DE ROODSTREEPLINTSLANG THAMNOPHIS PROXIMUS RUBRILEATUS (ROSSMAN, 1963) in het wild en gevangenschap REDSTRIPE RIBBON THAMNOPHIS PROXIMUS RUBRILINEATUS (ROSSMAN, 1963) in the wild and in captivity

Steven Bol Steven Bol

Introductie Introduction De naam lintslang is een algemene naam The name Ribbon Snake is the common voor twee soorten kousenbandslangen name for two of that die beide slank gebouwd en elegant zijn: are both of slender build and very elegant: Thamnophis proximus en Thamnophis sau- Thamnophis proximus and Thamnophis ritus. De meest gehouden lintslang is waar- sauritus. The most commonly kept ribbon schijnlijk Thamnophis sauritis sackenni, snake is probably Thamnophis sauritus omdat deze regelmatig in grote aantallen sackenii because it is regularly imported geïmporteerd is. Ondersoorten van Tham- in large numbers. of Thamno- nophis proximus zijn minder aanwezig in phis proximus are less common in private privécollecties. Thamnophis proximus ru- collections. Thamnophis proximus rubrilin- brilineatus, de Roodstreeplintslang, is met eatus, the Redstripe Ribbon Snake is with zijn opvallende rode streep op het midden its striking red mid dorsal stripe a highly at- van zijn rug een zeer aantrekkelijke en toch tractive and still rarely kept and bred sub- zelden gehouden en gekweekte ondersoort species of Thamnophis proximus. van Thamnophis proximus. In this article I want to describe my expe- riences with keeping and breeding the as- In dit artikel wil ik mijn ervaringen met het tonishing Redstripe Ribbon Snake. In order houden en kweken van de verbazingwek- to have a better understanding how the kende Roodstreeplintslang beschrijven. Redstripe Ribbon Snake lives in the wild, Om het natuurlijke gedrag van de Rood- I have visited the natural habitat of this streeplintslang beter te kunnen begrijpen, snake a few times and I will share some of heb ik enkele keren het leefgebied van deze my observations in this article. slang bezocht en ik zal enkele van mijn ob- servaties in dit artikel beschrijven. The Redstripe Ribbon Snake does very well in captivity and is suitable for both the be- De Roodstreeplintslang gedijt goed in ge- ginning and the more experienced hobby- vangenschap en is geschikt voor zowel ist. With this article I want to share my en- een beginner als een gevorderde hobby- thusiasm for this beautiful and unique spe- ist. Met dit artikel wil ik mijn enthousiasme cies of garter snake. This article can serve voor deze prachtige en unieke kousen- as a guideline how to keep and breed this bandslang delen. Dit artikel kan gebruikt species with success in captivity.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 199 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 worden als handleiding voor het succesvol Description houden en kweken van deze soort in ge- Thamnophis proximus is a relatively long vangenschap. species of garter snake. The maximum length that is reported is 90 cm SVL (part Beschrijving of tail is missing; Rossman, Ford & Siegel, Thamnophis proximus is een relatief lange 1996). With an average tail length ranging kousenbandslang. De maximale lengte die from 25-33% the snake would measure gedocumenteerd is, is een SVL van negen- 120-134 cm. Average total length howev- tig centimeter (een deel van de staart was er is smaller; adult range normally verdwenen, Rossman, Ford & Siegel, 1996). from 60-90 cm. Males remain small and Met een gemiddelde staartlengte van 25 tot slender but older females can become very 33 procent van het lichaam, zou de slang long and relatively stout bodied. 120 tot 134 centimeter meten. Over het al- gemeen genomen is de gemiddelde lengte It is easily distinguished from the other sub- kleiner+ volwassen slangen zijn normaal species of Thamnophis proximus because tussen de 60 en 90 centimeter. Mannetjes of its bright red mid dorsal stripe. On the blijven klein en slank, maar oudere vrouw- internet I have also seen a picture of Tham- tjes kunnen erg lang en stevig gebouwd nophis proximus diabolicus with a bright worden. red mid dorsal stripe but unfortunately the internet is not always a reliable source of Deze soort is eenvoudig te onderscheiden information. In literature (Rossman, Ford van andere ondersoorten van het & Siegel, 1996) I have not found any data Thamnophis proximus, door de felrode conrming red mid dorsal striping of any streep op het midden van de rug. Op het of the subspecies of Thamnophis proxi- Internet heb ik een foto gezien van Tham- mus nor Thamnophis sauritus. The belly is nophis proximus diabolicus met een felrode normally unpatterned with a golden colour. rugstreep, maar helaas is Internet niet altijd Lateral stripes vary from white to yellow een betrouwbare bron van informatie. In de and the dorsal colour can be grey, brown- literatuur (Rossman, Ford & Siegel, 1996) ish or greenish. The snakes can have some heb ik geen gegevens gevonden over een spots in between the dorsal stripes but de rode rugstreep bij andere ondersoorten usually the pattern is quite inconspicuous. van Thamnophis proximus en Thamnophis sauritus. De buik is normaal patroonloos en goud van kleur. De strepen op de anken Habitat and distribution kunnen in kleur variëren van wit tot geel en Thamnophis proximus rubrilineatus is en- de rug kan grijs, bruin of groen gekleurd demic to Texas (which means it only occurs zijn. De slangen kunnen enkele vlekken in the state of Texas) and its distribution is hebben tussen de rugstrepen, maar meest- conned to the Edwards Plateau. Ross- al is het patroon vrij opvallend. man, Ford & Siegel (1996) give the follow- ing description of the habitat of Thamnophis Leefomgeving en verspreiding proximus: strongly associated with brushy Thamnophis proximus rubrilineatus is en- habitats in close conjunction with aquatic demisch in de staat Texas (dit betekent dat situations (swamps, marshes, ponds, lakes, deze soort alleen in de staat Texas voor- rivers, creeks and desert springs). Thamno- komt) en de verspreiding is beperkt tot phis proximus occurs form the great lakes all Edwards Plateau. Rossman, Ford & Siegel the way down to Costa Rica and currently 6 (1996) beschreven de leefomgeving van subspecies have been described. Elevation- Thamnophis proximus als sterk lijkend op al distribution is from 0-2438 m. See Ross- een struikachtige leefomgeving die in ver- man, Ford & Siegel (1996) for more details.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 200 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 binding staat met waterrijke omgevingen, The terrarium zoals moerassen, vijvers, meren, rivieren, As a minimum requirement for the size of beken en woestijnvennen. Thamnophis the terrarium to keep 1 or 2 adult couples proximus komt voor in het gebied vanaf de of this species I recommend 80 x 50 x 50 grote meren tot in Costa Rica en momen- cm (LxWxH). I have kept these snakes in teel zijn er zes ondersoorten gezien en be- both all glass as well as wooden (with a schreven. De hoogteverspreiding van deze glass front) terrarium. Personally I prefer the slangensoort is van 0 tot 2438 meter (zie wooden terrarium since the snakes tend to Rossman, Ford & Siegel, 1996 voor meer be very fast and they might hurt their snouts informatie). against the glass, when it is all glass. For the proper care of this species some things Het terrarium need extra attention. The terrarium must be Ik raad een terrarium met de minimale af- well ventilated, the land part must be com- meting van 80x50x50 centimeter (lengte pletely dry and the right temperature range x breedte x hoogte) aan voor het houden must be created. van één of twee volwassen paren van deze slangensoort. Ik heb deze slangen in zowel For ventilation I use generous strips of wire glazen als houten (met een glazen voorruit) mesh in the lid (asymmetrical) with a mini- terraria gehouden. Persoonlijk geef ik de mum of 20% of the surface area. Although voorkeur voor een houten terrarium, omdat the snakes are highly aquatic, they should de slangen erg snel kunnen zijn en bij een certainly not be kept in a damp and moist en- glazen terrarium zouden ze hun snuit kun- vironment. Keeping the snakes in too damp nen beschadigen. a cage can easily cause skin problems.

