EINDRAPPORT TERVUREN “Centrumstudie” Strategie voor handelsbeleid Gemeente Tervuren

Opdrachtgever Dienst Lokale Economie Jan Trappeniers Markt 7A bus 2 3080 TERVUREN

Centrumstudie Tervuren p. 1

Titel Centrumstudie Opdrachtgever Gemeentebestuur Tervuren Markt 7A bus 2 3080 TERVUREN Contactpersoon opdrachtgever Jan Trappeniers, Schepen Lokale Economie Hoofdindiener CityD NV Centrum-Zuid 1111 3530 Houthalen-Helchteren Contactpersoon hoofdindiener Dhr. Jan Boots +32 473/62.20.33 Datum 08/2017

Centrumstudie Tervuren p. 2

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave ...... 3 1. Inleiding ...... 5 2. Analyse ...... 6 2.1 Inleiding ...... 6 2.2 Algemene socio-economische positionering ...... 7 2.3 Aanbodstructuur ...... 14 2.3.1 Analyse bestaande voorzieningen en kleinhandelsstructuur ...... 14 2.3.2 Vergelijking benchmarkgemeenten ...... 22 2.3.3Evolutie handelspanden 2008 – 2016 ...... 24 2.3.4 Functiekaarten...... 25 2.3.8 Toetsing huidige kleinhandelsstructuur aan de hand van de planningscontext ...... 29 2.4 Kooporiëntatie (koopstromen) ...... 37 2.4.1 Koopbinding ...... 37 2.4.2 Koopattractie ...... 38 2.4.3 Koopvlucht ...... 38 2.4.4 Update koopstromen 2017 ...... 39 2.5 Concurrentieanalyse...... 41 2.6 Ruimtelijk-functionele analyse van de handelskern(en) ...... 42 2.6.1 Locatieverkenning Tervuren-Centrum ...... 42 2.7 Toetsing bestaande detailhandelsstructuren aan doelstellingen IHB...... 57 2.8 Economisch functioneren ...... 59 2.8.1 Uitgangspunten ...... 59 2.8.2 Huidig functioneren ...... 60 2.9 Trends en ontwikkelingen ...... 63 2.9.1 Trends aan de aanbodzijde ...... 63 2.9.2 Trends aan de vraagzijde ...... 67 2.10 Algemene beleidsmatige context ...... 71 2.10.1 Winkelen in Vlaanderen 2.0 ...... 71 2.10.2 Vergunningsbeleid voor handelsvestigingen ...... 71 2.10.3 Decreet Integraal Handelsvestigingsbeleid (IHB) ...... 72 2.10.4 Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen ...... 75 2.10.5 Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan ...... 76

Centrumstudie Tervuren p. 3

2.10.6 GRS Tervuren ...... 76 2.10.7 Interprovinciale studie ...... 77 2.11 SWOT-analyse...... 78 2.12 Slotconclusie analyse (managementsamenvatting) ...... 79 3. Visie ...... 81 3.1 Workshop ...... 81 3.1.1 Voornaamste conclusies ...... 81 3.1.2 Reflectie externe workshop ...... 83 3.2 Brainstormsessie ...... 85 3.2.1 Ruimtelijke verhaal ...... 85 3.2.2 Functioneel verhaal ...... 87 3.2.3 Varia...... 88 3.3 Uitgangspunten voor een gezond handelsapparaat en een weerbare handelskern ...... 89 3.3.1 Profiel ...... 89 3.3.2 Uitgangspunten voor een wervende toekomstvisie op maat van Tervuren ...... 90 3.3.3 Kwantitatieve uitbreidingsmogelijkheden ...... 92 3.3.4 Functionele versterking centrum ...... 92 3.3.5 Ruimtelijke versterking centrum ...... 92 3.4 Vertaling uitgangspunten naar doelstellingen IHB...... 93 3.4.1 Doelstelling 1 – creëren van duurzame vestegingsmogelijkheden voor kleinhandel, met inbegrip van het vermijden van ongewenste kleinhandelslinten ...... 93 3.4.2 Doelstelling 2 – het waarborgen van een toegankelijk aanbod voor consumenten ...... 94 3.4.3 Doelstelling 3 – het waarborgen en versterken van de leefbaarheid in het stedelijk milieu, met inbegrip van het versterken van kernwinkelgebieden ...... 94 3.4.4 Doelstelling 4 – het bewerkstellen van duurzame mobiliteit ...... 95 4. Actieplan ...... 97 4.1 Functionele maatregelen ...... 97 4.2 Organisatorische maatregelen ...... 98 4.3 Ruimtelijke maatregelen ...... 99 4.3.1 Leesbaarheid stadscentrum ...... 99 4.3.2 Leesbaarheid handelscentrum ...... 100 4.3.3 Relatie centrum – park - museum ...... 109 4.3.4 Vlotte toegankelijkheid ...... 110 4.4 Citymarketing, promotie, beleving ...... 111 5. Bijlage(n) ...... 113 5.1 Begrippenlijst IHB ...... 113 Centrumstudie Tervuren p. 4

1. Inleiding

De gemeente Tervuren timmert hard aan de weg om een gezellig centrum uit te bouwen in de Brusselse rand, rekening houdend met een toenemend en koopkrachtig publiek, het aanwezige groen en een aantal ontwikkelingen die het ambitieniveau mee onderschrijven. Deze dynamiek sterkt de gemeente in de overtuiging om de ruimtelijke kwaliteit in het centrum te verbeteren en volgens een coherente visie uit te bouwen.

De ontwikkelingen waarover we spreken zijn de recente voltooiing van het nieuwe gemeentehuis, de Warandepoort, de herbestemming van de Panquin-kazerne, iets verderop de volledige vernieuwing van het Afrika-museum, …

Omdat de economische en maatschappelijke situatie rondom ons voortdurend verandert, is het belangrijk om als gemeente niet stil te blijven staan. Ook Tervuren moet continu op die fundamentele tendensen inspelen, vooruitzien op basis van de sterktes van de gemeente, en zich sterk profileren in verhouding tot de bredere context. Werk maken van een gedragen en sterke visie voor het centrum van de gemeente is daarvoor cruciaal.

Het gaat erom geen plan te maken om het plan, maar concrete, ambitieuze maar realistische voorstellen uit te werken om de ruimtelijke kwaliteit en samenhang van het centrum van Tervuren te versterken. Deze moeten worden gebaseerd op een onderbouwde visie rond de handel in de gemeente: hoe kan en wil Tervuren zich profileren in de regio? Welke kwaliteiten en randvoorwaarden zijn belangrijk om de functies in de gemeente ten volle te ondersteunen, zowel voor de dagelijkse gebruiker en inwoner van de gemeente, als voor de potentiële bezoeker of toerist?

Verder bouwend op wat al gebeurde en vanuit een dialoog met de gemeentelijke diensten en andere stakeholders, kan dit rapport een strategische meerwaarde betekenen voor het handelscentrum. Vanuit concreet onderzoek naar detailhandel en lokale economie, en vanuit ontwerpend onderzoek naar de ruimtelijke kwaliteiten en kansen voor het centrum, zal de centrumstudie bouwen aan een sterk verhaal voor Tervuren. Een verhaal dat mobiliteit, groen, publieke ruimte, economie en patrimonium verweeft tot een sterke visie die de gemeente op een hoger niveau kan tillen. Een visie die leidt tot kruisbestuiving tussen gemeentelijke diensten, organisaties en ondernemers, en die leidt tot concrete acties die de gemeente voorbereiden op de toekomst.

Tot slot willen we benadrukken dat de aanleiding tot deze studie weliswaar enkele belangrijke ontwikkelingen in en nabij het centrum waren maar dat de hele detailhandelsstructuur van Tervuren tegen het licht wordt gehouden. De gemeente dient immers haar toekomstig detailhandelsbeleid af te zetten tegen de doelstellingen van het decreet Integraal Handelsvestigingsbeleid. Deze studie doet specifiek voor deze toetsing uitspraken over de wenselijkheid van handel buiten de kern Tervuren. Enerzijds ter ondersteuning van het lokaal weefsel in deelgemeenten en anderzijds ter aanvulling voor het grootschalig en meer doelgericht aanbod langs de steenwegen, veelal afgestemd op de passage per wagen.

Centrumstudie Tervuren p. 5

2. Analyse

2.1 Inleiding

De gemeente Tervuren ligt in de provincie Vlaams-Brabant (arrondissement Leuven) en is gelegen in de Brusselse rand en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie. Tervuren ligt in de landstreek Dijleland en de Druivenstreek.

Tervuren telt 21.572 inwoners (01/01/20161) en bevat de deelgemeenten Tervuren, Duisburg en Vossem. Er is ook de kern Moorsel die administratief hoort tot de deelgemeente Tervuren. De gemeente wordt voornamelijk bewoond door Nederlandstaligen. Er bestaat ook een Franstalige minderheid, vooral veroorzaakt door instroom vanuit Brussel en Wallonië. Tevens kent Tervuren minderheden uit velerlei landen, waaronder Britten en Amerikanen, mede door de lokale Britse school, de BSB oftewel de British School of Brussels. Veel buitenlanders werken hier tijdelijk voor internationale bedrijven en/of organisaties.

Kaart Tervuren

1 Bron: http://regionalestatistieken.vlaanderen.be/sites/default/files/docs/GPS-Tervuren.pdf Centrumstudie Tervuren p. 6

2.2 Algemene socio-economische positionering

Volgens de Belfiusindeling is Tervuren ondergebracht in cluster V11: de ‘Residentiële randgemeenten met hoge inkomens’. Andere gemeenten in Vlaanderen die ook in dezelfde cluster liggen en een gelijkaardig inwonersaantal hebben, zijn: Beersel, Brasschaat, De Pinte, Hoeilaart, Kapellen, Kraainem, Overijse, Schilde, Sint-Genesius-Rode, Sint-Martens-Latem, Sint-Pieters-Leeuw en Wezembeek- Oppem. Deze gemeenten hebben een gelijkaardige achtergrond aan Tervuren. In de volgende paragrafen maken we dan ook, wanneer relevant, de vergelijking tussen de situatie in Tervuren en deze in de geselecteerde benchmarkgemeenten.

Bevolkingsevolutie

- Inwonersaantal 2005: 20.575 inwoners - Inwonersaantal 2016: 21.572 inwoners (= stijging van 4,8% ten opzichte van 2005) - Tegenover gelijkaardige gemeenten heeft Tervuren een tragere bevolkingsgroei (2,3% in Tervuren vs. gemiddeld 5,4%)

Bevolkingsevolutie Tervuren 21600

21400

21200

21000

20800

20600

20400

20200

20000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Grafiek 1: bevolkingsevolutie Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 7

- Er wonen in Tervuren ongeveer evenveel mannen als vrouwen: o 49,5% van de bevolking is mannelijk o 50,5% van de bevolking is vrouwelijk - Bevolkingsdichtheid van 652 inwoners/km² o Hogere bevolkingsdichtheid in vergelijking met Vlaams Gewest met 477 inwoners/km² o Lagere bevolkingsdichtheid in vergelijking met gelijkaardige gemeenten met 1301 inwoners/km²

Bevolkingsprojectie

- Bevolkingsprojectie 2020 is circa 21.395 inwoners (daling van 66 inwoners of 0,3%) - Bevolkingsprojectie 2030 is circa 21.769 inwoners (stijging van 308 inwoners of 1,4%)

Bevolkingsprojectie Tervuren 115

110

105

100

95

90

85

80 2015 2020 2025 2030

Tervuren Beersel Brasschaat De Pinte Hoeilaart Kapellen Kraainem Overijse Schilde Sint-Genesius-Rode Sint-Martens-Latem Sint-Pieters-Leeuw Wezembeek-Oppem

Grafiek 2: bevolkingsprojectie Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 8

Bevolking gemeente naar leeftijd

- Groep 40-59 jarigen is het best vertegenwoordigd en de bevolkingsgroep 0-19 jarigen is ook redelijk hoog - Gemiddeld aandeel in alle leeftijdscategorieën in vergelijking met benchmarkgemeenten.

Bevolking gemeente naar leeftijd 35,0 30,0 25,0

20,0 % 15,0 10,0 5,0 0,0 0 - 19 jaar 20 - 39 jaar 40 - 59 jaar 60 - 79 jaar 80+ jaar Leeftijd

Tervuren Beersel Brasschaat De Pinte Hoeilaart Kapellen Kraainem Overijse Schilde Sint-Genesius-Rode Sint-Martens-Latem Sint-Pieters-Leeuw Wezembeek-Oppem

Grafiek 3: Bevolking gemeentes naar leeftijd

Centrumstudie Tervuren p. 9

Bevolkingsprojectie Tervuren naar leeftijd

- Duidelijke vergrijzingstrend in Tervuren - In vergelijking met 2015 zien we een duidelijke toename van het bevolkingssegment 60-79 jaar en 80+ jaar. - Vorig genoemde groepen nemen tegen 2030, 28,2% van totale bevolking in Tervuren in. - Waken over groene instroom!

Bevolkingsprojectie Tervuren naar leeftijd 140

120

100

80

60

40

20

0 2015 2020 2025 2030

0 - 19 jaar 20 - 39 jaar 40 - 59 jaar 60 - 79 jaar 80+ jaar

Grafiek 4: Bevolkingsprojectie Tervuren naar leeftijd

Centrumstudie Tervuren p. 10

Evolutie huishoudens

- 8.464 huishoudens in 2016 - Tervuren staat op de vierde plaats bij evolutie huishoudens in vergelijking met benchmarkgemeenen

Evolutie huishoudens Tervuren 110 108

106

104

102

100

98

96

94 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Tervuren Beersel Brasschaat De Pinte Hoeilaart Kapellen Kraainem Overijse Schilde Sint-Genesius-Rode Sint-Martens-Latem Sint-Pieters-Leeuw Wezembeek-Oppem

Grafiek 5: Evolutie huishoudens

Centrumstudie Tervuren p. 11

Evolutie gemiddeld inkomen

- Gemiddeld inkomen per inwoner uit Tervuren bedraagt 20.797 euro o Ligt lager dan bij vergelijkbare steden en gemeenten (gemiddeld 21.671 euro) o Ligt hoger dan het gemiddeld inkomen over het Vlaamse Gewest (gemiddeld 18.163 euro) - Tervuren scoort zeer goed wat de evolutie van het inkomen betreft (in vergelijking met benchmarkgemeenten) sinds 2006

Evolutie gemiddeld inkomen per inwoner 140

130

120

110

100

90

80 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Tervuren Beersel Brasschaat De Pinte Hoeilaart Kapellen Kraainem Overijse Schilde Sint-Genesius-Rode Sint-Martens-Latem Sint-Pieters-Leeuw Wezembeek-Oppem

Grafiek 6: Evolutie gem. inkomen per inwoner

Centrumstudie Tervuren p. 12

Interprovinciale studie detailhandel

Sinds 2014 beschikken de 308 Vlaamse gemeenten en steden over een jaarlijkse update omtrent de socio-demografische en commerciële structuur van hun gemeente. De interprovinciale studie hanteert de VRIND-indeling als basis voor vergelijkingen. Tervuren zit volgens de VRIND-indeling in het stedelijk gebied rond Brussel. Volgende gegevens kunnen we nog uit deze feitenfiches halen ter afronding van de algemene analyse:

- In 2014 werkten er 179 personen in de detailhandel (-13,9% ten opzichte van 2008) - In 2014 werkten er 80 personen in de horeca (+42,9% ten opzichte van 2008) - Aantal zelfstandigen in detailhandel is licht gedaald nl. 251 personen (-5,3%) - Aantal zelfstandigen in de horeca is gestegen tussen 2008 en 2014 nl. tot 156 personen (+4,0%)

Centrumstudie Tervuren p. 13

2.3 Aanbodstructuur

2.3.1 Analyse bestaande voorzieningen en kleinhandelsstructuur

De branchemix voor de functie detailhandel wordt volgens productcategorie weergegeven zoals omschreven in het decreet Integraal Handelsvestigingsbeleid. Dit houdt in dat er voortaan sprake is van 4 categorieën:

A. Voeding - Levensmiddelen B. Persoonsuitrusting - Persoonlijke verzorging - Kleding en mode - Schoenen en lederwaren - Juweliers en optiek - Warenhuis C. Planten, bloemen, land- en tuinbouw - Bloem/plant - Tuincentrum - Tuinartikelen D. Andere - Sport en spel - Hobby - Media - Bruin- en witgoed - Auto en fiets - Doe-het-zelf - Wonen - Huishoudelijke- en luxeartikelen - Antiek en kunst - Plant en dier (aquarium, tuinmeubelen, dibevo) - Overige detailhandel

Centrumstudie Tervuren p. 14

Branche-indeling Tervuren

Volgens de meest recente Locatus2 telt Tervuren 221 verkooppunten3, waarvan 103 voor detailhandel (= 14.646 m² winkelvloeroppervlakte). Dit betekent dat Tervuren een winkeldichtheid heeft van 672.8m² per 1.000 inwoners. Ter vergelijking: het Vlaamse Gewest heeft een winkeldichtheid van 1.984,4 m² per 1.000 inwoners. Als we de vergelijking met de benchmarkgemeenten maken hebben we een gemiddelde winkeldichtheid van 1449,1m² per 1000 inwoners. We merken dus op dat Tervuren een zeer lage winkeldichtheid heeft.

De tabel op de volgende pagina geeft een overzicht van de huidige branchemix van Tervuren:

- Totaal van 221 verkooppunten o 103 verkooppunten bestemd voor detailhandel . Handelspanden voor voeding zijn gemiddeld 201 m² groot . Handelspanden voor persoonsuitrusting zijn gemiddeld 87 m² groot . Handelspanden voor planten, bloemen, land- en tuinbouw zijn gemiddeld 643 m² groot . Handelspanden voor andere producten zijn gemiddeld 102m² groot o Branches ‘ambacht’ en ‘horeca’ hebben het hoogste aandeel handelspanden o Voorgestelde gemiddelden zijn gemiddelden over een bepaald type winkel over heel Tervuren. Winkels in de periferie zijn vaak groter dan winkels in het centrum.

