Ŝwirowymi i otoczakami. Wyst ępuj ą w formie rozległych pokryw lub jako izolo- wane płaty na kulminacjach wzgórz. Le Ŝą zazwyczaj na warstwach iłów krakowieckich. Piaski i Ŝwiry rzeczne i rzeczno-wodnolodowcowe odsłaniaj ą si ę w niewielkich płatach na północnym-zachodzie oraz na stokach doliny rzeki Zyzogi. S ą to piaski ró Ŝnoziarniste, średniozag ęszczone, bardzo cz ęsto przeławicone materiałem madowym ilasto-gliniastym, o mi ąŜ szo ści do 6 m. Wiek tych osadów odpowiada okresowi zlodowace ń środkowopolskich. Na obszarach, gdzie wody gruntowe zalegaj ą na gł ęboko ściach wi ększych ni Ŝ 2 m, osady zalicza si ę do podło Ŝa budowlanego o warunkach korzystnych dla budownictwa. Utwory te zajmuj ą niewielkie obszary w rejonie: Stykowa, Rani Ŝowa, Por ęb Dymarskich oraz Kolbu- szowej. Na powierzchni w północnej cz ęś ci omawianego obszaru w rejonie Widełek, Kolbu- szowej, Woli Rani Ŝowskiej oraz Przewrotnego odsłaniaj ą si ę iły mioce ńskie. S ą to popielate i ciemnopopielate iły, łupki i iłołupki, przewarstwione przewa Ŝnie drobnoziarnistymi piaskowcami. Zazwyczaj s ą to osady o konsystencji od zwartej do twardoplastycznej. Generalnie utwory te s ą stanowi ą korzystne podło Ŝe dla celów budowlanych, ale nale Ŝy pami ęta ć, Ŝe przy kontakcie z wod ą warstwy te wykazuj ą znaczne pogorszenie parametrów geotechnicz- nych (p ęcznienie i skurczliwo ść ) (Kaczy ński, 1981). Wszelkie prace budowlane na tych terenach powinny by ć poprzedzone opracowaniem dokumentacji geologiczno-in Ŝynierskiej. Do obszarów, gdzie wyst ępuj ą warunki utrudniaj ące budownictwo nale Ŝą tak Ŝe tereny piaszczyste piasków eolicznych, a szczególnie formy wydmowe. Wi ększo ść wydm znajduje si ę na obszarach le śnych, gdzie nie rozpatrywano warunków budowlanych.

Tereny o warunkach niekorzystnych dla budownictwa to rejony, gdzie wyst ępuj ą grunty słabono śne (organiczne, spoiste plastyczne i mi ękkoplastyczne) oraz niespoiste lu źne, a tak Ŝe wszystkie rejony gdzie zwierciadło wód gruntowych wyst ępuje płycej ni Ŝ 2 m p.p.t. Do utwo- rów tych zaliczaj ą si ę piaski humusowe, torfy, iły, piaski i mułki jeziorne, namuły torfiaste i piaszczyste oraz zawodnione osady piaszczysto-Ŝwirowe. Przewa Ŝaj ą zdecydowanie piaski humusowe wyst ępuj ące w dolinach rzecznych Przyrwy wraz z dopływami oraz Zyzogi. W utworach akumulacji organicznej wody gruntowe mogą wykazywa ć agresywno ść w stosunku do betonu i stali.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Na obszarze arkusza Kolbuszowa wyst ępuj ą gleby chronione (klasy II i IVa) oraz ł ąki na glebach pochodzenia organicznego. Gleby chronione w wi ększych kompleksach wyst ępuj ą w środkowej cz ęś ci arkusza w rejonie Weryni, Woli Rani Ŝowskiej i Kolbuszowej. Zajmuj ą około 20 % obszaru arkusza. Najwi ększe powierzchnie zajmuj ą: gleby wytworzone na piaskach gleby darniowo-bielicowe oraz bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne, płowe, opadowo-glejowe wytworzone z piasków gliniastych, rzadziej szare gleby le śno-łąkowe. Dna dolin rzecznych pokrywaj ą cz ęsto mady, gleby murszowe i glejowe. Ł ąki na glebach pochodzenia organicznego wyst ępuj ą w dnach dolin cieków wodnych. Zajmuj ą one niewielkie obszary, głównie w dolinach rzeki Zyzogi oraz Tuszymki. Lasy pokrywaj ą głównie północn ą i południow ą cz ęść obszaru arkusza. Zajmuj ą około 20 % obszaru całego arkusza i s ą to pozostało ści Puszczy Sandomierskiej. Najwi ększy udział drzew stanowi sosna zwyczajna oraz d ąb szypułkowy. Mo Ŝna tak Ŝe spotka ć olch ę czarn ą, brzoz ę, świerk, klon, jesion i jarz ębin ę. W śród krzewów dominuje leszczyna, jałowiec oraz trzmielina europejska i brodawkowa. Na terenie puszczy mo Ŝna spotka ć sarny, jelenie, dziki oraz borsuki. Na obszarach tych obecnie projektuje si ę Park Krajobrazowy Puszczy Sando- mierskiej. Obszary Chronionego Krajobrazu Sokołowsko-Wilczowolski oraz Mielecko-Kolbu- szowsko-Głogowski zostały utworzone w 1992 r. przez Wojewod ę Rzeszowskiego. Celem ochrony pierwszego z nich jest ochrona borów mieszanych oraz fragmentów buczyny karpackiej. Na powierzchni około ponad 23 tys. ha wyst ępuj ą równie Ŝ szuwary oczeretowo-trzci- nowe, mannowe, mo Ŝna tak Ŝe spotka ć rosn ące cisy w formie drzew. Z gatunków chronionych mo Ŝna tu spotka ć łosia, nietoperza oraz bociana czarnego. W Mielecko-Kolbuszowsko- Głogowskim Obszarze Chronionego Krajobrazu wyst ępuje du Ŝa ró Ŝnorodno ść środowiska:

od piaszczystych wydm poprzez bagna i torfowiska. Na powierzchni 50 512 ha chroni si ę rzadko spotykane ro śliny oraz stanowiska l ęgowe rzadkich gatunków ptaków. Najcenniejsze przyrodniczo tereny na Obszarze Chronionego Krajobrazu Mielecko- Kolbuszowsko-Głogowskiego zostały obj ęte ochron ą w formie rezerwatu przyrody pod na- zw ą „Zabłocie” (tabela 7). Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona rzadkich gatunków orni- tofauny, kompleksu stawów rybnych wraz z pasem lasów. Na li ście szczególnie chronionych zwierz ąt znajduj ą si ę bocian czarny, puchacz, cietrzew, czapla biała, nietoperze, bóbr europej- ski, ło ś oraz wilk. Wi ększa cz ęść rezerwatu „Zabłocie” znajduje si ę na arkuszu Głogów Ma- łopolski. Drzewa pomnikowe rosn ą w miejscowo ściach Por ęby Dymarskie, Dzikowiec, Kolbu- szowa, Przewrotne, Majdan, Rani Ŝów oraz Bukowcu i s ą to głównie: jesion wyniosły, sosna wejmutka, platan klonolistny, wierzba, wi ąz, cis pospolity. W Starym Dzikowcu znajduje si ę pomnik przyrody nieo Ŝywionej, głaz narzutowy, b ędący pozostało ści ą po ostatnim zlodowa- ceniu. Oprócz istniej ących pomników przyrody projektuje si ę do ochrony drzewa w miejscowo ściach: Weryni, Kolbuszowej, Dzikowcu, Rani Ŝowie, Lipnicy oraz Płazówce. W roku 1996 na obszarze arkusza, rozporz ądzeniem Wojewody Rzeszowskiego utwo- rzono siedem u Ŝytków ekologicznych. S ą to głównie bagna, śródle śne stawy, osuszone torfowiska po dawnej eksploatacji oraz las i szuwarz turzycowy. W Wilczej Woli projektuje si ę obj ąć ochron ą wał wydmowy z lasem sosnowym w postaci u Ŝytków ekologicznych oraz mo- kradła śródpolne w Woli Rani Ŝowskiej. Tabela 7 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody i u Ŝytków ekologicznych Nr Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu obiektu ochro- Miejscowo ść Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) na mapie ny 1 2 3 4 5 6 Kolbuszowa Fn, Fl – „Zabłocie” 1 R Zabłocie 1999 Kolbuszowa 539,81* Dzikowiec 2 P Kopcie * PŜ - lipa drobnolistna Kolbuszowa Kopcie Dzikowiec 3 P * PŜ - klon zwyczajny Kolbuszowa Kopcie Dzikowiec 4 P * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Por ęby Dymar- Cmolas 5 P * PŜ – wi ąz szypułkowy skie Kolbuszowa Por ęby Dymar- Cmolas 6 P * PŜ – 15 d ębów szypułkowych skie Kolbuszowa Por ęby Dymar- Cmolas 7 P * PŜ - lipa drobnolistna skie Kolbusz owa Por ęby Dymar- Cmolas 8 P * PŜ – wi ąz szypułkowy skie Kolbuszowa