Voor een goede zorg van deze slangensoort This species will probably thrive in a natural is er een aantal zaken dat extra attentie ver- habitat (aqua) terrarium with a large water eist. Het terrarium moet goed geventileerd bowl in which one offer can live sh. Per- zijn, het landdeel moet volledig droog zijn sonally I have kept them always in a dry en de juiste temperatuur moet gecreëerd terrarium with merely a water dish. In this worden. Als ventilatie maak ik rijkelijk ge- case the water bowl consists of less than bruik van gaas in de kap (asymmetrisch) 1/6 of the bottom surface. The bottom sur- met een minimale oppervlakte van 20 pro- face is usually lled with beech woodchips. cent. Hoewel deze slangen veel in het wa- As stated above it is crucial the land part of ter leven, mogen ze zeker niet in een nat en the terrarium must be kept completely dry. vochtig verblijf gehouden worden. Wanneer Spraying water to mimic rainfall will certain- slangen in een te vochtig terrarium gehou- ly be no problem, although I rarely do so. den worden, kan dit huidproblemen veroor- The water part consists of a bowl made of zaken. rock or plastic, so that the land and water area is completely separated. Deze slangensoort zal waarschijnlijk ge- dijen in een natuurlijk ingericht (aqua)terra- In order to make the interior of the ter- rium met een grote waterschaal waar men rarium more attractive and natural I use levende vissen in kan aanbieden. Persoon- stumps, branches to climb, boulders etc. lijk heb ik ze altijd in een droog terrarium I always give the snakes the possibility to met alleen een waterschaal gehouden. In hide themselves. In a corner of the terrar- dit geval nam de waterschaal minder dan ium I put some leaf litter or pruned coni- 1/6 deel van het bodemoppervlak in be- fer branches from the garden for an extra slag. De bodem bedek ik gewoonlijk met natural effect and hiding place. I do not use beukensnippers. plants (anymore). The terrarium gets com-

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 201 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Foto 01: Volwassen nakweekman-Adult male Thamnophis proximus rubrilineatus, captive bred. Foto/Photo: Steven Bol.

Zoals hierboven al aangegeven, is het cru- pletely cleaned and disinfected at least 2-3 ciaal dat het landgedeelte volledig droog times per year. gehouden wordt. Water sproeien om regen na te bootsen, is zeker geen probleem, al For heating and illuminating the terrarium doe ik dit sporadisch. Het watergedeelte I use a light bulb (normal one or a re ec- bestaat uit een schaal van aardewerk of tor) of 15-75 Watt depending on the snake plastic, zodat het water- en landgedeelte room temperature. The bulb is placed in a volledig van elkaar gescheiden zijn. Om de corner of the terrarium and some branches inrichting van het terrarium een aantrekke- allow the snakes to bask right under the lijker en natuurlijker uiterlijk te geven, maak bulb. I always try to create a temperature ik gebruik van stammen en takken om ze range with a warm corner of at least 30- kunnen laten klimmen en van rotsen etc. Ik 35°C and a cool corner not warmer than bied de slangen altijd de mogelijkheid om 20-24°C during daytime. The combination zich te verschuilen. In een hoek van het ter- of ample ventilation (asymmetrical), suf- rarium leg ik wat bladafval of wat gesnoeide cient terrarium volume (not too small or too takken van coniferen uit mijn tuin als extra low) and a light bulb high in the least ven- natuurlijk effect en verschuilplaats. Ik maak tilated corner of the terrarium automatically geen gebruik (meer) van planten. Ik desin- creates a temperature range! fecteer het terrarium minimaal twee tot drie keer per jaar. Noteworthy is the fact that all of my terrari- ums are placed in a non-heated attic room. Voor de verwarming en verlichting van het In the winter months the temperature in this terrarium maak ik gebruik van gloeilampen room uctuates from 5-12°C during night (gewone en re ectorlampen) van 15 tot 75 time and to 10-15°C during daytime. When

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 202 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Watt, afhankelijk van de temperatuur in de outside temperatures rise, the snake room slangenkamer. De lamp wordt in een hoek temperatures rise as well. During summer- van het terrarium geplaatst en enkele tak- time, temperatures can rise up to at least ken geven de slang de mogelijkheid om zich 30°C and higher. A thermostat that shuts op te warmen onder de lamp. Ik probeer al- down the bulbs (the heating inside the ter- tijd een warme hoek te maken van minimaal rariums) as soon as the room temperature 30 tot 35°C en een koudere hoek die niet rises above a particular threshold is essen- warmer is dan 20 tot 24°C. De combinatie tial. As a threshold I mostly use 24-26°C, in van voldoende (asymmetrische) ventilatie, order to prevent the temperature in the ter- voldoende inhoud van het terrarium(niet te rarium rising too far. Except during the hi- smal of the laag) en een lamp hoog in de bernation period (see hibernation) the bulbs slechtst geventileerde hoek van het terra- are switched on from 8 AM until 9PM with rium zorgt automatisch voor de gewenste little variation of the ‘day length’ during the temperatuurzones! season. At night all lights (heating) are shut off which causes the terrarium temperature Het is belangrijk om te vermelden dat al to drop to the snake room temperature: 10- mijn terraria in een onverwarmde zolderka- 12°C in the early spring (February/March / mer staan. In de wintermaanden uctueert April) to 18-25°C during the warmer months de temperatuur in deze kamer ´s nachts of the year. tussen 5 en 12°C en tussen 10 tot 15°C overdag. Tijdens de zomer kunnen de tem- Preferred body temperatures of most garter peraturen oplopen tot 30°C en hoger. Een snakes are estimated somewhere between thermostaat die de verlichting (verwarming 26-32°C (Rossman, Ford & Siegel, 1996) in de terraria) uitschakelt als de tempera- and a temperature range allows snakes to

Foto 02: Volwassen nakweekman/Adult male Thamnophis proximus rubrilineatus, captive bred. Foto/Photo: Steven Bol.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 203 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 tuur van de kamer een vastgestelde waarde regulate their own body temperature just bereikt, is essentieel. Als vastgestelde tem- as in the wild. Observing the behaviour of peratuur gebruik ik 24 tot 26°C, om te voor- the snakes can also give you indications komen dat de temperatuur in de terraria te whether you have created the right temper- hoog wordt. ature range: when Thamnophis proximus rubrilineatus does not bask on the warm De verlichting is ingeschakeld van 8 uur ’s spot and hides itself during the whole day, morgens tot 9 uur ’s avonds, met een kleine then the temperature is most likely too cold variatie gedurende het seizoen, met uitzon- (and they sort of expand the hibernation dering van winterrust (zie onderwerp win- period in the heated terrarium) or too hot terrust). ’s Nachts is alle verlichting uitge- (so they look for the coolest place in the schakeld. Dit zorgt ervoor dat de tempera- terrarium which is most likely in the cool- tuur in de terraria daalt naar de temperatuur est corner under rocks or debris). The ideal in de slangenkamer. Die is 10 tot 12°C in behaviour I like to observe is that within 1-2 het vroege voorjaar (februari, maart en april) hours after the bulbs are switched on, the en 18 tot 25°C in de warmere maanden van snakes will start basking on the warm spot het jaar. De optimale lichaamstemperatuur and later during the day they will continue van de meeste kousenbandslangen is vast- basking a little further away from the hot gesteld tussen 26 en 32°C(Rossman, Ford spot or even totally hide themselves. This & Siegel, 1996) en de verschillende tempe- observation combined with regular feeding ratuurzones zorgen ervoor dat de slangen behaviour of the snakes and a cool spot hun eigen lichaamstemperatuur kunnen re- which is not warmer the n 25-28°C maxi- guleren, net als in het wild. mum (colder is not a problem) gives me the conviction that I have created the right tem- Door het gedrag van de slangen te obser- perature range. veren, krijg je een indicatie of je de juiste temperatuurzones hebt gemaakt. Wanneer Thamnophis proximus rubrilineatus niet ligt Observations in the wild te zonnen op een warme plek en zichzelf The Redstripe Ribbon Snake is endemic de hele dag verstopt, is de temperatuur to the Edwards Plateau. It is a beauti- vermoedelijk te laag (ze verlengen dan de ful area with gentle hills, limestone rocks, winterrust) of te hoog (ze zoeken de koelste small canyons and a lot of creeks with clear hoek onder rotsen of afval). Het ideale ge- water. Early spring lots of wild owers are drag dat ik observeer, is dat de slangen bin- owering, like the famous Texas Bluebon- nen 1 à 2 uur nadat de verlichting aangezet net. is, beginnen met zonnen en gedurende de dag iets verder van deze warmtespot gaan At the end of April 2000 and early April 2001 liggen of zich zelfs verstoppen. Deze obser- I spent 5 days in total on the Edward Pla- vatie, gecombineerd met regelmatig eetge- teau looking for snakes (Bol, 2001). I visited drag van de slangen en een koele plaats die the area for the 3rd time at the end of March niet warmer is dan maximaal 25-28°C (koe- 2012. One of the habitats where I observed ler is geen probleem), overtuigen mij dat ik Thamnophis proximus rubrilineatus was de juiste temperatuurzones gemaakt heb. a little creek in Real County (altitude ap- proximately 490 meters) that belongs to Observaties in de natuur the Rio Frio drainage system. During all my De Roodstreeplintslang is endemisch op visits in March and April the creek was dry, het Edwards Plateau. Het is een prachtig except for some spring fed pools. Over a gebied met glooiende heuvels, kalksteen- length of 1 km of creek approximately 120 rotsen, smalle kloven en veel kreken met meters had small pools. I suspect that in