2 Locatus 2017 3 Verkooppunten = leegstand, winkels in de vier productgroepen (volgens het IBH), dienstverlening, horeca en brandstoffen Centrumstudie Tervuren p. 15

Aantal verkoop- % aantal verkoop- % WVO op eindtotaal Gemiddelde WVO per 4 punten punten op eindtotaal WVO detailhandel verkooppunt Leegstand 24 10,9 2318 15,8 97 Voeding5 31 14,0 6240 42,6 201 Levensmiddelen 31 14,0 6240 42,6 201 Persoonsuitrusting 23 10,4 2008 13,7 87 Persoonlijke verzorging 9 4,1 635 4,3 71 Warenhuis 0 0,0 0 0,0 0 Kleding & mode 8 3,6 738 5,0 92 Schoenen en lederwaren 1 0,5 370 2,5 370 Juwelier en optiek 5 2,3 265 1,8 53 Planten, bloemen, land- en tuinbouw 3 1,4 1930 13,2 643 Bloem/plant 1 0,5 40 0,3 40 Tuinartikelen 0 0,0 0 0,0 0 Tuincentrum 2 0,9 1890 12,9 945 Andere producten 20 9,0 2030 13,9 102 Sport & Spel 1 0,5 50 0,3 50 Hobby 1 0,5 65 0,4 65 Media 2 0,9 285 1,9 143 Aquariums, tuinmeubelen, dibevo 0 0,0 0 0,0 0 Bruin & Witgoed 5 2,3 320 2,2 64 Auto & Fiets 3 1,4 385 2,6 128 Doe-het-zelf 0 0,0 0 0,0 0 Wonen 5 2,3 720 4,9 144 Huishoudelijke- en luxartikelen 3 1,4 205 1,4 68 Antiek en kunst 0 0,0 0 0,0 0 Detailhandel Overig 2 0,9 120 0,8 60 Totaal detailhandel 103 46,6 14646 100,0 142

Niet-detailhandel 118 53,4 Automotive 6 2,7 Brandstoffen 6 2,7 Horeca 42 19,0 Cultuur 3 1,4 Ontspanning 2 0,9 Verhuur 0 0,0 Ambacht 36 16,3 Fin. instelling 13 5,9 Dienstverlening 10 4,5 ATM 0 0,0 Eindtotaal 221 100,0 14646

Tabel 1: Aantal verkooppunten + WVO Tervuren

4 WVO is enkel detailhandel 5 IHB spreekt over 4 productgroepen. De Locatusindeling is hier op afgestemd Centrumstudie Tervuren p. 16

m² WVO per branchegroep

- Groot aanbod ‘voeding’ - Leegstand komt maar beperkt voor - Aanbod Tervuren voornamelijk lokale zelfstandige handelaars - 19,8% gefilialiseerd (vergelijkbare steden en gemeenten hebben een gemiddelde filialiseringsgraad van 24,6%). Hieruit kan de gemeente twee mogelijke conclusies trekken: ofwel is de ‘couleur locale’ sterk verankerd in het Tervuurse detailhandelsweefsel, ofwel is hier nog groeipotentieel om meer filiaalzaken aan te trekken.

m² WVO per branchegroep in Tervuren 7000

6000

5000

4000

3000

2000

1000

0 Leegstand Voeding Persoonsuitrusting Planten, bloemen, Andere producten goederen land- en tuinbouw

Grafiek 7: aantal m² WVO per branchegroep Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 17

Aantal verkooppunten per winkelgebied

- Het centrum van Tervuren telt hoogste aantal verkooppunten nl. 130 (= 59% van het totaalaanbod) - Als tweede komt de verspreide bewinkeling Tervuren met 33 verkooppunten, met enige concentratie langs de Leuvensesteenweg (Moorsel) en in de kern Moorsel (Moorselstraat en Spechtenlaan). Moorsel is niet als afzonderlijke kern opgenomen. - Het hoogste aanbod winkelvloeroppervlakte is terug te vinden in het centrum van Tervuren nl. 48% van het totaalaanbod - Duisburg beschikt over een beperkt basisaanbod in een bescheiden kern - 30% van de aanwezige oppervlakte of 31% van de aanwezige verkooppunten bevinden zich niet in een ‘erkende’ concentratie

Persoons- Planten, bloemen, Andere Totaal Voeding uitrusting land- en tuinbouw producten Leegstand Aantal WVO WVO WVO WVO WVO verkooppunten WVO m² Aantal % WVO% (in m2) (in m2) (in m³) (in m³) (in m²) Centrum Duisburg 15 333 7 2 173 25 0 135 0 Centrum Tervuren 130 6963 59 48 1397 1763 40 1960 1803 Leuvensesteenweg Tervuren 9 2995 4 20 2750 45 0 0 200 Verspreide bewinkeling Duisburg 13 255 6 2 100 0 0 55 100 Verspreide bewinkeling Tervuren 33 665 15 5 315 135 0 0 215 Verspreide bewinkeling Vossem 21 3435 10 23 1505 40 1890 0 0 Eindtotaal 221 14646 100 100 6240 2008 1930 2150 2318 Persoons- Planten, bloemen, Andere Voeding uitrusting land- en tuinbouw producten Leegstand aantal vkp aantal vkp aantal vkp aantal vkp aantal vkp 3 1 0 1 0 15 17 1 20 20 1 1 0 0 1 3 0 0 1 1 4 3 0 0 2 5 1 2 0 0 Eindtotaal 31 23 3 22 24

Tabel 2: Aantal verkooppunten + m² WVO per winkelgebied Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 18

Grootteklasse detailhandel algemeen

- Een detailhandelszaak in Tervuren is gemiddeld 142m² groot (zie tabel 1) - 76,7% van de handelspanden is kleiner of gelijk aan 100 m² WVO - Slechts 2 groter dan 1.600 m² WVO - Geen enkel pand tussen de 801 – 1600 m² WVO

Grootteklasse Aantal % Detailhandel verkooppunten 1 - 100 m² 79 76,7 101 - 200 m² 12 11,7 201 - 400 m² 7 6,8 401 - 800 m² 3 2,9 801 - 1600 m² 0 0,0 > 1600 m² 2 1,9

Totaal 103

Tabel 3: grootteklasse detailhandel algemeen

Grootteklasse detailhandel centrum Tervuren

- Een detailhandelszaak in het centrum van Tervuren is gemiddeld 106,9m² groot - 68,0% van de handelspanden is kleiner of gelijk aan 100 m² WVO - Er zijn geen panden groter dan 801 m² WVO

Grootteklasse Aantal % Detailhandel verkooppunten Centrum Tervuren 1 - 100 m² 66 68,0 101 - 200 m² 18 18,6 201 - 400 m² 12 12,4 401 - 800 m² 1 1,0 801 - 1600 m² 0 0,0 > 1600 m² 0 0,0

Totaal 97

Tabel 4: grootteklasse detailhandel centrum Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 19

Leegstand

- 24 van de 221 verkooppunten staan leeg - Tervuren heeft een leegstandspercentage van 8,4% o In 2008 leegstandspercentage van 2,9% = leegstand is fors gestegen t.o.v. 2008 o Vergelijkbare steden en gemeenten hebben een leegstandspercentage van 8,8% - 2.318 m² WVO = leegstand op een totaal van 14.646 m² WVO - Van de 24 leegstaande panden bevinden zich er 20 in het centrum - Een gemiddeld leegstand pand is 97m², een gemiddeld ingevuld pand 142 m². Rekening houdend met een fors aantal beschikbare panden < 1.000 m², zitten we hier met een spanningsveld

Het is natuurlijk zo dat leegstand een dynamisch fenomeen is. Het overzicht in tabel 1 is dan ook maar een momentopname, maar geeft wel duidelijk aan dat er proactief dient gewerkt te worden aan leegstand in het centrum van Tervuren.

Legende:

- Aanvang/frictie: <1 jaar - Langdurige leegstand: tussen de 1 en 3 jaar - Structurele leegstand: langer dan 3 jaar

Kaart 1: Frictieleegstand versus langdurige leegstand in het centrum van Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 20

Niet detailhandel

Naast detailhandel zijn er ook andere voorzieningen aanwezig in Tervuren.

- 118 verkooppunten zijn bestemd voor niet-detailhandel - Meest voorkomende niet-detailhandel: ambachten6 (36 panden) en horeca (46 panden)

Voorbeelden horecazaken Tervuren-Centrum

6 Volgens Locatus wordt volgende dienstverlenende handel onder ambachten verstaan: edelsmid, schoenmaker, kapper, tattoo/piercing, schoonheidsspecialist, kledingreparatie, drukwerk/copy, elektro reparatie, foto-ontwikkeling, dierentrimsalon, lijstenmaker, enz. Centrumstudie Tervuren p. 21

2.3.2 Vergelijking benchmarkgemeenten

Voor de productgroepen volgens het IHB geven we hieronder de vergelijking met andere gemeenten mee. We hebben het Locatus-bestand vertaald naar de vier productgroepen volgens het IHB. We zien dat Tervuren een evenwichtig aanbod heeft maar voor verschillende productgroepen toch een achterstand optekent ten opzichte van de benchmark. Later doen we nog uitspraken over het gewenste aanbod.

Voeding Winkeldensiteit in m²/1000 inwoners

Wezembeek-Oppem Sint-Pieters-Leeuw Sint-Martens-Latem Sint-Genesius-Rode Schilde Overijse Kraainem Kapellen Hoeilaart De Pinte Brasschaat Beersel Tervuren

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

Grafiek 8: Voeding (Winkeldensiteit in m²/1.000 inwoners)

Persoonsuitrusting Winkeldensiteit in m²/1000 inwoners

Wezembeek-Oppem Sint-Pieters-Leeuw Sint-Martens-Latem Sint-Genesius-Rode Schilde Overijse Kraainem Kapellen Hoeilaart De Pinte Brasschaat Beersel Tervuren

0 50 100 150 200 250 300 350 400

Grafiek 9: Persoonsuitrusting (Winkeldensiteit in m²/1.000 inwoners)

Centrumstudie Tervuren p. 22

Planten, bloemen, land- en tuinbouw Winkeldensiteit in m²/ 1000 inwoners

Wezembeek-Oppem Sint-Pieters-Leeuw Sint-Martens-Latem Sint-Genesius-Rode Schilde Overijse Kraainem Kapellen Hoeilaart De Pinte Brasschaat Beersel Tervuren

0 50 100 150 200 250

Grafiek 10: planten, bloemen, land- en tuinbouw (winkeldensiteit in m²/1000 inwoners)

Andere Winkeldensiteit in m²/1000 inwoners

Wezembeek-Oppem Sint-Pieters-Leeuw Sint-Martens-Latem Sint-Genesius-Rode Schilde Overijse Kraainem Kapellen Hoeilaart De Pinte Brasschaat Beersel Tervuren

0 500 1000 1500 2000 2500

Grafiek 11: andere (winkeldensiteit in m²/1000 inwoners)

Centrumstudie Tervuren p. 23

2.3.3 Evolutie handelspanden 2008 – 2016

- In Vlaanderen stellen we al jaren de trend van schaalvergroting vast: de gemiddelde oppervlakte wordt groter, het aantal verkooppunten neemt af - In Tervuren is er echter een afname van het aantal verkooppunten en het aantal m² WVO in het centrum. In zijn totaliteit is er wel een toename van het aantal m² WVO sinds 2008 - Leegstand komt vaker voor bij kleinschaligere panden

Evolutie aantal handelspanden naar winkelgebied 2008-2016

Centrum Duisburg

Verspreide Bewinkeling Vossem

Verspreide bewinkeling Tervuren

College van Luxemburglaan

Leuvensesteenweg Tervuren

Centrum Tervuren

2016 2008 0 20 40 60 80 100 120 140 160

Grafiek 12: Evolutie m² WVO naar winkelgebied 2008 - 2016

Evolutie m2 WVO naar winkelgebied 2008-2016

Centrum Duisburg

Verspreide Bewinkeling Vossem

Verspreide bewinkeling Tervuren

College van Luxemburglaan

Leuvensesteenweg Tervuren

Centrum Tervuren

2016 2008 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000

Grafiek 13: Evolutie aantal handelspanden naar winkelgebied 2008-2016

Centrumstudie Tervuren p. 24

2.3.4 Functiekaarten

Het aanbod van Tervuren wordt visueel voorgesteld in onderstaande functiekaarten. Alle commerciële functies worden op deze kaarten weergegeven.

Kaart 2 geeft de verschillende commerciële activiteiten weer in het centrum van Tervuren nl. het aanbod aan detailhandel, diensten, horeca, leegstand en transport/brandstoffen.

Kaart 2: Centrumaanbod Tervuren

Conclusie

Bovenstaand kaartbeeld toont de mix en bedrijvigheid aan van een goed functionerende handelskern. Een gezonde verhouding tussen dienstverlening, handel en horeca, enige beschermde concentratie van de horeca op de Markt, geen al te hoge concentraties van leegstand, grootschalige panden aan de rand… Dit in combinatie met publieksgerichte functies als vrijetijdscentrum, scholen, gemeentehuis, bibliotheek, …

Centrumstudie Tervuren p. 25

Op kaart 3 zien we de onderverdeling van branches volgens het decreet Integraal Handelsvestigingsbeleid (IHB):

- A: verkoop van voeding; - B: verkoop van persoonsuitrusting; - C: verkoop van planten, bloemen en goederen voor land- en tuinbouw; - D: verkoop van andere.

Kaart 3: spreiding van detailhandel volgens IHB in het centrum van Tervuren

Conclusie

We kunnen zeggen dat een bonte mix van dienstverlening, horeca en handel de aantrekkelijkheid van een dorpskern versterkt. Inwoners van de gemeente – en dat is de voornaamste doelgroep – kunnen dus voor meerdere productcategorieën en functies afzakken naar de kern.

Centrumstudie Tervuren p. 26

Kaart 4 geeft alleen de verkoop van ‘andere’ producten weer. We merken op dat deze groep niet zo sterk aanwezig is in het centrum. Dit is logisch, vermits deze groep vaak branches betreft die een grotere oppervlakte of buitenopslag behoeven of meer op autogerichtheid zijn afgestemd. We hebben het hier immers over wit- en bruingoed (elektro), meubels, speelgoed, enzovoort.

Kaart 4: productgroep ‘andere’ in het centrum van Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 27

Kaart 5 geeft de supermarkten weer die gelegen zijn in het centrum van Tervuren. We zien dat er in het centrum van Tervuren maar één supermarkt gelegen is nl. Carrefour Market op de Hoornzeelstraat.

Kaart 5: supermarkten in centrum Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 28

2.3.8 Toetsing huidige kleinhandelsstructuur aan de hand van de planningscontext

Waar kleinhandel planologisch toegelaten is op het grondgebied van een stad of gemeente wordt bepaald door de bestemming die aan een perceel gegeven wordt in de geldende bestemmingsplannen. Is er toch kleinhandel gevestigd op percelen die volgens de geldende bestemmingsplannen geen kleinhandel toelaten, dan is die in principe zonevreemd. De enige uitzondering op deze regel zijn de kleinhandelsbedrijven uit categorie C, de tuincentra. Deze kunnen onder bepaalde omstandigheden ook gevestigd zijn in agrarisch gebied op basis van hun grondgebonden karakter.

De bestemming van een perceel is in eerste instantie bepaald in het gewestplan. Omwille van deze reden hebben we het gewestplan van Tervuren ook gebruikt als planologische onderlegger, om zo na te gaan of detailhandel, horeca en diensten wel zeker gevestigd zijn in de juiste, daartoe bestemde, regio.

Ter verduidelijking van de functiekaarten op de volgende pagina’s op basis van het Gewestplan van Tervuren, geven wij graag de legende7 van iedere kleur op voorhand weer:

Woongebieden: De woongebieden zijn bestemd voor wonen, alsmede voor handel, dienstverlening, ambacht en kleinbedrijf voor zover deze taken van bedrijf om redenen van goede ruimtelijke ordening niet in een daartoe aangewezen gebied moeten worden afgezonderd, voor groene ruimten, voor sociaal-culturele inrichtingen, voor openbare nutsvoorzieningen, voor toeristische voorzieningen, voor agrarische bedrijven. Deze bedrijven, voorzieningen en inrichtingen mogen echter maar worden toegestaan voor zover ze verenigbaar zijn met de onmiddellijke omgeving. De woonuitbreidingsgebieden zijn uitsluitend bestemd voor groepswoningbouw zolang de bevoegde overheid over de ordening van het gebied niet heeft beslist, en zolang, volgens het geval, ofwel die overheid geen besluit tot vastlegging van de uitgaven voor de voorzieningen heeft genomen, ofwel omtrent deze voorzieningen geen met waarborgen omklede verbintenis is aangegaan door de promotor. Industriegebieden: De industriegebieden zijn bestemd voor de vestiging van industriële of ambachtelijke bedrijven. Ze omvatten een bufferzone. Voor zover zulks in verband met de veiligheid en de goede werking van het bedrijf noodzakelijk is, kunnen ze mede de huisvesting van het bewakingspersoneel omvatten. Tevens worden in deze gebieden complementaire dienstverlenende bedrijven ten behoeve van de andere industriële bedrijven toegelaten, namelijk: bankagentschappen, benzinestations, transportbedrijven, collectieve restaurants, opslagplaatsen van goederen bestemd voor nationale of internationale verkoop. Dienstverleningsgebieden: De dienstverleningsgebieden zijn bestemd voor de vestiging van bedrijven of inrichtingen waarvan de functie verder reikt dan de verzorging van de buurt. Voor zover de veiligheid en de goede werking van het bedrijf of de inrichting het vereist, kunnen ze woongelegenheid voor de exploitant, de bewakers of het onderhoudspersoneel omvatten.

7 Bron legende Gewestplan: http://www2.vlaanderen.be/ruimtelijk/gewestplan/gewestplan_legende_kb1972.html#De%20gebieden%20be stemd%20voor%20ander%20grondgebruik: Centrumstudie Tervuren p. 29

Landelijke gebieden: Het landelijk gebied: Zo de agrarische gebieden, de bosgebieden of de groene ruimten niet op het plan zijn afgelijnd, of onder voorbehoud van de agrarische gebieden, bosgebieden en groengebieden volgende bijzondere bepalingen betreffende deze zones, worden enkel die handelingen en werken toegestaan, welke noodzakelijk zijn voor het behoud van de huidige bestemming. De agrarische gebieden zijn bestemd voor de landbouw in de ruime zin. Behoudens bijzondere bepalingen mogen de agrarische gebieden enkel bevatten de voor het bedrijf noodzakelijke gebouwen, de woning van de exploitanten, benevens verblijfsgelegenheid voor zover deze een integrerend deel van een leefbaar bedrijf uitmaakt, en eveneens para-agrarische bedrijven. Gebouwen bestemd voor niet aan de grond gebonden agrarische bedrijven met industrieel karakter of voor intensieve veeteelt, mogen slechts opgericht worden op ten minste 300 m van een woongebied of op ten minste 100 m van een woonuitbreidingsgebied, tenzij het een woongebied met landelijk karakter betreft. De afstand van 300 en 100 m geldt evenwel niet in geval van uitbreiding van bestaande bedrijven. De overschakeling naar bosgebied is toegestaan overeenkomstig de bepalingen van artikel 35 van het Veldwetboek, betreffende de afbakening van de landbouw- en bosgebieden. De bosgebieden zijn de beboste of de te bebossen gebieden, bestemd voor het bosbedrijf. Daarin zijn gebouwen toegelaten, noodzakelijk voor de exploitatie van en het toezicht op de bossen, evenals jagers- en vissershutten, op voorwaarde dat deze niet kunnen gebruikt worden als woonverblijf, al ware het maar tijdelijk. De overschakeling naar agrarisch gebied is toegestaan overeenkomstig de bepalingen van artikel 35 van het Veldwetboek, betreffende de afbakening van de landbouw- en bosgebieden. De groengebieden zijn bestemd voor het behoud, de bescherming en het herstel van het natuurlijk milieu.

