TRIBUNENieuwsblad van de SP • jaargang 56 • nr. 8 • september 2020 • € 1,75 • www.sp.nl

GEVAARLIJKE STOFFEN ZO GA JE NIET MET MENSEN OM

LIJSTTREKKER MARIJNISSEN ‘ONZE ZORGVERLENERS VERDIENEN EEN EERLIJKE BELONING’ GEEN ZOMERSTOP VOOR SOCIALE STRIJD GEEN ZOMERSTOP VOOR SOCIALE STRIJD IN GESPREK OVER DE LIJST EN HET PROGRAMMA

Op 21 september verschijnen het concept-verkiezingsprogramma en de concept-kandidatenlijst op SPnet.nl. In de twee daaropvolgende weken worden deze besproken in de leden- vergadering van jouw afdeling. Eind oktober bespreken wij dit vervolgens in de regioconferenties. Het liefst doen wij dit in fysieke bijeenkomsten, maar vanwege corona houden wij tot het laatste moment ook rekening met het scenario dat dit toch digitaal zal moeten. Op SPnet kun je lezen wan- neer, waar en hoe de regioconferenties zullen plaatsvinden.

BEN JIJ EEN JONGE SP’ER, MAAR GEEN ROOD-LID? SLUIT JE NU GRATIS AAN EN STEUN DE MEEST ACTIEVE POLITIEKE JONGEREN­ORGANISATIE VAN NEDERLAND! 24 AUGUSTUS 2020 AFTRAP OV-ACTIES! Maandag 24 augustus heeft ROOD, jong in de SP vanuit zeven steden actie gevoerd voor het verheffen van de tweede klasse. In steden als Amsterdam, Utrecht en Nijmegen sprongen ROOD-activisten treinen in om bordjes en posters op te hangen met de leuzen Gooi de 1e klas open en Moet het verschil er echt wezen? De coupés in de tweede klas zijn vaak overvol. Afstand houden is alleen weggelegd voor mensen die meer kunnen betalen. Stel daarom tijdens de coronacrisis de Wil je ook strijden voor een eerste klas open, en schaf deze zo snel mogelijk betaalbaar, veilig en groen af. Met meer plaatsen beschikbaar wordt de trein OV? Neem contact op met ook weer een beter alternatief voor de auto. Ook [email protected], bestel de wil ROOD het nationaliseren van de NS weer op stickers en teken de petitie op de agenda zetten. klassenstrijdincoronatijd.nl

DE SP ZET ZICH IN VOOR MENSELIJKE WAARDIGHEID, GELIJKWAARDIGHEID EN SOLIDARITEIT

TRIBUNE IS EEN Redactie Illustraties SP algemeen Redactie Tribune UITGAVE VAN DE Diederik Olders (h), Lesley Arp Arend van Dam T (088) 243 55 55 Snouckaertlaan 70 SOCIALISTISCHE Daniël de Jongh Wim Stevenhagen F (033) 462 55 12 3811 MB Amersfoort PARTIJ (SP) EN Pieter Geenen [email protected] T (088) 243 55 42 VERSCHIJNT Vormgeving www.sp.nl F (033) 462 55 12 11 MAAL Nenad Mećava, Gonnie Sluijs De Tribune op Internet E [email protected] PER JAAR www.sp.nl/nieuws/tribune Abonnementen- en Aan dit nummer werkten mee ledenadministratie De Tribune in Robin Bruinsma, Maurits Gemmink Abonnement Snouckaertlaan 70 gesproken vorm Wiebe Kiestra, Karen Veldkamp € 5,00 per kwartaal (machtiging) 3811 MB Amersfoort Belangstellenden voor of € 24,00 per jaar (acceptgiro). T (088) 243 55 40 de Tribune op cd kunnen Foto omslag Losse nummers € 1,75. E [email protected] contact opnemen met Wiebe Kiestra SP-leden ontvangen de de SP-administratie. Tribune gratis.

Incasso contributie Veel leden van de SP betalen hun contributie via een incassomachtiging. Sinds 1 oktober 2013 incasseert de SP het bedrag van de contributie in de eerste week van elk kwartaal. Daarbij vermelden we, conform wettelijke regels het betreffende lidnummer en het zogeheten incassanten-ID van de SP, te weten NL86ZZZ403462460000. Bij vragen over contributie-inning, kunt u contact opnemen met de ledenadministratie van de SP, via (088) 243 55 40 of [email protected]

Tenzij anders vermeld, is op de inhoud van deze publicatie de Creative Commons Naamsvermelding-Niet Commercieel- 2 TRIBUNE september 2020 GeenAfgeleideWerken 3.0 Nederland licentie van toepassing. http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/nl

IN DIT NUMMER COLUMN Stikstof Niks doen geen optie Beloon de zorg 4 Tijdens de piek van de coronacrisis moest mijn buurvrouw haar werk in een verpleeghuis zonder beschermende middelen uitvoeren. Zij verzorgde een mevrouw die anderhalve week later stierf aan corona, evenals drie anderen op haar Marijnissen scherp afdeling. ‘Hypocrisie doorprikken’ Mijn buurvrouw werd zelf ook ziek en belandde in het ziekenhuis. Ze was bang. 6 Bang om dood te gaan, bang om nooit meer helemaal beter te worden. Gelukkig kwam ze er weer bovenop. Afgelopen week ging ze weer aan het werk. Ze kreeg te horen: op 30 september loopt jouw contract af. Dat gaan we niet verlengen. Uitbuitbureaus Je bent ontslagen. ‘De grootste boeven’ Hoe kúnnen mensen, die nota bene voor 10 ons de risico’s lopen in de coronacrisis, zo worden behandeld? Bij een volgende piek hebben we ze stuk voor stuk keihard nodig!

Vele mensen in de zorg overwegen te Redacteur Rob stoppen, omdat zij zich niet gewaardeerd nu wethouder voelen. Volgens premier Rutte is een Duitsland, vrachtwagens en financiën hoger salaris voor zorgverleners niet te betalen. Daar zit nou precies het 16 probleem: dit kabinet is namelijk nog steeds van plan om de winstbelasting nog verder te verlagen. Een miljardencadeau voor multinationals. Belastinggeld dat we kunnen innen en inzetten voor Chroom-6 bij defensie de zorg – als we ervoor kiezen om de ‘Knak, weer een kies eruit’ winstbelasting níét verder te verlagen.

24 Het is dus wél te betalen. We moeten de druk verder opvoeren. Want we gaan dit winnen. We hebben het initiatief genomen tot een landelijke actiedag voor de zorg op zaterdag 5 september. We DE SP ZET ZICH IN VOOR MENSELIJKE WAARDIGHEID, GELIJKWAARDIGHEID EN SOLIDARITEIT trekken samen op met PvdA, GroenLinks en de vakbonden om de grootste online actie ooit te organiseren. Want onze zorg verdient meer dan applaus. 21 Lekker bezig in de zomerhitte: acties en feest 28 Linksvoor: Elvis-fan Michael heeft een tomatenhart We stoppen niet voor we gewonnen hebben. Kan ik op je rekenen? 14, 15, 29 Nieuws 30 Brieven 31 Puzzel 32 Theo de buurtconciërge

Lilian Marijnissen fractievoorzitter SP STIKSTOF-NEDERLAAG MINISTERIE VAN LANDBOUW

Niks doen is geen optie: de stikstof-uitstoot in Nederland moet omlaag. Toch is dat precies wat het kabinet doet: niks.

4 TRIBUNE september 2020 Jannie Visscher voorzitter SP

“HET KABINET zakt weg in het moeras der Futselaar kun je zonder zo’n maatregel het besluiteloosheid”; de commentaren waren stikstofprobleem niet oplossen. Maar de Nieuwe niet mals toen bleek dat wéér een maatregel regering durft niet te verplichten. Futselaar: om de stikstof-uitstoot te beperken, niet ‘Ze willen dat veehouders zich vrijwillig energie doorging. Dit keer het plan om veevoer laten uitkopen en dat het een algemene regel Hopelijk is iedereen in september minder eiwitrijk te maken, zodat het vee iets is. De SP zegt: doe het nou gericht. Koop goed uitgerust en vol energie. minder stikstof uitstoot. Woede bij boeren, boeren uit die dicht op een natuurgebied Dat wenste ik ons toe voor de omdat door de droogte in het oosten van zitten. Dat scheelt heel veel belastinggeld en zomervakantie. Ik kan nu zeggen Nederland het gras minder eiwitrijk is. Er het is veel effectiever.’ dat het met de energie in de partij zou volgens de boeren dit jaar juist méér wel goed zit! De afgelopen weken eiwit moeten worden toegevoegd. Het De andere oplossing zit volgens Futselaar in gingen heel veel afdelingen de voorstel verdween weer van tafel. het versterken van de natuur: ‘We moeten de straat op om de grote zorg-actiedag natuurgebieden die we hebben versterken, op 5 september tot een succes te Ook SP-Tweede Kamerlid Frank Futselaar uitbreiden en verbinden. We weten hoe maken. We haalden handtekeningen ziet dat er sprake is van besluiteloosheid dat moet; je moet er alleen wat geld aan op, deelden flyers uit en plakten bij de regering. Hij legt kort uit wat de willen uitgeven. Als je dan ook nog ons duizenden posters in het hele land: uitdaging ook alweer is: ‘Met stikstof is Nationale Bomenplan gebruikt om buffers samen voor een eerlijke beloning in op zich niks mis. Maar als je er te veel van van bos te maken tussen boerenbedrijven en de zorg. hebt, verdwijnen allerlei planten omdat natuurgebieden, sla je twee groene vliegen je ze eigenlijk overbemest. Daardoor staat in één klap.’ Onze activiteiten bleven niet bijzondere natuur onder druk.’ Laat je niet onopgemerkt. Sinds mei van dit jaar wijsmaken door lobbyisten dat er nu ‘ineens’ Niet eens slechte oplossingen zien we ons ledental weer stijgen, een stikstofprobleem is - dat probleem is Hoe kan de impasse doorbroken worden? steeds meer mensen sluiten zich er al lang. Futselaar: ‘Ken je de zure regen Futselaar grapt: ‘Ik moet zelf maar minister bij ons aan. In augustus kregen nog? Dat kwam door zwavel en stikstof. Aan worden!’ Het Kamerlid stopt na de we er zelfs in vijf dagen tijd bijna zwavel hebben we wat gedaan, aan stikstof verkiezingen en gaat terug het onderwijs vierhonderd nieuwe leden bij. Het niet. Al die tientallen jaren niet. Dus zei een in. Is hij beschikbaar voor een dergelijke is mooi om te zien wat de redenen rechter vorig jaar tegen de regering: jullie functie? ‘Het lijkt me eerlijk gezegd geen zijn voor mensen om lid te worden beloven dat je bijzondere natuur beschermt, leuke baan. Maar even serieus: de coalitie van onze SP. Iemand die werkt in maar doen niks aan het stikstofprobleem. is zo verdeeld dat ze niet met oplossingen gezondheidszorg en onderwijs zegt Dat is afgelopen nu.’ komen. Niet eens met slechte, waar ik het dat haar door de coronacrisis nog mee oneens kan zijn. Ze komen met niks.’ duidelijker is geworden dat er te Maximumsnelheid grote verschillen zijn in Nederland. De SP is volgens Futselaar niet zomaar voor Een verkiezingsuitslag in maart die de Bij de SP wil ze zich inzetten om elke maatregel. De SP vindt woningbouw coalitiepartners van elkaar verlost zou deze verschillen te verkleinen. Een erg belangrijk, gezien het enorme tekort dus welkom zijn – ook voor de natuur in nieuw lid uit Utrecht zegt dat de aan betaalbare woningen. Maar de bouw Nederland. • SP de enige partij is die echt iets veroorzaakt stikstof-uitstoot, waardoor doet voor sociale woningbouw en vergunningen niet afgegeven kunnen tegen corruptie en inhaligheid. worden. En het minder-eiwit-in-veevoer- tekst Diederik Olders Ook keerden leden terug die hun plan zette volgens de SP onvoldoende zoden illustratie Anton Dingeman (Trouw 25 augustus 2020) lidmaatschap hadden opgezegd. aan de dijk. Is er dan niks gebeurd? ‘Jawel, Iemand vond de SP een tijdlang te de verlaging van de maximumsnelheid op ‘slapjes’ maar stelt dat we nu met de snelweg is doorgevoerd. Dat helpt een kop en schouders boven de rest beetje. Maar verder wil de coalitie het maar uitsteken. niet eens worden. En dus ligt het nu al meer dan een jaar stil’, aldus Futselaar. Graag heet ik alle nieuwe leden van harte welkom, aan het begin van Verklein de veestapel een spannend politiek jaar. Een jaar Terwijl er echt wel ideeën zijn, die behalve van belangrijke keuzes: de corona- stikstof verminderen ook andere voordelen aanpak, de economische krimp en hebben. Futselaar benoemt de ‘olifant in de verkiezingen. We gaan met ons de kamer’: de overduidelijke oplossing allen energiek knokken voor een waar niemand het over durft te hebben. eerlijker samenleving. Het verminderen van de veestapel. Volgens

TRIBUNE september 2020 5 foto Anouk Pross

LILIAN MARIJNISSEN ‘ NIET TERUG NAAR HET OUDE NORMAAL’ Nog maar net bekomen van een onwerkelijk ­politiek jaar, staat SP-lijsttrekker Lilian Marijnissen alweer in de startblokken voor de Tweede Kamerverkiezingen. Gaan we voor een eerlijke weg uit de crisis, of voor business as usual? ‘Willen we echte verandering, dan moeten we de machtsverhoudingen aanpakken.’

