Kültür wfi Sanat

KLAS›K F›LMLER›N ALÇAKGÖNÜLLÜ YÖNETMEN›

FRED Z›NNEMANN

yılları arasında Hollywood'un önemli yönet- menlerinden Bertold Vietrel'in asistanı olarak üç kısa filmde çalı˛tı. 1936da Meksikalı belge- selci Silvio Hernandez ile birlikte "Redes / Alva- rado ›syancıları" isimli Meksikalı balıkçıların, onları sömürmeye çalı˛an balık aalarına kar˛ı direni˛ini anlatan, etkileyici bir belgesel çekti. Olumlu ele˛tiriler alan bu filmin ardından Mek- sika'da "The Wave / Dalga" isimli bir belgesel film daha çekti. 1944 yılına kadar Hollywood'da kısa filmler çekmeye devam etti.

Zinnemann ilk önemli filmi olarak kabul edilen "The Seventh Cross / Yedinci Haç"ı 1944 yılın- da çekti. Filmin ba˛rollerinde Spencer Tracy ve Signo Hasso yer aldı. 1945'te "The Clock / Saat" ve 1946 yılında "Little Mister Jim / Küçük Bay Jim" ve bir komedi olan "My Brother Talks to Horses / Karde˛im Atlarla Konu˛ur" filmlerini çekti. 1948 yapımı " / fiiddet Ey- Z›nnemann 29 Nisan 1907'de Viyana'da dodu. lemi" sava˛ sırasında yaptıı bir hata yüzünden Viyana Üniversitesi'nde örenci olduu yıllarda pek çok arkada˛ının ölümüne neden olan ve bu sinemaya ilgi duymaya ba˛ladı. Zinnemann. Pa- durumun yarattıı vicdan azabıyla ülkesine dö- ris'te sinema eitimi aldıktan sonra çalı˛maları- nen bir askerin dramını anlatıyordu. 1948'de na Almanya'da ba˛ladı. Bir süre görüntü yönet- çektii " / Arayı˛" Zinnemann sine- menlii ve Robert Siodmak'ın asistanlıını yap- masının en yetkin örneklerinden biri oldu. tı. 1930 yapımı bir dokümanter olan "People on Filmde, yine sava˛ın insanlar üzerindeki etkile- Sunday" yönetmenlik yaptıı ilk filmi oldu. Bu ri konu ediliyordu. Sava˛ sonrasında Alman- ilk filmden sonra Almanya'nın içinde bulundu- ya'da geçen öykü, ailesi ile baları bir toplama u durum nedeniyle Amerika'ya gitti. 1930-1933 kampında kopan küçük bir çocuun dramını -S›NEMA -