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 204 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 helder water. In het vroege voorjaar bloeien the rainy season, in the summer, the creek er veel wilde bloemen, zoals de Texaanse does contain water. The small pools had a lupine. muddy bottom and had lots of small sh, large tadpoles (of previous year) and adult/ Tegen het einde van april 2000 en 2001 heb semi adult frogs (Rana berlandieri). Two ik vijf dagen op het Edwards Plateau door- species of sh inhabited the pools, a gup- gebracht om slangen te zoeken (Bol, 2001). py and a soil dwelling species. One of the Ik heb eind maart 2012 het gebied voor de pools was the home to a large water turtle. derde keer bezocht. Eén van de gebieden Some pools were shaded by trees but most waar ik Thamnophis proximus rubrilineatus were sun exposed. The general area is gen- geobserveerd heb, was een kleine kreek in tle rolling hills, grassy with some small trees Real County (op circa 490 meter hoogte) and shrubs. Cows roam free and keep the die deel uitmaakt van het afwateringsys- vegetation short. I would not describe this teem van Rio Frio. Tijdens mijn bezoek in as brushy habitat, although most pools had maart, was de beek opgedroogd, met uit- some brushy growth nearby. zondering van enkele door bronnen gevoe- de poeltjes. Op een afstand van 1 kilometer On April 22nd I searched from 3.30-4.30 PM. langs de kreek waren er om de 120 meter The rst Redstripe Ribbon Snake I saw was kleine poeltjes te vinden. Ik vermoed dat hunting in a small and very shallow pool of de kreek in het regenseizoen gevuld is met 2x1 meter. It was making wide circles un- water. De kleine poeltjes hadden een mod- derwater. It was a small female of 46,5 cm derige bodem en veel kleine visjes, grotere TL (38,5 cm SVL). When she stuck her head kikkervissen (van vorig jaar) en volwassen above the water to rest and breath she saw en halfwas kikkers (Rana berlandieri). Twee me and she tried to get away. She was very vissoorten bewoonden de poel, een guppy- skinny and had many wounds/scars on her soort en een bodembewonende soort. Eén body. She showed no signs of food in her van de poeltjes werd bewoond door een stomach. She almost looked like she had grote waterschildpad. Sommige poeltjes just came out of hibernation but that is of lagen in de schaduw van bomen, maar de course merely a guess. Some minutes lat- meeste lagen in de volle zon. er I found a small specimen hiding under a small rock close to the same little pool. Het gebied heeft over het algemeen licht- It was a female with a total length of 29,5 glooiende heuvels, grasland met wat kleine cm (25,5 cm SVL). Also very skinny, heav- boompjes en struiken. Koeien lopen er los ily damaged and she missed the biggest en houden de begroeiing kort. Ik zou de part of her tail. She produced dark faeces omgeving niet beschrijven als struikachtig, so she must have been feeding. This speci- hoewel de meeste poeltjes wel wat stuiken men was probably a young born the previ- in de omgeving hebben.Op 22 april zocht ous summer. ik van 15:30 tot 16:30 uur. De eerste Rood- streeplintslang die ik zag, was op jacht in On April 24th I searched from 11.30-11.50 een kleine ondiepe poel van 1 bij 2 meter. AM. No activity. At 3 PM I checked the De slang maakte brede cirkels onder wa- pools again and I saw a snake swim from ter. Het was een klein, vrouwelijk dier, met one side to the other in a shaded part of een totale lichaamslengte van 46,5 centi- the creek that had owing water. This part meter (38,5 centimeter SVL). Toen ze haar of the creek only had small sh and when kop boven het water uit stak om te rusten I captured the snake it regurgitated a small en adem te halen, zag ze mij en probeerde sh. Again a female; total length was 50,5 ze te vluchten. Ze was erg mager en had cm (43 cm SVL, part of tail missing). As with diverse verwondingen op haar lichaam. Ze the previous 2 snakes she had scars and

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 205 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 toonde ook geen tekenen van voedsel in she had lost a part of the tail but she de- haar maag. Het leek erop alsof ze net uit nitely looked less skinny. I would even call de winterrust kwam, maar dit is een ver- her well-nourished and possibly pregnant moeden. Enkele minuten later vond ik een (early stages). It is amazing how fast Red- klein exemplaar dat verstopt zat onder een stripe Ribbon Snakes are in the wild (once kleine rots vlakbij dezelfde poel. Het was heated up) and how difcult they are to een vrouwelijk dier, met een totale lichaam- catch even in the most open habitats where slengte van 29,5 centimeter (25,5 centi- they do not have many options to escape. meter SVL). Ook dit dier was erg mager, Obviously they rely on eyesight and speed ernstig verwond en miste het grootste deel a lot but judging on the amount of scar- van haar staart. Ze produceerde donkere ring the predation pressure must be high. ontlasting, dus ze had recent gegeten. Dit All three Redstripe Ribbon Snakes looked exemplaar was waarschijnlijk tijdens de vo- quite similar as far as coloration and pat- rige zomer geboren. tern is concerned. The mid dorsal stripe is best described as ‘warm brown red’. The Op 24 april zocht ik van 11:30 tot 11:50 uur, lateral stripes where yellowish and the col- maar er was geen activiteit te bespeuren. our in between the stripes was olive green. Om 15:00 uur controleerde ik de poeltjes They had some small spots between the weer en zag een slang van de ene naar de stripes and the interstitial skin was dark andere zijde van een beschaduwd deel van with white spots (although this was barely de kreek zwemmen waar water stroomde. visible due to the fact that the snakes were In dit gedeelte van de kweek zwommen al- quite skinny). leen kleine visjes en toen ik de slang ving, braakte ze een kleine vis uit. Wederom was The following year I visited the very same het een vrouwelijk dier: haar totale lichaam- habitat again on April 7th and 8th. The rst slengte was 50,5 centimeter (43 centimeter day it was raining lightly. Temperature was SVL, deel van de staart ontbrak). Net als de 19C when I checked the habitat between vorige twee exemplaren, had ze littekens 1-1.30 PM. Fish, frogs and tadpoles were en had ze een deel van haar staart verlo- present but no snakes were seen. The fol- ren, maar ze zag er veel minder mager uit. lowing day I checked again around 12.30 Ik zou haar zelfs goed gevoed noemen en PM. After a rainy morning the sun started mogelijk was ze in het vroege stadium van to shine and temperatures rose to 27C. No een zwangerschap. reptilian activity other than a lizard (Cnemi- dophorus sp.). Het is verbazingwekkend hoe snel Rood- streeplintslangen in het wild zijn (op het Twelve years later I visited the same habi- moment dat ze opgewarmd zijn) en hoe tat once more on March 25th 2012 ; the day moeilijk ze te vangen zijn, zelfs in een open started cloudy and cool, approximately landschap, waar ze weinig mogelijkheden 19C. I arrived just after noon, the clouds tot ontsnappen hebben. Blijkbaar vertrou- were gone and temperatures had risen to wen ze op hun zicht en snelheid, maar ge- approximately 25C. Near one of the larg- zien het aantal littekens moet de druk door er shallow pools with a surface of 8 m a roofdieren hoog zijn. young adult female Thamnophis proximus rubrilineatus was basking on the shaded Alle drie de Roodstreeplintslangen zagen er shores and ed into the water. She had a redelijk hetzelfde uit wat kleur en patroon total length of appr. 50 cm. Part of her tail betreft. De rugstreep kan het beste als don- was missing and she had recently eaten. ker roodbruin omschreven worden. De zij- About 2 hours were spent that day check- strepen waren geel en de kleur tussen de ing the pools and parts of the creek that

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 206 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Foto 03: Volwassen nakweekman/Adult male Thamnophis proximus rubrilineatus, captive bred. Foto/Photo: Steven Bol.