1 2 3 4 5 6 Por ęby Dymar- Cmolas 9 P * PŜ - d ąb szypułkowy skie Kolbuszowa Dzikowiec 10 P Płazówka * PŜ - lipa drobnolistna Kolbuszowa Cmolas 11 P Cmolas * PŜ – wi ąz szypułkowy Kolbuszowa Cmolas 12 P Cmolas * PŜ – wi ąz szypułkowy Kolbuszowa Dzikowiec 13 P Lipnica * PŜ- d ąb szypułkowy Kolbuszowa Dzikowiec 14 P Lipnica * PŜ - wi ąz szypułowy Kolbuszowa Kolbuszowa 15 P Dubas * PŜ - gr ąŜ el Ŝółty Kolbuszowa Dzikowiec 16 P Stary Dzikowiec * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Dzikowiec 17 P Stary Dzikowiec * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Dzikowiec 18 P Stary Dzikowiec * PŜ - klon zwyczajny Kolbuszowa Dzikowiec 19 P Stary Dzikowiec * PŜ - lipa drobnolistna Kolbuszowa Dzikowiec 20 P Stary Dzikowiec 1963 PŜ – lipa szerokolistna Kolbuszowa Dzikowiec 21 P Stary Dzikowiec 1963 PŜ – jesion wyniosły Kolbuszowa Dzikowiec 22 P Stary Dzikowiec 1963 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Dzikowiec 23 P Stary Dzikowiec * PŜ - sosna wejmutka Kolbuszowa Dzikowiec 24 P Stary Dzikowiec 1964 PŜ – platan klonolistny Kolbuszowa Dzikowiec 25 P Stary Dzikowiec 1963 Pn, G –gnejs Kolbuszowa Rani Ŝów 26 P Rani Ŝów * PŜ - wi ąŜ szypułkowy Kolbuszowa Rani Ŝów 27 P Rani Ŝów 1959 PŜ – lipa drobnolistna Kolbuszowa Rani Ŝów 28 P Rani Ŝów * PŜ - lipa drobnolistna Kolbuszowa Kolbuszowa 29 P Wezynia * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 30 P Wezynia * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 31 P Kolbuszowa * PŜ - wi ąz górski Kolbuszowa Kolbuszowa 32 P Kolbuszowa * PŜ - wi ąz szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 33 P Kolbuszowa * PŜ - wi ąz górski Kolbuszowa

1 2 3 4 5 6 Kolbuszowa 34 P Kolbuszowa 1954 PŜ – 3 wi ązy Kolbuszowa Kolbuszowa 35 P Kolbuszowa 1954 PŜ - wierzba Kolbuszowa Kolbuszowa 36 P Kolbuszowa 1955 PŜ – wi ąz szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 37 P Kolbuszowa 1955 PŜ - lipa drobnolistna Kolbuszowa Kolbuszowa Kolbuszowa 38 P * PŜ - d ąb szypułkowy Górna Kolbuszowa Kolbuszowa Kolbuszowa 39 P * PŜ - d ąb szypułkowy Górna Kolbuszowa Kolbuszowa Kolbuszowa 40 P * PŜ - d ąb szypułkowy Górna Kolbuszowa Kolbuszowa 41 P Werynia * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 42 P Werynia 1955 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 43 P Werynia * PŜ - d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 44 P Werynia 1959 PŜ – cis pospolity Kolbuszowa Kolbuszowa 45 P Werynia 1978 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 46 P Werynia * PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 47 P Werynia * PŜ – pióropusznik strusi Kolbuszowa Rani Ŝów 48 P Sudoły 1966 PŜ – lipa drobnolistna Kolbuszowa Rani Ŝów 49 P Sudoły 1968 PŜ – cis pospolity Kolbuszowa Głogów Młp 50 P Przewrotne 1980 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Głogów Młp 51 P Przewrotne 1959 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Głogów Młp 52 P Przewrotne 1980 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Kolbuszowa 53 P Bukowiec 1971 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 54 P Widełka * PŜ - wi ąz szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 55 P Widełka 1976 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Kolbuszowa 56 P Widełka 1976 PŜ – d ąb szypułkowy Kolbuszowa Głogów Młp 57 P Przewrotne 1980 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Głogów Młp 58 P Przewrotne 1980 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Głogów Młp 59 P Przewrotne 1980 PŜ – lipa drobnolistna Rzeszów Głogów Młp 60 P Przewrotne 1959 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów

1 2 3 4 5 6 Głogów Młp 61 P Przewrotne 1980 PŜ – lipa szerokolistna Rzeszów Głogów Młp 62 P Przewrotne 1980 PŜ – lipa drobnolistna Rzeszów Głogów Młp 63 P Przewrotne 1980 PŜ – lipa drobnolistna Rzeszów Głogów Młp 64 P Przewrotne 1959 PŜ – d ąb szypułkowy Rzeszów Dzikowiec teren po eksploatacji torfu 65 U Płazówka 1996 Kolbuszowa (2,69) Dzikowiec osuszone torfowisko 66 U Płazówka 1996 Kolbuszowa (0,82) Dzikowiec bagno 67 U Lipnica 1996 Kolbuszowa (0,92) Dzikowiec wał wydmowy z borem świeŜym 68 U Wilcza Wola * Kolbuszowa (24,84) Dzikowiec szuwar turzycowy 69 U Wilcza Wola 1996 Kolbuszowa (0,8) Dzikowiec las 70 U Lipnica 1996 Kolbuszowa (1,56) Dzikowiec bagno 71 U Stary Dzikowiec 1996 Kolbuszowa (0,27) Wola Rani Ŝow- Rani Ŝów mokradło śródpolne 72 U * ska Kolbuszowa (2,5) kompleks czterech stawów Dzikowiec 73 U Mechowiec 1996 śródle śnych Kolbuszowa (1,6) wydmy porośni ęte lasem Głogów Małopolski 74 U Wilcza Wola * sosnowym Rzeszów (130,0) Rubryka 2: R - rezerwat; P – pomnik przyrody; U – uŜytek ekologiczny Rubryka 5: * obiekt projektowany, proponowany przez słu Ŝby ochrony przyrody Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: Fn – faunistyczny, Fl – florystyczny; rodzaj pomnika przyrody: P Ŝ – Ŝywej , Pn - nieo Ŝywionej rodzaj obiektu: G – głaz narzutowy *w zasi ęgu arkusza Kolbuszowa powierzchnia rezerwatu – 19,0 ha

W koncepcji krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska (Liro, (red.), 1998), połu- dniowo - wschodni ą cz ęść obszaru arkusza obejmuje Le Ŝajski (24 K) obszar w ęzłowy o znaczeniu krajowym (fig. 5). Charakteryzuje si ę on krajobrazem równin peryglacjalnych oraz tarasów wydmowych, gdzie głównymi siedliskami s ą gr ądy subkontynentalne i bory miesza- ne. Na terenie arkusza wyst ępuje obszar wyznaczony na podstawie Dyrektywy „Ptasiej” Rady Europy (nr 79/409/EWG) wchodz ący w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej – Natura 2000 (tabela 8). Obejmuje on północno-zachodni ą cze ść arkusza, jest to obszar specjalnej ochrony ptaków „Puszczy Sandomierskiej” (kod PLB 180005). Celem utworzenia tego obsza-

ru była ochrona ostoi wielu gatunków ptaków, głównie bociana czarnego i białego, ptaków drapie Ŝnych i derkacza. Jest to obszar, gdzie mo Ŝna znale źć miejsca gniazdowa ń kraski, pod- gorzałki czy czapli białej. Ponadto, jest to obszar l ęgu świergotka, dudka i dzi ęciołów. Obszar obejmuje pozostały kompleks le śny Puszczy Sandomierskiej oraz u Ŝytki rolne.

Fig. 5. Poło Ŝenie arkusza Kolbuszowa na tle systemów ECONET (Liro, 1998) System ECONET 1 – granica obszaru w ęzłowego o znaczeniu krajowym, jego numer i nazwa: 24 K - Obszar Le Ŝajski. 2 – korytarz ekologiczny o znaczeniu mi ędzynarodowym, jego numer i nazwa: 28m - Tarnobrzeski Wisły, 30m - Dolnego Sanu .