anlatıyor, e˛ zamanlı olarak Polonyalı annenin rar veri˛i anlatıyor, tüm yalnızlıına ramen ide- de çocuunu arayı˛ı konu ediliyordu. Amerikan allerinden vazgeçmeyen kahraman teması, güçlü askeri rolündeki Montgomery Clift'e bu film Os- bir anlatımla i˛leniyordu. "Kahraman fierif ger- car adaylıı getirdi. Sava˛ sonrası ya˛ananları an- çek zaman ile filmsel zamanın e˛ olduu ender lattıı 1950 yapımı "The men / Erkekler" filmi sinema filmlerinden biri olarak da dikkat çekti. Marlon Brando için önemli bir çıkı˛ filmi oldu. Zinnemann'ın bir yönetmen olarak ustalıı, plan 1951'de çektii "Teresa / Temiz Ruhlar", yine sa- ölçeklerini, kurguyu ve kamera hareketlerini va˛ı ve sava˛ sonrasında ya˛ananları konu alan kullanarak, zamanı suni bir ˛ekilde uzatmayı ve bir dramdı. Aynı yıl çektii "Benjy" isimli dokü- kısaltmayı ba˛armasında, içerie uygun olarak manter film en iyi belgesel film dalında Oscar'a yeniden yapılandırdıı bir zaman anlayı˛ı içinde, layık görüldü. gerilimin dozunu mükemmel bir ˛ekilde ayarla- yabilmesindeydi. Film yedi dalda Oscar'a aday oldu. Ba˛rol oyuncusu Gary Cooper'a ikinci Os- 1952 yapımı bir dram olan "The Member of car ödülünü kazandıran film. yönetmenine sade- Wedding"ten sonra Zinnemann sinemasının unu- ce adaylık getirebildi. Zinnemann bu ba˛yapıtı tulmaz filmlerinden biri geldi; " / ile New York Film Ele˛tirmenleri tarafından yılın Kahraman fierif. en ba˛arılı yönetmeni seçildi. Sinema ele˛tirmenleri tarafından klasik western- ler arasında John Ford'un "Posta Arabası" ile kar- ˛ıla˛tırılabilen bu ba˛yapıt, ˛iddet kar˛ıtlıını, 1953 yılında Zinnemann, izleyicilerin kar˛ısına olumsuzluklar kar˛ısında bireysel güç ve irade- yine mükemmel bir film ile çıktı: "From Here to nin zaferini, toplum adına sava˛an kahramanla- Eternity / ›nsanlar Ya˛adıkça"... Film, aynı birlik- rın uruna sava˛tıkları halk tarafından dı˛lansalar te görev yapan üç askerin youn duygular ve bile yollarından dönmeyi˛lerini anlatan, unutul- çalkantılarla dolu hayatlarından bir kesit sunu- maz bir filmdi. Filmde görevli olduu kasabadan yordu. Emrinde çalı˛tıı yüzba˛ı Holmes'un me- ayrılmaya hazırlanan ˛erif Will Kane'in, düün lankolik e˛i Karen ile umutsuz bir a˛k ya˛ayan gününde azılı haydut Frank Miller'in serbest kal- Warden, ˛akacı bir karakteri ile sevimli bir ki˛i- dıını öreni˛i ve balayına çıkmaktan vazgeçip lik olan ancak gardiyan çavu˛ Justin ile çatı˛ma- vaktiyle tutukladıı bu suçlu ile kar˛ıla˛maya ka- sı sonucu hayatı bir kabusa dönen Maggio ve bir arkada˛ının kör olmasına sebep olduktan sonra çok ba˛arılı olduu bokstan uzakla˛an, ancak birliin boks takımına girmesi için inanılmaz baskılara maruz kalan Prewitt... Zinnemann. bu üç aske- rin hayatlarını mükemmel bir ˛ekilde i˛lemi˛, birbir- lerine balılıklarını, as- kerlik mesleine duyduk- ları a˛kı, olumsuzluklara kar˛ı korkusuzca kar˛ı geli˛lerini ustalıkla ortaya koymu˛tu. Filmin en güç- lü yanı içerdii gerçeklik duygusuydu.

D›R›M/Mayıs-Ha7iran2004 III Kültür UR Sanat

"›nsanlar Ya˛adıkça" 12 dalda Oscar'a aday oldu ve en iyi film. senaryo ve gö- rüntü dahil sekiz dalda Oscar aldı. Film Cannes'da Jüri Özel Ödülü kazandı. New York film ele˛tirmenleri Zinnemann'ı bir kez daha yılın yönetmeni seçtiler.

1955te müzikal western "Oklohama". 1957de uyu˛turucu sorununa deinen '" Morfin" ve 1958de He- mingway'in Pulitzer ödüllü kitabının uyar- laması olan "The Old Man and The Sea / Ya˛lı Adam ve Deniz" filmlerini çekti. "Ya˛lı Adam ve Deniz" filminin ba˛rolle- rinde Spancer Tracy ve Felipe Pazos yer aldı.