Foto 04: Volwassen nakweekman/Adult male Thamnophis proximus rubrilineatus, captive bred. Foto/Photo: Steven Bol.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 207 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 strepen was olijfgroen. Ze hadden enkele were completely dry. No other snakes were kleine stippen en de interstitiële huid was found. donker met witte stippen (al was dit moei- lijk zichtbaar, doordat de slangen erg mager So the snakes apparently survived over the waren). years in this habitat, although numbers are low. Due to the limited amount of water in Het jaar daarop bezocht ik hetzelfde gebied the pools and hence the limited amount of op 7 en 8 april. De eerste dag regende het prey items the habitat could probably not een beetje. De temperatuur was 19°C, toen ‘feed’ large numbers of Ribbon Snakes. ik het gebied onderzocht. Dit was tussen 13:00 en 13:30 uur. Vissen, kikkers en kik- A second habitat I visited is a larger running kervissen waren allemaal aanwezig, maar creek owing into the Frio River (Real Coun- ik heb geen slangen gezien. De volgende ty). This creek is 2-10 meters wide and up dag onderzocht ik het gebied rond 12:30 to 1 meter deep. On April 24th 2000 I visited uur. Na een regenachtige morgen begon de this habitat and checked both in the morn- zon te schijnen en de temperatuur liep op ing (9.15-10 AM) and in the afternoon from tot 27°C. Maar geen activiteit van reptielen, 12-2 PM. It was hot and sunny. The creek op één hagedis na (Cnemidophorus spec.). was ‘loaded’ with sh and also several am- phibians (Cricket frogs and Leopard frogs) Twaalf jaar later heb ik het gebied op 25 were seen. The creek was bordered by maart 2012 nogmaals bezocht. De dag be- bushy growth and seemed like ideal habitat gon bewolkt en koel, ongeveer 19°C. Ik ar- for the Redstripe Ribbon Snake. I found a riveerde net na het middaguur, alle wolken 75 cm long recently shed skin oating on a waren verdwenen en de temperatuur was mass of water plants which belonged to a opgelopen tot 25°C. Nabij één van de gro- Redstripe Ribbon Snake (based on pattern tere, ondiepe poelen met een oppervlakte and position lateral stripe on scale 3 and 4). van 8 m2, lag een jongvolwassen, vrouwe- lijke Thamnophis proximus rubrilineatus A 3rd habitat I visited was a larger creek that te zonnen op de beschaduwde oever. Ze was owing relatively quickly. This creek, vluchtte het water in. Ze had een totale li- situated in San Saba County (335 meter al- chaamslengte van ongeveer 50 centimeter. titude), was about 15 meters wide and up Een deel van haar staart was verdwenen en to 1-2 meter deep. Weather was very nice ze had recent gegeten. Ik besteedde onge- on April 23rd 2000 when I visited this habi- veer twee uur aan het controleren van de tat; clear blue skies and up to 30C. Fish are poeltjes en het droge deel van de kreek, abundant. On the rocky shores where the maar ik vond geen andere slangen. Dus de water was shallow Crickets Frogs were very slangen hadden blijkbaar jaren overleefd abundant. I searched from 11.15 AM to 2 in dit leefgebied, al waren de aantallen erg PM. Around 12.30 PM I saw 2 small speci- laag. Door de beperkte hoeveelheid water mens, that were apparently hunting in the en het beperkte aanbod van voedsel, kan water near the shore, quickly swim away dit gebied waarschijnlijk geen grote aantal- underwater. They were too fast, so I do not len lintslangen huisvesten. know their exact sizes but my guess was appr. 30cm total length. At 12.45 PM I saw a Een tweede gebied dat ik bezocht, had een larger Ribbon Snake swim in the water. This grotere stromende kreek die uitmondde in time I was lucky: she had a total length of de Frio rivier (Real County). Deze kreek is 53,7 cm (40,2 cm svl). She had no scars and twee tot tien meter breed en tot één meter her tail was almost complete. She had not diep. Op 24 april bezocht ik het gebied en fed recently and was very skinny, unlike the controleerde zowel in de ochtend (9:15 tot other larger female I found in the other habi-

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 208 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 10:00 uur) als in de middag (12:00 tot 14:00 tat. Certainly no early pregnancy. The mid uur). Het was warm en zonnig. De kreek was dorsal stripe was darker red than the snakes vol met vissen en ik zag ook diverse am- from the other location. The lateral stripe bieën (krekelkikkers en luipaardkikkers). De was pale, almost white. The scales between kreek was omringd door bosrijke beplan- the stripes were darker, not green. The Red- ting en leek op de ideale leefomgeving van stripe Ribbon Snake shares this habitat de Roodstreeplintslang. Ik zag een 75 cen- with Nerodia erythrogaster transversa, the timeter lange vervelling op een verzameling Blotched Water Snake. I saw 1 juvenile and van waterplanten drijven. De vervelling was one adult male (95 cm TL) swimming in the van een Roodstreeplintslang (gebaseerd op creek. The Redstripe Ribbon Snake seems het patroon en de positie van de zijstreep to be highly aquatic, always found in the wa- op de derde en vierde schub). ter or very close to the water.

Een derde leefgebied dat ik bezocht, had Several other aquatic habitats on the Ed- een grotere kreek die relatief snel stroom- wards Plateau were visited during these de. Deze kreek lag in San Saba County (op trips that all looked very suitable for Rib- ongeveer 335 meter hoogte). De kreek was bon Snakes, smaller and larger creeks and vijftien meter breed en één tot twee me- ponds with lots of sh and frogs. No Red- ter diep. Toen ik het leefgebied op 23 april stripe Ribbon snakes were found in these 2000 bezocht, was het weer erg jn: een habitats. helderblauwe lucht en een temperatuur van ongeveer 30°C. Vissen kwamen veelvuldig These observations are in contrast with ob- voor. Langs de rotsachtige oevers, waar het servations I made October 23rd 2013 in a water ondiep was, waren veel krekelkikkers swampy area south of New Orleans in the te vinden. Mississippi delta. A board walk through a swamp best described as a Flooded Forest Ik zocht van 11:15 tot 14:00 uur en zag with many cypress trees was an ‘El Dorado’ twee kleine exemplaren, die blijkbaar in het for Thamnophis proximus. The subspecies water nabij de oever aan het jagen waren, living here was Thamnophis proximus orar- snel weg zwemmen. Ze waren te snel, dus ius and between 10.30 AM and 12.30 PM ik weet niet wat hun exacte lichaamslengte I discovered approximately 20 adults (all was, maar ik gok dat die ongeveer der- appr. 60-70 cm in total length) basking along tig centimeter zal zijn geweest. Om 12:45 the boardwalk in the sun. Many contained uur zag ik een grotere lintslang in het wa- food items (no doubt these were frogs), ter zwemmen. Deze keer had ik geluk;, ze although I would call them all skinny com- had een totale lichaamslengte van 53,7 pared with my captive Thamnophis proxi- centimeter (40,2 centimeter SVL). Ze had mus. Some were actively hunting through geen littekens en haar staart was nagenoeg the brush, examining the undersides of the compleet. Ze had niet gegeten en was erg leaves for tree frogs. Their slender bodies mager, niet vergelijkbaar met het andere made it possible to follow the stems of thin grote vrouwtje dat ik in het andere leefge- twigs and plants without breaking them bied vond. Zeker geen aanwijzingen voor and scaring the frogs away. They shared een vroege zwangerschap. De rugstreep this habitat with other highly aquatic spe- was donkerder rood dan de slangen van de cies like Nerodia fasciata pictiventris. When andere locaties. De zijstreep was lichtge- I walked the same boardwalk back around kleurd, nagenoeg wit. De schubben tussen 13.30 PM no more snakes were seen. It de strepen waren donkerder, geen groen. was probably hot enough so they didn’t De Roodstreeplintslang deelt dit leefgebied need to expose themselves in the sun to Nerodia erythrogaster transversa, de ge- bask anymore. This also shows that for