HOE DE ALLEREERSTE campagne voor Lilian Vanwege haar verleden bij de vakbond maar vooral om zelf het virus rond te bren- Marijnissen in de rol van lijsttrekker zal heeft Marijnissen nog veel contacten met gen. Want zij moeten van kamer naar kamer. verlopen, laat zich midden in het zomer- medewerkers in de ouderenzorg: ‘Hierdoor Als dat soort problemen onderbelicht blijft, reces nog lastig voorspellen. Een ding is kreeg ik al heel snel in de gaten dat de situ- dan vind ik het echt mijn taak als SP’er om echter zeker: ook het komende politieke atie in de verpleeghuizen echt nijpend was. met de vuist op tafel te slaan. En gelukkig jaar zal grotendeels in het teken staan van Terwijl iedereen nog – terecht – bezig was kwam er gaandeweg meer aandacht voor de een allesbepalende crisis. Toen het corona- met de capaciteit op de IC-afdelingen, kreeg verpleeghuizen en de mensen van de thuis- virus voor het eerst in alle hevigheid in ons ik continu berichtjes van zorgverleners in zorg en de wijkverpleging.’ land oplaaide, zat Marijnissen er letterlijk de verpleeghuizen: “het is hier gewoon de middenin. ‘De regio Oss-Uden-Veghel was hel”, “we worden niet gezien”. Omdat ook Schandvlek opeens het epicentrum van de uitbraak. Ik de media hier toen nog geen aandacht voor In april wist Marijnissen een gevoelige snaar zie nog voor me dat Gerri Eickhof van het hadden, heb ik nota bene een keer op mijn te raken bij premier Rutte, toen ze in een van NOS journaal voor ons ziekenhuis Bern­ Facebookpagina omschreven wat ik allemaal de coronadebatten het tekort aan bescher- hoven stond. Dat was heel onwerkelijk’, hoorde. Over zorgverleners die zonder enige mende middelen aankaartte. ‘Ik heb het idee blikt ze terug. bescherming hun werk moesten doen. Die dat je in deze tijd beter een smartphone kunt doodsbang waren om zelf besmet te raken, zijn op zoek naar een app dan een zorgver-

6 TRIBUNE september 2020 ‘Verandering is geen automatisme: we moeten het afdwingen’

lener op zoek naar een mondkapje’, was tijdens dat bewuste debat wilde maken. En kondiging van de jaarlijkse huurverhoging een van haar conclusies over de aanpak van als de premier dan zegt dat ik over een grens op de mat kregen en hierdoor steeds meer het kabinet. ‘U gaat een grens over’, riep de heen ga, dan denk ik: zijn kabinet dwingt in de knel komen. Of mensen met onzekere premier zichtbaar geërgerd vanuit ‘vak K’ – juist zorgverleners om over hun grenzen contracten die na het uitbreken van de de plek waar kabinetsleden tijdens debatten heen te gaan. Met gevaar voor hun eigen en crisis als eerste de laan uit werden gestuurd. tegenover de Tweede Kamerleden zitten. andermans gezondheid eisen wij dat zij hun Maar ook aan de mensen die in de publieke werk blijven doen. Ik heb dat ook wel de sector werken, waarvan grote offers worden Marijnissen blikt terug op die memorabele grootste schandvlek van de corona-aanpak gevraagd zonder dat zij hier fatsoenlijk voor uitval van de doorgaans goedlachse premier: van deze regering genoemd. En daar sta ik worden beloond. ‘Laatst maakte het programma Nieuwsuur nog voor 100 procent achter.’ In het najaar van 2019, tijdens de algemene een drieluik over hoe het zo mis kon gaan politieke beschouwingen, namen zelfs in de ouderenzorg. Daarin werd regelma- Uitwassen regeringspartijen in woord afstand van het tig door mensen uit de zorg gezegd dat er Volgens de SP-leider heeft de coronacrisis neoliberalisme. Maar Marijnissen heeft onnodig mensen zijn gestorven, omdat die een vergrootglas gelegd op de uitwassen weinig illusies over de echte waarde van die verpleeghuizen veel te lang een blinde vlek van jarenlang neoliberaal beleid. Denk aan mooie woorden: ‘Je leest weleens dat er door zijn geweest. Dat is natuurlijk het punt dat ik huurders die ook afgelopen juli weer de aan- deze crisis positieve verandering in de lucht

TRIBUNE september 2020 7 foto Maurits Gemmink

‘De toestroom van nieuwe SP-leden laat zien dat mensen de hypocrisie van de regeringspartijen doorprikken’

zou hangen. Maar dat is helemaal geen auto- leden ingeschreven rondom dit thema. Het de politiek. Onze unieke kracht als partij is matisme. Dat wordt te vaak en te makkelijk geeft aan dat mensen de hypocrisie van de dat we naast die mensen staan. Zo hebben gedacht in tijden van crisis. Veel mensen zijn regeringspartijen, bijvoorbeeld toen die de slachtoffers van de toeslagenaffaire zelf, weliswaar wakker geschud en voelen dat het applaudisseerden voor de zorg, wel door- met steun van de SP, verandering afgedwon- nu echt anders moet. Maar dat moeten we prikken. Zeker als miljardensteun voor gen. Natuurlijk zijn de problemen nog niet wel afdwingen. En daar is juist een grote SP bedrijven als KLM en Booking.com wel in helemaal opgelost. Maar als je samen met voor nodig. Want het kabinet wil het liefst een handomdraai kan worden geregeld.’ deze mensen successen behaalt zie je dat zij, terug naar business as usual.’ ondanks de diepe ellende, ontzettend krach- Aardbevingendrama en toeslagenaffaire tig zijn’, merkt de SP-lijsttrekker op. Hoe de Het feit dat de motie van de SP en PvdA Fundamentele verandering organiseren: aankomende verkiezingen ook uitpakken om de zorgverleners structureel beter dat is wat de SP volgens Marijnissen te doen en of de SP nu in de oppositie of regering te belonen het – na drie keer stemmen – staat. ‘Anders gaan we terug naar wat voor terechtkomt – die unieke werkwijze moeten ternauwernood niet haalde, maakt volgens de regering “het oude normaal” is. Namelijk we volgens Marijnissen nooit overboord Marijnissen pijnlijk duidelijk welke belangen de belangen van grote bedrijven dienen’, gooien. de huidige coalitie dient. Het maakt haar waarschuwt ze. Maar volgens de SP-leider echter alleen meer vastberaden om hiervoor constateren mensen ook op andere vlakken Toen in december 2017 tijdens een perscon- te blijven knokken. Op 5 september, aan het dat de overheid niet hun bondgenoot is. ferentie bekend werd dat Lilian Marijnissen begin van het nieuwe politieke jaar, komt Denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire het stokje zou overnemen van SP-fractie- de SP in actie voor de zorg. Ten tijde van dit bij de Belastingdienst die vele levens over- voorzitter Emile Roemer, koos zij de enorme ­interview was nog enkel de datum van de hoop haalde. Of de versterking van wonin- vermogensongelijkheid in ons land als actie bekend, maar hadden al zesduizend gen in het Groningse aardbevingsgebied die thema voor haar toespraak. De verontwaar- mensen zich aangemeld. maar op zich laat wachten. ‘En dat hangt diging klinkt nog altijd in haar stem als ze Marijnissen: ‘Ook hebben we veel nieuwe een-op-een samen met het vertrouwen in het onderwerp aansnijdt: ‘Dat de rijkste 10

8 TRIBUNE september 2020 procent van de Nederlanders twee derde van ons totale vermogen bezit! Bijna niemand weet dat Nederland na de Verenigde Staten de grootste vermogensongelijkheid kent van de rijke westerse landen. Daarom lanceerden we een plan voor een eerlijke economie, met

daarin onder andere concrete voorstellen foto Anouk Pross voor een miljonairsbelasting en meer zeg- genschap voor werknemers.’

Werkdruk, bureaucratie en ellende Wat Marijnissen betreft zouden de aan­ komende verkiezingen juist over voorstel- len als de miljonairsbelasting moeten gaan: ‘Dan moeten al die andere partijen zich maar uitspreken, zoals we het in de periode­ daarna kunnen regelen.’ Maar ook de herwaardering van de publieke sector zou wat haar betreft in campagnetijd bovenaan de politieke agenda moeten staan: ‘Voor de crisis werd het Malieveld stukgetrapt. door onderwijzers, politiemensen, zorgverleners. In de avonden die ik destijds met mede­ werkers van de publieke sector organiseerde zat een duidelijke rode draad. Namelijk dat mensen minder waardering, zeggenschap en collega’s hebben dan voorheen, maar juist meer werkdruk, bureaucratie en ellende hebben teruggekregen. Na de financiële KAMERLEDEN VLUCHTEN ­crisis van ruim tien jaar geleden is de VOOR VERANTWOORDELIJKHEID cruciale fout gemaakt om de publieke sector kapot te bezuinigen.’ Het was een gênante vertoning. Om te voorkomen dat er een stemming kwam over structurele beloning van Met een recessie in het vooruitzicht, vreest de zorghelden, vluchtten Tweede Kamerleden van de de SP-politica dat de regeringspartijen niet coalitiepartijen op 12 augustus zomaar het Kamergebouw uit. zullen aarzelen om de rekening wederom Als er niet genoeg Kamerleden aanwezig zijn in het gebouw, bij de publieke sector te leggen. Met alle kan er namelijk niet gestemd worden. De coalitiepartijen gevolgen van dien. Marijnissen: ‘Ook dat is zagen dat ze de stemming waarschijnlijk zouden gaan het oude normaal. Dat het bij bezuinigin- verliezen. gen de meest kwetsbaren zijn die buiten de boot vallen. Dat werkenden geen loons- Het was een klap in het gezicht voor de zorgverleners. verhoging krijgen, maar aandeelhouders Zij vluchtten bij de eerste golf toch ook niet voor de eersten zijn die profiteren als er betere hun verantwoordelijkheid? Er was (terecht!) veel tijden aanbreken. Dat gaat de echte strijd verontwaardiging over de voortvluchtige Kamerleden. Bij worden bij de aankomende verkiezingen. een volgend debat stonden er zorgverleners buiten het Verandering begint immers bij de vraag wie Kamergebouw om vluchtende politici op te kunnen vangen. de rekening gaat betalen. Uit onderzoek van Op 5 september – ongeveer tegelijk met het verschijnen van de Rabobank bleek dat de uitkeringen aan deze Tribune – heeft de SP een grote online demonstratie de aandeelhouders de afgelopen decennia georganiseerd, samen met GroenLinks, PvdA en vakbonden gigantisch zijn gestegen, maar het besteed- CNV, FNV en NU’91. bare inkomen van mensen nagenoeg gelijk is gebleven. Willen we daarin verandering Help om de druk op te voeren en zorgverleners de afdwingen, dan moeten we de machts­ loonsverhoging te geven die ze meer dan verdienen. verhoudingen aanpakken.’ De macht terug­ De petitie voor meer waardering voor de zorg is al meer dan geven aan de mensen: laat er in Nederland 100.000 keer ondertekend. Heeft u al getekend? nu net één partij zijn die daarvoor in het leven is geroepen.• www.eerlijkebeloning.nl tekst Lesley Arp

TRIBUNE september 2020 9 Emile Roemer met arbeidsmigranten. Marcin (met het witte shirt) kreeg twee dagen later een ernstig ongeluk op de werkvloer.

ARBEIDSMIGRANTEN NEMEN LOT IN EIGEN HANDEN STRIJD VOOR BESCHAVING In het Agripark in Dronten is het een komen en gaan van veelal Poolse arbeidsmigranten. Voor de uitzendbureaus die hen hier onderbrachten zijn zij goedkope wegwerpmedewerkers. Ondanks hun onzekere positie, zijn het steeds vaker de arbeidsmigranten zelf die – met steun van de vakbond – deze uitbuiting aan de kaak stellen.