Recreatiegebieden: De recreatiegebieden zijn bestemd voor het aanbrengen van recreatieve en toeristische accomodatie, al dan niet met inbegrip van de verblijfsaccomodatie. In deze gebieden kunnen de handelingen en werken aan beperkingen worden onderworpen ten einde het recreatief karakter van de gebieden te bewaren. Gebieden bestemd voor ander gebruik: De militaire domeinen.

De gebieden voor gemeenschapsvoorzieningen en openbare nutsvoorzieningen.

De ontginningsgebieden. In deze gebieden dient rondom een afzonderingsgordel te worden aangelegd, waarvan de breedte vastgesteld wordt door de bijzondere voorschriften. Na de stopzetting van de ontginningen dient de oorspronkelijke of toekomstige bestemming, die door de grondkleur op het plan is aangegeven, te worden geëerbiedigd. Voorwaarden voor de sanering van de plaats moeten worden opgelegd opdat de aangegeven bestemming kan worden gerealiseerd. Andere gebieden.

Centrumstudie Tervuren p. 30

Kaart 6: Functiekaart ‘branchering’ met Gewestplan als onderlegger

Centrumstudie Tervuren p. 31

Uitvergroting kaart 6 – Centrum Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 32

Uitvergroting kaart 6 – Duisburg

Centrumstudie Tervuren p. 33

Kaart 7: Functiekaart ‘productgroepen’ met Gewestplan als onderlegger

Centrumstudie Tervuren p. 34

Uitvergroting kaart 7 – Centrum Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 35

Uitvergroting kaart 7 – Duisburg

Centrumstudie Tervuren p. 36

Conclusie

Tervuren telt op het eerste zicht geen zone-vreemde activiteiten. De andere activiteiten zijn gelegen in de rode zone.

2.4 Kooporiëntatie (koopstromen)8

2.4.1 Koopbinding

Voor de gegevens van de koopstromen wordt er gebruikt gemaakt van de feitenfiches. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de VRIND-indeling om te vergelijken. Volgens de VRIND-indeling is Tervuren ondergebracht in de categorie ‘stedelijk grondgebied Brussel’. Volgende gemeentes horen hierbij: Beersel, Dilbeek, Drogenbos, Grimbergen, Kraainem, Linkebeek, Machelen, Sint-Genesius-Rode, Sint- Pieters-Leeuw, Wemmel, Wezembeek-Oppem en Zaventem.

- De koopbinding geeft aan in welke mate inwoners van Tervuren in de eigen gemeente kopen. - De koopbinding bedraagt in Tervuren 71,0% voor dagelijkse goederen, 13,4% voor periodieke goederen en 28,6% voor uitzonderlijke goederen. - Vergelijkbare gemeenten halen respectievelijk 59,9%, 16,5% en 32,3%. - De koopbinding in Tervuren ligt alleen bij de dagelijkse goederen een stuk hoger dan gemiddeld. Tevens doet de horeca in Tervuren het iets beter dan gemiddeld. Bij de periodieke en uitzonderlijke goederen ligt het cijfer juist onder het gemiddelde.

Koopbinding Tervuren Gemiddelde VRIND9 Dagelijkse goederen 71,0% 59,9% Periodieke goederen 13,4% 16,5% Uitzonderlijke goederen 28,6% 32,3% Horeca 39,2% 38,2% Cultuur 25,9% 29,7%

Tabel 5: Koopbinding Tervuren

8 De gegevens van de koopstromen zijn nog niet te vinden over de 4 productengroepen van het IHB 9 Bij de koopstromen wordt er gebruik gemaakt van de VRIND-indeling om een vergelijking weer te geven Centrumstudie Tervuren p. 37

2.4.2 Koopattractie

Als we kijken naar de koopattractie die Tervuren uitoefent op haar buurgemeenten – de mate waarin inwoners van een andere gemeente aankopen in Tervuren – dan merken we dat er voornamelijk een koopattractie is uit Bertem (DG,PG,UG,H,C), Kraainem (DG,PG,UG), Huldenberg (DG,UG) en Wezembeek-Oppem (DG,PG,UG,H). De koopattractie van Tervuren ligt beduidend lager dan de vergelijkbare gemeenten. Dit is natuurlijk ook een gevolg van het feit dat Tervuren een kleiner aanbod heeft dan de benchmarkgemeenten.

Koopattractie Tervuren Gemiddelde VRIND Dagelijkse goederen 19,1% 26,3% Periodieke goederen 25,5% 42,2% Uitzonderlijke goederen 21,8% 42,0% Horeca 21,4% 27,2% Cultuur 31,3% 27,5%

Tabel 6: Koopattractie Tervuren

2.4.3 Koopvlucht

De koopvlucht verwijst naar de mate waarin inwoners goederen in andere gemeenten kopen. De totale koopvlucht bedraagt 100% min de koopbinding.

- De koopvlucht voor dagelijkse goederen gaat voornamelijk naar Overijse (7,0%), Leuven (5,7%) en Zaventem (4,9%); - Voor periodieke goederen gaan inwoners uit Tervuren dan voornamelijk naar Leuven (54,0%), Brussels Gewest (16,8%) en Zaventem (4,6%) als ze niet naar Tervuren gaan; - Voor uitzonderlijke goederen is er voornamelijk koopvlucht naar Zaventem (20,0%), Overijse (15,1%) en Leuven (13,0%).

Centrumstudie Tervuren p. 38

2.4.4 Update koopstromen 2017

In de vorige edities van de feitenfiches waren de koopstromen gebaseerd op het consumentenonderzoek n.a.v. de interprovinciale studie Detailhandel uit 2013. In plaats van een consumentenonderzoek, kiest men er nu voor om zich te baseren op de koopstromen uit Retail Compass, het intelligent koopstromenmodel dat de Vlaamse provincies gebruiken voor berekening van verzorgingsgebieden en impactanalyses. In het model worden de koopstromen naar de winkelgebieden in Vlaanderen berekend op basis van filegevoelige reistijden, aanbod en andere winkelgebiedskenmerken (sfeer en gezelligheid, micro-bereikbaarheid, cluster-effecten, …). Door gebruik te maken van dit model kan men koopstromen berekenen voor de categorieën Dagelijkse aankopen, Periodieke aankopen en voor de Uitzonderlijke aankopen wordt dit opgesplitst in ‘In en om de woning’, ‘Bruin- en witgoed’ en ‘Doe-het-zelf’.

Voorlopig doen we wel nog beroep op de cijfers gebaseerd op het consumentenonderzoek n.a.v. de interprovinciale studie Detailhandel uit 2013. Dit om die reden dat een consumentenbevraging betrouwbaarder is.

Koopbinding en koopattractie

Koopbinding Tervuren Gemiddelde VRIND Dagelijkse aankopen 56,1% 38,3% Periodieke aankopen 52,1% 38,0% In en om de woning 31,2% 21,8% Bruin- en witgoed 93,9% 33,2% Doe-het-zelf 0% 32,5%

Tabel 7: Koopbinding Tervuren 2017

Koopattractie Tervuren Gemiddelde VRIND Dagelijkse aankopen 43,9% 61,7% Periodieke aankopen 47,9% 62,0% In en om de woning 68,8% 78,2% Bruin- en witgoed 6,1% 43,8% Doe-het-zelf 0% 52,2%

Tabel 8: Koopattractie Tervuren 2017

Centrumstudie Tervuren p. 39

Koopvlucht (top 5)

Dagelijkse aankopen: 1. Kraainem 2. Wezembeek-Oppem 3. Overijse 4. Zaventem 5. Leuven Periodieke aankopen: 1. Leuven 2. Zaventem 3. Overijse 4. Mechelen 5. Vilvoorde In en om de woning: 1. Zaventem 2. Kortenberg 3. Overijse 4. Machelen 5. Wezembeek-Oppem Bruin- en witgoed: 1. Leuven 2. Overijse 3. Mechelen 4. Zaventem 5. Kraainem Doe-het-zelf: 1. Kraainem 2. Zaventem 3. Overijse 4. Herent 5. Vilvoorde

Tabel 9: Koopvlucht Tervuren 2017

Centrumstudie Tervuren p. 40

2.5 Concurrentieanalyse

Tervuren is gelegen tussen twee grootsteden, Leuven en Brussel. Het is algemeen geweten dat Brussel en Leuven sterke handelscentra zijn. Niet te vergeten dat er een grote koopvlucht is vanuit Tervuren naar Zaventem. We verwijzen dan ook naar onderstaande tabel over Leuven, Zaventem10 en Brussel11 om aan te geven hoeveel handelszaken daar geconcentreerd zijn, zowel in de stadskern als langs de invalswegen of op perifere locaties. Leuven biedt veel variatie in onder meer een compact en toegankelijk historisch centrum: grote ketens, authentieke speciaalzaken en een uitgebreid horeca- aanbod. Winkelfanaten zijn in Brussel op de juiste plaats. In Brussel is er voor ieder wat wils zoals grote winkelketens, haute couture, speciaalzaken, shoppingcentra, tweedehandszaken, … De bekendste winkelstraat is ongetwijfeld de Nieuwstraat. Zaventem is vooral in trek voor de Tervurenaar voor de productcategorie ‘In en om woning’. Dit komt vooral door de aanwezigheid van de Ikea.

Aantal handelspanden Tervuren 222 Zaventem 542 Leuven 2.107 Brussel ±20.000

Tabel 10: aantal handelspanden concurrentieanalyse

Verder is er nog de buurgemeente Overijse waar we de baanconcentratie op de Brusselsesteenweg hebben met enkele grote ketens zoals JBC, Blokker, Pizzahut, …

Kaart 8: Screenshot Google Maps - Brusselsesteenweg

10 www.detailhandelvlaanderen.be voor het opvragen van de feitenfiche van Leuven + Zaventem 11 https://www.brussel.be/shopping-en-winkels voor de weergave van handelszaken van Brussel Centrumstudie Tervuren p. 41

2.6 Ruimtelijk-functionele analyse van de handelskern(en)

Ten behoeve van deze opdracht zijn we het centrum van Tervuren gaan verkennen. Dit ter voorbereiding van de workshop met belangrijke actoren. Tijdens de locatieverkenning werd er vooral gelet op volgende punten:

- Stedenbouwkundige structuur - Clustering van het aanbod - Kwaliteit van de handelspanden - Verkeerssituatie - Parkeertarieven en parkeermogelijkheden - Winkelroute en actueel kernwinkelgebied - Kwaliteit van de openbare ruimte - Pleinenstructuur - Bronlocaties - Verblijfskwaliteit - Verwevenheid met andere functies - Logische afbakening

2.6.1 Locatieverkenning Tervuren-Centrum

De start van de locatieverkenning was onderaan het Warandeplein. Dit is een belangrijke verbinding tussen het centrum en het park en moet lokale handel en toerisme aantrekken en het zicht richting centrum versterken.

Langs het gemeentehuis legt men een koninklijke moestuin aan (park + parkinrichting). Deze moestuin zal de volgende functies krijgen:

- Rustruimte - Speeltuin - Beeldentuin - Boomgaard - Aansluiting met fietspad

Men richt zich voor een bezoek aan de moestuin op volgende doelgroepen:

1 Toeristen 2 Ontmoetingsplaats/ kloppend hart voor Tervurenaren (door nabijheid administratief centrum en vrijetijdscentrum)

Bezoekers komen vooral naar Tervuren voor het fiets- en wandeltoerisme. Er zijn weinig weekendbezoekers (hier zit dus potentieel in).

Centrumstudie Tervuren p. 42

Het verdere verloop van de locatieverkenning is een bezoek aan het Warandepark, Het Afrikamuseum, de ondergrondse parking van de Markt, de Panquinkazerne, de Kasteelstraat en de rest van het centrum. De bevindingen/opmerkingen/vragen van het bezoek aan deze plaatsen zijn hieronder besproken en waren dus een goede onderlegger voor de volgende workshop met de belangrijkste actoren.

Warandepark

- Wandelbrug  fysieke verbinding? - Fietsweg in park richting Brussel - Onroerend erfgoed vraagt algemeen beheersplan voor deze site - Aan de kasteelvijver is er een ‘eilandje’ waar er vroeger een kasteel stond. Nu zijn er archeologische resten. Er zou nu een stalen constructie komen (4m-hoge toren) + borden met uitleg om deze site te bezichtigen.

Warandepark

Afrikamuseum

- De feestzaal van het Afrikamuseum heeft niet echt een synergie met de gemeente. - Opening is voorzien voor juni 2018 - Er is nog geen concrete planning voor een parking. Eventueel 2 routes voorzien: o Een parking dichtbij voor mensen die nog naar het centrum willen gaan o Een toeristische route naar de parking - Treintje voorzien? - Opening Afrikamuseum moet georganiseerd worden door de gemeente - Fietsvoorziening: op verschillende plaatsen in Tervuren fietsen beschikbaar stellen - De link Tervuren – Afrikamuseum wordt te weinig gemaakt - Inkomticket Afrikamuseum combineren met fietskaart/ horecavoordeel/ pedalo’s/ iets centrumgericht … - Parking van het Afrikamuseum zal nooit groot genoeg zijn (verwachting ± 300.000 bezoekers per jaar) - Er is sprake om in de toekomst een toeristisch wandelpad aan te leggen aan het museum en eventueel daarbij een restaurant richting een parking. Hierbij zou de combinatie van fietsverhuur interessant zijn.

Centrumstudie Tervuren p. 43

Ondergrondse parking Markt

- Werknemers hebben een abonnement voor de ondergrondse parking. Er heerst dus een sterke bezetting tijdens de kantooruren. - Parking combineren met Afrikamuseum

Park → centrum

- 1-richtingsverkeer van maken - Beheersplan: verfraaien van de dreef (boordstenen plaatsen etc.) - Bepleistering van de ‘poort’ voor een beter uitzicht

Panquinkazerne = Hoefijzer

- Hotel met 92 kamers (****), conferenties, welness, restaurant,… - Verwijdering van de haag + aan de rand grasperken met toegang en uitzicht naar het park - Creëren van een doorkijk van het centrum naar de vijver - Oude sporthal van het leger blijft behouden en wordt een restaurant - Nieuwbouwontwikkeling: o 140 wooneenheden waarbij er betaalbare en luxe appartementen zijn.  40% betaalbaar/ 40% luxe/ 20% alternatief (woonzorg etc.) - Er zal een publieke parking van 80 parkings worden aangelegd - In het midden van het park zal een vijver zijn - Wandelpaden van woonsite naar het centrum - Oppervlakte Panquinsite ± 5 HA - Bij evenementen in het centrum gaat de wekelijkse markt door op de Panquinsite

Panquinkazerne

Centrumstudie Tervuren p. 44

Kasteelstraat

- Hoort dit bij het centrum? Afhankelijk van de ontwikkelingen in het centrum - Het kan deel uit maken van centrumbeleving door aankleding - Op de hoek komt er een horecazaak (wijn-tapasbar)

Centrum: Marktplein – Hoornzeelstraat – Kerkstraat – Leuvensesteenweg – Brusselse Steenweg

1 Hoornzeelstraat a. Wat behoort tot de afbakening? b. Er moeten richtlijnen worden opgelegd door de gemeente (bv. gelijkvloers handelsruimte) Quid Wandelaarstraat? 2 Kerkstraat In de binnenstraat ligt een school vlakbij 3 Leuvensesteenweg De ingang van de Leuvensesteenweg aantrekkelijker maken. 1-richtingsverkeer, hierdoor is er meer plaats voor parking en bomen etc. 4 Brusselse steenweg a. Woonontwikkeling: 42 appartementen + handelszaken + ondergrondse parking (40 plaatsen) b. Handelscentrum afgebakend tot aan de hoek van huisnummer 48-58 c. School verdwijnt en gaat naar de Leuvensesteenweg d. Museum op binnenplein is een beschermd monument. Welke invulling kan hieraan worden gegeven? 5 Markt a. Is een belangrijke trekpleister b. Er is al wat horeca, maar er is zeker ruimte voor meer horeca c. Meer groen in de straten en op de pleinen d. Parkings moeten anders georganiseerd worden e. Terrassen moeten beter worden georganiseerd

Centrumstudie Tervuren p. 45

Volgende punten zijn een korte samenvatting van onze bemerkingen omtrent de locatieverkenning:

De stedenbouwkundige structuur van het centrum

Opmerkelijk is dat Tervuren veel niveauverschillen kent. Zo is de Leuvensesteenweg vanaf het centrum zeer aflopend is. Ook op de Brusselsesteenweg langs een residentieel nieuwbouwproject is dit vooral aflopend. De straten zijn vaak smal van structuur. Dit maakt het moeilijk om terrassen te plaatsen (zie ook terrasreglementering, waarbij inname van parkeerplaatsen aan overkant straat kan worden toegestaan).

Niveauverschil Tervuren-Centrum

De clustering van het aanbod

Rondom het marktplein is er eerder een cluster van horecazaken en dienstverlening. Horecazaken zoals The Lodge, Gambrinus, Keizerskroon, Het Park, … Daarnaast zijn er ook enkele dienstverlenende kantoren zoals vastgoedkantoor ERA, bank- en verzekeringskantoor KBC en dergelijke. De clustering op de Brusselsesteenweg is nogal ruim. Het is een mix van dienstverlening, (para)medici en detailhandel. In de andere straten van het centrum is er een cluster van zowel detailhandel als horeca.