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 209 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Foto 05: Jongen van/Juveniles of Thamnophis proximus rubrilineatus. Foto/Photo: Steven Bol. marmerde waterslang. Ik zag één jonge en snake observations in the wild you need to één volwassen man (totale lichaamslengte be in the right place at the right time. 95 centimeter) in de kreek zwemmen. De Roodstreeplintslang wordt grotendeels in Fietz (2013) describes his observation in en in de buurt van het water gevonden. June 2012 on the Edwards Plateau where he observed 7 Thamnophis proximus ru- Ik bezocht diverse andere waterrijke gebie- brilineatus, all close to the water’s edge. den op Edwards Plateau en ze leken me erg He also saw some large adult females of geschikt voor lintslangen. Kleine en grotere 80-100 cm. So although my observations kreken met veel vissen en kikkers, maar ik on the Edwards Plateau are limited to early heb in deze gebieden geen lintslangen ge- spring it seems that Thamnophis proximus vonden. rubrilineatus is certainly not very abundant or occurring in high numbers. This con- Deze waarnemingen staan in contrast met rms verbal communications with Ameri- de waarnemingen die ik op 23 oktober can herpetologists who have expressed 2013 in het moerasachtige zuiden van New that Thamnophis proximus rubrilineatus is Orleans in de Mississippidelta maakte. Een becoming quite rare on the Edwards pla- wandeling door een moeras dat het beste teau. The observations of Fietz (2013) sug- omschreven kan worden als een over- gests that the Redstripe Ribbon Snake oc- stroomd bos met veel cipressen, was een curs in good numbers. Other habitats like ‘El Dorado’ voor Thamnophis proximus. the above mentioned southern Louisiana De ondersoort die hier leeft is Thamnophis swamp denitely contain very high popula- proximus orarius en tussen 10:30 en 12:30 tion densities of Thamnophis proximus.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 210 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 uur vond ik ongeveer twintig volwassen Climate of the Edwards Plateau dieren (alle met een totale lichaamslengte Temperatures can be very high in this part van ongeveer 60 tot 70 centimeter) die aan of Texas, with July and August being the het zonnen waren langs het wandelpad. hottest months on average. Rainfall oc- Veel van hen hadden gegeten (geen twijfel curs throughout the year, although June mogelijk dat het kikkers waren), al zou ik ze is on average the wettest month. Average mager noemen als ik ze vergelijk met mijn daily high temperatures vary between 25- Thamnophis proximus in gevangenschap. 33C from April throughout October. It is Sommige dieren waren actief door de be- noteworthy that record high temperatures groeiing aan te jagen: wellicht zochten ze of 30C have been recorded even in the aan de onderzijde van de bladeren naar winter months but on average December boomkikkers. Door hun slanke lichaam throughout February are cool, with average is het mogelijk om de dunne twijgen van high temperatures of approx. 16C. Night struiken en planten te volgen zonder dat ze temperatures are on average 0-9C in the afbreken en de kikkers verjagen. Ze deel- winter months but freezing night tempera- den hun leefgebied met een andere water- tures can occur from October to April with minnende soort, namelijk Nerodia fasciata extremes as low as -15C. Combining the pictiventris. climate data with my personal observations in my terraria and in the wild over the years, Toen ik om 13:30 uur langs hetzelfde wan- I expect that Thamnophis proximus rubrilin- delpad terugliep, heb ik geen slangen meer eatus hibernates from November-April and gezien. Het was waarschijnlijk warm ge- that the snakes I observed in March and noeg, zodat ze zich niet meer hoefde op te April had just become active. It might be warmen in de zon. Dit toont aan dat je voor very possible though that during hot spells

Foto 06: Habitat of Thamnophis proximus rubrilineatus in Real County (March 2012)

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 211 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 het waarnemen van slangen in het wild, op of a few days in winter , that the snakes de juiste plaats op het juiste moment moet come to the surface to bask. Rossman, zijn. Ford & Siegel, 1996 state that hibernation in southern (coastal) populations of Thamno- Fietz (2013) beschrijft in zijn observatie van phis proximus appears to be an intermittent juni 2012 op Edwards Plateau, dat hij zeven phenomenon. The snakes are sometimes Thamnophis proximus rubrilineatus gezien active in the winter months and they were heeft. Alle nabij de waterkant. Hij heeft ook even seen with prey in their stomachs, dur- enkele grote volwassen vrouwen van 80- ing hot spells of several days in December 100 centimeter gezien. Ondanks dat mijn and January. This probably does not apply waarnemingen op Edwards Plateau zich for Thamnophis proximus rubrilineatus. beperken tot het vroege voorjaar, lijkt het erop dat Thamnophis proximus rubrilinea- tus zeker geen veelvoorkomende of in grote Hibernation in captivity aantallen aanwezige soort is. Dit bevestigt I hibernate my Redstripe Ribbon Snakes for de gesprekken met Amerikaanse herpeto- approximately 3-4 months (12-16 weeks) logen, die aangeven dat Thamnophis proxi- starting early November or December. I mus rubrilineatus relatief zeldzaam wordt do this for the following reasons: keeping op Edwards Plateau. the snakes in a way that closely resembles the natural situation and breeding them ac- Waarnemingen van Fietz (2013) suggereren cording to a planned method. For more de- dat de Roodstreeplintslang in behoorlijke tails about my method hibernation please aantallen voorkomt. In andere leefgebie- read Bol (2004). den, zoals het eerder genoemde moeras in zuidelijk Louisiana, komen zeker grote po- Minimal 2-3 weeks before the start of the pulaties Thamnophis proximus voor. hibernation (early November) the snakes are offered food for the last time but I keep Het klimaat op Edwards Plateau the terrarium well heated so that no undi- De temperaturen in dit deel van Texas kun- gested food remnants stay behind in the nen erg hoog zijn, waarbij juli en augustus intestine channel. After those 2-3 weeks in over het algemeen het heetst zijn. Regen the heated terrarium without food I switch komt het hele jaar voor, maar juni is over off the lamps/heating. The then re- het algemeen de natste maand. De gemid- main in the unheated snake room at tem- delde maximale temperatuur varieert van peratures that, at this time, roughly uctu- april tot oktober tussen 25 en 33°C. Het is ate between 12-18°C. After a (sometimes belangrijk om te melden dat recordtempe- very) short period in the unheated terrarium raturen van 30°C in de winter zijn gemeten, (at most four weeks, mostly shorter), I place maar over het algemeen is het van decem- the snakes in a hibernation box. For this I ber tot februari koel, met een gemiddelde use plastic containers (size, approximately maximale temperatuur van ongeveer 16°C. 6 liter) with limited ventilation capacity cre- De nachtelijke temperatuur is tijdens de ated by some holes in the lid. This is essen- wintermaanden gemiddeld 0 tot 9°C, maar tial, since garter snakes are prone to dehy- van oktober tot april is er kans op vorst met dration during the hibernation (especially in uitschieters tot -15°C. Door de klimaatge- the fridge). The containers are lled for two gevens met mijn jarenlange persoonlijke third with a mixture of sawdust and damp waarnemingen in mijn terraria te vergelij- leaf (normally from the garden, no need for ken, vermoed ik dat Thamnophis proximus disinfection), I make sure the substrate is rubrilineatus een winterrust houdt van no- slightly humid by sprinkling water over it. vember tot april en dat de slangen die ik in As long as the insides of the lid contains