Tabela 8 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000

Poło Ŝenie centralnego Nazwa obszaru Powierzchnia Poło Ŝenie administracyjne obszaru w granicach arkusza Typ Kod punktu obszaru Lp. i symbol oznaczenia obszaru Obszaru obszaru Długo ść Szeroko ść Kod na mapie (ha) Województwo Powiat Gmina geograficzna geograficzna NUTS 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Puszcza Sandomierska Cmolas, 1 A PLB180005 E 21 47 38 N 50 22 22 129115,59 PLO91 podkarpackie kolbuszowski (P) Dzikowiec

Rubryka 2 A - Obszar OSO, bez Ŝadnych poł ącze ń z innymi obszarami Natura 2000 Rubryka 4: w nawiasie symbol obszaru na mapie P - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO)

38 38

XII. Zabytki kultury

Obszar arkusza Kolbuszowa jest słabo zbadany pod wzgl ędem archeologicznym. Po- cz ątki osadnictwa na tych terenach si ęgaj ą paleolitu. Na terenach obecnej Puszczy pojawiły si ę ludy prowadz ące koczowniczy tryb Ŝycia. Ślady osadnictwa z epoki kamienia w zareje- strowanych stanowiskach archeologicznych znajduj ą si ę Widełkach, Stykowie oraz Rani Ŝo- wie. S ą to znaleziska krzemienne głównie groty strzał i oszczepów, krzemienne no Ŝe. Z pó ź- niejszego okresu, z epoki br ązu pochodz ą znaleziska oraz cmentarzysko w Zacince oraz z kultury łu Ŝyckiej i przeworskiej wiele stanowisk w formie cmentarzysk w Stykowie oraz Pła- zówce. Najwi ększ ą miejscowo ści ą na obszarze arkusza jest Kolbuszowa powstała na przełomie XV i XVI wieku. Powstanie miejscowo ści nast ąpiło w zwi ązku z lokacj ą pobliskiej wsi We- ryni, któr ą rozpocz ęto w drugiej połowie XV w. Miasto rozwijało si ę pr ęŜ nie w XVII wieku kiedy stało si ę słynnym na cały kraj o środkiem produkcji mebli, wyrobów, garncarskich, tkackich oraz kowalskich. Z tego okresu zachowała si ę XVII- wieczna oficyna dworska znajduj ąca si ę niedaleko pałacu Lubomirskich, ko ściół parafialny p.w. Wszystkich Świ ętych, wzniesiony w 1750-1755 roku oraz kaplica grobowa Tyszkiewiczów zbudowana pod koniec XIX wieku. Pod koniec XIX wieku miasto spłon ęło w wielkim po Ŝarze, który pochłon ął drewnian ą zabudow ę ko ścioła. Podczas II wojny światowej Kolbuszowa została powa Ŝnie zniszczona. W tym czasie nast ąpiła zagłada ludno ści Ŝydowskiej, co obni Ŝyło o połow ę liczb ę mieszka ńców. W samym sercu Puszczy Sandomierskiej w IV wieku powstała miejscowo ść Rani Ŝów, która ze wzgl ędu na swoje poło Ŝenie pełniła funkcje o środka my śliwskiego. Kazimierz Wiel- ki i Władysław Jagiełło upodobali sobie okoliczne lasy i zało Ŝyli my śliwskie zameczki na wzgórzach Rani Ŝowa. Po pierwszych rozbiorach Polski wie ś Rani Ŝów niespodziewanie za- cz ęła dynamicznie si ę rozwija ć nabieraj ąc typowo cech małomiasteczkowych. Ciekawsz ą miejscowo ści ą na arkuszu Kolbuszowa jest wie ś Przewrotne, znana w latach okupacji hitlerowskiej z działalno ści partyzanckiej. W odwecie za pomoc partyzantom z pol- skiego ruchu oporu, hitlerowcy dokonali szeregu pacyfikacji morduj ąc kilkadziesi ąt osób. Na miejscu zbrodni mieszka ńcy wsi wybudowali kaplic ę, wraz z tablicami pami ątkowymi. Do jednych z cenniejszych zabytków nale Ŝą ko ściół drewniany p.w. św. Stanisława Bi- skupa i Wojciecha z 1649 r. w Por ębach Dymarskich (przeniesiony w 1979 r. z Cmolasu), zespół pałacowo-folwarczny z pocz ątku XIX wieku w Weryni (pałac, spichlerz, wozownia, stajnia, czworaki, dom administratora, kaplica, park), zespół ko ścioła parafialnego p.w. św.

Antoniego Padewskiego z XIX wieku, kapliczka „Latarnia Zmarłych” i zespół dworski z XVII wieku w Przewrotnym, a takŜe zabytkowa zagroda w Lipnicy.