Centrumstudie Tervuren p. 46

De kwaliteit van de handelspanden

In het algemeen is de kwaliteit van handelspanden in het centrum goed. De zaken zijn heel verzorgd en hebben een mooie uitstraling voor het historisch centrum. Er zijn slechts enkele zaken die er een beetje onderkomen uitzien en wat opgeknapt moeten worden.

Handelspanden in goede staat

Handelspanden in slechte staat

Centrumstudie Tervuren p. 47

De verkeerssituatie

Binnen het centrum is er eenrichtingsverkeer van toepassing. Behalve op het kruispunt aan het einde van de Kasteelstraat en de Duisburgsteenweg is het mogelijk om naar 2 richtingen te gaan (richting de Markt of richting Duisburg).

Kruispunt - 2 richtingen

Eénrichtingsverkeer Verkeersrichting centrum Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 48

De parkeertarieven en parkeermogelijkheden

Het parkeersysteem in Tervuren wordt georganiseerd door Indigo.

Er wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen parkeren in het centrum en parkeren in de zijstraten van Tervuren. In de zijstraten is de blauwe zone van toepassing. Dit zijn vooral de gebieden bestemd voor wonen.

In het centrum zijn er bovengrondse parkeerplaatsen voorzien aan de kerk, aan de Panquinsite alsook voor de handelszaken. Deze parkeerplaatsen zijn betalend en hanteren doorheen het centrum van Tervuren dezelfde tarieven.

De ondergrondse parking Markt situeert zich op de hoek van het Marktplein en het Administratief Centrum. De prijzen voor deze ondergronds parking zijn als volgt:

- Het eerste kwartier is gratis - Vanaf dan is het €0,60/ 30 minuten - Een dagtarief van €4,00 van 8u tot 18u - Een nachttarief van €2,00 - Een dagtarief op zon- en feestdagen van €2,00

Aan de rand van het marktplein zijn er ook enkele betaalparkeerplaatsen.

Parkeerplan Tervuren

Centrumstudie Tervuren p. 49

Betalend parkeren in het centrum van Tervuren

Ondergrondse parking Markt

Centrumstudie Tervuren p. 50

De winkelroute en actueel kernwinkelgebied

De winkelroute vanaf het Marktplein strekt zich uit richting de Brusselsesteenweg, de Leuvensesteenweg, de Kerkstraat en de Hoornzeelstraat.

Locatus vat het kernwinkelgebied als volgt samen: Broekstraat, Brusselsesteenweg, Hoornzeelstraat, Kasteelstraat, Kerkstraat, Klarastraat, Leuvensesteenweg, Lindeboomstraat, Markt, Melijndreef, Oppemstraat, Paardenmarktstraat, Peperstraat, Wijngaardstraat.

Op de Brusselsesteenweg is er horeca aanwezig maar ook andere zaken zoals bakkers en slagers. Er is een optiekzaak die zich geplaatst heeft tegenover een oogarts. Ook Bpost heeft zich op deze straat gevestigd. Er is een ontwikkeling bezig van een nieuwbouwproject (wonen, handel, parking). Het is namelijk een trend dat veelal wat oudere personen zich in een centrumgebied gaan vestigen omwille van de bereikbaarheid en de toegankelijkheid. Tevens is er in het centrum van Tervuren een plaatselijk boekenwinkeltje dat nog bestaat. Dit is opvallend aangezien er iets verderop een Standaard Boekhandel is gevestigd.

De Kerkstraat langs het Marktplein bevat vooral horecazaken, slagers/traiteurs, enkele handelszaken en dienstverlening zoals een thuiszorgwinkel.

Op de Hoornzeelstraat is er een supermarkt aanwezig en veel eetgelegenheden. Er is ook een parking voorzien voor fietsen. Vanaf daar is ook op deze straat het centrumgevoel verdwenen. De Kasteelstraat heeft voornamelijk de functie wonen.

De bereikbaarheid

Er is éénrichtingsverkeer in het centrum. De Leuvensesteenweg is de ideale toegangsweg naar het centrum. Aan de Markt is er een oude toegangspoort die zorgt voor de verbinding met het Warandepark en de Panquinkazerne, tegenwoordig beter genaamd als het ‘Hoefijzer’.

Toegangsweg Leuvensesteenweg + oude toegangspoort

Centrumstudie Tervuren p. 51

Weergave centrum + connectie Warandepark

Op de Brusselsesteenweg is er een aangelegd fietspad. Zo is het centrum gemakkelijk te voet alsook met de fiets bereikbaar. Een andere mogelijkheid om Tervuren te bereiken is via de tram. In Tervuren zijn er enkele stopplaatsen, namelijk: Ravenstein (Arboretum), Brusselsesteenweg (cottagebuurt), Oppemstraat (centrum) en Tervuren Station (Park en Koninklijk Museum voor Midden-Afrika).

Tram Tervuren + aangelegd fietspad

Centrumstudie Tervuren p. 52

De kwaliteit van de openbare ruimte (o.a. terrassen)

Er zijn niet veel terrasmogelijkheden in het centrum. Er moet rekening gehouden worden met het feit dat er voldoende doorgang is. Dit leidt ertoe dat weinig horecazaken terrassen kunnen plaatsen. Recentelijk is er een terrasreglement opgesteld. Zo kunnen parkeerplaatsen voor de zaak in kwestie ingenomen worden als terras.

Enkele voorbeeld terrassen Tervuren-Centrum

Pleinstructuur

1) Marktplein

Het marktplein ligt vlak aan het Administratief centrum, het Vrijetijdscentrum ‘De Warandepoort’, het politiekantoor en aan de overkant van het Marktplein ligt de Kerk van Tervuren. Het Marktplein is niet egaal, er zijn enkele hoogte- en laagteverschillen.

2) Plein Panquin

Dit is de Panquinkazerne in de vorm van een hoefijzer. Daarom wordt dit ook het Hoefijzer genoemd. Dit moest eerst dienen als stalling en logies voor het personeel. Later werd het een paardenstoeterij. Daarna werd het ingenomen door het leger.

3) Warandeplein

Het Warandeplein is het plein gelegen aan het Administratief Centrum en het Vrijetijdscentrum De Warandepoort. Dit is ook de richting naar het Warandepark.

Plein Panquin Marktplein

Centrumstudie Tervuren p. 53

Bronlocaties

Bronlocaties zijn locaties die zorgen voor een toevoer van bezoekers en consumenten bijvoorbeeld bushaltes, parkings, publiekstrekkers.

1) Bushalteplaatsen

De bushaltes in het centrum liggen goed verspreid. Er is een bushalte op de Leuvensesteenweg, op de Kasteelstraat en vlak aan het Marktplein.

Bushalte Leuvensesteenweg

Bushalte Kasteelstraat + bushalte Markt

Centrumstudie Tervuren p. 54

2) Gemeentehuis

Het gemeentehuis is een recent gebouw gelegen aan het Marktplein. Vlak ernaast ligt de ondergrondse parking Markt, tegenover het Vrijetijdscentrum ‘De Warandepoort’. Aan het gemeentehuis is ook het politiekantoor gelegen.

Administratief Centrum De Zevenster

Verblijfskwaliteit

Het is kenmerkend voor Tervuren dat zowel het centrum als het aanwezige groen heel proper en goed onderhouden zijn. De omgeving rond het Warandepark is heel rustig en het centrum sluit zich hier ook zo bij aan. In het vernieuwde gedeelte van Tervuren rond het Warandeplein is het helemaal gemoderniseerd en dit is te onderscheiden van het centrum. Het is in beide gedeeltes aangenaam vertoeven.

Enkele marktkramen Omgeving Warandepark

Centrumstudie Tervuren p. 55

Verwevenheid met andere functies

Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika is gemakkelijk bereikbaar via het Warandeplein. Vanaf daar is het slechts een 500 meter wandelen tot aan het Afrikamuseum. Zo komt men uit aan de achterkant van het museum.

Achterkant Afrikamuseum

De Panquinkazerne, ook wel het Hoefijzer genoemd, is bereikbaar op slechts 100 meter wandelen vanaf het Warandeplein.

Panquinkazerne

Centrumstudie Tervuren p. 56

2.7 Toetsing bestaande detailhandelsstructuren aan doelstellingen IHB

In dit hoofdstuk worden de verschillende doelstellingen van het integraal handelsvestigingsbeleid geformuleerd waarop we ons gebaseerd hebben voor het opstellen van de analyse (zie voorgaande pagina’s). Onder iedere doelstelling formuleren we nog graag kort onze bevindingen (pijnpunten + troeven) en een conclusie.

Doelstelling 1: het creëren van duurzame vestigingsmogelijkheden voor kleinhandel, met inbegrip van het vermijden van ongewenste kleinhandelslinten.

1. We stellen in Tervuren 31% verspreide bewinkeling vast. Dit ligt iets onder het gemiddelde van de verspreide bewinkeling in de benchmarkgemeenten nl. 36,4%. 2. We onderscheiden in Tervuren drie concentraties detailhandel a. Centrum Duisburg b. Centrum Tervuren c. Leuvensesteenweg Tervuren 3. Maar ook drie zones verspreide bewinkeling a. Verspreide bewinkeling Duisburg b. Verspreide bewinkeling Tervuren c. Verspreide bewinkeling Vossem

Conclusie

Tervuren telt 2 duidelijke kernen: Tervuren en Duisburg, waarvan Tervuren-Centrum de voornaamste kern is. De Leuvensesteenweg staat geboekstaafd als baanwinkelconcentratie. De Leuvensesteenweg met zijn reeds gevestigde activiteiten is een belangrijke economische troef voor Tervuren waar zowel nieuwe bedrijvigheid als andere voorzieningen kunnen worden ingeplant.

Centrumstudie Tervuren p. 57

Doelstelling 2: het waarborgen van een toegankelijk aanbod voor consumenten.

1. 59% van het aanbod is terug te vinden in het centrum van Tervuren.

Conclusie

Toegankelijk aanbod wil onder meer zeggen dat bewoners binnen aanvaardbare wandel-, fiets- en rijafstanden een basis aanbod van handel en diensten kunnen aantreffen. Gezien het hoge cijfer van 59% is dat in het centrum van Tervuren zeker het geval. In het centrum van Duisburg treffen we 7% van het aanbod waaronder volgende zaken: KBC, Deli Corner, ’t Pleintje, Uw Buurtwinkel, De Quabrie, …

Er zal nader worden bepaald wat de status van de Leuvensesteenweg kan zijn en hoe ver deze commerciële zone dan best reikt.

Doelstelling 3: het waarborgen en versterken van de leefbaarheid in het stedelijk milieu, met inbegrip van het versterken van kernwinkelgebieden.

1. Er is een goede mix van verkooppunten tussen het centrum en de verspreide bewinkeling. 2. In de functiekaarten zien we een goede verweving tussen diensten, detailhandel, horeca en transport/brandstoffen. 3. Met een leegstandpercentage van 8,4% is er geen groot leegstand probleem in Tervuren.

Conclusie

Nieuwe vestigingsmogelijkheden doen zich best voor in de erkende concentraties, kern of periferie.

Doelstelling 4: het bewerkstelligen van duurzame mobiliteit.

1. Het centrum van Tervuren is gemakkelijk bereikbaar met de bus en tram. In Tervuren zijn er enkele tramstopplaatsen nl. Ravenstein (Arboretum), Brusselsesteenweg (cottagebuurt), Oppemstraat (centrum) en Tervuren Station (Park en Koninklijk Museum voor Midden-Afrika). De bushaltes in het centrum liggen goed verspreid. Er is een bushalte op de Leuvensesteenweg, op de Kasteelstraat en vlak aan het Marktplein. 2. De Brusselsesteenweg heeft een aangelegd fietspad. 3. In de winkelstraten is vooral nood aan kortparkeren met meer rotatie. Het eerste kwartier is gratis voor iedereen (met parkeerticket). Gratis parkeren is mogelijk op de randparkings aan de Paleizenlaan, Panquin, Terminus, kleine Tervurenlaan, Diependal en Nettenberg. In de parkomgeving parkeren vooral bezoekers buiten de kantooruren of langparkeerders. Ook hier is het eerste kwartier gratis, zonder maximale parkeerduur. Rond de winkelstraten is een blauwe zone waar twee uur gratis parkeren mogelijk is, met parkeerschijf. De nieuwe ondergrondse parking (Markt) heeft een capaciteit van ruim 200 plaatsen en is betalend.

Conclusie

Tervuren biedt veel mogelijkheden qua mobiliteit en bereikbaarheid.

Centrumstudie Tervuren p. 58

2.8 Economisch functioneren

Wanneer we vraag en aanbod tegen elkaar afzetten, verkrijgen we meer inzicht in het huidig economisch functioneren van de detailhandel in Tervuren. Uit de analyse volgt de vloerproductiviteit (= gemiddelde omzet per m² WVO). In deze paragraaf zullen we kijken of en in welke mate deze positief of negatief afwijkt van het Vlaamse gemiddelde. 2.8.1 Uitgangspunten

De gemeente Tervuren telt op 31 december 2016, 21.572 inwoners. Het inwonersaantal in Tervuren zal tegen 2030 stijgen tot 21.769 inwoners (= stijging van 308 inwoners of 1,4%) volgens een prognose van de Studiedienst van de Vlaamse regering.

Het gemiddelde bestedingsbedrag per persoon voor voeding ligt in Vlaanderen op 2.461 euro. Het gemiddelde bestedingsbedrag per persoon voor persoonsuitrusting bedraagt 1.258 euro en voor andere producten 2.422 euro12. Het gemiddelde inkomen in Tervuren ligt 15% hoger dan het gemiddelde inkomen in Vlaanderen. Dit inkomen heeft een impact op de gemiddelde bestedingen. Vandaar dat we bij afwijkingen groter dan 5% een correctie toepassen op het gemiddelde bestedingscijfer uit Vlaanderen. Per procent afwijking van het inkomen wordt het bestedingscijfer in de sector ‘voeding’ met 0,25% bijgesteld, in de sector ‘persoonsuitrusting’ en ‘andere’ met 0,5%. Na deze correctie uit te voeren voor Tervuren, komen we uit op een gemiddelde besteding van 3.845 euro voor voeding, 2.673 euro voor persoonsuitrusting en 5.147 euro voor andere producten.

De cijfers voor koopbinding en koopattractie halen we uit de studie van het Kennisnetwerk Detailhandel (2016)13. In de dagelijkse sector bedraagt de koopbinding in Tervuren 71,0%. De koopbinding voor periodieke goederen in Tervuren bedraagt 13,4% en voor uitzonderlijke goederen 28,6%. Deze informatie is terug te vinden in de gemeentelijke feitenfiches uit de interprovinciale studie detailhandel. Er zijn nog geen cijfers voor koopbinding en koopattractie beschikbaar voor de 4 productgroepen volgens het Integraal Handelsvestigingsbeleid. Om deze reden stellen we de koopbinding van de dagelijkse sector gelijk aan die van voeding, de koopbinding van periodieke goederen aan die van persoonsuitrusting en de koopbinding van uitzonderlijke goederen aan die van andere producten.

12 De bestedingen per inwoner zijn op basis van het huishoudbudget 2012, geïndexeerd met 4,91% 13 CityD baseert zich op koopbindingcijfers 2014 Centrumstudie Tervuren p. 59

2.8.2 Huidig functioneren

In de volgende tabellen wordt de omzet per m² voor Tervuren berekend:

Voeding Inwonertal 21.572 Bestedingen per hoofd 3.845 Bestedingspotentieel (mln) 82,9 Koopkrachtbinding (%) 71,0 Gebonden bestedingen (mln) 58,9 Koopkrachttoevloeiing (%) 19,1 Omzet door toevloeiing (mln) 13,9 Totale omzet (mln) 72,8 WVO totaal (m²) 6.240 Referentieomzet VL per m² WVO 5.994 Benodigde opp. obv. ref. omzet 12.145 Marktruimte m² WVO 5.904,5

Tabel 11: marktruimteberekening voeding Tervuren

Momenteel wordt in Tervuren bij voeding een omzet gerealiseerd van 72,8 miljoen euro. 58,9 miljoen komt uit de eigen gemeente. 13,9 miljoen omzet komt door toevloeiing (mensen vanuit andere gemeenten). Tervuren heeft een totale WVO m² van 6.240 m² voor voeding. In Vlaanderen is er een referentieomzet van € 5.994 per m² WVO. Voor Tervuren betekent dit dat er een benodigde oppervlakte van 12.145 m² nodig is om de referentieomzet te behalen. Hieruit kunnen we concluderen dat er een marktruimte is van 5.904,5m² voor ‘voeding’ in Tervuren.

Centrumstudie Tervuren p. 60

Persoonsuitrusting Inwonertal 21.572 Bestedingen per hoofd 2.673 Bestedingspotentieel (mln) 57,7 Koopkrachtbinding (%) 13,4 Gebonden bestedingen (mln) 7,7 Koopkrachttoevloeiing (%) 25,5 Omzet door toevloeiing (mln) 2,6 Totale omzet (mln) 10,4 WVO totaal (m²) 2.008 Referentieomzet VL per m² WVO 3.386 Benodigde opp. obv. ref.omzet 3.063 Marktruimte m² WVO 1.055

Tabel 12: marktruimteberekening persoonsuitrusting Tervuren

Bij ‘persoonsuitrusting’ zien we een gebonden besteding van 7,7 miljoen. De omzet door toevloeiing komt neer op 2,6 miljoen. De totale omzet voor persoonsuitrusting in Tervuren komt neer op 10,4 miljoen. In totaal is er momenteel 2.008 m² WVO aan persoonsuitrusting in Tervuren. In Vlaanderen is er een referentieomzet van € 3.368 per m² WVO. Tervuren heeft dus 3.063 m² nodig waardoor er een marktruimte is van 1.055 m² WVO voor ‘persoonsuitrusting’.

Centrumstudie Tervuren p. 61

Andere Inwonertal 21.572 Bestedingen per hoofd 5.147 Bestedingspotentieel (mln) 111,0 Koopkrachtbinding (%) 28,6 Gebonden bestedingen (mln) 31,8 Koopkrachttoevloeiing (%) 21,8 Omzet door toevloeiing (mln) 8,9 Totale omzet (mln) 40,6 WVO totaal (m²) 2.150 Referentieomzet VL per m² WVO 2.668 Benodigde opp. ref.omzet 1.5220 Marktruimte m² WVO 13.070

Tabel 13: marktruimteberekening andere Tervuren

Bij ‘andere’ zien we een besteding per hoofd terug van € 5.147. De groep ‘andere’ heeft in Tervuren een koopbinding van 28,6% waardoor er een gebonden besteding is van 31,8 miljoen. Uit koopkrachttoevloeiing haalt Tervuren een omzet van 8,9 miljoen waardoor er een totale omzet van 40,6 miljoen gerealiseerd wordt in de categorie ‘andere’. In totaal is er 2.150 m² WVO aan aanwezig van de categorie ‘andere’. Tervuren heeft een benodigde oppervlakte van 15.220m²voor de categorie andere. Hierdoor is er een marktruimte van 13.070m² WVO in Tervuren voor de categorie ‘andere’.