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 212 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 maart en april zag, net actief werden. Het some water droplets due to condensation I zou mogelijk zijn dat de slangen tijdens consider the substrate to be damp enough, warme winterdag boven de grond komen otherwise I sprinkle some extra water. om zich op te warmen. Rossman, Ford & Siegel (1996) geven aan dat de winterrust In this way the snakes hibernate, without in zuidelijke (kust-) populaties van Tham- water tanks in the containers in an outside nophis proximus bestaat uit tussenpozen. shed. Temperatures during hibernation De slangen zijn soms, tijdens warme dagen range from 0,5-8C. I check approximately in de wintermaanden december en januari, once per month to see if the snakes are OK. actief en soms werden ze zelfs gezien met Often the Redstripe Ribbon Snakes crawl een prooi in hun maag. Dit geldt vermoede- away in the substrate. After opening the box lijk niet voor Thamnophis proximus rubrili- the snakes react by tasting the air with their neatus. tongues or possibly slowly crawling around.

Winterrust in gevangenschap My experience is that as long as the sub- Ik geef mijn Roodstreeplintslangen vanaf strate is damp enough the snakes survive begin november of december een winter- this hibernation period of 3- 4 months easi- rust van ongeveer drie tot vier maanden ly, hardly lose any weight and they are still in (twaalf tot zestien weken). Ik doe dit met de perfect shape after the hibernation period. I volgende reden: ik verzorg mijn slangen op have never seen any problems with a sub- een manier die veel lijkt op hun natuurlijke strate which was too damp. Over the past manier van leven en ik kweek ze volgens ten years that I hibernated this species in een beproefde methode. Voor meer details this way, not a single one died. Also young over mijn winterrustmethode, verwijs ik snakes, which usually are a few months old naar literatuur van Bol (2004). in November, are hibernated in the same way as the adult animals (in the wild these Minimaal twee tot drie weken voor aan- young snakes also do not receive any spe- vang van de winterrust, begin november, cial treatment). The only difference is that voer ik de slangen voor de laatste keer, the duration is shorter: on average 6 weeks. maar ik zorg ervoor dat het terrarium ver- warmd blijft, zodat geen onverteerde voed- selresten in het spijsverteringskanaal ach- Springtime in the terrarium terblijven. Na deze twee tot drie weken Spring starts early in captivity, as soon as zonder voedsel, schakel ik de verlichting the snakes are placed back in the heated en verwarming uit. De dieren verblijven terrarium. A transition period is normally dan in een onverwarmde slangenkamer bij not created and from the rst day onwards temperaturen die uctueren tussen 12 en I try to create a warm spot locally of 30- 18°C. Na een (soms erg) korte periode in 35°C. Usually the snakes react by sunning een onverwarmd terrarium (maximaal vier themselves almost the whole day directly weken, maar meestal korter), verplaats ik underneath the lamp. In nature these tran- de slangen naar een overwinteringsdoos. sitions also do not occur gradually. Ross- Hiervoor gebruik ik plastic bakken (formaat man, Ford & Siegel (1996) give an excel- zes liter) met een beperkte ventilatie door lent example of the daily uctuations in the middel van enkele gaatjes in het deksel. Dit body temperature of a Thamnophis elegans is essentieel, omdat kousenbandslangen er in California in April. During a cold night the bekend om staan te kunnen uitdrogen tij- snake has a body temperature of 8°C (from dens de winterrust (zeker in een koelkast). 6 o’clock in the evening until 9 o’clock in De bakken worden voor 2/3 deel gevuld the morning), after which it rises rapidly, met een mengsel van zaagsel en vochtige under the in uence of the powerful sun, to

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 213 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Foto 07 Volwassen vrouw Thamnophis proximus rubrilineatus/adult female in Real County (March 2012; see text)

Foto 08: Volwassen vrouw Thamnophis proximus orarius/adult female in Louisiana (October 2013).

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 214 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 bladeren (normaalgesproken uit de tuin en a maximum of 25°C around 12 o’clock at ze vragen geen ontsmetting). Ik zorg ervoor noon. Around 3 o’clock in the afternoon the dat het substraat licht-vochtig is door er body temperature is still 20°C after which it water over te sprenkelen. Zo lang er aan drops gradually to 8°C. Mating behavior is de binnenzijde van het deksel waterdrup- regularly seen in the rst weeks after hiber- pels door condensatie aanwezig zijn, neem nation. This normally starts even before the ik aan dat het substraat vochtig genoeg is, snakes shed their skins for the 1st time after anders sproei ik er wat water op. hibernation. Mating behavior is quite simi- lar to other Thamnophis species: the male Mijn ervaring is, dat zolang het substraat crawls on top of the female and attempts to vochtig genoeg is, de slangen met gemak curl his tail underneath and around the tail een winterrust van drie tot vier maanden of the female. Heavy shocks run through overleven, nauwelijks gewicht verliezen en the body of the male. nog steeds in perfecte conditie zijn aan het einde van de winterrust. Ik heb nooit I do not separate the sexes during the year; problemen gezien bij een te nat substraat. males and females live year-round in the Tijdens de afgelopen tien jaar dat ik deze same cage. Keeping the snakes separate soort op deze wijze laat overwinteren, is er in order to stimulate mating behavior is ab- nooit één gestorven. Zelfs jonge slangen, solutely not necessary in my opinion. The die vaak maar een paar maanden oud zijn only disadvantage of keeping the snakes in november, krijgen dezelfde winterrust together is that it diminishes the chance of als de volwassen dieren (in het wild krij- witnessing a real mating. gen deze jonge slangen ook geen speciale behandeling). Het enige verschil is, dat de Within 1-2 weeks after hibernation the duur van de winterrust korter is, gemiddeld Redstripe Ribbon Snake can start to feed zes weken. in captivity. When the terrarium is (too) cool however the snakes may refuse to eat for Lente in het terrarium several weeks and ‘continue’ their hiber- De lente begint vroeg in gevangenschap, nation in the terrarium. Using a bulb with a op het moment dat de slangen in het ver- higher wattage often solves this issue. warmde terrarium geplaatst worden. Nor- maal is er geen overgangsperiode en vanaf de eerste dag probeer ik een warmteplek Food te maken van 30-35°C. Vaak reageren de Thamnophis proximus rubrilineatus is of- slangen hierop door zich de hele dag on- fered a diet exclusively of sh. Currently der de lamp op te warmen. In de natuur mainly Smelt (Osmerus eperlanus), in the gaat deze overgang ook niet geleidelijk. past also other sh like Barbus spp. and Rossman, Ford & Siegel (1996) geven een other (mostly freshwater) sh species. perfect voorbeeld van de dagelijkse veran- Thamnophis proximus rubrilineatus can dering in lichaamstemperatuur van Tham- be switched to a diet of mice (pinkies) al- nophis elegans in Californië in april. Tij- though they are less inclined to accept dens een koude nacht heeft de slang een mice then other garter snake species. I pre- lichaamstemperatuur van 8°C (van 18:00 fer feeding them sh. Ribbon Snakes are uur tot 9.00 uur de volgende morgen). De in the wild specialized on amphibians and lichaamstemperatuur stijgt snel, onder in- sh; Rossman, Ford & Siegel (1996) men- vloed van de krachtige zon, tot een maxi- tion a rare occasion where 2 specimens mum van 25°C om 12:00 uur. Rond 15:00 of Thamnophis proximus were found with uur is de lichaamstemperatuur nog 20°C, skinks in their stomachs. Mice have never waarna deze geleidelijk naar 8°C daalt. been reported as food items.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 215 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 Paarpogingen worden regelmatig gezien The snakes are fed every ve to seven days in de eerder weken na de winterrust. Nor- and they can eat as much as they want. maalgesproken beginnen de paarpogingen, The (thawed) sh are offered on a small voordat de eerste vervelling na de winter- plate in the terrarium mostly in the even- rust plaatsvindt. Het paargedrag lijkt op het ing. I remove the sh the following day. To gedrag van andere Thamnophis-soorten: de prevent a deciency of Thiamine (Vitamin man kruipt bovenop de vrouw en probeert B1; see Zwart 1982) I add several droplets zijn staart onder haar te wringen en draait of vitamin B1 every time if feed them. Mul- vervolgens om haar staart. Er gaan heftige tivitamins (mostly Nekton Rep) I add once schokken door het lichaam van de man. every 1-2 month. Since the snakes are fed with whole sh including bones, intestines Ik houd de geslachten gedurende het jaar and scales adding calcium is absolutely niet gescheiden, mannen en vrouwen leven unnecessary and I have never done it. Live het hele jaar bij elkaar in hetzelfde terrarium. sh are hardly given but that is more be- Het gescheiden houden van de slangen om cause of practical reasons. Sometimes I het voortplantingsgedrag te stimuleren, give the young snakes live sh to stimulate is naar mijn mening niet nodig. Het enige them to start feeding. They respond very nadeel van het gezamenlijk houden van de well to it. slangen, is dat het de kans verkleint om de werkelijke voortplanting te aanschouwen. Binnen één tot twee weken na de winter- Reproduction rust kan de Roodstreeplintslang in gevan- Mating usually starts in the weeks after hi- genschap beginnen met eten. Wanneer het bernation has ended. I have observed most terrarium te koel is, kunnen de slangen wei- of the mating behaviour 2-4 weeks after hi- geren te eten en zetten ze hun winterrust in bernation has ended. The females are quite het terrarium voort. Een lamp met een gro- voracious after hibernation, and mating, ter vermogen, kan dan een oplossing zijn. and usually 2-2,5 month after the hiberna- tion it becomes clear that the females are Voedsel pregnant. The females become quite thick Thamnophis proximus rubrilineatus krijgt een and the skin between the scales remains dieet dat exclusief uit vis bestaat. Op dit mo- visible even when the snakes have not eat- ment voornamelijk spiering (Osmerus eperla- en for 4-5 days. The babies are born in cap- nus), maar in het verleden ook vissen, zoals tivity about 4-5 months after hibernation Barbus-ssp. en andere (voornamelijk zoetwa- has ended, mostly in July and August. This ter-) vissoorten. Thamnophis proximus rubri- of course depends (amongst other things) lineatus kan overgezet worden op een dieet on when the hibernation period ended. van muizen (pinkies), al accepteren ze minder snel muizen in vergelijking met andere kou- In table 1 I give some data of 5 litters from senbandslangen. In het wild zijn lintslangen 5 different females. The number of babies gespecialiseerd in het eten van ambieën en can vary greatly. Young females can give vissen. Rossman, Ford & Siegel (1996) heb- small litters (the smallest litter I had which ben een zeldzaam voorval beschreven, waar- is not in this table is 2 babies of a 60 cm TL bij twee Thamnophis proximus gevonden female) but well fed and large females can werden met skinken in hun maag. Muizen zijn give large litters. A more thorough analysis nooit als voedsel beschreven. of all my data gathered over the years will hopefully follow later. The largest litter in ta- Ik voer de slangen iedere vijf tot zeven da- ble 1 is 26 babies. The average clutch size is gen en laat ze eten zoveel als ze op kun- 12,4. Average total length (TL) of the babies nen. De (ontdooide) vis zet ik op een ondiep varied from 20,7 cm to 23,2 cm. The larg-