XIII. Podsumowanie

Obszar arkusza Kolbuszowa to region rolno-le śny. Gleby rolne dobrej jako ści stanowi ą około 20 % wszystkich u Ŝytków rolnych, wyst ępuj ą głównie w centralnym obszarze arkusza. Na omawianym obszarze arkusza wyst ępuj ą dwa średniej wielko ści zło Ŝa gazu ziemnego udokumentowane w kategorii C, z których jedno jest przygotowywane do eksploatacji w 2009 roku. Zło Ŝa zwi ązane s ą z seri ą piaszczysto-ilast ą utworów mioce ńskich. Oprócz gazu ziemnego udokumentowano tu zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej. Obecnie eksploatowane jest du Ŝe (jedno z wi ększych w Polsce) zło Ŝe „Kolbuszowa -Kupno”. W obr ębie obszaru arkusza wyst ępuj ą tak Ŝe zło Ŝa kruszywa naturalnego oraz piasków kwarcowych do produkcji cegły wapienno-piaskowej. S ą to w wi ększo ści zło Ŝa małe, dokumentowane w kategorii C 1. Ich obecno ść jest zwi ązana z wyst ępowaniem piasków eolicznych. W obr ębie piasków eolicznych oraz w mioce ńskich iłach krakowieckich wyznaczono perspektywy a w s ąsiedztwie zło Ŝa „Kolbuszowa Kupno” prognozy dla wyst ępowania iłów ceramiki budowlanej oraz piasku kwarcowych. Perspektywy te poszerzaj ą baz ę surowcow ą kruszywa i kopalin ilastych ceramiki budowlanej w tym rejonie. Du Ŝe perspektywy zwi ązane s ą z mo Ŝliwo ści ą rozszerzenia bazy surowcowej w ęglowo- dorów. Obszar całego arkusza poło Ŝony jest w strefie perspektyw wyst ępowania złó Ŝ gazu ziemnego w zapadlisku przedkarpackim, wypełnionym osadami mioce ńskimi o charakterze ilasto-mułowcowo-piaszczystym. Na obszarze arkusza najwa Ŝniejsze u Ŝytkowe pi ętro wodono śne zwi ązane jest z utworami czwartorz ędowymi. Warstw ę wodono śną buduj ą głównie piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe i lodowcowe zlodowacenia środkowo i północnopolskiego. Poziom czwartorz ędowy jest powszechnie eksploatowany na omawianym arkuszu i posiada zasoby wystarczaj ące do zaspokojenia miejscowych potrzeb. Na północnym-zachodzie obszaru mapy znajduje si ę obszar udokumentowanego zbiornika wód podziemnych GZWP nr 426 - Dolina Kopalna Kolbuszowa. Na terenie arkusza Kolbuszowa wyznaczono obszary predysponowane do lokalizacji potencjalnych składowisk odpadów wszystkich typów. Tereny preferowane do lokalizacji składowisk odpadów oboj ętnych zlokalizowane s ą w obr ębie glin zwałowych, których mi ąŜ- szo ść przekracza 5 m. Korzystne warunki dla lokalizacji składowisk odpadów komunalnych i niebezpiecznych wyst ępuj ą w rejonach wychodni iłów krakowieckich lub tam, gdzie kompleks iłów mioce ńskich le Ŝy bezpo średnio pod czwartorz ędowymi glinami zwałowymi (oko-