Let op: deze berekening is een theoretische benadering en houdt geen rekening met werkelijke waarden (huurprijzen Tervuren, andere kosten, …)

Centrumstudie Tervuren p. 62

2.9 Trends en ontwikkelingen

2.9.1 Trends aan de aanbodzijde

Clustering van winkels Winkels vinden het prettig om in elkaars nabijheid te zitten. Grote winkelgebieden worden groter en aantrekkelijker. Niet alleen neemt daarmee het aantal bezoekmotieven om naar een winkel(centrum) te gaan toe, maar dit leidt ook tot combinatiebezoek van winkels (kruisbestuiving). Een langere verblijfsduur en meer bestedingen zijn hiervan het gevolg.

Schaalvergroting en schaalverkleining Winkels worden steeds groter. Vooral op baanwinkellocaties zien we de schaalvergroting optreden. Echter ook in binnenstedelijke gebieden worden winkels steeds groter. Door de toenemende schaalvergroting zijn kleine voorzieningen in dorpskernen en woonwijken onder druk komen te staan. Daarentegen zijn ook kleine, zeer gespecialiseerde winkels in binnensteden en buurten in opkomst. Voorbeelden hiervan zien we in de dorpen en woonwijken met bijvoorbeeld kleine supermarkten (GB Express, GB Contact).

Vervloeiing van het centrum en perifeer gelegen aanbod Het traditionele retailpatroon waarbij de boodschappen plaatsvinden in de woonbuurt, vrijetijdsartikelen in een centrumgebied en doelaankopen plaatsvinden bij baanwinkels blijkt te verzwakken. Zo kunnen dagelijkse producten ook in de binnenstad of in de periferie worden aangeboden. Zo zijn ook bepaalde ketens zowel in de binnenstad als aan de rand van de stad aanwezig (bijvoorbeeld Hema).

Blurring Om de consument te binden en als gevolg van de toenemende concurrentie nemen winkels steeds meer branchevreemde producten en diensten in hun assortimenten op. Winkels met een horecagedeelte, supermarkten die een fotoservice en/of een stomerij exploiteren, ... We zien bijvoorbeeld dat kledingmerken naast hun kleding ook aanvullende assortimenten gaan voeren om de merkbeleving nog sterker te maken (accessoires, schoenen, …). Hiertegenover staat dat er in een aantal gevallen juist sprake is van specialisatie (nicheaanbod). Hier biedt de verkoper een dieper assortiment met meer service aan. De idee hier is dat men zich beter specialiseert in een beperkt aanbod voor een nichepubliek, dan alles aan iedereen aan te bieden (bijvoorbeeld winkel met enkel voedingsproducten voor consumenten met een allergie). Tevens wil de consument terug gebruik maken van de oude ambachten. Het is een vorm van beleving om bijvoorbeeld je schoenen te gaan repareren bij een authentieke schoenmaker of je baard te laten trimmen met scheermes door een barbier.

Centrumstudie Tervuren p. 63

Voorbeelden branchevervaging – Wasbar en boekencafé

Voorbeelden authenticiteit – Barbershop en Schoenenfabriek

Versterking van de beleving Fysiek winkelen moet tegenwoordig een beleving zijn. Consumenten moeten een reden hebben om een fysieke zaak te bezoeken. De consument wil verrast worden, wil dingen ondervinden en wil het aangename aan het nuttige koppelen. Ook in de winkels zelf zien we in toenemende mate andere functies of combinaties ontstaan, zoals bijvoorbeeld try & buy in winkels, evenementen, seminars, cursussen/workshops in winkels. Consumenten vinden het leuk als hun vijf zintuigen worden aangesproken: handelaars proberen dan ook meer in te spelen op horen - zien - ruiken - voelen - smaken. Ook het gebruik van technologie kan een belangrijk element zijn in het creëren van beleving. Denk bijvoorbeeld aan het aanbieden van gratis wifi, ontwikkelen van een eigen app, interactieve informatiekiosken, ….

Voorbeeld beleving – Duiktoren Todi (Beringen)

Centrumstudie Tervuren p. 64

Personeel maakt het verschil Ondernemers kunnen het verschil met grotere ketens/winkelcentra maken via hun personeel. Authentieke vriendelijkheid, een persoonlijk gesprek, … worden gewaardeerd door de consument. Verkopers die kunnen inspelen op de persoonlijke voorkeuren en smaken van de consument hebben altijd een stapje voor.

Nationale en internationale organisaties expanderen (internationalisering) Nationale en internationale detailhandelsorganisaties nemen in belang toe en bereiken een steeds hogere dekkingsgraad dankzij een fijnmaziger distributienet.

Buurtwinkels winnen terrein Door de sterke vergrijzing en het toenemende aantal alleenstaanden en tweepersoonshuishoudens zal het aantal kleine buurtwinkels en kleine supermarkten de komende jaren gaan toenemen. Hypermarkten zullen als gevolg hiervan hun marktaandeel zien dalen.

Verruimde openingstijden Momenteel gaat een discussie over de avondopenstelling en zondagse openstelling van winkels. De wetgeving regelt de verplichte wekelijkse rustdag, de beperking van de winkelopeningstijden en het zondagswinkelen. Gemeenten die erkend zijn als toeristisch centrum kunnen verregaande verruimingen krijgen op de openingstijden en daardoor de rustdag loslaten. In de praktijk blijkt dat keten- en filiaalbedrijven eenvoudiger kunnen inspelen op de verruiming van de openingstijden dan zelfstandigen.

Nieuwe winkelconcepten Sinds 2016 is er een grote verandering in het retaillandschap nl. door het ontstaan van tal van nieuwe winkelconcepten zoals de nieuwste generatie Lidl-winkel tot de kledingsupermarkt The Butcher Boy (zie onderstaande foto). In deze spraakmakende winkel kunnen klanten met hun winkelmandje of kar de gangpaden doorkruisen om zo langs koelvitrines gevuld met kleding en accessoires te wandelen.

The Butcher Boy - Rotterdam

Centrumstudie Tervuren p. 65

Omnichannel-aanpak De moderne handelaar zet de klant centraal. Een omnichannelaanpak is hiervoor de meest geschikte methode. Bij een omnichannelbeleving krijgt de klant dezelfde indruk en beleving over verschillende kanalen heen. Hij wordt consistent behandeld ongeacht het kanaal dat hij gebruikt. Ondernemers moeten hierop inspelen en niet langer in functie van aparte (verkoop- en communicatie) kanalen denken. De klant denkt immers ook niet in functie van kanalen. Klanten verwachten te kunnen kopen, een afspraak vast te leggen alsook zich te informeren en te laten begeleiden, overal, eender waar, ongeacht het toestel of het kanaal en zelfs, als het even kan, op het meest gepaste tijdstip.

Omnichanneling

Gemakswinkelen De consument kiest behalve voor fun vaak voor runshopping. Vaak betreft het producten waar minder emotie bij te pas komt en die gericht worden aangekocht. Ligging, gratis parking en keuzemogelijkheden werken dit gemak in de hand. Dit gemakswinkelen kan meer te lijden hebben onder e-commerce dan bijvoorbeeld het recreatief winkelen in de binnenstad omdat internet het ‘gemaks’-kanaal bij uitstel is. Online is er geen enkele extra handeling nodig buitenhuis.

Centrumstudie Tervuren p. 66

2.9.2 Trends aan de vraagzijde

Toenemende vergrijzing en kleinschalige huishoudens De trend naar kleinschalige huishoudens en een toenemend aantal ouderen zijn de belangrijkste kenmerken in de evolutie van de bevolkingssamenstelling. Een andere evolutie die we zien bij de consument is een gewijzigde gezinssamenstelling: er zijn steeds meer en meer kleinschalige huishoudens (zoals eenpersoonsgezinnen), ongehuwd samenwonenden, … Kleinere huishoudens met veelal tweeverdieners en een toenemend aantal ouderen impliceren dat gemak en comfort bij het winkelen en het boodschappen doen meer en meer op prijs wordt gesteld en men in toenemende mate belang hecht aan een juiste prijs-kwaliteitverhouding. Daarenboven wordt het volume van de aankopen kleiner. Een toename van het aantal ouderen betekent ook dat buurtwinkels in toenemende mate een sociale functie zullen krijgen. Grote supermarktketens spelen hier reeds op in. Ook leven de nieuwe senioren met meer luxe door hun sterkere financiële situatie vergeleken met de situatie van hun leeftijdsgenoten uit de voorgaande generaties. Belangrijk ook is dat ouderen meer geneigd zijn om trouw te blijven aan kwalitatief betere merken en minder impulsaankopen verrichten. De ouderen van vandaag gedragen zich bovendien jong van geest, zijn gezonder en actiever dan vroeger. Zo blijven ze geld spenderen aan reizen, etentjes, … (SKI-generatie)14

Spanningsveld mobiliteit Het autobezit in België neemt nog steeds toe. Momenteel heeft nagenoeg bijna elk Belgisch huishouden een auto ter beschikking. Dat heeft als gevolg dat de actieradius voor het winkelen of het doen van boodschappen sterk is vergroot. Dit stelt de hedendaagse consument dan ook in staat om in toenemende mate ook buiten zijn eigen woonplaats te winkelen of boodschappen te doen. Consumenten willen langer reizen om te shoppen als het de moeite is. Bereikbaarheid en mobiliteit hebben een effect op de aantrekkingskracht van bepaalde winkelgebieden naar consumenten toe. De opkomst van perifere baanwinkels en grote winkelcentra zal een steeds grotere concurrentie vormen voor (kleinere en middelgrote) centrale winkelgebieden. Winkelen in het eigen stadscentrum is niet langer noodzakelijk. De afstand tot grote kleppers als Antwerpen en Gent en minder grote trekkers als Hasselt, Leuven of Brugge is relatief beperkt. Maar er is ook een ander fenomeen. Door de vergrijzing zijn meer en meer mensen in mindere mate afhankelijk van mobiliteit of kunnen dat niet meer zijn. Zij zoeken de nabijheid van voorzieningen op, vaak in of in de buurt van hun (vroegere) woonplaats. Indien ze verhuizen naar een meer comfortabele en aangepaste woning, zoeken zij ook steevast centrumgebieden of dorpskernen op met een goede bereikbaarheid van openbaar vervoer en een brede waaier aan maatschappelijke, publieke en commerciële diensten. Veel kleinere gemeenten hebben de afgelopen jaren geïnvesteerd in een ruim woningaanbod in of nabij de handelskern. Bewoners kunnen vandaag dus al genieten van de voornaamste voorzieningen op wandelafstand.

De consument wordt steeds beter geïnformeerd Door de steeds hogere internetpenetratie is de hedendaagse consument veel beter geïnformeerd dan vroeger en kan hij kritischer zijn. De moderne consument heeft een smartphone, tablet, … waarmee hij continu toegang heeft tot het internet. Bovendien zijn veel mensen de dag van vandaag erg actief op sociale media (Facebook, Twitter, FourSquare, Pinterest, …). Zodoende kan hij niet enkel online de websites van ondernemers raadplegen, maar ook online beoordelingen van andere consumenten lezen, feedback vragen en geven aan vrienden, prijzen vergelijken, … (tripadvisor, productbeoordelingen, …) Toenemende internetaankopen

14 SKI-generatie: spending kids inheritance Centrumstudie Tervuren p. 67

Consumenten kopen steeds meer en meer via internet. België is zijn achterstand fors aan het inhalen.

Voorbeeld stijging E-commerce 2012-2016

Always connected Via onze smartphones zijn we altijd en overal bereikbaar. Uit onderzoek blijkt zelfs dat steeds meer aankopen van retail via de smartphone gebeuren (M-Commerce) en dus minder via desktop (E- Commerce).

Voorbeeld gebruik smartphone

24-uren economie Centrumstudie Tervuren p. 68

De consument wil altijd en op ieder tijdstip kunnen winkelen. Grotere spelers zoals bol.com en de 24/7 fitnesscentra spelen hier goed op in.

Persartikel Amazon

Consument is wispelturig De consument stelt steeds hogere eisen aan de kwaliteit van het winkelaanbod en de winkelomgeving. Voor het doen van de dagelijkse boodschappen stelt hij een ruim aanbod in een omgeving die hem qua gemak, comfort en bereikbaarheid aanspreekt zeer op prijs. Voor de niet-dagelijkse artikelen legt hij andere prioriteiten. Soms wenst de consument doelgericht te kopen (run shopping) of beschouwt hij winkelen als vrijetijdsbesteding (fun shopping). Het winkelaanbod en zijn ruimtelijke omgeving dienen hierop afgestemd te zijn. Typerend voor de moderne consument is dat hij op alle vlakken minder trouw is. Dat fenomeen is ook waar te nemen op het vlak van het winkelgedrag. De consument hecht minder belang aan merkentrouw en ook de winkeltrouw neemt gevoelig af. Steeds minder consumenten bezoeken vaste winkels voor bepaalde aankopen. Consumenten zijn ook moeilijker te segmenteren in bepaalde groepen. Het ene moment heeft de consument een bepaalde behoefte (bijvoorbeeld gaan eten in een klasse-restaurant), terwijl op een ander moment de consument iets helemaal anders wil (bijvoorbeeld zin in afhaaleten).

Centrumstudie Tervuren p. 69

Sharing economy De moderne consument heeft er niet altijd nood aan om producten daadwerkelijk te bezitten. Soms wil hij ze ook gewoon gebruiken wanneer hij ze nodig heeft en dan leent hij die producten, wisselt hij zaken uit, … Een mooi voorbeeld hiervan is de opkomst van autodeelsystemen (zoals Cambio), fietsdeelsystemen (zoals BlueBikes), huurformules voor kledij/juwelen/kunst, de uitwisselingsdienst Peerby, … Gebruik is belangrijker geworden dan bezit. Andere bekende voorbeelden van de deeleconomie of disruptieve economie zijn Uber, Airbnb, Coachsurfing maar ook lokale varianten steken de kop op zoals Flavr en Thuisafgehaald.be.

Airbnb + FLAVR

Eenvoud versus luxe Aan de ene kant letten consumenten op een goede prijs-kwaliteitsverhouding en gaan ze soms shoppen bij prijsvechters (vb. Action, Flying Tiger, Primark, …), aan de andere kant is de moderne consument ook bereid om geld te besteden aan luxe (vb. etentje in een duur restaurant, kopen bij de grote merken, …). De consument is wispelturig en het ene sluit het andere niet uit. Een duur kledingitem van een luxemerk kan gerust gecombineerd worden met een goedkoop item. Veilig boodschappen doen of winkelen Veiligheid van winkelcentra wordt steeds belangrijker. Als de consument het gevoel heeft dat niet meer voldaan wordt aan zijn of haar veiligheid is de consument al snel geneigd het winkelgebied te verlaten ten gunste van andere winkelgebieden. Dit betekent dat al reeds bij het ontwerpen van winkels en winkelcentra ruimschoots aandacht geschonken moet worden aan veiligheidsgevoelens.

Centrumstudie Tervuren p. 70

2.10 Algemene beleidsmatige context

2.10.1 Winkelen in Vlaanderen 2.0

Een belangrijk gegeven bij het uitwerken van een lokaal detailhandelsbeleid is de startnota “Winkelen in Vlaanderen” (juli 2010). De Vlaamse regering voert een kernversterkend beleid enerzijds en een actief aanbodbeleid voor ruimtebehoevende grootschalige detailhandel anderzijds. Dit uit zich zowel in het ruimtelijk als in het economisch beleid. De startnota uit 2010 heeft reeds een eerste vertaling gekend met de omzendbrief “grootschalige detailhandel, een afwegingskader”. De omzendbrief biedt ruimtelijke afwegingselementen aan de Vlaamse ambtenaren en aan de provinciale en gemeentelijke besturen met het oog op een gestructureerd afwegingstraject voor de inplanting en/of groei van grootschalige detailhandel. De basisdoelstellingen hierbij zijn het tegengaan van verdere verlinting, het voeren van een aanbodbeleid op de daarvoor geschikte locaties (zorgvuldig afwegen van nieuwe inplantingen van grootschalige handelszones) en het voeren van een kernversterkend beleid. Het uiteindelijke doel is de realisatie van een goede ruimtelijke ordening inzake grootschalige detailhandel zoals bedoeld in de Codex Ruimtelijke Ordening én een economisch leefbare en dynamische sector. In de nota “Winkelen in Vlaanderen 2.0.” gaat de Vlaamse regering op dit elan verder en worden bijkomende voorstellen geformuleerd om het integrale beleid rond handelsvestigingen (IHB) verder te faciliteren. De maatregelen hebben betrekking op financiële ondersteuning, vergunningenbeleid en planningsbeleid. De nota schetst enkele opvallende ontwikkelingen van de detailhandel anno 2012 als onderlegger voor enkele beleidsmatige uitgangspunten. Zo kan de Vlaamse regering ondersteunen maar blijft een detailhandels- en kernversterkend beleid een zaak van de lokale besturen.

2.10.2 Vergunningsbeleid voor handelsvestigingen

In het akkoord voor de zesde staatshervorming (”Een efficiëntere federale staat en een grotere autonomie voor de deelstaten”) is voorzien dat het vergunningsbeleid inzake handelsvestigingen en het Nationaal Sociaal Economisch Comité voor de Distributie (NSECD) wordt overgedragen aan de gewesten. De overdracht van deze bevoegdheid gebeurde in 2014. Voorlopig beleven we nog een transitieperiode. Tijdens deze transitieperiode worden de huidige procedures en werkzaamheden nog verdergezet, met dien verstande dat de samenstelling van het NSECD verandert.