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 216 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 bord in het terrarium, meestal in de avond. est baby was 24,8 cm. Average snout-vent De volgende dag verwijder ik de overgeble- length (SVL) varied from 15 - 16,7 cm which ven vis. Om een tekort aan Thiamine (vita- falls in the range mentioned by Rossman, mine B1, Zwart 1982) te voorkomen, voeg Siegel & Ford (1996):13,0-17,4 cm svl. Over ik aan iedere voerderbeurt diverse drup- the years I had a few occasions where a pels vitamine B1 toe. Ik voeg multivitamines female had 2 clutches per year. This option (vaak Nekton Rep) één keer per maand of was also suggested in Rossman, Siegel & per twee maanden toe. Omdat de slan- Ford (1996) for wild Thamnophis proximus, gen gevoerd worden met hele vis, inclusief but this has never been conrmed in the graat, ingewanden en schubben, is het ab- wild. Normally however the Redstripe Rib- soluut niet noodzakelijk om calcium toe te bon Snake reproduces only 1 time per year. voegen en ik heb dit ook nog nooit gedaan. Levende vis voer ik nagenoeg niet, maar dit heeft meer een praktische reden. Ze reage- Raising the young ren er erg goed op. After birth the young are separated from their parents and placed in smaller terrari- Voortplanting ums (52 x 35 x 30 cm or 32x27x30 cm) in De voortplanting begint in de weken na groups of, ideally, not more than 10 snakes. de winterrust. Ik heb de meeste voort- Usually the young shed their skins directly plantingspogingen gezien in twee tot vier after birth, just like all other garter snakes, weken na de winterrust beëindigd is. De unlike the European like the Vi- vrouwen zijn erg vraatzuchtig en paren veel perine watersnake (Natrix maura) where this na de winterrust. Vaak is het twee tot twee- event takes place 7-10 days after birth. eneenhalve maand na de winterrust duide- lijk of een vrouw zwanger is. De vrouwen In case the baby garter snakes have dif- worden dik en de huid tussen de schubben culties shedding their skins it is advised to blijft zichtbaar, zelfs wanneer ze vier tot vijf place the snakes in a very moist container dagen niet gegeten hebben. In gevangen- for a few hours. Then either try carefully to schap worden de jongen ongeveer vier tot help the snakes with shedding their skin or vijf maanden na de winterrust geboren, place the snakes in their terrarium with suf- vaak in juli of augustus. Dit is natuurlijk af- cient rough surfaces likes rocks or piec- hankelijk (samen met andere zaken) van het es of wood so they can do it themselves. moment waarop de winterrust beëindigd is. Usually this is not necessary but could be In tabel 1 zijn gegevens te zien van vijf wor- a sign of a lower tness. As far as tempera- pen van vijf verschillende vrouwen. ture and decoration are concerned, the ter- rarium for the young is identical to the one Het aantal jongen kan erg afwijken. Jonge for the parents (see chapter ‘the terrarium’). vrouwen geven kleine worpen. De klein- ste worp (niet weergegeven in de tabel), is Normally I offer the babies food for the 1st twee baby’s uit een vrouw met een totale time after a few days to a week. The diet lichaamslengte van zestig centimeter. Maar consists of sh, just like the parents. Ide- goed gevoede en grote vrouwen kunnen ally the size of the sh is chosen so that the grote worpen geven. Een uitgebreidere widest part of the sh is slightly wider than analyse van alle gegevens die ik de afgelo- the head of the baby snakes (so they can pen jaren verzameld heb, zal hopelijk later eat it just barely at once). Otherwise I cut volgen. De grootste worp in tabel 1 is 26 the sh in small pieces (including scales, baby’s. Het gemiddelde is 12,4. De gemid- intestine and bones). They are offered more delde totale lengte van de baby’s varieert food than they can eat within 12 hours, and van 20,7 tot 23,2 centimeter. De grootste normally the following day or morning the

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 217 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 baby was 24,8 centimeter. De gemiddelde left overs are removed. Food is offered eve- SVL varieert tussen de 15 en 16,7 centime- ry 3-7 days. To get the babies started it is ter. Deze lengte valt binnen het bereik van sometimes necessary to offer them live sh de door Rossman, Ford & Siegel (1996) ge- a few times in a small water bowl. noemde SVL van 13,0 tot 17,4 centimeter.