10 TRIBUNE september 2020 SP VOOROP IN DE STRIJD

De situatie van arbeidsmigranten is de SP al jaren een doorn in het oog. Vanuit menselijk oogpunt én vanuit een sociaal-economische analyse. Zoals Jan Marijnissen jaren geleden al schreef in NRC: arbeidsmigratie is een klassen­ vraagstuk. Vorig jaar verscheen een ­SP-filmpje met Gerrie Elfrink (nu penning- meester van de SP). Daarin ging hij undercover­ tussen de arbeidsmigranten en maakte onder beelden van de woonsituatie. Rond die tijd maakte het Weten- schappelijk Bureau van de SP een Spanning over globalisering, met een sociaal-­ economische analyse van arbeidsmigratie. Samen met ChristenUnie werd vervolgens een Actieplan Arbeidsmigratie gepresenteerd, met voorstellen die al vele jaren in SP-verkiezingsprogramma’s staan en vertaald zijn in voorstellen en moties in de Tweede Kamer. Zoals vergunningsplicht voor uitzendbureaus, maat­ regelen tegen doorgeschoten flexibilisering en een verbod op het inhouden van een deel van het loon huisvesting.

Bekijk het undercover-filmpje op sp.nl/undercover-filmpje De Spanning over globalisering sp.nl/grip-op-globalisering Het actieplan arbeidsmigratie sp.nl/actieplan_arbeidsmigratie

zo’n 100 euro per week aan huur in op het De jongeman op de fiets, Pjotr, heeft loon van de bewoners van het Agripark. De gehoord dat hij binnen drie uur zijn spul- zogeheten Extraterritoriale regeling staat len moet pakken: ‘Ik vertrek. Ik heb het werkgevers namelijk toe om een deel van verkloot. Ben twee keer niet naar mijn werk het brutoloon van een arbeidsmigrant aan gegaan.’ Zes weken lang bivakkeerde Pjotr te merken als niet-belastbare kosten voor op het Agripark. Aanvankelijk werkte hij verblijf. ‘Het is een verdienmodel waarmee als orderpicker in een distributiecentrum, uitzendbureaus hun medewerkers minder later in de landbouw. Zijn huisgenoot Maciej dan het minimumloon kunnen betalen’, doorliep hetzelfde traject en moet eveneens ­aldus Gorter. Niet voor niets is het belang- vandaag vertrekken: ‘Ik vond het werk vanaf rijkste doel van de FNV-campagne Een het begin maar niks. Mogelijk vertrek ik kwestie van beschaving, die misbruik van naar Engeland of Duitsland. Iedereen wordt arbeids­migranten aan de kaak stelt, het moe van het rondreizen. Maar in Polen scheiden van bed en baan. heb ik geen baankansen. Best wel tragisch, eigenlijk.’ Op de gevels van de gebouwen op het Agripark-terrein zijn grote gele cijfers aan­ Als het om de krappe huisvesting gaat gebracht. Elk complex hoort bij een speci- was het risico op coronabesmetting niet fiek uitzendbureau, waarvan de meeste bij eens Pjotrs grootste zorg. ‘We deelden de EB. ‘Dat staat voor Eerlijk en Beter’, licht badkamers met te veel mensen. Je had geen Gorter toe. ‘Terwijl zij juist de grootste enkele privacy’, vertelt hij. Enkele bewoners AL BIJNA TWEE MAANDEN bezoekt FNV-­ boeven zijn.’ Andere complexen op het verzamelen zich aan de achterkant van het organizer Arne Gorter met zijn collega’s terrein behoren toe aan de uitzendbureaus woonblok voor een afscheidsbarbecue. Op de woonlocatie Agripark in Dronten. Op- Level One en Martho Flexwerk. de picknicktafel worden hamburgers en merkelijk is dat de wooncomplexen op de blikken bier klaargezet, terwijl Pjotr een voormalige studentencampus van de Aeres Geen enkele privacy laatste selfie met zijn huisgenoten maakt. Hogeschool zijn afgekeurd voor bewoning Een twintiger met hippe zonnebril en door studenten. Dit belette een drietal uit- trainingsbroek fietst in de richting van Wegwerpmedewerkers zendbureaus echter niet om vandaag complex nummer 6. Ondertussen schraapt Niet zelden krijgen de bewoners van het de dag grote groepen arbeidsmigranten in de de zoon van de baas van Level One op een Agripark te laat hun loon uitbetaald. Ook aftandse gebouwen onder te brengen. Met ladder afbladderende verf van het raam- het aanvragen van een Nederlandse bank­ twee personen per slaapkamer. kozijn. ‘Alsof een likje verf gaat helpen’, rekening blijkt vaak lastig. Daniël, die samen becommentarieert Gorter op afstand. Aan met zijn vrouw in het Agripark verblijft, Om en nabij telt elk complex veertig tot ze- een van de slaapkamerramen hangt een komt net terug van een bezoek aan de bank. ventig bewoners. De uitzendbureaus houden FNV-banner. Waarschijnlijk is het mosterd na de maaltijd,

TRIBUNE september 2020 11 FNV-organizer Arne Gorter: ‘Elk complex hoort bij een specifiek uitzendbureau, waarvan de meeste bij EB. Dat staat voor Eerlijk en Beter’,­ terwijl zij juist de grootste boeven zijn.’

aangezien ook hij van Level One te horen bijdragen. Evenals de geruchten over inti- dingen die op het internet circuleerden heeft gekregen dat hij moet vertrekken. ‘Ze miderende praktijken vanuit EB. Gorter: ‘We spreken echter boekdelen. Bovendien staat hebben gezegd dat we tot maandag mogen hebben verhalen gehoord over waarschu- het gruwelincident volgens Gorter niet blijven. Mogelijk is er toch nog ander werk wingen per sms. Al hebben wij die berichten op zichzelf: ‘Zes weken eerder gebeurde voor ons. Misschien klink ik gek, maar ik zelf nog niet met eigen ogen gezien.’ hetzelfde met een andere Poolse man. Die wil voor mezelf blijven vechten. Wij hebben hebben ze op de bus gezet en naar huis kosten gemaakt om naar Nederland te Gruwelincident gestuurd.’ komen en ook voor onze huisvesting Een andere bewoner die Emile Roemer (die betaald’, vertelt hij de drie FNV-organizers. sinds mei het aanjaagteam Bescherming ‘Het probleem is dat veel arbeidsmigranten Arbeidsmigranten leidt, zie kader) in het niet eens door hebben dat ze een zorgpas Het grote verloop van bewoners op het Agripark te woord had gestaan was de nodig hebben’, vervolgt Gorter. ‘Die passen Agripark maakt het werk van Gorter en zijn 44-jarige Poolse Marcin. Een week later zou liggen dan ergens bij het uitzendbureau. Van collega’s er niet makkelijker op: ‘We moeten hij opnieuw met media-aandacht te maken die onduidelijkheid over waar mensen recht elke keer opnieuw de mensen informeren. krijgen, maar dit keer met een ronduit op hebben wordt enorm geprofiteerd.’ En voor je het weet ben je ze weer kwijt. Ze gruwelijke aanleiding. glippen als zand door je vingers.’ Natuurlijk Op 14 juli werd Marcin het slachtoffer van Als er aan Gorter en zijn collega’s wordt worden er ook werknemers weggestuurd die een ernstig ongeluk op de werkvloer van gevraagd of zij ook uitzendbureaus zijn er een potje van hebben gemaakt, beaamt Beneluxvet, het bedrijf waar hij sinds kort tegengekomen die wel fatsoenlijk met zijn collega Jerry Clements: ‘Maar dat is werkte. Hij gleed uit en kwam met zijn arbeidsmigranten omspringen, klinkt hier óók iets dat je je als uitzendbureau op de voeten in een bassin met kokend vet terecht. en daar een cynisch lachje. ‘De standaard in hals haalt. Daarnaast ervaren we dat veel In plaats van 112 te bellen, besloten het de uitzendbranche is zo laag dat je eigenlijk uitzendbureaus arbeidsmigranten echt als bedrijf en zijn uitzendbureau Marcin mee niet van ‘goed’ kunt spreken. De uitzend­ wegwerpmedewerkers behandelen.’ te nemen naar een arbo-arts in Nagele, die bazen wijzen altijd naar andere bureaus die verband en zalf op zijn benen aanbracht. het volgens hen nog slechter zouden doen. Ook de angst om in de problemen te komen Maar de problemen zijn structureel’, leidt ertoe dat sommige arbeidsmigranten Toen hij twee dagen later kampte met benadrukt de vakbondsman. minder happig zijn om in actie te komen. Op ernstige zwellingen en ontstekingen, ging de hoek van een van de EB-wooncomplexen Marcin op aanraden van een huisgenoot Corona-brandhaarden begroeten de organizers een jongeman met toch naar de Eerste Hulp. De hulpverlening Volgens vakbond FNV werkt in Nederland baard, die zichtbaar moeite doet om geen kwam traag op gang, omdat de Pool geen naar schatting een half miljoen arbeids­ contact te maken terwijl hij naar huis loopt. zorgpas had. Uiteindelijk kreeg hij te horen migranten. Niemand kent echter het exacte ‘Enkele weken geleden stond hij Emile dat zijn onderbenen mogelijk geamputeerd aantal. Veel uitzendbureaus verbieden ­Roemer te woord, die hier op uitnodiging hadden moeten worden als hij nog een paar arbeidsmigranten namelijk om zich in te van de FNV was komen kijken. Daar waren dagen had gewacht. schrijven in de gemeente waar zij wonen. veel media bij aanwezig. Sindsdien negeert In het AD-artikel waarin Marcin deze De meeste arbeidsmigranten komen naar hij ons’, licht Gorter toe. Het verhaal dat helse ervaring navertelde spreekt zijn Nederland om te werken in sectoren als een collega naar huis is gestuurd na een uitzend­bureau Martho Flexwerk van een de distributie, land- en tuinbouw, bouw, media-optreden zou hier zeker aan kunnen ‘cowboyverhaal’. De foto’s van zijn verwon­ schoonmaak en de vleesverwerkende

12 TRIBUNE september 2020 AANJAAGTEAM WIL SCHERPERE NORMEN UITZENDBRANCHE

Op 4 mei stelde minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegen- industrie. Met name in de vleessector greep heid een ‘aanjaagteam’ in om te onderzoeken hoe de leef- en werk­ het coronavirus de afgelopen tijd hevig om omstandigheden van arbeidsmigranten verbeterd kunnen worden. Voor­ zich heen. Zo moest een slachthuis van malig ­SP-leider Emile Roemer mocht het onderzoek leiden. Begin juni vleesverwerker Vion in Groenlo afgelopen kwam het aanjaagteam met een eerste reeks aanbevelingen aan het voorjaar de deuren sluiten, nadat tientallen kabinet. Voor­gesteld werd onder andere om de registratie van arbeids­ medewerkers besmet bleken te zijn met het migranten te verbeteren, arbeidsmigranten (op termijn) voortaan elk een coronavirus. eigen slaapkamer te geven, erop toe te zien dat iedere arbeidsmigrant zelf over de eigen zorgpas beschikt. En om een centraal informatiepunt voor Dat er problemen zijn met de huisvesting arbeidsmigranten in het leven te roepen. In sectoren met een hoog risico van arbeidsmigranten is al ruime tijd op coronabesmetting moeten arbeidsmigranten volgens het aanjaagteam bekend. Het feit dat onder arbeidsmigranten desnoods tijdelijk in hotels worden gehuisvest. Het aanjaagteam kondigde de afgelopen maanden diverse corona­ eveneens aan in de nabije toekomst met een voorstel te komen voor brandhaarden ontstonden maakte deze scherpere normen in de uitzendbranche, zodat concurrentie op misstanden echter zichtbaarder dan ooit arbeidsvoor­waarden en woonvoorzieningen kan worden tegengegaan en tevoren. Maar niet alleen het moeten delen de afhankelijkheid van arbeidsmigranten afneemt. van slaapkamers met meerdere personen brengt extra risico op besmetting met zich mee. Ook op de werkvloer en in het vervoer daarnaartoe is het voor veel arbeidsmigran- ten moeilijk om anderhalve meter afstand te houden. vakbond met een doelgerichte campagne hoop halen uit de kleine dingen. Arbeids­ Vaak regelt het uitzendbureau voor arbeids- arbeidsmigranten aanspoort om zichzelf migranten die een zwartboek aanbieden aan migranten niet alleen de huisvesting, maar te organiseren: ‘Een van onze organizers, hun werkgever, een spandoek maken, een ook de zorgverzekering. Wie een conflict Bart Plaatje, werd geconfronteerd met de vakbondsvlag achter hun raam hangen. Dan krijgt met de werkgever loopt dus het risico uitbuiting bij arbeidsmigranten toen we als zie je dat mensen hun lot in eigen handen onverzekerd op straat te belanden. Het FNV actie gingen voeren met medewerkers nemen.’ • spreekt voor zich dat deze afhankelijkheid van distributiecentra. Toen zijn we gewezen arbeidsmigranten kwetsbaar maakt. op de noodzaak om iets aan die huisvesting Volgens Gorter, die met zijn team het hele te doen. Dat ongeluk van Marcin laatst is tekst Lesley Arp land door reist, is het de eerste keer dat de ­natuurlijk een dieptepunt. Maar we moeten foto’s Rob Nelisse

TRIBUNE september 2020 13 > KLM DISCRIMINEERDE

Het College voor de Rechten van de Mens geeft SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak gelijk: de KLM discrimineerde, toen hij en zijn vrouw Preeti vorig jaar in het vliegtuig op een andere plek moesten gaan zitten. Reden: joods-orthodoxe mannen wilden vanwege hun geloof niet naast een vrouw zitten. KLM probeerde het College te overtuigen dat het juist de Van Raaks waren die discrimineer- den. Van Raak: ‘In een verslag van KLM van die vlucht werd zelfs de suggestie gewekt dat wij de geloofsovertuiging van deze man niet wilden accepteren.’ Het College trapte er niet in en is helder: de KLM moet voortaan niet het slachtoffer, maar de dader van discrimi- natie aanspreken en wordt verzocht dit ook als richtlijn uit te leggen aan personeel.