Heel concreet betekent dit dat de wet betreffende de vergunning van handelsvestigingen thans een Vlaamse bevoegdheid is maar dat het Nationaal Sociaaleconomisch Comité en het Interministerieel Comité voor de Distributie in hun huidige samenstelling hebben opgehouden te bestaan en tijdens de overgangsperiode een zuiver Vlaamse (Brusselse/Waalse) samenstelling zullen hebben. Voor Vlaanderen zal de voornaamste wijziging erin bestaan dat de socio-economische vergunning voor nieuwe dossiers gekoppeld zal worden aan de omgevingsvergunning. De omgevingsvergunning overkoepelt de stedenbouwkundige, milieu-en socio-economische vergunning.

Centrumstudie Tervuren p. 71

2.10.3 Decreet Integraal Handelsvestigingsbeleid (IHB)

Inleiding Op 18 december 2015 werd het decreet betreffende het integraal handelsvestigingsbeleid dan finaal goedgekeurd door de Vlaamse regering.

De hervorming stoelt op 2 principes: vereenvoudiging, maar vooral meer vrijheid voor de lokale besturen. De gemeenten mogen zelf kiezen of ze winkels concentreren in bepaalde wijken, en elders uitsluiten of beperken. Ze mogen bijvoorbeeld kiezen in welke mate kledij en voeding in bepaalde gebieden mogen verkocht worden. Ook baanwinkels kunnen worden uitgesloten. Het decreet impliceert bovendien dat de gemeenten winkelcentra in de winkelarme gebieden niet meer hoeven toe te laten. Voor winkels die nu al een vergunning hebben, verandert er niets. Er zal ook maar één vergunning meer nodig zijn om een winkel te starten, in plaats van de drie nu, cfr supra de omgevingsvergunning. Pop-ups hoeven de eerste drie maanden zelfs geen vergunning aan te vragen.

Het decreet In het decreet (en de bijhorende memorie van toelichting) worden in het eerste hoofdstuk de algemene bepalingen vermeld.

Hier (artikel 2) wordt gedefinieerd wat men verstaat onder een handelsgeheel, kernwinkelgebied, kleinhandelsbedrijf, kleinhandelslint, kleinhandelszone, netto handelsoppervlakte en winkelarm gebied.

In artikel 3 worden de 4 categorieën van kleinhandelsactiviteiten opgenomen die onderscheiden kunnen worden:

 Verkoop van voeding  Verkoop van goederen voor persoonsuitrusting: in de kleinhandel aangeboden textiel, kleding, schoenen, lederwaren, reukwerk, cosmetica of sieraden  Verkoop van planten, bloemen en goederen voor land- en tuinbouw  Verkoop van andere producten

Artikel 4 geeft aan wat de basisdoelstellingen zijn van het integraal handelsvestigingsbeleid die door het Vlaamse Gewest, in samenwerking met de gemeenten en de provincies, nagestreefd worden. Het Vlaamse, integraal handelsvestigingsbeleid is met name gericht op:

 Het creëren van duurzame vestigingsmogelijkheden voor kleinhandel, met inbegrip van het vermijden van ongewenste kleinhandelslinten.  Het waarborgen van een toegankelijk aanbod voor consumenten  Het waarborgen en versterken van de leefbaarheid in het stedelijk milieu, met inbegrip van het versterken van kernwinkelgebieden.  Het bewerkstellingen van een duurzame mobiliteit

Deze basisdoelstellingen worden beschouwd als dwingende redenen van algemeen belang die de opmaak van regelgeving inzake kleinhandelsactiviteiten verantwoorden. Ze gelden als kader zowel op planniveau als op vergunningenniveau bij het nemen van bestuurlijke beslissingen inzake handelsvestigingen. Centrumstudie Tervuren p. 72

Hoofdstuk 2 van het decreet behandelt de visievorming.

Artikel 6 vermeldt dat provincies en gemeenten in uitvoering van de doelstellingen vermeld in artikel 4 een lokale visie op het vlak van het integraal handelsvestigingsbeleid kunnen ontwikkelen. Zij maken deze lokale visie bekend. De opmaak van een visie wordt sterk aanbevolen. Het is belangrijk dat steden en gemeenten en provincies het in dit decreet aangereikte instrumentarium inzetten uitgaande van een visie met betrekking tot kleinhandel.

In artikel 7 wordt vermeld dat de overheden de visie op vlak van het integraal handelsvestigingsbeleid kunnen integreren in ruimtelijke structuurplannen. Visies in een structuurplan kunnen dus niet doorwerken als verbindende juridische beoordelingsgrond ingevolge art. 2.1.2 §7 VCRO. Beleidsdocumenten gelden niet als rechtsregel; hun inhoud kan wel mee opgenomen worden in de opportuniteitstoets van een aanvraag.

In artikel 8 wordt het Comité voor Kleinhandel opgericht. Volgens artikel 9 kan het Comité voor Kleinhandel advies geven, opmerkingen maken of voorstellen doen over alle aangelegenheden met betrekking tot een integraal handelsvestigingsbeleid, op eigen initiatief of op verzoek van de Vlaamse Regering. Provincies of gemeenten kunnen aan het Comité voor Kleinhandel advies vragen over de aangelegenheden, vermeld in artikel 6.

Hoofdstuk 3 behandelt de planningsinstrumenten.

Artikel 10 bepaalt in paragraaf 1, eerste lid, dat gemeenten aan de hand van ruimtelijke uitvoeringsplannen en stedenbouwkundige verordeningen:

 Kernwinkelgebieden en winkelarme gebieden kunnen afbakenen,  Normen betreffende de oppervlakte van de categorieën van kleinhandelsactiviteiten kunnen vastleggen,  Deze normen kunnen differentiëren naargelang het bestaande, dan wel nieuwe kleinhandelsbedrijven en handelsgehelen betreft, Dit met het oog op de verwezenlijking van de doelstellingen van het integraal handelsvestigingsbeleid.

Het tweede lid beschrijft de mogelijkheden voor de provincies. Het afbakenen van kernwinkelgebieden wordt aldus voorbehouden voor de gemeenten.

Paragraaf 2 bepaalt dat ruimtelijke uitvoeringsplannen kleinhandelszones kunnen afbakenen. Dit kan zowel door het gewest, provincie als gemeente gebeuren. Hierbij kan gebruik gemaakt worden van de delegatiebepaling die is opgenomen in de VCRO.

Hoofdstuk 4 gaat over de omgevingsvergunning voor kleinhandelsactiviteiten.

Het decreet ‘Integraal Handelsvestigingsbeleid’ staat nu op zichzelf maar wordt, net zoals titel IV van de Vlaamse Codex voor Ruimtelijke Ordening (VCRO) en titel V van het Decreet houdende Algemene Bepalingen Milieubeleid (DABM) gekoppeld aan het decreet betreffende de omgevingsvergunning. In dit decreet wordt de socio-economische vergunning opgenomen in de omgevingsvergunning en wordt gesproken van een ‘vergunning voor kleinhandelsactiviteiten’. De aanvragen voor zowel de stedenbouwkundige vergunning, de milieuvergunning als de socio-economische vergunning verlopen via dezelfde procedure. Ook in de gevallen waar er enkel een vergunning voor kleinhandelsactiviteiten bekomen dient te worden, volgt men de procedures zoals opgenomen in het Omgevingsvergunningsdecreet (25 april 2014). Dit betekent een sterkte vereenvoudiging van het vergunningensysteem in Vlaanderen. Centrumstudie Tervuren p. 73

Hoofdstuk 5 behandelt de handelsvestigingsconvenanten.

Een handelsvestigingsconvenant is een nieuw instrument en betreft een belangrijke innovatie voor het beleid inzake handelsvestigingen. Een of meer gemeenten en ontwikkelaars of exploitanten van handelsvestigingen kunnen op vrijwillige basis handelsvestigingsconvenanten sluiten. Derden, zoals lokale handelaarscomités, kunnen zich erbij aansluiten. Enkel de gemeenten kunnen een dergelijk convenant afsluiten, niet de deputaties of de gewestelijk stedenbouwkundige ambtenaar.

Hoofdstuk 6 behandelt vervolgens de handhaving van het handelsvestigingsbeleid, hoofdstuk 7 bevat de wijzigingsbepalingen, hoofdstuk 8 de opheffingsbepaling en hoofdstuk 9 de slotbepalingen.

Centrumstudie Tervuren p. 74

2.10.4 Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen

Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen vormt een kader voor de provinciale en gemeentelijke structuurplannen. Specifiek is het ruimtelijk beleid op Vlaams niveau gericht op het versterken van stedelijke gebieden en netwerken door het bundelen van functies en activiteiten, het behoud van de open ruimte door bundeling van wonen en werken in de kernen van het buitengebied, het concentreren van economische activiteiten in economische knooppunten en het optimaliseren van de bestaande verkeers- en vervoersstructuur en het verbeteren van het openbaar vervoer.

Vanuit het RSV wordt de bundeling van kleinhandel als doelstelling naar voren geschoven. De kleinhandel moet een wezenlijk deel uitmaken van het functioneren van het stedelijk gebied. De verweving van de kleinhandel met andere functies is essentieel. Met betrekking tot de herstructurering van bestaande kleinhandelslinten en -concentraties en voor de inplanting van nieuwe kleinhandelszaken gelden onder andere de volgende doelstellingen: . Mogelijkheid tot concentratie van handelszaken die behoefte hebben aan een grotere verkoopoppervlakte op kleinhandelszones. Deze locaties worden gesitueerd binnen de stedelijke gebieden en de economische knooppunten, op goed ontsloten plaatsen; . Er wordt geen kleinhandel toegestaan op bedrijventerreinen die niet als kleinhandelszone zijn aangewezen; . Er worden geen nieuwe, ruimtelijk geïsoleerde kleinhandelsbedrijven ingeplant langs verbindingswegen en op knooppunten van verbindingswegen buiten de kernen van het buitengebied en buiten de stedelijke gebieden; . Bestaande kleinhandelslinten en -concentraties die structuurloos gegroeid zijn aan verkeerswegen, zowel in stedelijke gebieden, stedelijke netwerken of in het buitengebied, worden ruimtelijk geherstructureerd. Het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen stelt dat een deel van Tervuren zal worden gerekend tot het Vlaams Stedelijk Gebied rond Brussel (VSGB). Voor het VSGB hanteert de Vlaamse overheid gebiedsspecifieke ontwikkelingsperspectieven. Er wordt gesteld dat de onbebouwde ruimte (‘groene gordel’) in het Vlaams Stedelijk Gebied rond Brussel een essentieel gegeven is. Daarnaast behoort de gemeente Tervuren tot het Vlaams stedelijk kerngebied, de zogenaamde Vlaamse Ruit. Dit verstedelijkte gebied tussen de steden Brussel, Leuven, Antwerpen en Gent behoort tot één van de zes structuurbepalende stedelijke regio’s van internationale betekenis binnen Noord-West-Europa. De Vlaamse Ruit vormt een regio met internationaal economisch belang. Het is de bedoeling van de Vlaamse overheid om de belangrijkste stedelijke en economische ontwikkelingen in dit gebied een stimulans te geven. Dit betekent echter niet dat de Vlaamse Ruit zich verder zal ontwikkelen tot één grootstedelijk gebied. Bij de inplanting van nieuwe activiteiten zal steeds de bestaande stedelijke en economische structuur als basis worden genomen. Delen van Tervuren (met de kernen Vossem, Moorsel en Duisburg) behoren tot het buitengebied. Hier overwegen de open ruimte en de bijhorende open ruimtefuncties. Wat economische bedrijvigheid betreft speelt Tervuren geen rol van betekenis. Lokale bedrijventerreinen komen in aanmerking voor de vestiging van lokale bedrijven en moeten gelegen zijn in een hoofddorp of economisch knooppunt. Voor de lokalisatie en inrichting van een nieuw lokaal bedrijventerrein worden een aantal principes vastgelegd. Op het vlak van de mobiliteit streeft de Vlaamse overheid naar een versterking van alternatieven voor het autoverkeer. De hogere overheid wenst eveneens het wegennet te optimaliseren door categorisering. Dit houdt in dat aan iedere weg een bepaalde functie wordt toegekend. Een deel van de Ring rond Brussel is gelegen op het grondgebied van Tervuren. Deze weg, die van internationaal

Centrumstudie Tervuren p. 75

belang is, wordt in het RSV weerhouden als hoofdweg. In de onmiddellijke nabijheid van de gemeente liggen nog twee hoofdwegen, namelijk de A3/E40 (naar Luik) en de A4/E411 (naar Namen). Een hoofdweg heeft een verbindingsfunctie op internationaal en Vlaams niveau. Alle andere wegen zullen ofwel in het provinciaal structuurplan (selectie van secundaire wegen) of in het gemeentelijk structuurplan (lokale wegen) besproken worden. Aansluitend zoekt de Vlaamse overheid naar volwaardige alternatieven voor het autoverkeer. Zowel het afbakenen van het Vlaamse Stedelijke Gebied als de afbakening van het bebouwde perifere landschap zijn een Vlaamse bevoegdheid. Door het weergeven van potentieel stedelijke kernen en potentiële kernen binnen een bebouwd perifeer landschap geeft de Provincie haar visie weer op deze afbakeningen.

2.10.5 Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan

Specifiek voor detailhandel geldt in het PRS het volgende:

 Het bundelen van detailhandel;  Het bewaken van evenwicht tussen vraag en aanbod;  Het bevorderen van een kwalitatieve inrichting en een efficiënte invulling;  Het stimuleren van een kerngericht beleid;  Kleinhandelsconcentraties kunnen alleen in stedelijke gebieden; 2.10.6 GRS Tervuren

Het gemeentelijk ruimtelijk structuurplan dateert van 2009. We baseren ons voor deze studie op de bepalingen voor handel zoals deze terug te vinden zijn in het richtinggevend deel.

De gemeente streeft in eerste instantie naar een bundeling van activiteiten en voorzieningen afgestemd op niveau van de kernen. In de kernen zelf kunnen voorzieningen, activiteiten en bedrijvigheid die met de woonfunctie verweefbaar zijn worden ondergebracht. Daarbij zal Tervuren zelfvoorzienend functioneren op gemeentelijk niveau.

De deelgemeente Tervuren heeft als hoofddrop een lokale handelsstructuur en diverse (gemeenschaps)voorzieningen in en nabij het centrum. Het centrum richt zich duidelijk naar versterking van het handelsapparaat en dienstverlening afgestemd op de behoeften van Groot- Tervuren. Daarbij is verweving van deze functies met de woonfunctie vereist. Grootschalige en verkeersgenererende entiteiten horen hier niet thuis.

De gemeente zal een grond onderzoek voeren naar een betere ontwikkeling van de detailhandel en de horeca in Tervuren. Daartoe wordt een studie centrumontwikkeling opgemaakt met inbegrip van een detailhandelbeleidsplan. Dit zal het startschot zijn voor een grondige samenwerking tussen gemeente en actoren uit het economische veld.

De winkelfunctie van het centrum moet verder uitgebouwd worden via een grotere diversificatie van het winkelaanbod.

Via een lokaal winkel- en centrummanagement moet starters en mogelijke investeerders geïnformeerd worden over de vele mogelijkheden die de gemeente nog in aanbod heeft. Het infrastructureel en ruimtelijk masterplan moet hierbij een investeringstroef zijn.

Centrumstudie Tervuren p. 76

Via een beleid van stedenbouw en ruimtelijke ordening zal getracht worden om het horeca- en winkelaanbod rond en in de omgeving van het marktplein te vergroten.

De overige kernen kennen een eerder lokale gerichtheid met voorzieningen afgestemd op hun eigen kern. Deze primaire handelsvoorzieningen kunnen verder versterkt worden om aan de lokale behoeften van deze kernen te voldoen.

2.10.7 Interprovinciale studie

De interprovinciale studie, opgeleverd in januari 2014, levert veel data op omtrent de aanbod- en vraagstructuur van alle 308 Vlaamse steden en gemeenten. De gemeenten ontvangen vanaf 2014 jaarlijks een update van de voornaamste kengetallen van vraag en aanbod. Deze feitenfiches bevatten naast commerciële informatie ook data betreffende de socio-demografische en socio-economische structuur, zoals deze ook terug te vinden zijn in de hoofstukken 2.2 tot en met 2.5 van dit rapport. Het aanbod wordt ieder jaar geüpdatet. Wat de vraagzijde betreft, wordt er vanaf 2017 de techniek van de retailsonar ingezet. Vermits deze benadering heel andere uitkomsten oplevert dan het consumentenonderzoek uit 2014, baseren wij ons voorlopig op dat eerste onderzoek. De retailsonar wordt de komende jaren verder geperformeerd.

De interprovinciale studie doet geen bijzondere uitspraken over Tervuren zelf maar schetst wel uitgangspunten en bouwstenen voor leefbare kernen en handelsconcentraties binnen een provinciale detailhandelsstructuur.

Het eindrapport bevat een aantal visie-elementen voor een interprovinciaal detailhandelsbeleid. We sommen de kapstokken op en staan even stil bij het aanbod in buurten en kernen:

- Kernversterking als basis voor vitale steden en gemeenten; - Van een fragmentarisch naar een geïntegreerd en integraal beleid voor kernversterking; - Gepaste ontwikkeling van winkelgebieden vraagt om een structurele sturing; - Naar een beperking van de afvloeiing; - Naar een selectief locatiebeleid voor nieuw aanbod; - Het detailhandelsbeleid draagt bij aan verdichting, eerder dan van het creëren van nieuwe concentraties; - Het detailhandelsbeleid hanteert een hoofdstructuur van detailhandelsclusters, als leidraad voor het ondersteunen van lokale interventies; - Een toegankelijk basisaanbod in buurten en kernen.

Centrumstudie Tervuren p. 77

2.11 SWOT-analyse

Voor het opmaken van een SWOT-analyse kijken wij vooral naar stedenbouwkundige, functionele en organisatorische aspecten van het handelsapparaat in Tervuren en meer specifiek naar de kern van de werking.