ba˛kaldırı ˛eklinde ortaya koyan More'un haya- 1959 yapımı "The Nun's Story / Rahibenin Hika- tı, aleyhinde hiçbir delil olmamasına ramen, yesi", 1930'larda Belçika'da ba˛lıyor, güzel ve krala ihanetinin sabit görülmesinin ardından zengin bir kız olan Gabrielle'nin rahibe olmaya idam sehpasında noktalanıyordu. More'un ya˛a- karar veri˛inin ardından Belçika Kongo'sunda ve mı hiç ku˛kusuz Zinnemann sinemasının odak ›kinci Dünya Sava˛ı Avrupa'sında ya˛adıı olay- noktasını olu˛turan "onurlu insan" karakterine ları ele alıyordu. Audrey Hepburn ve Peter son derece uygundu. Kamera hareketlerinin ge- Finch'in ba˛rollerde oldukları film Zinnemann'a tirecei hızdan mümkün olduunca kaçan, za- bir Oscar adaylıı daha kazandırdı ve New York manın akı˛ını tıpkı "Kahraman fierifte olduu film ele˛tirmenleri tarafından bir kez daha yılın gibi yava˛latan Zinnemann, biçimsel olarak da en iyi yönetmeni seçilmesini saladı. "The Sun- sinemasının en ba˛arılı örneklerinden birini ver- downers / Gün Batımı" I960 yapımı. Avustral- mi˛ti. 1967 yılı Oscar törenlerinden en iyi yönet- ya'da geçen bir macera filmiydi. Ba˛rollerinde men ve en iyi film dallarından ödülle dönerken Robert Mitchum. Deborah Kerr ve Peter Ustinov More'u canlandıran Poul Scofield de Oscar hey- gibi usta oyuncuların yer aldıı film aday olduu kelcii ile bulu˛uyordu. Film aynı zamanda New Oscar ödüllerinden bo˛ döndü. 1964 yapımı. ›s- York film ele˛tirmenleri tarafından beenildi ve panya iç sava˛ında geçen "Behold a Pale Horse Zinnemann bir kez daha en iyi yönetmen ödü- / ›ntikam Alevi" filminden sonra Zinnemann lünü evine götürdü. hayranlarını sevindirecek bir ba˛yapıt ile çıktı si- nema sahnesine "A Man for All Seasons / Her Devrin Adamı"... 1973 yılında Frederic Forsyth uyarlaması olan "The Day of the Jackal / Çakal"; Cezayir'e ba- ımsızlıını vermeyi planlayan Fransa ba˛bakanı 1966 yapımı film. Robert Bolt'un aynı adlı roma- DeGaulu öldürmeye kararlı OAS örgütünün bir nından uyarlanmı˛tı ve idealist dü˛ünceleriyle ta- suikast giri˛imini konu ediniyordu. Film anlatı- nınan, ünlü ›ngiliz dü˛ünür ve yazar Thomas mındaki sadelik ile dikkat çekiyordu. Zinne- More'un hayatının son dönemini konu ediniyor- mann örgütün kiraladıı profesyonel suikastçi du. Saygın bir avukat, ba˛arılı bir devlet adamı Çakal ile pe˛ine dü˛en Fransız polisinin öy- olan More, metresiyle evlenmek uruna, e˛inden küsünü konunun içerdii ˛iddeti direkt olarak bo˛anmak isteyen Kral 8. Henry e. dini kurallara göstermeden anlatmayı seçmi˛ti. Zinnemann. uymadıı ve halka doru örnek olmadıı gerek- 1977 yılında, sinemasının en güzel örneklerin- çesiyle kar˛ı geliyor. Tüm ele˛tirisini, sessiz bir

IV S › NEMA - Frp.ri Zinnemann

den biri olan "Julia" ile sava˛ temasına geri dön- ÖNEML› F›LMLER› dü. Lillian Hellmann'ın kendi anılarından der- 1982 Five Days One Summer / Geçen Yaz Be˛ Gün leyerek olu˛turduu kitabı "Pentimento"dan 1977 Julia uyarlanan film, Julia ile Lillian'ın çocukluk yıl- larında ba˛layan ve ›kinci Dünya Sava˛ının 1973 The Day of The Jackal / Çakal deh˛et verici atmosferinde devam eden dostluk- 1966 A Man for All Seasons / Her Devrin Adamı larını anlatıyor, bu öykü sayesinde bir kez daha I960 The Sundowners / Günbatımı sava˛ın yıkıcılıına, ya˛anan insanlık dramlarına 1959 The Nun's Story / Rahibenin Hikayesi deiniyordu. "Julia" 1978 yılında en iyi yönet- men dalında Oscar'a aday oldu. Filmin ba˛rol- 1957 A Hatful of Rain / Morfin lerinde Jane Fonda, Vanessa Redgrave, Maximil- 1953 / ›nsanlar Ya˛adıkça lian Schell ve genç bir yıldız Meryl Streep 1952 High Noon / Kahraman fierif oynuyordu. 1951 Benjy 1951 Teresa / Temiz Ruhlar Zinnemann'ın 1982 yılında çektii "Five Days One Summer / Geçen Yaz Be˛ Gün" yönetmenin 1950 The Men / Erkekler son çalı˛ması oldu. Çekimler sırasında 75 ya˛ın- 1948 The Search / Arayı˛ da olan Zinnemann Alp Dalarımın ilginç atmos- 1948 Act of Violence / fiiddet Eylemi feri içinde ya˛anan bir yasak a˛k ili˛kisini per- 1944 The Seventh Cross / Yedinci Haç deye ta˛ımı˛tı bu son filmiyle. "Geçen Yaz Be˛ Gün" Zinnemann için görkemli bir veda oldu. 1936 Redes / Alvarado ›syancıları 1930 People on Sunday (ilk film)

Hollywood'un usta isimleri arasında yer alan ve ardında çou mükemmellie ula˛an pek çok film bırakarak aramızdan ayrılan Zinnemann. kalp rahatsızlıına yenik dü˛tüünde tam 90 ya˛ındaydı. 1986 Berlin Film Festivalimde sinema sanatına katkıları ve ba˛arılarından dolayı Camera Özel Ödülü ile onurlandırılan yönetmen her biri gerçek bir sanat eseri olan filmleri hakkında pek konu˛madı, alçakgönüllü tavrını hep korudu.