> DENKEN OP DE DIJKEN

Van de hand van SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak verscheen deze zomer Denken op de dijken: Het Nederland van de filosofen. Een boek over eeuwen van filosofie in ons land: van het humanisme van Erasmus tot het sociale denken van Multa- tuli. Van Raak vertelt over Nederland door de ogen van deze en nog meer interessante denkers, zoals Thorbecke, Spinoza en Huizinga.

Het boek is te bestellen in de SP-webshop: sp.nl/shop/denken-op-de-dijken foto Maurits Gemmink > FYSIO VERGOED > LONEN OMHOOG! Na herhaaldelijk aandringen van SP-Tweede Hogere lonen voor vakkenvullers en lagere winsten voor zakkenvullers. Onder die Kamerlid Henk van Gerven heeft de minister leus kwamen SP’ers begin juli in actie in Amsterdam-Noord, aangevoerd door Lilian van Volksgezondheid eindelijk besloten dat Marijnissen. Want terwijl de winsten van bijvoorbeeld het Albert Heijn-concern de fysiotherapie vergoed wordt voor álle corona- pan uitrijzen, komen de mensen die het werk doen slecht rond. In diverse plaatsen in patiënten. Dus niet alleen voor patiënten die Nederland zijn daarom handtekeningen opgehaald voor hogere lonen. in het ziekenhuis hebben gelegen, maar ook voor patiënten met ernstige klachten die thuis Toeslagen zijn vaak winstsubsidie behandeld worden. Werknemers in supermarkten ontvingen in 2018 178 miljoen euro aan inkomens- ondersteuning van de overheid: toeslagen die zij nodig hebben om bijvoorbeeld de huur te betalen. Terwijl alleen al de Albert Heijn en de Jumbo samen 801 miljoen aan > TAART BIJ HET AFVAL winst uitkeerden aan aandeelhouders. Zo bezien zijn de toeslagen geen inkomens- In Veenendaal heeft de SP bewoners ondersteuning, maar winstsubsidie. Want elke euro minder voor werknemers, geholpen om GF-E-containers in de buurt betekent een euro meer winst. De bedrijven zouden gemakkelijk meer kunnen geplaatst te krijgen: containers voor Groen- betalen en zo zorgen dat hun werknemers rond kunnen komen – en dan nog kunnen te-, Fruit- en Etensresten. Daar stelt de ze honderden miljoenen euro winst uitkeren. Uit onderzoek van het wetenschappelijk gemeente moeilijke eisen aan en de SP wil bureau van de SP blijkt dat ongeveer de helft van de inkomensondersteuning van de dat de gemeente die eisen versoepelt. Maar overheid naar mensen met werk gaat. Er zijn goed winstgevende sectoren waar de SP’ers vinden niet alleen iets; die steken ook lonen dus aantoonbaar te laag zijn. zelf de handen uit de mouwen. Met succes! Dat werd gevierd – en de SP-taart voor de Lees de analyse op sp.nl/aangewezen-op-toeslagen bewoners verdween gelukkig niet meteen in Steun de actie op doemee.sp.nl/lonen de Groente-, Fruit- en Etensrestencontainer.

14 TRIBUNE september 2020 NIEUWS

> PASSEND ONDERWIJS PAST NIET, MAAR KNELT

In 2014 werd de Wet passend onderwijs werkdruk als gevolg van passend onder- ingevoerd. Klonk goed: wie wil er nou geen wijs: ‘Maar liefst 40 procent van de passend onderwijs voor alle kinderen? docenten overweegt te stoppen.’ Marijnis- Maar de uitvoering was problematisch. De sen pleit voor realistische oplossingen: SP heeft onderzoek gedaan onder leraren ‘Natuurlijk is het idee mooi dat alle en ouders van kinderen die onderwijs kinderen samen naar school kunnen. En volgen of juist thuiszitten. daar waar dat werkt is dat prachtig. Maar er is ook een deel van de kinderen dat juist Leraren in het reguliere onderwijs krijgen baat heeft bij een, vaak kleinschaliger, veel te maken met leerlingen die steeds speciale school. Het passend onderwijs is zwaardere zorg nodig hebben. In het nu knellend.’ speciaal onderwijs zijn er volgens een derde van de leraren juist wachtlijsten De SP-voorstellen zijn in lijn met de ideeën ontstaan. En tegelijk zitten duizenden van de ouders en leraren die meededen kinderen thuis zonder onderwijs, omdat er aan het onderzoek. In het kort: meer geld geen passende plek is in het onderwijs. De voor kleinere klassen, meer capaciteit in wet ‘passend onderwijs’ knelt dus aan alle het speciaal onderwijs, zorg voor dagbe- kanten, voor al deze leraren, kinderen en steding voor thuiszitters en: veranker hun ouders. SP-fractievoorzitter Lilian leerrecht van kinderen in de wet, zodat Het rapport is hier te lezen: Marijnissen signaleert een te hoge ouders plaatsing kunnen afdwingen. sp.nl/passend_onderwijs foto Wiebe Kiestra > TOESLAGEN-AFFAIRE: DISCRIMINATIE EN VERTRAGING

Het is half juli bevestigd door de Autoriteit ouders van de toeslagenaffaire. Zij zijn systemen hadden nooit aan mogen gaan.’ Persoonsgegevens; de computersystemen extra gecontroleerd en als fraudeur En dat is zeker niet de enige misstand van de Belastingdienst controleerden bestempeld – zonder bewijs, zonder waar het SP-Kamerlid bovenop zit. Half mensen met een tweede nationaliteit vaker redelijk vermoeden – en kwamen ook nog augustus bleek dat de mensen die dan anderen. Het was SP-Tweede Kamer- eens op zwarte lijsten te staan. Het gecompenseerd zouden worden, nog lid Renske Leijten en anderen al opgeval- gevolg? Jarenlang diepe ellende voor langer moeten wachten. In veel gevallen len dat de slachtoffers van de toeslagen- duizenden ouders en hun kinderen.’ kan dat echt niet. In een aantal gevallen affaire heel vaak tot die groep behoorden. dreigt nota bene huisuitzetting door de Leijten: ‘Dit zagen we eigenlijk al aan de Leijten wil dat het tot op de bodem wordt onterecht opgelopen schulden. achternamen van de meeste van de uitgezocht: ‘Deze kafkaëske computer-

TRIBUNE september 2020 15 16 TRIBUNE september 2020 VAN DE TRIBUNE HET VELD IN ‘KERNWAARDEN SP VOOR MIJ ALLESBEPALEND’

Hij had het zelf niet zo gepland, maar ‘soms komt er iets op je pad en dan kun je blijven zitten waar je zit of aan een nieuwe route beginnen’. Rob Janssen is sinds kort wethouder in Gennep. ‘Ik zal de Tribuneredactie, in mijn ogen een hecht collectief, missen. Gelukkig vormt ook het college in Gennep een eenheid. Ik ben veel meer een teamspeler dan solist.’

HET IS EVEN WENNEN aan de nieuwe verhoudin- Pa Janssen was ondergronds mijnwer- gen. Na twintig jaar redacteurschap bij de ker geweest op de staatsmijn Hendrik in Tribune heeft Rob Janssen (Heerlen, 1969) Brunssum. Hij kon in Gennep aan de slag de stap gewaagd: hij volgde in de zinderende als werkmeester bij het werkbedrijf van de zomer Peter Lucassen op als wethouder Augustinus Stichting. Een grote instelling in Gennep. Collega Janssen ontvangt de voor mensen met een beperking. Rob ging verslaggever van de Tribune met wie hij naar het gymnasium in Boxmeer, de geboor- jarenlang samenwerkte in zijn nieuwe rol als teplaats van ene Emile Roemer. Vervolgens bestuurder. Soepel manoeuvreert hij zich studeerde hij Duitse taal- en letterkunde aan in de positie van degene die vragen beant- de universiteit in Nijmegen. Voeg daar zijn woordt in plaats van stelt, overigens zonder specialisatie Duitsland-studies aan toe en een moment zijn gevoel voor humor en zijn ongebreidelde kennis van het land van relativering uit het oog te verliezen. onze oosterburen is verklaard.

Hij ontvangt zijn bezoek in de raadszaal van ‘Dat ik ook nog eens mijn militaire dienst- het pittoreske, vier eeuwen oude stadhuis plicht in Duitsland vervulde, was puur toe- waarvan de vloer grotendeels wordt bedekt val. Ik kijk trouwens met plezier terug op die door een enorm geel kleed. Op een van de periode in Seedorf. De landmacht had oog muren pronkt een mozaïek van de heilig voor de toekomst van zijn manschappen. verklaarde bisschop Norbertus van Gennep. Je kreeg alle ruimte om je voor te bereiden Rob is een kind van Gennep, al werd hij dan op de jaren na het afzwaaien. Je kunt gerust geboren in het 125 kilometer zuidelijker stellen dat ik daar de basis legde voor mijn gelegen Heerlen, waaraan hij geen herinne- latere journalistieke loopbaan. Ik volgde een ringen bewaart. Rob was nog maar een baby schriftelijke cursus journalistiek en merkte toen zijn vader, net als veel andere koem- al snel dat ik schrijven heel plezierig vond. pels, elders in Nederland werk zocht nadat Op de bonnefooi schreef ik een opiniërend de steenkoolmijnen een voor een omvielen. artikel over Duitse oorlogsmisdadigers en

TRIBUNE september 2020 17 ‘Ik ben trots op de SP Gennep dat wij in 2014 de verkiezingen wonnen en nog altijd meebesturen’

warempel, de Gelderlander wilde het plaat- beseft ook welke rol een wethouder speelt in sen en er nog voor betalen ook.’ het democratische bestel. Hij is bepaald niet Om als student een inkomen te vergaren, onvoorbereid van de Tribune het politieke had Rob zes jaar op een vrachtwagen ge- veld op gestapt. zeten. Parttime. Hij reed voornamelijk ‘op’ Nederland, België en Duitsland en leerde ‘Laat ik om te beginnen vaststellen dat mijn het transportwereldje van binnen en buiten voorganger Peter Lucassen het meer dan kennen. Die ervaring zou hem nadien als voortreffelijk heeft gedaan, het zal niet redacteur van de Tribune goed van pas gemakkelijk zijn om hem te evenaren. Ik komen. ‘Ik wist hoe hard er wordt gewerkt in kan niet anders dan mijn uiterste best doen die sector en hoe belangrijk de bijdragen van om opdrachten van de gemeenteraad naar de truckers, de offers die zij brengen, zijn behoren uit te voeren. Als wethouder word voor de maatschappij. Als je het over zware je meer dan als redacteur van de Tribune beroepen hebt…’ op de vingers gekeken, in deze zaal zitten zeventien bazen die mij controleren. Ik werk De SP mag de toenmalige tandarts van Rob nauw samen met de ambtenaren en ik moet dankbaar zijn. In de wachtkamer lag, twee zeggen dat het ‘het korps’ in Gennep niet decennia geleden, een exemplaar van de aan inspiratie ontbreekt.’ Tribune. Om de tijd te doden las hij een artikel over de Betuwelijn. ‘Dat sprak mij › Een wethouder bestuurt toch niet alleen, enorm aan, zoals mij de hele Tribune wel hij maakt ook beleid. beviel. Daar zou ik best voor willen werken. ‘Zeker weten. Als bestuurder kun je binnen Ik besloot een poging te wagen en had maz- vastgestelde kaders het nodige bereiken. Als zel dat Johan van den Hout, die jaren later er mede dankzij mijn inzet resultaten wor- gedeputeerde van Noord-Brabant zou wor- den geboekt die goed zijn voor de inwoners den, fractiemedewerker in Den Haag werd. van onze gemeente, zal mij dat de grootst Er kwam een plaatsje vrij op de redactie en mogelijke voldoening schenken. Dat de SP hoofdredacteur Herman Beekers zag het wel in staat is goed samen te werken met andere in mij zitten.’ partijen hebben wij de afgelopen jaren al Er mag best wat water bij de wijn, maar niet Rob Janssen ontwikkelde zich tot een be- bewezen. Peter en zijn collega’s van het CDA op het sociale vlak. In 2014 werd de SP in trouwbare, betrokken en bevlogen redacteur en de VVD konden prima door één deur en Gennep de grootste partij. Wij hebben onze die het gedachtegoed van de SP omarmde met mijn persoontje in het college zal het verantwoordelijkheid genomen. We vroegen en ook politiek actief werd. Hij was tien jaar niet anders zijn. Peter Lucassen, een ervaren bestuurder die lid van de Limburgse Provinciale Staten en Ik vind in het algemeen dat de SP bereid wethouder in Nijmegen was geweest, om in werd in 2014 voorzitter van de SP-fractie in moet zijn waar mogelijk mee te besturen, het college te gaan zitten. Ik durf te beweren de gemeenteraad van Gennep. Een kroon zolang dat maar gebeurt zonder onze dat wij de afgelopen zes jaar goed hebben op zijn werk zal hij het zelf niet noemen, idealen, onze strijd voor een sociale en gepresteerd, zonder dat daarvoor extra maar zijn benoeming tot wethouder (voor rechtvaardige samenleving, uit het oog te moest worden bezuinigd. Wij zijn Peter veel het sociale domein en onderwijs) is logisch verliezen. Je kunt aan de knoppen zitten dank verschuldigd.’ voor degenen die Rob en zijn inzet voor de zonder jezelf en de partij te verloochenen. SP hebben gevolgd. Uit naam van koning Of ik nou voor de Tribune schrijf of een ge- › Je hebt wel even bedenktijd gevraagd Willem-Alexander is hij benoemd tot Ridder meente bestuur, ik ben en blijf dezelfde Rob voordat je besloot over te stappen van in de Orde van Oranje Nassau. Rob kent niet Janssen: een overtuigd socialist voor wie de het partijkantoor in Amersfoort naar het alleen de SP tot in de diepste geledingen, hij kernwaarden van de SP allesbepalend zijn. stadhuis van Gennep.