Sterktes Zwakten - Stijgende evolutie van inwoners (2005- - Onvoldoende afstemming van het 2015) aanbod t.o.v. het inkomen - Goede koopbinding DG - Gedateerd centrum/inrichting straten - Wekelijkse markt - Vaak onvoldoende doorgang voor - Goede bereikbaarheid met wagen, plaatsing terras tram, bus - Veel te weinig aanbod per 1.000 - Warandepark + Arboretum inwoners - Moderne ontwikkeling rondom - Kleinschaligheid panden warandeplein - Beduidend weinig aanbod periodiek - Hoog gemiddeld inkomen - Introverte aanblik - Voldoende parkeergelegenheid - Indruk van te hoge huurprijzen - Divers evenementenbeleid Kansen Bedreigingen - Panquinkazerne, Afrikamuseum en - Afnemende zelfstandige activiteit verbinding - E-commerce - Nieuwe woonontwikkeling in het - Schaalvergroting centrum - Vraag naar baanwinkels op - Verdichting Brusselse rand Leuvensesteenweg (koperspotentieel) - Verdichting Brusselse Rand (woondruk) - Stijging tewerkstelling in de horeca - Beleving en authenticiteit - Koopkrachtig publiek bovenlokaal - Toeristisch perspectief - Brusselse ‘long’ - Lokaal profiel naar bovenlokaal potentieel - Internationaal profiel - Ruimte voor bijkomende supermarkt

Centrumstudie Tervuren p. 78

2.12 Slotconclusie analyse (managementsamenvatting)

Een goede analyse van de huidige kleinhandelsstructuur, toegespitst op de doelstellingen van het integraal handelsvestigingsbeleid, vormt de basis van een efficiënt kleinhandelsbeleid.

Hieronder sommen we nogmaals de belangrijkste conclusies op van de analysefase:

Algemene socio-economische positionering

- Tervuren heeft een inwonersaantal van 21.572 inwoners (= stijging van 4,8% ten opzichte van 2005) - De bevolkingsprojectie voor 2030 is circa 21.769 inwoners (= stijging van 1,4%) - Tervuren heeft een hogere bevolkingsdichtheid in vergelijking met het Vlaamse Gewest, maar een lagere bevolkingsdichtheid in vergelijking met gelijkaardige gemeenten - Er is een duidelijke vergrijzingstrend in Tervuren - Het gemiddeld inkomen per inwoner uit Tervuren ligt lager dan bij vergelijkbare steden en gemeenten, maar hoger dan het gemiddeld inkomen over het Vlaamse Gewest

Analyse bestaande voorzieningen en kleinhandelsstructuur

- Tervuren telt 221 verkooppunten, waarvan 103 voor detailhandel (= 14.646 m² winkelvloeroppervlakte) en 24 leegstaande panden - Er is een groot aanbod ‘voeding’, leegstand komt beperkt voor - Het centrum van Tervuren telt het hoogst aantal verkooppunten nl. 130 (= 59% van het totaalaanbod) - Duisburg beschikt over een beperkt basisaanbod in een bescheiden kern - Een detailhandelszaak in Tervuren is gemiddeld 142 m² groot, een leegstaand pand 97 m² - 118 verkooppunten zijn bestemd voor niet-detailhandel. De meest voorkomende zijn ‘ambacht’ en ‘horeca’

Vergelijking benchmarkgemeenten

- Tervuren heeft een evenwichtig aanbod, maar voor de verschillende productgroepen is er toch een achterstand ten opzichte van de benchmark

Evolutie handelspanden

- In Tervuren is er een afname van het aantal verkooppunten en het aantal m² WVO in het centrum - In zijn totaliteit is er wel een toename van het aantal m² WVO sinds 2008

Centrumstudie Tervuren p. 79

Functiekaarten

- In Tervuren is er een gezonde verhouding tussen dienstverlening, handel en horeca en dit in combinatie met publieksgerichte functies als vrijetijdscentrum, scholen, gemeentehuis, bibliotheek, … - Productgroep ‘andere’ is niet zo sterk aanwezig in centrum. Deze groep is vaak meer afgestemd op autogerichtheid en behoeven een grotere oppervlakte of buitenopslag - In Tervuren is er maar één supermarkt nl. Carrefour Market

Toetsing huidige kleinhandelsstructuur aan de hand van de planningscontext

- Tervuren telt op het eerste zicht geen zone-vreemde activiteiten - De handel in Tervuren is gelegen in de rode zone = woongebied

Kooporiëntatie

- De koopbinding voor dagelijkse goederen bedraagt in Tervuren 71,0%. Dit is een stuk hoger dan gemiddeld - De koopattractie ligt beduidend lager dan de vergelijkbare gemeenten

Economisch functioneren

- Theoretisch gezien is er nog marktruimte voor ‘voeding’, ‘persoonsuitrusting’ en ‘andere producten’ in Tervuren

Bovenstaande gegevens uit de analyse dienen samen met de ‘trends en ontwikkelingen’ en de ‘SWOT- analyse’, als ondersteuning bij de visievorming. In het volgende hoofdstuk gaan we hier dieper op in.

Centrumstudie Tervuren p. 80

3. Visie

3.1 Workshop

Na de locatieverkenning vond een workshop plaats met een afvaardiging van beleid, administratie en handel. Aan de hand van enkele gerichte vragen is er constructief gedebatteerd over de ambities. Uit het plenair gedeelte gaan we enkele conclusies trekken. Vervolgens werd er gedebatteerd in twee groepen omtrent ruimtelijke en functionele aspecten. 3.1.1 Voornaamste conclusies

Wat met horeca?

- Er is geen sterrenrestaurant in Tervuren - Op de hoek van de Kasteelstraat komt er een nieuwe tapas/wijnbar met daarbij een terras. - In Tervuren is er nood aan meer horeca, voornamelijk enkele hippe horecazaken.

Wat met het aanbod?

- Het centrum van Tervuren moet meer een centrum worden met een divers aanbod waar de klant meerdere keren per week naar toe wil komen. Economisch gezien kan Tervuren meer aanbod aan dan dat er nu aanwezig is. - Quid Kasteelstraat? - Wandelaarstraat is al te ver van het centrum. - Kernwinkelgebied moet meer ingevuld worden in plaats van verder uitgebreid. - Kernwinkelgebied moet niet alleen bestaan uit detailhandelszaken maar ook andere publiekgerichte functies mogen in het centrum liggen. - De huurprijzen in Tervuren liggen wellicht veel te hoog. Hier door zijn er de laatste jaren al enkele zaken gestopt. Enkele oplossingen zijn sleutelen aan de randvoorwaarden om (jonge) ondernemers te steunen. Eigenaars van leegstaande panden moeten actief benaderd worden om te onderhandelen over de huurprijzen. - In Tervuren liggen er geen bekende ketens. Hierdoor trekken de mensen naar Leuven. - Toch zijn er al enkele mooie zaken terug te vinden in Tervuren: chocolatiers, bakkers, slagers, oude winkels en bruine cafés. - Er ontbreken wel nog enkele detailhandelszaken: sportcafé, cocktailbar, mooie kledingzaak, … In Tervuren mogen we eerder speciaalzaken verwachten (vb. traiteurs en slagers). - Leuvensteenweg éénrichtingsstraat van maken, alleen centrum in. Zo kan er meer parking voorzien worden. Verder kunnen er meer bomen worden voorzien om een mooie poort naar het centrum te krijgen. - Organiseren van een Wedstrijd (vb. win je winkel) om hippe handelszaken aan te trekken. - Gemiddelde bezoekfrequentie aan centrum Tervuren door inwoners is 1 à 2 keer per week. Ondanks dat er maar 1 supermarkt gelegen is in het centrum. Er zijn wel nog volgende supermarkten buiten het centrum of buiten de gemeente: Okay en Aldi in Vossem / Lidl en Delhaize in Sterrebeek / Carrefour aan museum / Delhaize in Wezembeek.

Centrumstudie Tervuren p. 81

Wat met parking/mobiliteit?

- Er komt een parking bij op de Brusselsesteenweg met 40 plaatsen. - Ondergrondse parking Markt aanwezig. - Andere indeling voorzien voor de parking op het marktplein: beter groeperen. - Opletten met functionaliteit Markt: de mogelijkheden voor evenementen, marktkramers moeten blijven, dus geen zware of veranderde constructies neerzetten die niet verplaatsbaar zijn. - De vraag is gesteld geweest om een half uur bovengronds gratis te parkeren in plaats van een kwartier. Hier is geen reactie op gekomen. - Mogelijkheid bekijken om 2 uur gratis te parkeren (vb. Bilzen). Dit omdat het aanbod van Tervuren niet is afgestemd op de langverblijvers.

Wat met het verzorgingsbereik?

- Uitbreiding van het aanbod voor dagelijkse bestedingen, kan op volgende manieren: o Aan de hand van speciaalzaken: design, meubelen en chocolatiers o Streekproducten die mee het DNA bepalen van Tervuren: druivenstreek - chocolade o Tervuren lekker dichtbij: . Dichtbij Leuven – Brussel . In het centrum is alles dichtbij . Moeilijkheid, enkel in het Nederlands communicatie

Wat met het Marktplein?

- Mooie fontein met spuitende waterstralen voor kinderen. - Andere inrichting voor het parkeren. - Tribune om op te zitten aantrekkelijker maken. - Goede combinatie van functionaliteit en verblijfskwaliteit zoeken. - Ideeën gemeente: o Bomen aan politiekantoor (die terugkomen aan andere kant van de Markt) o Bloemen aan de zijkant van de trappen (aan de kerk) o Fonteinen inbouwen in het Marktplein

Wat met het profiel voor Tervuren?

- Bij het fietsen doorheen het park wordt er geen aanzet gegeven om naar het centrum te gaan. - Gemeente met enorm veel potentieel - Lopende projecten zoals moestuin – meer zichtbaarheid hierrond creëren. - Tervuren is een gemeente met een royale geschiedenis - Link leggen met het internationale karakter (vb. internationale scholen) - Tervuren is internationaal en royaal maar niet enkel groen ↔ niet aanwezig in de vertaling naar het handelsapparaat. - Kleinhandel is vooral gefocust op Tervurenaren - Aantrekkingskracht van het groen in Tervuren voor de Brusselaars tijdens het weekend - Website: www.visittervuren.be

Centrumstudie Tervuren p. 82

- Mensen worden weggelokt naar Brussel en Leuven (winkelboekjes campagne/ mobiliteit). - Evenwicht vinden tussen toeristische toevloeiing en dagdagelijkse handel. - Het profiel mag vergen dat er een dagdagelijkse bereikbaarheid is in het centrum. - De beleving die sluimert komt niet tot uiting in het winkelcentrum. Er is ruimte maar de positionering nodigt niet uit.

Hoe ondernemerschap faciliteren?

- Er is een geschenkbon aanwezig. - Quid Webshops? (Designhuis steekt er veel tijd in maar haalt er weinig opbrengst uit). - Wedstrijd: win je winkel? – koppelen aan gratis huur en hippe winkels. - Bij opening nieuwe tapas/wijnbar het hele centrum betrekken en er een weekend van maken met openingen.

3.1.2 Reflectie externe workshop

Ruimtelijk:

- Veel groen aanwezig aan de poorten van het centrum = identiteit Tervuren - Inzetten op centrumbeleving en kernondersteunende bedrijvigheid - Relatie centrum – park – museum: parkeerproblematiek als opportuniteit - Flexibele mobiliteitsregimes in het centrum - Kracht van doorlaatbaarheid kleine tussengebieden

Centrumstudie Tervuren p. 83

Functioneel:

- Handelsapparaat loopt achter ten opzichte van de dynamiek van de gemeente - Open mind binnen het specifieke DNA van Tervuren als Vlaamse gemeente in de Brusselse rand – Open space (ruimte en groen) in de verf zetten, vandaag niet zichtbaar in het centrum - Aantrek nieuwe handelaars en inzetten op speciaalzaken - Inzet op vlak van genieten (groen/horeca/toerisme/kwaliteitsvolle zaken/kwaliteitsvol wonen/ontspanning, …) - Afbakening handelscentrum: afwachten op ontwikkeling Panquinkazerne

Centrumstudie Tervuren p. 84

3.2 Brainstormsessie

Om het ruimtelijk en functioneel concept verder uit te werken ter presentatie aan de werkgroep, werd er een bijkomende interne brainstormsessie georganiseerd. Voor deze interne denkoefening werden naast CityD en MOP urban design, ook Unizo en Erwin Delaere van dienst Toerisme en Lokale Economie uitgenodigd. Kwestie om de verschillende concepten en ideeën vooraf al te toetsen op haalbaarheid en draagvlak. 3.2.1 Ruimtelijke verhaal

‘Open’ is het centrale woord waaraan alle kapstokken kunnen opgehangen worden.

- Tervuren staat bekend omwille van zijn omgevingsfactoren nl. het Warandepark en het Afrikamuseum die in open relatie tot het centrum staan - ‘Groen’ en ‘water’ zijn de ontstaansredenen van de gemeente Tervuren en deze aspecten dient men zeker terug te brengen naar het centrum van Tervuren o Eindpunten creëren en waar mogelijk groene connecties maken - De lat dient zeer hoog gelegd de worden op vlak van ‘openheid’ o Openheid creëren door het snoeien van hagen o Er mogen van Erfgoedbeheer en Regie der gebouwen echter geen aanpassingen gebeuren aan de parkmuur o Introvert handelscentrum veruitwendigen

Parking/mobiliteit

- Er ontstaat een belangrijke mogelijkheid om verschillende parkingmogelijkheden te voorzien voor het Afrikamuseum o Vb. Parking 1 Afrikamuseum, parking 2 Afrikamuseum, … . Ligging van parking 1 is eventueel in/nabij het centrum vb. aan het begin van het park en nabij de Beeldentuin en dus het gemeentehuis - Flexibel mobiliteitsregime opstarten o Weekendrecreatie is een andere benadering dan bezoekers tijdens de week (profiel van Tervuren is momenteel vrij lokaal en afgestemd op dagelijkse boodschappen en bezoek) - Parking Markt o Momenteel is de parking geconcipieerd rondom het Marktplein, dit vormt visueel een buffer ten opzichte van de Markt. o Markt best niet voor langparkeren te reserveren, eerder kortparkeren in de rand (politiegebouw) o Oplossing: . Parking op de Markt anders organiseren . Voorstel om parkeren op de Markt te verbieden tijdens de zomer in het weekend (seizoensgebonden) . Voorstel om in de zomer het stukje van aan The Lodge tot aan de Brusselsesteenweg autovrij te maken

Centrumstudie Tervuren p. 85

De Markt

- Door hellingsgraad/geometrie heeft de Markt geen pleingevoel o Plein bij kerk geeft een ander gevoel omwille van het niveauverschil - Oplossing: o Subtiele ingrepen zijn mogelijk, concept wordt uitgewerkt . Vb. waterpartij - Relatie Markt – Vrijetijdscentrum/gemeentehuis versterken

Handelscentrum

- Aangename verbinding naar de verschillende winkelstraten nodig - Afbakening kernwinkelgebied is van belang bij stimulerende maatregelen - Markeren van poorten en/of scharnierlocaties kernwinkelgebied

Concepten

- Parking/Poorten tot de stad versterken - Groen en water doortrekken tot in het centrum = IDENTITEIT van de stad - Herinrichting Markt als scharnierpunt - Handelscentrum versterken d.m.v. trekkers te plaatsen op de kop als motor - Zichtlijnen creëren naar Warandepark - Relatie centrum – Afrikamuseum d.m.v. parkeervoorzieningen o Toezegging ondergrondse parking achter rotonde Tervurenlaan o Parking nabijheid beeldentuin

Centrumstudie Tervuren p. 86

3.2.2 Functioneel verhaal

‘Genieten’ is zeer belangrijk voor de gemeente Tervuren. Dit aspect dient terug te komen in de verblijfskwaliteit en in het aanbod. ‘Genieten’ wordt te weinig als een USP gezien, alhoewel we allemaal het genot van Tervuren kunnen zien op vlak van aanbod, patrimonium, enzovoort.

Handelscentrum

- Handelskern versterken op niveau van communicatie en positionering o Door het opstarten van acties (vb. designweekend, beeldentuin, …) - Evenementen met genot als uitgangspunt: modisch, cultureel, kunstzinnig, patrimonisch, …

Straatje naar Panquinkazerne/Kasteelstraat

- Veel karakter - Invulling door ambacht/vrije beroepen/edelsmid/chocolatier/… geeft de historische gebouwen waarde en uitstraling o Sterk kwaliteitspigment – vraag zal zeker groeien door aanwezigheid van hotel Panquin-site - Kleine panden, maar met invulling van het juiste product is dit zeker mogelijk - Aangezien de straat veel potentie heeft, best opnemen in het kernwinkelgebied

Grotere spelers (denk: supermarkt)

- Een goede locatie voor een supermarkt is de schoolomgeving o Commercieel, residentieel en parking . Poort/entree Brusselsesteenweg (school Gito wordt een woonproject) . Zone school/zwembad/voetbalterrein ter hoogte van Hoornzeelstraat  accent kernwinkelgebied Hoornzeelstraat met nadruk op parkeercapaciteit en dubbel gebruik. - Versterken dagelijks aanbod (in functie van zwakkere koopbinding)

Centrumstudie Tervuren p. 87

3.2.3 Varia

- Om de gemeente Tervuren op de kaart te zetten, is onderscheidend zijn noodzakelijk. - De relatie tussen het park, Panquinsite en de Markt dient op een artistieke manier gekoppeld te worden. Tevens is een koppeling met het Afrikamuseum nodig. - Voorbeelden innovatieve concepten: o Fiets Kröller-Müller o Ligzetels o Bootjes o Inzetten op design o Boekendorp o Openbare kunstgalerij o … - Aangezien aanpassingen in de gemeente Tervuren vaak moeilijk zijn door Erfgoed en Regie der Gebouwen, is het noodzakelijk om samen te zitten. - Momenteel is er versnippering van enkele commerciële activiteiten, cfr. Integraal Handelsvestigingsbeleid is een afbakening van perifere concentraties en kernwinkelgebied een must.

Centrumstudie Tervuren p. 88

3.3 Uitgangspunten voor een gezond handelsapparaat en een weerbare handelskern

3.3.1 Profiel

De visie geeft aan hoe we het handelsgebeuren in Tervuren willen zien evolueren in de komende 5 tot 10 jaar. Het is het kader waarbinnen bepaalde acties zullen worden genomen om de lokale detailhandel en bij uitbreiding het voorzieningenapparaat in de handelskern te ondersteunen en te versterken. De visie geeft aan hoe de detailhandel in Tervuren er in de toekomst best zal uitzien, welke rol zij vervult in de directe omgeving en wat haar kan of moet onderscheiden van andere kernen in de buurt.

De visie vormt het kader voor toekomstige acties, een toetsingskader bij de beoordeling van stedenbouwkundige, socio-economische of andere beleidsmatige dossiers, geeft richting aan bestaande en toekomstige ondernemers en handelaars en is onderlegger voor verdere besluitvorming binnen de verschillende gemeentelijke diensten.

Het mag duidelijk zijn, het is ook bij bescheiden kernen niet verkeerd om te spreken over een gezond ambitieniveau voor de eigen commerciële voorzieningen. De ambitie bestaat erin om op een gezonde manier aan de verwachtingen van de reguliere klant te kunnen voldoen.