lice Kolbuszowej, Kupna, Przewrotnego – tereny udokumentowanych złó Ŝ - oraz Stykowa). W wielu miejscach pod nadkładem piaszczystym lub gliniastym wyst ępuj ą mioce ńskie iły krakowieckie o mi ąŜ szo ści dochodz ącej do kilkuset metrów. Mo Ŝliwo ść lokalizacji składo- wisk odpadów komunalnych i niebezpiecznych, w wy Ŝej wymienionych rejonach nale Ŝy po- twierdzi ć badaniami geologiczno-in Ŝynierskimi i hydrogeologicznymi. Na terenie arkusza istniej ą równie Ŝ miejsca predysponowane dla lokalizacji przyszłych składowisk odpadów, wszystkich typów, poło Ŝonych na obszarach pozbawionych naturalnej warstwy izolacyjnej, w bezpo średnim s ąsiedztwie otworów, w których stwierdzono wyst ępowanie serii utworów słaboprzepuszczalnych. Wytypowane na mapie obszary nale Ŝy bra ć pod uwag ę równie Ŝ przy rozpatrywaniu lokalizacji innych ni Ŝ składowiska inwestycji uci ąŜ liwych, gdy Ŝ wskazane tereny spełniaj ą w tym zakresie wymogi ochrony środowiska uj ęte w ustawodawstwie pol- skim. Korzystne warunki budowlane przewa Ŝaj ą na omawianym obszarze. Zwi ązane s ą z wyst ępowaniem na powierzchni piasków, Ŝwirów wodnolodowcowych i lodowcowych, glin zwałowych oraz w cz ęś ci iłów mioce ńskich. Wi ększe obszary znajduj ą si ę mi ędzy Widełkami a Kupnem, Dzikowcem a Wol ą Rani Ŝowsk ą oraz w rejonie Kolbuszowej. Obszary o niekorzystnych warunkach budowlanych zwi ązane s ą głównie z obecno ści ą osadów organicznych w dolinach rzek i obni Ŝeniach terenu i wyst ępuj ą w dolinkach rzek: Przyrwy i Zyzogi. Północn ą i południow ą cz ęść obszaru arkusza obejmuj ą Obszary Chronionego Krajo- brazu odpowiednio Sokołowsko-Wilczowolski oraz Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowski. Utworzenie ich ma na celu zachowanie cennego kompleksu le śnego tj. borów mieszanych oraz fragmentów buczyny karpackiej oraz ochrony stanowisk l ęgowych rzadkich gatunków ptaków. Najcenniejsze przyrodniczo fragmenty tych obszarów zostały obj ęte ochron ą w formie rezerwatu „Zabłocie”. Na terenie arkuszu wyznaczono obszar specjalnej ochrony ptaków „Puszczy Sandomierskiej” – Natura 2000. Obszar ten zajmuje około 65 % powierzchni arkusza i został utworzony w celu ochrony ostoi wielu gatunków ptaków. Na obszarze arkusza b ędą si ę rozwijały ró Ŝnorodne formy turystyki i rekreacji. Główn ą gał ęzi ą przemysłu jest rolnictwo. Głównym celem dla obszaru arkusza Kolbuszowa jest roz- wój gospodarczy oparty na ekologicznym rolnictwie oraz wykorzystanie walorów przyrodniczo-krajobrazowych regionu.

XIV. Literatura

BY Ś I., 2005 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa gazu ziemnego „Kupno” w kat C. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. CISEK B., FIK CZ., 1969 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa gazu ziemnego „Lipnica – Dzi- kowiec”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. DEPOWSKI S., KRÓLICKA J. SIECIARZ E., SIECIARZ K., 1993 – Ocena wykorzystania zasobów Polskich złó Ŝ gazu ziemnego. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. DOMA ŃSKA Z., 1960a – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa iłów ceramiki budowlanej

w Kolbuszowej Dolnej, w kat. C 2, w woj. rzeszowskim. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. DOMA ŃSKA Z., 1960b – Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych zło Ŝa ceramiki budowanej w Kolbuszowej Kupno, woj. rzeszowskie. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. DOMA ŃSKA Z., 1964 – Uproszczona dokumentacja geologiczna zło Ŝa surowców ilastych „Przewrotne”. Archiwum CAG. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. FILAR K., 2006 – Dodatek nr 2 do uproszczonej dokumentacji geologicznej zło Ŝa surowców ilastych „Przewrotne” z roku 1964, kary rejestracyjnej zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Przewrotne” z roku 1990. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.

FILAR K., LIS T., 1999 – Dokumentacja geologiczna w kat. C 1 zło Ŝa piasku „Styków – Bud- ki” (forma uproszczona). Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. GARPIEL M., 1990 – Karta rejestracyjna zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Przewrotne”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. GÓRKA J., LE ŚNIAK J., SZKLARCZYK T., 1996 - Dokumentacja hydrogeologiczna zbior- ników wód podziemnych nr 425, 426, 427. Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geolo- giczne „ProGeo” Sp. z o.o., Kraków. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warsza- wa. GÓRKA J., POPIELA J., 2002 - Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Kol- buszowa (954). Krakowskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne „ProGeo” Sp. z o.o., Kraków. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. HASA T., 1966 – Dodatek do dokumentacji geologicznej zło Ŝa piasków do produkcji cegły wapienno-piaskowej „Głogów Małopolski” (aktualizacja zasobów zło Ŝa oraz rozszerzenie przydatności kopaliny do produkcji betonów komórkowych). Archiwum