18 TRIBUNE september 2020 Rob hoeft niet meer met de trein of auto naar zijn werk.

Zijn naam staat onder honderden reportages, interviews, nieuwsverhalen en analyses

‘Ik wind er geen doekjes om: het was een sche crisis maken. Waarbij Arnold Merkies, die wazige constructies, al dat geschuif met moeilijk besluit. De redactie van de Tribune die van 2012 tot 2016 onze woordvoerder kapitaal en aandelen, de vulgaire handig- vormde jarenlang een vaste ploeg met gelijk- Financiën was in de Tweede Kamer, mij heid waarmee regelgeving werd omzeild gestemde zielen en ik heb altijd veel vrijheid steunde en adviseerde. Daar leer je van.’ en waarmee ze door de mazen in de wetten en ruimte gekregen. Ik kon vanuit mijn hart doken, ik geloofde soms mijn ogen niet. In en overtuiging schrijven en mocht me speci- › Financiën en economie, dat is toch al- grote lijnen kwam het neer op handelen met aliseren op bepaalde terreinen.’ lemaal veel te saai voor iemand als jij. toekomstverwachtingen. Over de rug van de ‘Saai…? Hoe kom je daarbij? Hoe meer belastingbetaler. Bizar, onverantwoord en › Zoals de Duitse politiek. je erover denkt te weten, hoe leuker het bovenal schandalig. Het was vervolgens aan ‘Uiteraard Duitsland en natuurlijk de ver- wordt. Geloof me nou maar, het is ronduit mij om de sociale gevolgen van de puinhoop voerssector, maar ook de financiële wereld. fascinerend als je erachter komt hoe de op de financiële markt voor de lezers van de Daarvan wist ik nog maar weinig toen ik crisis kon ontstaan. Hilarisch! De collega’s Tribune te duiden.’ begon, maar ik ging me er gaandeweg steeds snapten niet waarom ik af en toe schater- nadrukkelijker in verdiepen. Wat zeg ik: ik lachend achter de computer zat. Dat kwam Rob schreef uiteraard niet alleen over ‘geld- heb me erin vastgebeten. Zo mocht ik een omdat ik ontdekte wat er met goedvinden zaken’, hij draaide voor geen enkel onder- serie van twintig artikelen over de economi- van de overheden met geld gebeurde. Al werp zijn hand om. Zijn naam staat onder

TRIBUNE september 2020 19 ‘Het liefste interviewde ik toch onze eigen mensen: van Tweede Kamerlid tot actievoerder’

honderden reportages, interviews, nieuws- Hoog tijd voor koffie en een stuk vlaai. verhalen en analyses. Zijn stijl kenmerkt Tijdens de korte wandeling naar het terras zich door helderheid en toegankelijkheid, wordt Rob voortdurend door voorbijgangers met de nodige snufjes empathie en zonder begroet. ‘Hoi Rob, hoe is het?’ Een man ooit te vergeten voor welke doelgroep hij op een fiets slingert voorbij en roept iets namens de SP op pad ging. onverstaanbaars. Hem kent Rob ook (‘hij drinkt meer dan goed voor hem is’) zoals › Je hebt veel interessante personen iedereen, uitgezonderd dagjesmensen, gesproken. Aan welke gesprekken bewaar weet wie Rob Janssen is. je de beste herinneringen? ‘De ontmoeting met schrijver Theun de Tijdens de nazit gaat het niet alleen over Vries was indrukwekkend. Ik heb hem snooker, zijn favoriete sport om naar te samen met fotograaf Suzanne van de Kerk kijken (actief is Rob zelf in de sportschool), opgezocht. Dat interview, dat later vertaald ook de actuele situatie in truckersland in een Duits literair tijdschrift is afgedrukt, blijft hem als ervaringsdeskundige bezig- staat in mijn geheugen gegrift. Drie weken houden. Hoe onnavolgbaar die voor de later overleed hij. En verder… ik noem Jort economie ­onmisbare sector is geworden na Kelder, Jan Pronk, Ali B, Frans Weisglas, het wegvallen van de grenzen in de Euro- maar ’t liefste interviewde ik toch onze pese Unie, verbeeldt hij met een prangend eigen mensen: van Tweede Kamerlid tot voorbeeld uit de praktijk van alledag: een actievoerder. Als iemand mij een eerlijk en Litouwse chauffeur staat ingeschreven bij gepassioneerd verhaal vertelde, dacht ik een Tsjechisch uitzendbureau dat is geves- vaak met trots en genoegen: dat is er eentje tigd in Roemenië en vervoert een vracht in van ons. En reken maar dat er veel van zulke opdracht van een Duitse firma in een mensen bij de SP zitten.’ Nederlandse vracht­wagen met een Cyprio- tisch kenteken. Bent u daar nog, beste lezer? › Je belandde zelf ook in de actieve politiek. Hoe kwam dat zo? ‘Probeer dan maar eens als inspectie ‘In 2003 waren er Statenverkiezingen. Tiny in de politiek, of dat nu in Limburg, Amster- toezicht te houden en te controleren. Waar Kox, die toen partijsecretaris was, sprak dam, de Achterhoek of Den Haag is.’ vindt, als dat al gebeurt, de afdracht van mij daarover aan. ‘Dat moet jij gaan doen, sociale premies plaats? Welke arbeids­ daar in Limburg.’ Waarom hij mij polste? › Na Provinciale Staten volgde de voorwaarden gelden? Niet die van Neder- Geen idee, kennelijk zag Tiny het wel in gemeenteraad van Gennep. land, waar de standaard behoorlijk hoog is. mij zitten. En opeens zat ik daar als lid van ‘Je merkt onmiddellijk dat je veel dichter bij Alles is er primair op gericht daar niet aan te Provinciale Staten in het gouvernement in de kiezers staat. En hoe smaller die kloof is, hoeven voldoen en de Europese regelgeving Maastricht. Met een baron, Van Voorst tot hoe beter de SP uit de verf komt. Ik ben trots biedt alle ruimte voor dit soort praktijken.’ Voorst, als commissaris van de Koningin of op onze afdeling dat wij in 2014 de verkie- Voor zijn werk hoeft Rob niet meer in zoals ze het in Limburg noemen ‘gouver- zingen wonnen en vervolgens tot op de dag de auto of op de trein te stappen. Hij kan neur’. Het CDA had de absolute macht, het van vandaag deel uit gingen maken van het de afstand tussen Ottersum, het dorp aan de bleek voor de SP-fractie verdomd lastig iets college.’ overkant van het riviertje de Niers, en het voor elkaar te boksen. Een provinciebestuur­ stadhuis in Gennep fietsend of desnoods staat ver van de mensen. Ik kijk zeker › Het college waar je nu dus zelf in zit. lopend overbruggen. ‘Dat voelt toch wel niet met negatieve gevoelens terug op die ‘Dat had ik toen ik destijds bij de Tribune lekker, moet ik zeggen.’ • ­periode, het werden het uiteindelijk toch aan de slag ging natuurlijk nooit kunnen tien waardevolle jaren voor mij. De provin- bevroeden en het was bepaald niet mijn ciale politiek intrigeerde mij, ik heb er veel bedoeling toen ik lid werd van de partij. Als van opgestoken en kon er bij mijn werk voor iets onverwacht op je pad komt, moet je een de Tribune soms zelfs mijn voordeel mee beslissing nemen. Tot nu toe heb ik nergens tekst Robin Bruinsma doen. Ik weet immers hoe de hazen lopen spijt van.’ foto’s Maurits Gemmink

20 TRIBUNE september 2020 Feest in Gouda. Boven: Kinderspelletjes voor jongste buurtbewoners. Rechts: Hanny Pas (r) overhandigt het herinneringsplaatje aan activiste Els van den End. foto's Maurits Gemmink

SP IN ACTIE ZOMERVRUCHTEN Wie denkt dat de hittegolf en de vakantie- tijd ervoor zorgen dat de SP het rustig aan doet, heeft het mis.

Half Nederland is volgeplakt met posters tocht, vocht en schimmel in veel huizen. Pas: druk opvoerde. ‘Nog niet alles is nu klaar voor de actie voor zorgpersoneel op 5 ‘Samen met actieve bewoners, de huurders- – door corona is er ook vertraging – maar september! Ook waren er lokale acties om belangenvereniging, advocaat Glas en een het is zeker een succes te noemen.’ Chantal er aandacht voor te vragen. Zoals in Raalte, technisch adviseur hebben we ervoor en Els zijn ook de organisatoren van het waar SP’ers langsgingen bij zorginstellingen gezorgd dat Mozaïek toegaf en aan de slag buurtfeest en ze zijn beiden lid geworden om ‘loonijsjes’ uit te delen. Huuracties, buurt- ging. De saamhorigheid en solidariteit was van de SP. Els vertelt dat er aan het begin al busacties, buurtenquêtes: de partij heeft ook groot.’ Het succes ook: er werd gerenoveerd een advocaat was die met bewoners naar deze zomer niet stilgestaan. Een greep uit de en de woningen werden energiezuiniger de huurcommissie wilde: ‘Maar wie kan vele acties. gemaakt. Dat niet alleen; het opgerichte een advocaat betalen? Mensen hebben hier comité dwong een vergoeding voor bewoners niet veel geld.’ Terwijl ze ondertussen zorgt af. dat buurtkinderen cadeautjes vinden in de GOUDS SUCCES grabbelton, vertelt ze ook dat er vanaf het Op zaterdag 22 augustus was de hittegolf Op naar het feest. De SP heeft de kinderen begin ook weleens onenigheid was onder voorbij. Even leek het erop dat vervolgens van de buurt een evenwichtsbalk aangebo- de bewoners, bijvoorbeeld of er gesloopt het Goudse bewonersfeestje in het water den, die al in maart is geïnstalleerd. ­Tijdens moest worden, of wat er in de afwerking zou vallen. Niet voor het eerst, want eerder het feest biest Hanny Pas een plaatje aan geëist moest worden. Maar toch bleven ze moest het feestje al uitgesteld worden voor op de balk – om er blijvend aan te her­ bij elkaar en, zo zegt ze, dan bereik je het vanwege corona. Maar gelukkig hield het inneren dat je meer bereikt als je samen- meest. precies op met regenen toen het feest werkt. Els en Chantal zijn niet de enige nieuwe begon. De lokale SP vierde met bewoners ­SP-leden die deze actie heeft opgeleverd. het resultaat van een succesvolle actie. In Chantal Nieuwenhuis woont veertien jaar Op het Goudse feestje zorgt een grote 2018, zo vertelt de Goudse organisatie­ in de wijk en was een van de trekkers van de groep djembé-spelers voor een swingende secretaris Hanny Pas, vroegen bewoners in actie: ‘Bij mij zat er schimmel in de douche, sfeer. Hanny Pas komt vrolijk vertellen de wijk Korte Akkeren de SP om te helpen. maar anderen hadden nog veel meer last.’ dat haar plannetje, leden maken onder de Door slecht onderhoud van woningcorpo- Ze vertelt hoe zij en haar buurvrouw Els van trommelaars, ook niet zonder succes is ratie Mozaïek Wonen hadden zij last van den End samen met bewoners en de SP de gebleven.