Tijdens de afgelopen jaren heb ik enkele ke- Growth and age ren meegemaakt dat een vrouw twee wor- Thamnophis proximus rubrilineatus can pen per jaar had. Dit is ook door Rossman, grow quite fast , even when fed only once Ford & Siegel (1996) gesuggereerd, maar every 3-7 days. When born they are ex- nooit in het wild vastgesteld. Normaalge- tremely thin but it is extraordinary how fast sproken plant de Roodstreeplintslang zich they gain body mass and get thicker af- maar één keer per jaar voort. ter just a few meals. Some babies born in 2007 (3.5) were measured after 4 months of De jongen laten opgroeien growing just prior to hibernation. The 5 fe- Na de geboorte worden de jonge dieren males measured 39,1 cm on average, the 3 van hun ouders gescheiden en in kleinere males measured 39,5 cm TL. SVL of these terraria (52x35x39 of 32x27x30 centimeter) babies were 28.6 cm for thee females and in groepen, het liefst kleiner dan tien slan- 28,8 cm for the males. gen, gehuisvest. Het is gebruikelijk dat de slangen, net als andere kousenbandslan- Rossman, Siegel & Ford (1996) mention gen, direct na de geboorte vervellen. Dit that Thamnophis proximus (Clark, 1974) verschilt van Europese Natricinae zoals de might reach sexual maturity 12-15 month adderringslang (Natrix maura), waarbij dit after birth and could mate for the rst time pas zeven tot tien dagen na de geboorte in their second spring. This will probably be plaatsvindt. based on observations of coastal popula- tions like in Louisiana where hibernation is Wanneer babykousenbandslangen moeite very short or non-existent. Rossman, Siegel hebben met het vervellen, is het aan te ra- & Ford (1996) recorded the smallest size for den om de slangen een paar uur in een erg sexual maturity in females (from Texas and vochtige doos te stoppen. Vervolgens kun Louisiana) as 48.5 - 51,5 cm snout-vent je voorzichtig proberen te helpen bij het length. The smallest gravid female I have lostrekken van de huid, of je kunt de slan- seen was 43 cm. gen terug in hun terrarium zetten met vol- doende ruwe oppervlaktes, zoals rotsen of I usually keep my snakes together year stukken hout, zodat ze zelf de huid kunnen round so they can mate when they are losmaken. Vaak is het niet nodig, maar het ready. I have seen males become sexually zou een signaal kunnen zijn van een ver- active in their second spring. My captive minderde conditie. Wat de temperatuur en bred females (N=3) have never given birth inrichting betreft, moet het terrarium voor before they were 5-6 years old. I have had de jonge slangen identiek zijn aan het ter- several specimens that have reached the rarium van de ouders (zie hiervoor de para- age of 11-13 years. At this age the females graaf ‘Het terrarium’). had reached a total length of approximate- ly 1 meter and they can easily weigh 150 Normaal geef ik de baby’s na vijf dagen tot grams. Males do not get much bigger than één week na de geboorte voor de eerste approx. 70 cm and are usually not more keer te eten. Het dieet bestaat uit vis, net than 60 grams.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 218 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 als het dieet van de ouders. Een vis waar- Concluding remarks van het breedste deel net iets wijder is Thamnophis proximus rubrilineatus is a dan de kop van de babyslang, is de ideale very attractive species. They are more maat. Op deze manier kunnen ze de vis nog slender built then other species of garter maar net in één keer op. Of ik snijd de vis snakes and because of that they are more in kleine stukken (inclusief schubben, inge- suitable for a terrarium with plants in which wanden en graten). Ze krijgen meer voedsel they can climb. They do very well in captiv- dan ze in twaalf uur op kunnen en de vol- ity and can be kept in a (partly) dry terrar- gende dag worden de overgebleven stuk- ium without many difculties. Hibernation ken weggehaald. Het voedsel wordt iedere is strongly recommended, especially when drie tot zeven dagen aangeboden. Om de one wants to breed this beautiful species. baby’s aan het eten te krijgen, is het soms noodzakelijk om ze levende vissen in een kleine schaal met water aan te bieden. Literature Bol, S., 2001. ‘Herpetological observations Groei en leeftijd on the Edwards Plateau in central Texas; Thamnophis proximus rubrilineatus kan the habitat of the Redstripe Ribbon Snake erg snel groeien, zelfs wanneer ze slechts (Thamnophis proximus rubrilineatus).’ The iedere drie tot zeven dagen gevoerd wor- garter snake 6 (3): 4-14. den. Wanneer ze geboren worden, zijn ze Bol, S., 2004. ‘Hibernating Garter Snakes: extreem dun en het is bijzonder hoe snel A must or an option’. The garter snake 9 ze in gewicht en omvang groeien na slechts (2): 3-11 enkele maaltijden. Enkele dieren die in 2007 http://www.californiaherps.com/snakes/ geboren zijn (drie mannen en vijf vrouwen) pages/t.a.zaxanthus.html werden vier maanden na de geboorte, net Fietz, L., 2013. ‘Reisebericht 2012-Von der voor de winterrust, opgemeten. De vijf Bullennatter zur Thamnophis proximus ru- vrouwen hadden een gemiddelde totale brilineatus‘. The garter snake 18 (2): 15-20. lichaamslengte van 39,1 centimeter en de Rossman, D.A., N.B. Ford & R.A. Siegel, drie mannen hadden een totale lichaams- 1996. The Garter Snakes. Evolution and lengte van 39,5 centimeter. De SVL van de ecology. University of Oklahoma Press, baby’s was 28,6 centimeter voor de vrou- Norman wen en 28,8 centimeter voor de mannen. ZWART, P., 1982. Thiaminase (antivitamine B1) in de slangenvoeding. Lacerta 40:96-97 Rossman, Ford & Siegel (1996) schrijven dat Thamnophis proximus (Clark, 1974) Written in English by the author; seksuele volwassenheid kan bereiken bin- English corrections: Mark Wootten nen twaalf tot vijftien maanden na de ge- boorte en zich kan voortplanten tijdens zijn tweede lente. Dit is waarschijnlijk geba- seerd op waarnemingen van kustpopula- ties zoals in Louisiana, waarbij de winter- rust zeer kort of zelfs afwezig is. Rossman, Ford & Siegel (1996) legden vast dat de kleinste grootte van seksueel volwassen vrouwen (in Texas en Louisiana) een SVL van 48,5 tot 51,5 centimeter had. Het klein- ste zwangere vrouwtje dat ik gezien heb, was 43 centimeter.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 219 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4 TL female TL babies SVL babies Number Largest baby (average) (average) of offspring

91 cm 23,2 cm 16,7 cm 26 24,8 cm 69 cm 21,3 cm 15,5 cm 4 21,9 cm 71,3 cm 20,7 cm 15,0 cm 12 21,7 cm 93 cm 23,1 cm 16,6 cm 10 24,2 cm 92,5 cm 22,7 cm 16,3 cm 10 24 cm

Table 1: Overview of breeding results of 5 different females.

Vaak houd ik mijn slangen bij elkaar, zodat ze kunnen paren wanneer ze er klaar voor zijn. Ik heb mannen gezien die seksueel ac- tief werden tijdens hun tweede lente. Mijn vrouwen die in gevangenschap gekweekt zijn, hebben nooit gebaard, voordat ze vijf tot zes jaar oud waren. Ik heb diverse slan- gen gehad, die de leeftijd van elf tot dertien jaar bereikt hebben. Bij deze leeftijd hadden de vrouwen een totale lengte van ongeveer één meter bereikt en wogen ze minimaal 150 gram. De mannen worden niet groter dan ongeveer 70 centimeter en wegen vaak niet meer dan 60 gram.

Conclusies Thamnophis proximus rubrilineatus is een erg aantrekkelijke soort. Ze zijn slanker ge- bouwd dan andere soorten kousenband- slangen en hierdoor zijn ze geschikter te houden in terraria met planten waarin ze kunnen klimmen. Ze gedijen goed in gevan- genschap en kunnen, zonder veel proble- men, in een (deels) droog terrarium gehou- den worden. Winterrust is ten zeerste aan te raden, zeker wanneer men wil kweken met deze mooie soort.

Vertaling uit het Engels: Raymond Kuijf.

LITTERATURA SERPENTIUM 2013 220 JAARGANG/VOLUME 33 NUMMER/NO.4