D›R›M/Mavıs-Haziran ?004 Ana Sınıflan ve Oyun Parkları Çada˛ Ya˛am kampanyaları ile aydınlık bir gelecek i˛Â'da için 2004'de elele... A u ya #lî

Anadolu da Mr Kızım Va>

L Öretmen ÇY D D15.Yi Olacak! Eitim Kampanyaları "Bir I˛ık da Siz Y akın" 12.000 duyarlı ki˛inin bir kez 65 milyonTL vermesiyle, 1000 yeni üniversite örencisine burs salayabiliriz. Yapı Kredi Bankası Kuledibi fib. TL 1005050-0 USD 3004141-8 EURO 3004143-4 "Anadolu'da Bir K ı z ı m Var, Öretmen Olacak" 5.000 duyarlı ki˛inin bir kez 45 milyon TL vermesiyle, 1000 kızımıza burs salayabiliriz. ›˛ Bankası Kuledibi fib. TL 230524 USD 72609 EURO 72614 "Ana Sınıfları Ve Oyun Parkları" 10.000 duyarlı ki˛inin bir kez 75 milyon TL vermesiyle 100 yeni ana sınıfı ve oyun parkı olu˛turabiliriz. Garanti Bankası Karaköy fib. TL 6299005 USD 9094695 EURO 9094696

Çada˛ Ya˛amı Destekleme Dernei fiimal Sok. No.10 80050 fii˛hane-istanbul Tel: 0212 252 44 33 pbx Faks: 0212 252 65 95 Çada˛ Türkiye'nin Gelecek Güvencesi e-posta: [email protected] / www.cydd.org.tr Kültür ve Sanat S › NEMA - ›stanbul Film Festivali

ALTIN LALE ODULU "ELVEDA S›NEMA'nın

›stanbul Kültür ve Sanat Vakfı tarafından düzen- Yılın En ›yi Yönetmeni' Zeki Demirkubuz lenen 23.Uluslararası ›stanbul Film Festivalimin (Bekleme Odası) olarak belirlendi. Ulusal ve Uluslararası Yarı˛ma bölümlerinin ka- "En ›yi Kadın Oyuncu' ödülü Rüçhan Çalı˛kur'a zananları belli oldu. (Bulutları Beklerken). "En ›yi Erkek Oyuncu' ödülü Emre Kınay ile fievket Çoruh'a (›n˛aat). Jüri Özel Ödülü' ise Ye˛im Ustaolu'nun yönet- Hugh Hudson (Ba˛kan). Bengt Forslund. Mic- hael Galasso. Michele Levieux. Serra Yılmaz. tii "Bulutları Beklerken" adlı filme verildi. Derek Malcolm. Cafer Panahi ve Tayfun Pirse- limolu ndan olu˛an Uluslararası Yarı˛ma Seçi- Reha Erdem'in yönettii "›nsan Nedir ki..." filmi ci Kurulu "Altın Lale Ödülüne Tayvanlı yönet- Onat Kutlar anısına verilen ödülün sahibi oldu. men Tsai Ming-Liang'ın "Good bye-Dragon Inn" (Elveda Sinema) adlı filmini Festival izleyicilerinin oy- layık gördü. larıyla belirlenen "Radikal Halk Ödülünü. Uluslarara- sı Yarı˛mada Christoffer "Jüri Özel Ödülünü Tunuslu Boe'nin "Reconstruction" yönetmen Abdellatif Kechic- (Yeniden Sev Beni). Ulusal he'nin "L'Esquive" (Kaçak) Yarı˛makla ise Yüksel Ya- ve Yugoslav yönetmen Du- vuz'un "Küçük Özgürlük" san Kovacevic'in "The Pro- adlı filmleri aldı. fessional" (Profesyonel) adlı filmleri kazandı. Rüdiger Suchsland (Ba˛- kan). Annika Gustafsson. Julia Khomiakova. Hülya Koçyiit (Ba˛kan). Dimitri Eipides. Ara Esin Küçüktepepınar. Bhaichand Patel ve Engin Güler, Yusuf Kurçenli ve Semire Ruken Öz- Ertan'dan olu˛an seçici kurul "FIPRESCI Ödü- türk'ten olu˛an Ulusal Yarı˛ma Seçici Kurulu: lü'ne de Abdellatif Kechiche'nin "L'Esquive" Ahmet Uluçay'ın yönettii "Karpuz Kabuun- (Kaçak) adlı filmini layık gördü. dan Gemiler Yapmak" filmini "Yılın En ›yi Türk Filmi' seçti.

D›R›M/Mayıs-Haziran2QQ4 VII