TRIBUNE september 2020 21 foto SP Arnhem Arnhemmers betalen naast de vaste afvalstoffenheffing sinds 1 juli tachtig eurocent per ingeleverde zak restafval van dertig kilo. De gevolgen werden vrijwel meteen zichtbaar in vooral de wijken met veel hoogbouw. Om verschillende redenen dumpen Arnhemmers hun vuilniszakken op straat in plaats van ze, tegen betaling, in een container te gooien. Gerrie Elfrink: ‘De goedwillende mensen, en die vormen de absolute meerderheid, worden hierdoor gedupeerd. Besef wel dat voor de bewoners met de laagste inkomens elke zak telt en dan bedoel ik elke zak waarvoor ze niet hoeven af te rekenen. Ik heb het in dit verband al eerder gezegd: op deze manier verandert Arnhem in Palermo aan de Rijn. Ratten, stank, vliegen en allerlei smerigheid, daar zit niemand op te wachten.’

Arnhem kan een waarschuwend voorbeeld zijn voor Groningen. In die stad neemt de gemeenteraad deze maand een besluit over het afvalbeleid. B en W gaan voor diftar en de SP doet er alles aan om dat te voorkomen. Bezoeken aan buurten, huis-aan-huis DIFTAR gesprekken, de Groningse afdeling mobili- seert de krachten. Fractieleider Jimmy Dijk: ‘Naast alle nadelen van dit systeem zal de afvalstoffenheffing ook nog eens met bijna 14 procent stijgen. Het afvalprobleem moe- GFT GLAS TEXTIEL PAPIER ten wij samen oplossen, maar nu dreigen de échte grote vervuilers, de verpakkings- industrie en de supermarkten, buiten schot te blijven. Daarnaast, en dat zie je dus in Arnhem, veroorzaakt diftar dumping van afval en vervuiling van de leefomgeving.’

Evenals de Arnhemse SP zien de Groningse partijgenoten in de afvalproblematiek een DIFTAR NEE! gerede aanleiding om zich hard te maken groningen.sp.nl/diftar voor lokale referenda.

PALERMO AAN DE RIJN EN GRONINGEN Ook in andere afdelingen hebben SP’ers zich Het is heel simpel: met één druk op de FLITSMEESTER niet uit het veld laten slaan door corona en knop, en dat bedoel ik letterlijk, kun je In Nijmegen mocht de inventieve het weer. In Arnhem en Groningen wordt een einde maken aan de ellende en weer buurtbewoner Sjaak Visscher rekenen nog steeds volop strijd geleverd tegen op een normale manier afval inzamelen. op steun van de SP in zijn niet aflatende gedifferentieerde tarieven voor de inzame- Intussen blijft onze fractie werken aan een gevecht tegen snelheidsovertreders op ling van afval. Arnhem wil zo snel moge- referendum, opdat de Arnhemmers zich de Prins Mauritssingel (de N325, het lijk af van dit een paar maanden geleden straks definitief uit kunnen spreken over laatste deel van de rechtstreekse ver- ingevoerde ‘diftar-systeem’ en Groningen hun voorkeur’, zegt fractievoorzitter Gerrie binding tussen Arnhem en Nijmegen). doet er ­alles aan om invoering daarvan te Elfrink. Het steekt hem dat ‘het onrecht- voorkomen. In beide gemeenten stelt de SP vaardige diftar’ is ingevoerd tegen de Na jaren vergeefs aankloppen bij de be- pogingen in het werk om een referendum in gemaakte afspraken in: het vereiste brede voegde instanties knutselde Sjaak een te voeren. draagvlak ontbreekt. ‘Ondanks herhaalde snelheidsflitser in elkaar. Hij bevestigde waarschuwingen, tot en met die van een die aan een lantaarnpaal en jawel, het ‘Daar zal nog veel tijd overheen gaan en hoogleraar aan toe, heeft het college de werkte. Automobilisten hadden niet in zo lang kunnen de inwoners niet wachten, boel erdoor gedrukt en nu zitten de bewo- de smiezen dat het apparaat nep was want de bergen rotzooi blijven groeien. ners met de gebakken peren.’ en trapten op de rem om zich alsnog

22 TRIBUNE september 2020 LUISTEREND OOR IN RHEDEN In Rheden was het de afgelopen zomer extra druk bij het SP-meldpunt Huishoudelijke Hulp. Er ontstond onrust over bezuinigin- gen. De gemeente wilde bij mensen van wie de indicatie afliep de huishoudelijke hulpen vervangen door medewerkers van een schoonmaakbedrijf. Cliënten met vragen daarover konden nergens terecht.

Afdelingsvoorzitter Tamara Koppelaar schrok van de reacties. ‘Dan heb je het dus over mensen in schrijnende situaties, die geen gehoor vonden en in onzekerheid wer- den gelaten. Voor hen is een huishoudelijke hulp meer dan iemand die schoonmaakt, dat mogen wij niet uit het oog verliezen. Denk alleen al aan de signaalfunctie, aan het luis- terend oor dat deze thuishulpen bieden.’ De Rhedense SP kreeg veel steun in de gemeenteraad en ook de verantwoordelijke wethouder toonde begrip. Hoe zich een en ander vertaalt in de praktijk moet nog blij- ken, daarom blijft het meldpunt open.

foto SP Rheden

SPICKNICK In Helmond combineerden SP’ers deze zomer het nuttige met het aangename. In het park Warande vond een gezel- lige SPicknick plaats met hapjes en drankjes (uiteraard op anderhalve meter) én een workshop over de basisbeginse- len van de SP.

foto SP Helmond

foto SP Nijmegen

aan de toegestane vijftig kilometer per uur te houden. De flitser van Sjaak Visscher sprong zo in het oog dat Google Maps en de app Flitsmeister er melding van maakten. Totdat de gemeente er lucht van kreeg en Sjaak sommeerde ‘dat ding’ onmiddellijk te verwijderen. Toch geven Sjaak en zijn buurtgenoten niet op. Zij blijven actie voeren tegen het verkeer- slawaai en de uitstoot van fijnstof, daarbij geholpen door de Nijmeegse SP. De wijkraad op zijn beurt ijvert voor trajectcontrole over de hele singel.

tekst Robin Bruinsma en Diederik Olders

TRIBUNE september 2020 23 WERKEN MET GEVAARLIJKE STOFFEN DEFENSIE, STAP AF VAN DE VREKKIGE LIJN

Werknemers van Defensie die materieel moesten onderhouden, repareren of verven worden in groten getale ziek. Voor hun blootstelling aan het kankerverwekkende Chroom-6 heeft Defensie excuses aangeboden. Niet genoeg én zeker niet het enige probleem, zeggen ex-werknemers en nabestaanden.

tekst Diederik Olders foto's Wiebe Kiestra

24 TRIBUNE september 2020 De onderste steen boven heet het rapport van SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut dat in september verschijnt. Het is het resultaat van vele jaren betrokkenheid van de SP bij de slachtoffers van DEFENSIE, STAP AF VAN DE VREKKIGE LIJN gevaarlijke werkomstandigheden bij Defensie, in het bijzonder op POMS-sites. Dat zijn opslagplaatsen en onderhoudswerkplaatsen in Nederland van NAVO-materieel zoals tanks. Karabulut bouwt voort ANITA HOLLANDER op de strijd van haar voorgangers, waaronder Jasper van Dijk. In VERLOOR HAAR MAN het rapport komen bovendien drie mensen uitgebreid aan het RICK AAN DARMKANKER woord die te maken hebben met de gevolgen van de gevaarlijke RICK EN IK WERKTEN allebei bij Defensie, toen schetst onze verbazing: al binnen een jaar werkomstandigheden. Zij vertellen we elkaar in 1981 leerden kennen. Ik was ging het weer beter met hem. Totdat in 2008 uit eigen ervaring over de pijn, de munitietransport-begeleider, als enige bleek dat hij kanker had. Nog geen jaar later angst, de boosheid en het onrecht. vrouw van Nederland. Het was liefde op overleed hij. Hij heeft altijd gezegd: dat ik zo Hieronder een korte weergave van het eerste gezicht. Na vijf jaar ging Rick in ziek geweest ben, kwam van die rotzooi. hun verhalen. dienst bij de POMS in Coevorden, later in Eygelshoven, bij Kerkrade. Hij was voorman 49 kilo Preservation: tanks klaarmaken voor Irak Ik vind dat de nabestaanden vaak worden bijvoorbeeld. vergeten in de hele discussie. Ik kwam al- leen te staan. Twee kinderen, fulltime baan, was voordat hij bij de POMS kwam werken. Darmziekte je leven stort in. Ik was helemaal gestresst. Ik was pissig. Of die man kán niet lezen, of Al in 1982, twee jaar nadat hij bij Defensie Ik woog nog maar 49 kilo – ik ben 1 meter 74. hij wíl niet lezen. Defensie gaat ervan uit dat was gekomen, stelden ze in het militair hos- Toen ben ik naar de psycholoog verwezen. zij de langste adem hebben. ‘Start maar een pitaal vast dat hij een chronische darmziekte Dat was goed en langzaam ben ik er weer civiele procedure.’ Maar er zijn mensen die had. In de POMS werkte hij met Chroom-6, bovenop gekomen. Door toeval kwam ik bij geen rechtsbijstand hebben. Er zijn mensen in grote hoeveelheden, met benzeen, CARC, een bijeenkomst met het RIVM, Defensie en die te ziek zijn, die de energie niet hebben. verarmd uranium en nog meer. Hij was de werknemers van de POMS terecht. Daar Ik wil gewoon niet dat ze ermee wegko- meewerkend voorman, het lag niet in zijn heb ik het woord genomen. In het kort zei men. Als ik dit in de burgermaatschappij aard om de baas te spelen en zelf niks te ik dat ze willens en wetens alle mensen die zou doen, dan zouden ze me acuut de bak doen. Schuren, plamuren en lassen – dat in die zaal zaten in gevaar hebben gebracht, ingooien voor poging tot moord. soort werk. Ze werkten met grit, daarmee dat er onderzoeken aankomen die miljoenen straalden ze verf eraf. Gebruikt grit werd gaan kosten en dat deze mensen misschien Ondenkbaar niet weggegooid; dat vond men te duur. Dus niet zo lang meer te leven hebben. Rick terug kan niet. Rijk ervan worden hoeft verzamelden ze het grit, met het stof vol niet. Maar erkenning van aansprakelijkheid Chroom-6 erbij, in juten zakken. Goed klop- Acuut de bak in van wat ons overkomen is, dat wil ik. Het pen, zodat het grit zakte – je ziet het voor Via Sadet Karabulut kwam mijn verhaal had allemaal niet zo hoeven zijn, als ze eer- je. Ze aten en dronken in die werkplaats. Hij bij de minister terecht. Daarna had ik een lijk geweest waren. Toen Rick om bescher- kwam wit van het stof thuis, pakte de kinde- urenlang gesprek met de staatssecretaris, mingsmiddelen vroeg, stuurden ze hem met ren op en ik klopte alles uit. De werknemers Barbara Visser. Haar reactie was: we sturen 2,50 naar de bouwmarkt voor een stofkapje, wisten niet dat het zo gevaarlijk was. De het medisch dossier van Rick door naar een terwijl de Amerikanen op de werkplaats leiding wel. onafhankelijke arts. Maar Defensie is het rondliepen in beschermende pakken met medisch dossier van Rick kwijt… Dus heb ik gasmaskers, alsof ze van Mars kwamen. De Rotzooi met de huisarts gekeken wat wij wel hadden. politiek moet zorgen dat Defensie er niet In 1990 werd Rick heel erg ziek. Hij is toen Het verhaal in het kort: Rick werd ziek nadat mee wegkomt. Ze verschuilen zich achter naar het management gegaan en heeft aan- hij bij Defensie was gaan werken, het verer- een RIVM-rapport dat meer dan 8 miljoen gegeven dat de werkomstandigheden niet gerde toen hij op de POMS ging werken en heeft gekost. Had dat geld gewoon onder de gezond konden zijn. De boodschap die hij werd weer minder toen hij daar stopte. De mensen verdeeld. Voor een nuchter iemand kreeg: in dit deel van Limburg is heel weinig brief van de onafhankelijk arts komt terug: als ik is het ondenkbaar dat je zo met een werk en je wordt goed betaald, dus ik zou mevrouw, het is gebleken dat uw man al ziek medemens omgaat. maar je mond houden. Toen de tanks terug- kwamen uit Irak, beschoten met verarmd uranium, wilde Rick dat de straling werd ge- meten. Toen kreeg hij te horen: dat apparaat is heel duur en gevoelig. Rick vroeg: wat gaat ‘Al deze mensen zijn willens en hier voor, onze gezondheid of dat apparaat? Toen was hij het zat. Hij nam ontslag. En wat wetens in gevaar gebracht’

TRIBUNE september 2020 25 FRIED TERWEE WAS KLOKKENLUIDER EN ORGANISEERDE INLOOPAVONDEN

IN 1985 BEGON IK in Brunssum op de POMS-si- mocht. Toen wisten wij dat nog niet. Maar te als monteur. Ik sleutelde aan alles en deed op een dag zat ik op het kantoor van de baas voorbereidend werk voor de spuiterij: ont- te wachten en toen zag ik zo’n rapportage roesten, schuren. Voor driehonderd werkne- liggen. Ik was wel nieuwsgierig – dus ik loop mers waren er 16 stuks adembeschermings- met dat pak papier naar het kopieer-appa- middelen. Er waren ook 3M-mondkapjes; die raat en heb kopieën gemaakt. Jaren later deed je dan maar op, maar die werden van begonnen allemaal collega’s om mij heen te binnen net zo groen als aan de buitenkant. sterven, allemaal aan kanker. Dan heb je het En als je dan ’s avonds wat ophoestte, was over zeventig mensen of zo. Toen heb ik dat dat dezelfde kleur groen. rapport er nog eens bij gepakt.