Przedsi ębiorstwa przemysłu Betonów „Prefabet – Kolbuszowa” SA, Kolbuszowa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. INSTRUKCJA opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000., 2005 – Pa ń- stwowy Instytut Geologiczny. Warszawa. JAWOR Z., 1990 - Ocena zasobów prognostycznych ropy naftowej i gazu ziemnego w utworach miocenu zapadliska przedkarpackiego. Technika Poszuk. Geolog. Geo- synoptyka i Geotermia, nr 3-4/90, Kraków. KACZY ŃSKI R., 1981 - Wytrzymało ść i odkształcalno ść górnomioce ńskich iłów zapadliska przedkarpackiego. Biuletyn Geologiczny, tom 29. Wydawnictwo Uniwersytetu War- szawskiego, Warszawa. KAMI ŃSKI S., 2000 – Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej rozliczaj ący zasoby zło Ŝa kruszywa naturalnego „Styków”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. KIERAT K., 2006 – Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej zło Ŝa piasków do produkcji

cegły wapienno-piaskowej :Głogów Małopolski” w kat. C 1+B. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. KLECZKOWSKI A. S., 1990 - Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony w skali 1:500 000. AGH, Kraków. KONDRACKI J., 2001 - Geografia regionalna Polski. PWN Warszawa. KWAPISZ W., 1996 a – Obja śnienia do Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Kolbuszowa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. KWAPISZ W., 1996 b – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1: 50 000 arkusz Kolbuszowa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. LIRO A., (red.), 1998 – Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET – Polska. Wyd. Fundacja IUCON-Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. MARKS. L., BER A., GOGOŁEK. W., PIOTROWSKI. K. (red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. OSENDOWSKA E., 2002 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski, arkusz Kolbuszowa. Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, Warszawa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. OSTRZY śEK S., DEMBEK W., 1997 – Zlokalizowanie i charakterystyka złó Ŝ torfowych w Polsce spełniaj ących kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem

i uwzgl ędnieniem wymogów związanych z ochron ą oraz kształtowaniem środowi- ska. IMiUZ, Falenty. PACZY ŃSKI B., 1995 – Atlas Hydrogeologiczny Polski 1:500 000, Cz ęść II. Zasoby, jako ść i ochrona zwykłych wód podziemnych. Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. PLEIZA B., 1997 – Dokumentacja geologiczna (dodatek nr 1) zło Ŝa gazu ziemnego „Lipnice – Dzikowiec”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. POR ĘBA E., 1968 – Orzeczenie geologiczne wykonane na podstawie prac geologiczno- poszukiwawczych za zło Ŝami iłów krakowieckich przydatnych do produkcji keramzytu w rejonie miejscowo ści Osia Góra. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. War- szawa. PRZENIOSŁO S., 2006 - Bilans zasobów i wód podziemnych w Polsce według stanu na 31.12.2005. Minister Środowiska, Warszawa.

PRZYBYCIE Ń M., 1994 - Dodatek nr 2 do dokumentacji geologicznej w kat. C 2+C 1+B zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Kolbuszowa – Kupno”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. PRZYBYCIE Ń M., 1997 – Dodatek do uproszczonej dokumentacji geologicznej zło Ŝa su- rowców ilastych „Przewrotne” z 1964 r. i do Karty rejestracyjnej zło Ŝa surowców ilastych „Przewrotne” z 1990 r. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. RAJCZYKOWSKA – AUGUSTYN M., 1986 – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej

w kat. C 2 + C 1 + B zło Ŝa surowców ilastych ceramiki budowlanej w „Kolbuszowa – Kupno”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. ROZPORZ ĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Dziennik Ustaw Nr 165 z dnia 4 pa ź- dziernika 2002 r., poz. 1359. RYCZEK L., DZIUKOWSKI S., 1971 – Sprawozdanie z robót i bada ń poszukiwawczych za zło Ŝami kruszywa naturalnego w powiecie Kolbuszowa, woj. rzeszowskie. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. SZYMA ŃSKA H., 1960 – Zło Ŝe piasków kwarcowych do produkcji cegły wapienno- piaskowej „Głogów Małopolski”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.

TABOR R., 2002 – Dodatek nr 3 do dokumentacji geologicznej w kat. C 2 + C 1 + B zło Ŝa ceramiki budowanej „Kolbuszowa – Kupno”. Archiwum Zakład Ceramiczny „Biegani- ce – Kupno”, Kolbuszowa. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. WEYDLICH F., 1960 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa gazu ziemnego „Dzikowiec” – Wo- la Rani Ŝowska’. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.

WIO Ś 2006 – Klasyfikacja rzek woj. Podkarpackiego badanych w systemie monitoringu (Stan na 31.12.2005) strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Śro- dowiska.

ZEMBRZYCKA D., 1966 – Dokumentacja geologiczna w kat. C 2 + C 1 + B zło Ŝa iłów do produkcji ceramiki budowlanej „Kolbuszowa – Kupno”. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa. ZEMBRZYCKA D., 1971 – Dokumentacja geologiczna zło Ŝa piasków „Por ęby Dymarskie”

w kat. C 1 z rozpoznaniem jako ści w kat. B. Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol. Warszawa.