Nieuwsgierig Knak, kies eruit Ongeveer in 1999 begonnen er berichten Ik had zelf ook al sinds de jaren negentig binnen te komen van vliegbasissen, waarbij ademhalingsproblemen. Een stukje lopen is de term chroom-6 begon te vallen. Er is toen echt een probleem nu voor mij. Mijn tanden op de POMS-site Brunssum een onderzoek vallen uit – dat is begonnen sinds ik daar gedaan. De hoeveelheden chroom-6 in de werk. Gewoon als je een broodje eet, knak, lucht bleken miljoenen keren de waarde die weer een kies eruit. Verder heb ik vergeet-

Het eerste laagje wat je erop spuit, daar zit ANDRÉ VINKE WAS LUCHTMACHT-SCHILDER chroom-6 in. Dit is een eerste primer-laag, een hechtprimer. Maar met dit blikje ben ik BOUWDE EEN ENORM DOSSIER er niet. Want dit droogt niet vanzelf. Daar moet een verharder bij. Maar dan is het nog DEZE STRIJD GAAT om gerechtigheid. Een strijd staat of je moet douchen, of je eerst door een te dik voor de verfspuit. Dus komt er nog voor mezelf, maar zeker ook voor de men- sluis heen moet, etcetera. Dan moet nog de een verdunningsmiddel bij. Daar zit xyleen sen die er nu nog mee te maken hebben: de accommodatie op orde zijn. En moeten er in en tolueen. Dan zegt men, wijzend naar luchtmacht gebruikt nog steeds chroom-6. pbm’s zijn: persoonlijke beschermingsmid- het eerste blikje: dat is niet schadelijk voor delen. Dan moet je medische controles doen. de ongeboren vrucht. Nee, maar xyleen wel. Half of gewoon niet Voordat ik bij het vliegtuig sta, moet dat En zonder die xyleen krijg ik dat eerste blikje Ik ben vier jaar geleden gepensioneerd bij állemaal op orde zijn. Volgens het Arbeids- niet op het vliegtuig. Tot zover de eerste, de de luchtmacht. Ik heb er 35 jaar als schilder omstandighedenbesluit. Tot 2005 deed elk hechtprimer-laag. Want dan komt de corro- gewerkt. Ik werkte in Soesterberg in een vliegveld het op zijn eigen manier, deed men siewerende primer. Wederom een stamlak, noodgebouw aan onderdelen van Fokker sommige dingen half of gewoon zelfs niet. een verharder en een verdunner. En dan Friendships, transportvliegtuigen. Een In 2005 is er veel verbeterd. Maar toch. Ik komt nog de laatste laag, die men vaak noodgebouw waar totaal niet aan de wette- zag in 2012 nog dat het arbeidshygiëneplan samenvat onder de term CARC, waarvoor lijke eisen werd voldaan. Ik zal het werk- niet op orde was, de etiketteringen op de ook weer hetzelfde geldt. Kortom, er bestaat proces zoals het zou móéten zijn een beetje verfblikken niet klopten, de avib-kaarten geen chroom-6-verf. Wel een verfsysteem uitleggen om het duidelijk te maken. Voor- niet op orde waren, en zo verder. Dan waren waarin chroom-6 zit. dat je begint moet je je mensen op de hoogte er misschien wel avib-kaarten, maar dan stellen van de gevaren. Er moet een risico- stond er niet eens op dat de verf kankerver- Méér chroom-6 inventarisatie zijn. Er moeten avib-kaarten wekkend is. Ze horen voor alle mensen die een ziek- zijn, veiligheidskaarten waarop staat: hier tebeeld hebben dat voortkomt uit al die moet je op letten, bij deze werkzaamheid Verfsysteem stoffen uit dat verfsysteem, straks klaar te moet je dit masker opzetten, enzovoort. Dan Deze strijd gaat over onveilig werk. Wat mij staan om te voorkomen dat ze een proces heb je de productbeschrijving van de verf. stoort is dat de discussie alleen maar over van tien jaar in moeten om hun gelijk te Wat erin zit, hoe je het moet mengen. Er chroom-6 lijkt te gaan. Ook hier weer even krijgen. Want realiseer je: bij die processen moet een arbeidshygiëneplan zijn, waarin les, zodat mensen snappen wat er gebeurt. moeten mensen zelf gaan aantonen dat het door dit of dat bestanddeel komt. De focus op chroom-6 in dat eerste potje verf voorkomt ook dat het veiliger wordt. Want ‘Werken bij Defensie, je moet wat is er gebeurd na 2012: toen vond men die oplossingsmiddelen slecht en die werden het maar durven’ bij wet verboden en dus uit de verf gehaald.

26 TRIBUNE september 2020 achtigheid. Als je 90 bent heet het alzheimer of dementie. Maar ik ben 63. Ik heb verder ‘Als je 's avonds wat ophoestte, kapotte nieren; het lijstje met klachten is nog wel wat langer, over sommige klachten was het legergroen’ heb ik het liever niet. Ik heb ook PTSS, post- traumatische stress-stoornis. De psycholoog zegt dat het ermee te maken kan hebben dat lega’s een inloophuis gestart in Heerlen: een het toe en het financiële plaatje dat daarbij ik er zo mee zit dat dit me is aangedaan. Ik soort huiskamercafeetje. Je kon er schelden, hoort, daar komen we wel uit. En het is nog slaap bijna niet meer. Vannacht heb ik niet praten met mensen die het ook hadden niet voorbij – denk ook eens aan de mensen meer dan twee uurtjes geslapen. Veel van die meegemaakt. Toen de coulanceregeling die daar nu werken. Op televisie heb je nu klachten hebben collega’s ook. We hebben kwam, hebben we in het inloophuis mensen die reclamespotjes, je kent ze wel, met de eens onderzocht welke klachten er allemaal geholpen met aanvragen. Die regeling dekt kreet ‘Werken bij Defensie, je moet het maar waren. Daar werden we zo depressief van, bij lange na niet de extra medische kosten kunnen’. Onder elkaar maken wij daarvan: dat we ermee stopten. Ik ben niet gauw uit – daar zou het voor zijn. We hebben dik 150 ‘Werken bij Defensie, je moet het maar het lood geslagen, maar dit was niet vol te mensen geholpen om die coulanceregeling durven.’ Ik ben misschien klokkenluider, houden. te krijgen – daar ben ik best een beetje trots maar op dit moment trek ik het allemaal niet op. zo goed meer. Ik zit in een diep dal. Ik ben Inloophuis aan het vechten tegen waterlanders. Ik wil De strijd begon eigenlijk door een ex-collega Diep dal strijden, maar ik ben ook ziek. Ik weet zeker die in het ziekenhuis lag. Ik heb hem de Voor mij zou het genoeg zijn als ik niet dat Defensie mensen probeert uit te putten. kopieën gegeven die ik nog had. We zijn voor leugenaar of complotdenker wordt Ik heb geen pech in mijn leven: ik heb een naar advocaat Bedaux gegaan en die heeft uitgemaakt. Ik wil gewoon dat het duidelijk heel lieve vrouw. Kitty. Je moet toch ergens die hele zaak opgestart. Ik ben met col- is: jullie hebben ons dat aangedaan. Geef geluk hebben.

Een schop Nu gaat de staatssecretaris een aantal men- sen beschermen die zeggen dat het niet goed gaat bij Defensie. Ze moeten het kunnen zeggen als er wat fout gaat. Logisch. Maar wat er echt moet gebeuren, is dat je de groep die er verantwoordelijk voor is dat zij zich niet durven uitspreken, de groep die verant- woordelijk is voor wat er mis is, een schop onder hun flikker moet geven. Dat is je werk. En meteen zeggen: die accommodatie slui- ten we. En de klokkenluiders belonen. Dat moet je doen. Dan verandert er wat.

Geen complotdenkers Ik ben mailtjes, rapportages en alles gaan STOP MET GIFTIGE bewaren. De aanleiding was dat ik een potje STOFFEN met verhoogd chroom-6 binnenkreeg, terwijl er net zoveel gedoe over was geweest. Het rapport De onderste steen Ik dacht: er klopt iets niet. Ik heb nu een boven geeft een gedetailleerde meter aan dossiers. Je kunt niet alles van de analyse van de geschiedenis van ene op de andere dag veranderen. Maar je deze kwestie. De SP doet naar Die eerste laag maken ze nu oplossingsmid- kunt beginnen met mensen serieus nemen. aanleiding daarvan aanbevelingen. delenvrij. Maar… in dit nieuwe verfsysteem Ze niet als complotdenkers wegzetten – ja, ik Onder andere: richt een schade- zit in die tweede laag veel méér chroom-6, ben ook zo genoemd. Excuses en ‘we leren fonds op, werk op basis van plus 18 procent silicaten, ook kankerverwek- ervan’ is niet genoeg als je er niet echt van aannemelijkheid en stap af van kend. Er werken nog een boel mensen met leert. Zes jaar onderzoek laten doen om aan de vrekkige lijn die tot nu toe is dat spul. Dan moet Defensie haar verant- te komen met acht ziektebeelden die met gevolgd. En: stop het werken met woordelijkheid nemen. Gewoon zeggen dat chroom-6 gekoppeld zijn – dat kun je men- giftige stoffen uit ‘operationele ze weten dat hun mensen met slecht spul sen niet aandoen! Ik wil dat mensen bovenin noodzaak’. werken en voor die mensen garant staan gaan begrijpen dat het niet alleen maar om als ze daardoor wat overkomt. Dat ze hun chroom-6 gaat, maar om het geheel van Het rapport, inclusief de mensen niet op de hoogte hebben gesteld gevaarlijke stoffen en onveilige omstandig- uitgebreide verhalen van de van de gevaren, is niet nalatig – ik noem dat heden waaronder Defensie mensen, mij ook, geïnterviewden, is hier te vinden: een misdrijf. heeft laten werken. sp.nl/Z5n

TRIBUNE september 2020 27 LINKSVOOR ‘IK HEB EEN TOMATENHART’

Michael Montijn (45) is als › Je bent net terug uit een revalidatie­ de zaalarts dat ik via een online inzamelings- voormalig webbeheerder een centrum. actie 25 Opkikker-knuffels kon laten uitdelen ‘Klopt. Vorig jaar zomer was ik op vakantie aan zieke kinderen.’ bekend gezicht van de SP met mijn gezin. Ik had al heupklachten, Hoorn. Hij is handig met social de artsen dachten aan een slijmbeurs­ › En, heb je gewonnen? media en was altijd druk met ontsteking. We stapten op de fiets om ‘Ja, het werden er alleen geen 25 maar 75! de afdelingswebsite. Hij is ook boodschappen te doen en ik breek zo mijn Mijn hele kamer stond vol! En mijn vrouw heup. Het bleek een tumor en mijn been heeft ze allemaal netjes ingepakt. Gisteren een spil in zijn wijk Risdam, moest verwijderd worden en ik kwam in een kreeg ik van het Emma Kinderziekenhuis waar hij al 13 jaar met trots en rolstoel. Daarna elk kwartaal controles, tot een foto van het uitdelen. Zie je zo’n kindje plezier woont en betrokken is bij corona uitbrak en alles werd opgeschort. stralen, echt een kanjer. Als ik ga, dan heb ik allerhande buurtactiviteiten en Uiteindelijk bleek het hek van de dam. toch 75 kinderen een glimlach gegeven.’ De kanker was terug, en hoe. Ik ben weer het bewonersoverleg. Zelfs nu geopereerd en moest opnieuw revalide- › Wat is je beroep? een ernstige vorm van kanker ren. Gelukkig ben ik nu thuis, maar vanaf ‘Ik ben van alles geweest: van animator op zijn leven volledig op zijn kop september wacht me nog een intensieve Mallorca tot bouwhulp in Berlijn en post­ zet, zet hij zich in voor anderen: bestralingskuur.’ bezorger in Hoorn. Nu zit ik in de ziektewet, helaas. Maar mijn collega’s van de post ‘Als ik ga, dan met een knal.’ › In het ziekenhuis heb je niet bepaald appen en bellen me regelmatig.’ stilgezeten, toch? ‘Je moet weten, in 2013 was onze zoon ziek. › Wat is je grootste hobby? Toen heeft het ziekenhuis geregeld dat wij ‘Elvis. Ik draai hem niet dagelijks, dat kan als gezin een geweldig dagje uit mochten. ik mijn gezin niet aandoen. Maar ik ben in Met Stichting Opkikker, waar we sindsdien Graceland geweest en heb allerlei memora­ ambassadeurs van zijn. Nu dacht ik: mijn bilia. Mijn favoriete nummer is If I can tekst Daniël de Jongh toekomst is onzeker, maar als ik ga, dan met Dream, – een verwijzing naar Martin Luther foto Karen Veldkamp een knal. Ik ging een weddenschap aan met King. Ik heb nou eenmaal een tomatenhart.’ •

28 TRIBUNE september 2020 NIEUWS

> NIEUWEGEIN: HUURVER- HOGING TERUGGEDRAAID

Wonen in een gebouw dat gestut moet worden en dan tóch huurverhoging opgelegd krijgen? Daar dachten de bewoners van een complex van woning- corporatie Mitros toch even anders over. Samen met de SP Nieuwegein zijn zij in actie gekomen. Een handtekeningenactie door de bewoners, een enquête en een SP-voorstel in de gemeenteraad zorgden ervoor dat Mitros toegaf. De huurverhoging voor deze bewoners is dit jaar van de baan.

Schoolreisje in Carré

> AMSTERDAM: foto Bas Arps ZORGCOÖPERATIES STRIJD NA 25 JAAR GEWONNEN HUISHOUDELIJKE HULP > EINDE AAN UITSLUITING BIJ SCHOOLREISJES De SP in Amsterdam heeft een belangrijk succes geboekt: de hoofdstad gaat starten Thuisblijven bij schoolreisjes of het niet de ouders de ouderbijdrage niet kunnen met zorgcoöperaties voor huishoudelijke kunnen bijwonen van kerstvieringen: de betalen. Kwint: ‘Dit is een ontzettend hulp en trekt geld uit voor de opstart SP strijdt al 25 jaar tegen deze vernede- bijzonder moment. Al sinds 1995 strijdt (2 miljoen euro). Zorgverleners krijgen ring. Begin juli was het zover. De hele de SP tegen deze ontzettend pijnlijke vorm zeggenschap en regie in hun organisatie, Eerste Kamer – op de VVD na – stemde van uitsluiting, die kinderen in het hart zodat patiënt en zorgverlener weer voor de wet van SP-Tweede Kamerlid raakt. Nooit meer mogen kinderen alleen centraal komen te staan. Een grote eerste Peter Kwint en GroenLinkser Lisa achterblijven terwijl de rest van de klas iets stap in de afschaffing van de marktwerking Westerveld. Die wet maakt een einde leuks gaat doen.’ in de huishoudelijke zorg. aanuit-sluiting van kinderen waarvan

> WONINGBOUW- SUCCES DE BILT

In De Bilt voert de lokale SP al jaren actie voor het bouwen van meer sociale woningen. SP-raadslid Menno Boer: ‘De woning- nood in De Bilt is al jaren heel hoog, en de laatste jaren alleen maar gestegen.’ De SP had ook al een locatie gevonden: de Schapenweide in Bilthoven. Daar zijn al bouwplannen voor, maar de SP heeft nu een motie aangenomen gekregen, waardoor ook sociale woningbouw er eindelijk mogelijk is.

foto Wiebe Kiestra

TRIBUNE september 2020 29 [email protected] Regiovertegenwoordigers Het stuk over het functioneren van de regiovertegenwoordigers is of stuur een brief naar Redactie Tribune • voor mij het eerste echt interessante stuk in jaren, omdat het een Snouckaertlaan 70 • 3811 MB Amersfoort deel van het functioneren van de partij-organisatie beschrijft. Meer artikelen over het interne functioneren van partijgeledingen worden op prijs gesteld. Hopelijk ben ik daar niet de enige in.

Dirk van den Berg, Leiden Toeslagen-nachtmerrie Als ik dit allemaal zo lees in de vorige Tribune, dan vraag ik me af: is dit niet een enorme blamage? Schamen ze zich bij de Belastingdienst nou niet kapot? Tot dusver had ik altijd gedacht: Zorgbonus? de Belastingdienst is betrouwbaar. Die aangekondigde, eenmalige ‘bonus voor unieke inzet Niemand vindt het leuk om belasting zorgpersoneel tijdens coronacrisis’ lijkt ook nog een wassen te betalen, maar toch dacht ik altijd neus te zijn. De overheid keert daarvoor namelijk een bedrag dat het er eerlijk aan toe ging. Maar nu uit aan de ziekenhuizen, die dan moeten beslissen wie de bonus denk ik: wat is hier aan de hand? ontvangt en wie niet. Het budget mag niet worden verdeeld over Hoe kan dit? het zorgpersoneel. Wanneer er te weinig budget is ontvangen, en de ziekenhuizen zelf de keuze niet willen maken, zoals bij het Paula van Roon, Heerlen Westeinde ziekenhuis in Den Haag, wordt het budget geretourneerd aan de overheid zonder dat het zorgpersoneel een cent heeft gezien.

Truus Jonker, Nijkerk

TribuneTribune september april 20192020

m/v

bank Indentificatie (BIC)*: voorletters: voorletters: * geen verplicht veld bij Nederlands IBAN (rekeningnr) woonplaats: Amersfoort woonplaats: NL86ZZZ403462460000 incassant ID: € 15,00 anders: € € 15,00 anders: o geboortedatum: mobiel: € 12,50 : Socialistische Partij (SP) : Snouckaertlaan 70 : 3811 MB : Nederland : betaling contributie : woonplaats: o

€ 10,00

o

adres postcode land kenmerk machtiging (in te vullen door SP): reden betaling naam € 7,50

o : : : : : : : : : : BON OM LID TE LID WORDEN OM BON Ik wil ook graag lid worden van ROOD (jong in de SP, tot 28 jaar) en sta één van mijn kwartaalbijdragen mijn kwartaalbijdragen tot 28 jaar) en sta één van ROOD (jong in de SP, van lid worden Ik wil ook graag af aan ROOD. € 5,00 (minimum)

plaats en datum handtekening Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan de SP om doorlopende incasso-opdrachten te sturen Door ondertekening van dit formulier geeft u toestemming aan de SP om doorlopende en aan uw bank om doorlopend naar uw bank om een bedrag van rekening af te schrijven wegens contributie Als u het niet eens bent met deze een bedrag van uw rekening af te schrijven overeenkomstig de opdracht SP. Neem hiervoor binnen 8 weken na afschrijving contact op met uw bank. afschrijving kunt u deze laten terugboeken. Vraag uw bank naar de voorwaarden. Ja, ik word lid van de SP. Ik ontvang een welkomstgeschenk en bovendien krijg ik elke maand het nieuws- Ik ontvang de SP. ik word lid van Ja, Ik kies voor de volgende kwartaalbijdrage: in de bus. en opinieblad De Tribune o naam adres + huisnr postcode roepnaam land email telefoon IBAN (rekeningnr.)

o DOORLOPENDE MACHTIGING Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: SP - Ledenadministratie, Antwoordnummer 407, 3800 VB Amersfoort. Antwoordnummer 407, Stuur deze bon in een envelop zonder postzegel naar: SP - Ledenadministratie, 30 TRIBUNE september 2020 [email protected] U kunt deze machtiging stopzetten met een telefoontje of e-mail aan de SP: (088) 243 55 40, PUZZEL

CRYPTOGRAM Horizontaal 4 Kookgerei aan zee. (7) 5 ‘Ik raak aan.’ (7) 10 Complimentje voor het opstijgen van pijpen en branden. (9) 11 Serieus, is dat een jongensnaam? (5) 13 Het leger heeft een slee bij zich. (5 en 2,3) 14 Zeer vooruitstrevend, om zo het land te vergroten. (15) 15 Overtreffende trap van dronken? (9) 16 Vormt met ander oud schoeisel winstgevend voetbalduo. (4) 17 Oplichtertjes genoeg, daar in Amsterdam of landschapspark Kasteel Rosendael (13) 19 Wat een lid van het corps moet dragen. (7 en 3,4) 20 Kazig ruikende Noord-Hollander. (7) 21 We richten ons op de broden. (6) 22 Kleurrijk paard. (5) Verticaal 1 Doet stad in Zuid-Holland na te heet wassen, in die rivier? (7,3,2,3) 2 Barak, schietbaan, hoofdkwartier … of C, H en O. (14) 3 Geen handige accomodatie om in de zomer te gaan skeeleren. (9) 5 Aanstellers ín het veld, acteurs buiten het veld. (13) 9 Paard haalt uit. (6) 6 Natte afstandsmaat. (6) 12 Als de snelheid erin zit, is er vlot lol op het water. (12) 7 Links- of rechtsom, het blijft toch familie. (5) 17 Vrucht met kartelrandje. (5) 8 Die kan alleen door De Kromme geschoten zijn. (7) 18 Is abonnee op de sportgroep. (7)

BEELDSPRAAK

Hints 1-1 Op Intensive Care ‘beperkt 2-5 NASA weet er steeds meer van. voorradig’. (-b; ) (-zo;+éé; ) 1-2 [Helemaal leegdrinken... 2-6 Bambi heeft honger. (rt=m) (ke=g;+o)] + [Teken van trouw. 2-7 Nederlands woord voor de Rock (r=t)] Opera van Galt MacDermot. 1-3 Verzamelaar van klein plastic. (h=n) (-v) 2-8 Eerder een kip? (e=z;+ch) 1-4 Hoogtepunt (-i; ) 3-1 Hoeveel blijven er over... (k=t) Opdracht 1-5 Gezond eten! () 3-2 Tesla is er lekker druk mee. In beeldspraak zitten elementen van o.a. rebus en crypto die tezamen de 1-6 De eerste. (t+;a=e;-e;+,) oplossing geven: een citaat van een bekend politicus. 1-7 Zomer: leesweer.(-b;o=d) 3-3 Wat is wijsheid? (t+;u=g; ) Destilleer met behulp van de Hints de juiste woorden uit de tabel met 1-8 Fruitvliegopruimer (-sp) 3-4 Is nooit genoeg van. (-vre) plaatjes. Hiervoor gebruikt u de aanwijzingen die tussen haakjes staan. 2-1 Niet schrikken hoor. (-ho; ) 3-5 Op het land is dit een wielklem. 2020 © FLW Lucas, en Henry Meerdere aanwijzingen worden gescheiden door een ‘ ; ’ puntkomma. 2-2 Samen met een das kan deze (k=d) Voorbeeld: als de afbeelding (van een) ‘huis’ is, en achter de hint staat: op het overhemd. (-v; l=w; 3-6 De juiste noot? (-p;-da) (h=b) dan is het woord ‘buis’. d=t;+:) 3-7 Weghouden bij vuur. (-ol;i=d) Veel hints hebben met politiek te maken. 2-3 Student in het corps? (-b; +s) 3-8 Maakt leuk stel met peper. De 21 woorden van de citaat-oplossing kunt u naar de redactie sturen. 2-4 Kunnen alle partijen er nog (z=k;t=.) Graag citaat én geciteerde. Veel puzzelplezier. door? (-ur)

OPLOSSING SP-ZOMERPUZZEL 2020 Antwoorden per Cat. Oplossingsdiagram 1a) Mary Seacole 1b) Rembrandt 2a) Zelfhulpgroep 2b) Koortsthermometer 3a) Elizabeth Garrett Anderson 3b) Kernspintomografie 4a) Barmhartigheid 4b) RNA 5a) Zorgethiek 5b) Slimme Fiets 6a) Xenodochium 6b) Zorgrobot 7a) Sangoma 7b) Endoscoop 8a) Pet met de Zet 8b) Armenzorg 9a) Nachtwakersstaat 9b) Kunstnier 10a) Hippocrates 10b) Dolly 11a) Schedeltrepanatie 11b) Microbioom 12a) Gasthuis 12b) Telegeneeskunde 13a) DSM 13b) NHS 14a) Lepra 14b) Paracetamol 15a) Klysma 15b) Zorgkapitaal 16a) Morfine 16b) Narcose 17a) De Subventione Pauperum 17b) Levenslust

De winnaar van de SP-zomerpuzzel 2020 is J. Peters-Geelen uit Roggel. Stuur uw oplossing van een puzzel naar keuze vóór 23 september 2020 naar de puzzelredactie­ van de Tribune; ­Snouckaertlaan 70, 3811 MB Amersfoort of [email protected] Vergeet u niet uw naam en adres te vermelden? Onder de inzenders van een goede oplossing wordt een gesigneerd boek verloot uit de SP-boekenstal.

TRIBUNE september 2020 31 32 TRIBUNE september 2020