Bij het bepalen van dit ambitieniveau van Tervuren worden verschillende uitgangspunten meegenomen zoals de te verwachten bevolkingsontwikkeling, trends in de omgeving, wensen van het gemeentebestuur, inzichten uit overlegmomenten en ontmoetingen, de resultaten van de workshop, …

Centrumstudie Tervuren p. 89

3.3.2 Uitgangspunten voor een wervende toekomstvisie op maat van Tervuren

1. Consolideren en uitbreiden aanbod met oog op sterkere koopbinding voor de eigen inwoners en een sterkere bovenlokale aantrekking

- Er is te weinig kritische massa van dagelijks en zeker periodieke goederen (minder noodzakelijk) aanwezig ten opzichte van benchmark15 - Met een koopbinding van 71% voor dagelijkse goederen scoort Tervuren nog goed ten opzichte van haar benchmark. Deze gemeenten hebben een gelijkaardige achtergrond zoals Tervuren: residentiële randgemeenten met hoge inkomens. Periodiek en uitzonderlijk scoren onder het gemiddelde. Tervuren moet de ambitie hebben om dit cijfer in de toekomst op te krikken. We zien bij het economisch functioneren dat er in Tervuren nog heel wat theoretische marktruimte is. Voor persoonsuitrusting is er nog een marktruimte van 1.055 m². Voor de categorie ‘andere’ is er zelfs nog een theoretische marktruimte van 13.070 m².

2. Beter inspelen op socio-economische profiel van de Tervurenaar

- De gemeente Tervuren heeft een sterk socio-economisch profiel. Hier moet het handelsaanbod beter op inspelen. - Tervuren dient in te zetten op niche zaken en kwaliteit (voeding/chocola, design, …). - Ook is het belangrijk om in te zetten op meer diversiteit, horeca en hoogwaardige dienstverlening.

15 Beersel, Brasschaat, De Pinte, Hoeilaart, Kapellen, Kraainem, Overijse, Schilde, Sint-Genesius-Rode, Sint- Martens-Latem, Sint-Pieters-Leeuw en Wezembeek-Oppem Centrumstudie Tervuren p. 90

3. Met de nieuwe ontwikkelingen en de bestaande toeristische trekpleisters, Warandepark, Panquinkazerne en Afrikamuseum, wil Tervuren slim maar efficiënt inzetten op toeristen en bezoekers.

- Citymarketing gaat hierin een belangrijke rol spelen. Tervuren moet gerichte communicatie voeren rond de nieuwe ontwikkelingen voor inwoner, Brusselaar/Brusselse rand en de cultuurtoerist). - Genieten is noodzakelijk in de breedste zin van het woord. - Meer verblijfskwaliteit staat gelijk aan een langere verblijfsduur.

4. Tervuren kiest voor een mooiere en betere uitstraling. Dit begint met het aanpassen van de huidige terrassen voor horeca om deze in de toekomst verder uit te breiden.

- Dit kan door te kiezen voor een herinrichting van de Markt en centrumstraten, conform het afwerkingsniveau van Warandeplein. - Mooie terrassen (winter/zomer) zijn altijd een grote trekker voor mensen. - Speelse elementen en groen zorgen voor mooie accenten in het centrum van Tervuren en sluiten aan bij het profiel van de gemeente.

Centrumstudie Tervuren p. 91

3.3.3 Kwantitatieve uitbreidingsmogelijkheden

In deze paragraaf bekijken we de ambitie voor Tervuren op kwantitatief vlak, op vlak van netto uitbreidingsmogelijkheden in winkelvloeroppervlakte.

Een aantal uitgangspunten zijn hierbij van belang. Een eerste punt is dat de winkelmarkt de laatste tijd grondig aan het veranderen is. Vroeger was ‘the sky the limit’, nu is er sprake van verdringing. Nieuwe projectontwikkelingen op een bepaalde locatie zorgen er vaak voor dat op andere locaties winkels verdrongen worden en wegvallen. Vaak is de marktruimte zeer beperkt, niet in het minst in bescheiden handelscentra, zoals Tervuren. Deze ontwikkeling is te verklaren door meerdere trends die het winkelgedrag van de moderne consument beïnvloeden:

 Teruglopende bestedingen  Opkomst e-commerce, ook voor dagelijkse goederen (bv. Colruyt Collect&go)  Demografische veranderingen (bv. vergrijzing)  Veranderingen aan de aanbodzijde: ketenvorming, schaalvergroting, grotere concurrentie tussen winkelgebieden, …

We zien echter dat er in Tervuren theoretisch gezien nog genoeg marktruimte voor handen is. In de toekomst kunnen we het ambitieniveau dus wel opkrikken.

Verder kan een uitbreiding plaatsvinden voor de terrassen in Tervuren. Op dit moment zijn er nog niet veel terrassen aanwezig in het centrum van Tervuren en al zeker geen winterterrassen.

3.3.4 Functionele versterking centrum

Tervuren heeft geen fundamenteel probleem met leegstand. We zien dat er drie duidelijke concentraties detailhandel zijn waar het merendeel van de detailhandel gelegen is. Vraag is hoe we Tervuren-Centrum functioneel op een iets hoger niveau kunnen tillen.

3.3.5 Ruimtelijke versterking centrum

Naast een functionele versterking van het centrum kunnen investeringen in de uitstraling van het gebied niet achterblijven.

We lijsten graag onze parameters op bij de vormgeving van een ruimtelijke versterking maar deze zijn eerder ter info.

1. Versterken van de leesbaarheid van de kern met aanduiding begin/einde kerngebied 2. Optimaliseren verblijfskwaliteit en ontmoetingsgehalte

Centrumstudie Tervuren p. 92

3.4 Vertaling uitgangspunten naar doelstellingen IHB

3.4.1 Doelstelling 1 – creëren van duurzame vestegingsmogelijkheden voor kleinhandel, met inbegrip van het vermijden van ongewenste kleinhandelslinten

3.4.1.1 Maximale concentratie van activiteiten We zien dat 130 van 221 verkooppunten in het centrum van Tervuren gelegen zijn. Hierdoor is er een goede concentratie van activiteiten met een grote verwevenheid van verschillende functies. De verkooppunten omvatten detailhandelszaken, horeca en dienstverlening. Samen met de aanwezigheid van de publieksgerichte, culturele en socio-culturele voorzieningen vlak bij de handelskern, betekent dit een solide basis voor een bedrijvige kern. De gemeente zet best verder in op het samenbrengen van andere functies, zoals ze dat ook beoogt bij de ontwikkeling van de Panquinkazerne. De huidige ontwikkeling ‘Casalta’ gelegen in het binnengebied Brusselsesteenweg, Broekstraat en Leuvensesteenweg, speelt op deze vraag naar verdichting in.

In Duisburg liggen een aantal voorzieningen in de dagelijkse en dienstverstrekkende sfeer, alsmede enkele horecazaken. Een mini-super, een slager, een krantenwinkel, … Dat moet binnen de afgebakende kern van Duisburg (Kerkstraat, Merenstraat, Rootstraat) verder geconsolideerd worden. Belangrijk is dat hier de noodzakelijke randvoorwaarden van kortparkeren, bereikbaarheid, fietsvoorzieningen voor de buurtbewoner e.d. goed verankerd zijn.

3.4.1.2 Maximaal hergebruik van ruimte We verwezen reeds naar de ontwikkeling van de Panquinkazerne, die op vlak van herbestemming de komende jaren het gezicht van de gemeente mee gaat bepalen. Er wordt een hotel ondergebracht, een restaurant, feestaccommodatie, er komen veel appartementen en er is ruimte voor kleinschalige, commerciële activiteiten, aangepast aan de hoge standaard van de site. De verbinding langs de Kasteelstraat of de Klarastraat wordt eveneens opgeschaald dankzij deze ontwikkeling.

Om de poorten van de handelskern zichtbaar en functioneel af te bakenen, kunnen bepaalde sites beter bestemd worden. Een logisch voorstel tot afbakening wordt toegelicht in hoofdstuk 4.3.2.1. Zo zal het centrum aan de Hoornzeelstraat worden afgebakend aan het kruispunt Rozendal/Wandelaarstraat. Toch is er iets verder op ter hoogte van het kruispunt Vander Achtestraat/Bergestraat wellicht de mogelijkheid om met de bestaande school of de recreatiezone verder in te zetten op bijvoorbeeld parking tijdens de weekends, om dubbelgebruik te propageren.

Ook elders, aan het kruispunt van de Brusselsesteenweg en de De Robianostraat/Wijngaardstraat moet onderzocht worden of daar nog mogelijkheid tot verdichting, parking kan voorzien worden. Het voormalig GITO-instituur iets verder op aan de Brusselsesteenweg wordt een woonontwikkeling en kan dus geen andere bestemming krijgen.

3.4.1.3 Vermijden van ongewenste kleinhandelslinten Gezien de hoge mate van concentratie van voorzieningen in de 2 voornaamste kernen van Tervuren en met name in Tervuren-centrum, is de historiek van verspreide bewinkeling langs invalswegen eerder beperkt. Zo treffen we vandaag verspreide bewinkeling aan langs de Leuvensesteenweg en de Brusselsesteenweg, voor zover deze niet gelegen zijn in het kernwinkelgebied of voor zover deze zich niet kenmerken door een bepaalde mate van concentratie (Leuvensesteenweg, omgeving Carrefour- Market). Wij adviseren het bestuur om goed na te denken over nieuwe solitaire vestigingen langsheen Centrumstudie Tervuren p. 93

de invalswegen, in sommige gevallen Gewestwegen. Andere straten waar versnipperd winkels of voorzieningen aan te treffen zijn, zijn de Heidestraat, Moorselstraat, College van Luxemburglaan.

Best bakent de gemeente de zone voor grootschalige detailhandel langs de Leuvensesteenweg verder af, met begin- en eindpunt. Binnen deze zone kan gestreefd worden naar verdichting. Via een reglement of stedenbouwkundige verordening kan handel op niet aangeduide zone, langs verbindings- of invalswegen verboden worden of er kan nadrukkelijk gekozen worden voor één of enkele productcategorieën, zoals voorgeschreven in het decreet IHB.

Zo kan er met voeding (A) en artikelen voor land- en tuinbouw, dieren en planten (C) anders omgegaan worden als voor artikelen in persoonsuitrusting (B) of ‘andere’ (D).

3.4.1.4 Vermijden van kleinhandel in KMO-zone en industriegebied Volgens de gewestplannen met onderlegger is er geen kleinhandel gelegen in KMO-zone en industriegebied en wordt dat door Ruimte Vlaanderen ook niet aangemoedigd.

3.4.2 Doelstelling 2 – het waarborgen van een toegankelijk aanbod voor consumenten

3.3.2.1 Nabijheid en bereikbaarheid van aanbod ten opzichte van bevolkingsconcentraties 59% van het voorzieningenaanbod is terug te vinden in het centrum van Tervuren. Het centrum is bereikbaar te voet, met de fiets, er zijn voldoende parkeermogelijkheden voor de wagen, zowel ondergronds als op het maaiveld.

Het centrum van Tervuren is zeer dicht bevolkt (van 1.000 inw tot 5.000inw per km²), zodat heel wat inwoners makkelijk toegang hebben tot het aanbod.

Er zijn ook verschillende busverbindingen en de tram 44 Tervuren-Brussel stopt op een aantal plaatsen, waarvan de dichtst nabije tot het centrum gelegen is vlakbij het Museum voor koloniale kunst, aan Tervuren-Station.

Busverbindingen brengen je naar de deelgemeenten Duisburg, Oppem, naar de buurgemeenten Leefdaal/Bertem, Sterrebeek, Overijse en uiteraard naar Leuven en Brussel. Er zijn bijkomend OV- verbindingen voor scholieren van en naar Tervuren.

3.4.3 Doelstelling 3 – het waarborgen en versterken van de leefbaarheid in het stedelijk milieu, met inbegrip van het versterken van kernwinkelgebieden

3.4.3.1 Complementariteit tussen het perifere handelsaanbod en het handelsaanbod in de kern Wij verwijzen hiervoor naar hoger vermeld punt 3.4.1.3. Er is weinig perifeer aanbod als dusdanig, wel enig verspreid aanbod. De enige erkende perifere concentratie ligt langs de Leuvensesteenweg.

De gemeente streeft er naar om binnen deze perifere zone, die nog af te bakenen is, te streven naar maximale verdichting voor grootschalige detailhandel of detailhandel die in een binnenstedelijke context geen plaats heeft. Best wordt hier de categorie B: persoonsuitrusting, uitgesloten.

Centrumstudie Tervuren p. 94

Voor de categorie A zijn er meerdere vestigingsmogelijkheden ter ondersteuning van de woonkernen en deelgemeenten. Er zijn vandaag een aantal supermarkten, waarvan één in het centrum, één langs de Leuvensesteenweg en een Aldi en Okay, beiden gelegen in Vossem.

Voor het kerngebied wordt een afbakening voorgesteld waarbinnen nog aardig wat ruimte is voor verdichting, optimalisatie en uitbreiding van het aanbod. De gemeente kiest resoluut voor het kerngebied of de handelskern als voornaamste vestigingsplaats voor alle soorten detailhandel, behalve detailhandel met benodigde buitenruimte of bijzondere activiteiten als transport en brandstoffen.

3.4.3.2 Breed en gevarieerd handelsaanbod in de kern De handelskern van Tervuren kenmerkt zich door een zeer brede waaier van detailhandel, diensten en horeca. Samen met enkele publieksgerichte en socio-culturele voorzieningen ontpopt het centrum van Tervuren zich tot een Bedrijvige Kern, die de troeven van Tervuren maximaal in de verf zet. We beroepen ons hier op de functionele mogelijkheden maar tevens op enkele onderscheidende kenmerken als het internationaal en bemiddeld profiel van de klanten, het Vlaams karakter in de Brusselse Rand, de koninklijke geschiedenis die infrastructureel en monumentaal sterk aanwezig is in de gemeente.

3.4.3.3 Verweving kleinhandel en andere functies in de kern In de functiekaarten zien we dat er in het centrum een goede verweving is van allerlei functies. Dit is belangrijk voor de aantrekking van het centrum. Het is een noodzaak om allerlei functie te clusteren in het centrum gaande van detailhandel tot vrije beroepen. Ook gemeentelijke voorzieningen sluiten hier op aan. De ontwikkelingen aan het Warandeplein met het Vrijetijdscentrum, de Beeldentuin en de nieuwe Speeltuin versterken de verblijfsfunctie en voorzieningenfunctie van het centrum.

3.4.3.4 Daling van leegstand in de kern Op dit moment is er geen leegstand probleem in Tervuren. Wel moet dit fenomeen constant gemonitord worden.

3.4.4 Doelstelling 4 – het bewerkstellen van duurzame mobiliteit

3.4.4.1 Bereikbaarheid met het openbaar vervoer en individuele transportmiddelen Tervuren centrum is bereikbaar met de bus met volgende lijnen: 315, 317,519,528, 549, 553, 554, 830.

Tramlijn 44 Brussel – Montgomery verbindt Brussel met Tervuren. Tervuren is eindstation.

3.4.4.2 Bijkomende verkeersstromen zijn kleiner dan de beschikbare wegencapaciteit Tervuren en vooral het centrum zijn goed ontsloten via met name de Tervurenlaan, de Brusselsesteenweg, de Leuvensesteenweg en de Duisburgsesteenweg. Er zijn voldoende parkeerplaatsen, er is de ondergrondse parking Grote Markt en er is een nieuwe in aanbouw in het project Casalta, aan de Brusselsesteenweg.

Centrumstudie Tervuren p. 95

3.4.4.3 Minimale toename parkeerdruk Het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika rekent op 300.000 bezoekers per jaar, veelal dagjestoeristen of toeristen die in de omgeving verblijven. Ook de museumsite voorziet in bijkomende parking nabij de site. Er is ter hoogte van de Paleizenlaan een parking voorzien en er kan bijkomend parkeerruimte gecreëerd worden ter hoogte van de Kastanjedreef.

3.4.4.4 Maximale verkeersveiligheid Omwille van het groene en recreatieve karakter en als onderdeel van het Zoniënwoud kent Tervuren tijdens vakanties en weekenddagen veel dagjestoeristen, wandelaars en fietsers. Bovendien wenst de gemeente ook het centrum aangenaam uit te bouwen voor de inwoner en de recreant. Het spreekt voor zich dat de gemeente hierbij maximaal inzet op verkeersveiligheid.

Centrumstudie Tervuren p. 96

4. Actieplan

Het actieplan met aanbevelingen en nuttige maatregelen wordt opgehangen aan 4 kapstokken:

1. maatregelen rond versterking van het aanbod (functioneel) 2. maatregelen rond organisatie 3. maatregelen rond versterking van de ruimtelijke kwaliteit 4. maatregelen rond communicatie en promotie.

4.1 Functionele maatregelen

- Stimulerende maatregelen lokaal ondernemerschap vb. starterspremie - Wedstrijd rond design - Faciliterende maatregelen vb. vergroten handelspanden binnen kernwinkelgebied - Ontbrekend aanbod stimuleren, vb. ‘Grijp je kans’ of Win Je Winkel op Tervuurse leest geschoeid (design, gastronomie, …)

- Vormings- en opleidingssessies ondernemerschap/versterken ondernemersklimaat - Informatiebrochure nieuwe handelaars - Gemeentelijk aankoopbeleid ten aanzien van lokale handelaars -

Centrumstudie Tervuren p. 97

4.2 Organisatorische maatregelen

- Website ‘handelaars’ met fiche per handelaar en de mogelijkheid tot upgrading naar webshop voor het ‘handelscentrum’ en inspirerende verhalen

- Verbetering van structureel overleg met en onder handelaars (nieuwe dynamiek Raad van Lokale Economie) - Zoektocht naar structurele financiering (handelaars, partners, gemeente) - Centraal gemeentelijk aanspreekpunt voor handelaars/centrummanager - Opzetten netwerkevents - Project ‘horeca-ambassadeurs

Centrumstudie Tervuren p. 98

4.3 Ruimtelijke maatregelen

1. Leesbaarheid stadscentrum 2. Leesbaarheid handelscentrum a. Afbakening kerngebied b. Markt herstructureren i. Kerncentrum ii. Groene gemeente = groen in kern iii. Introductie water c. Beeldkwaliteit winkelstraten 3. Relatie centrum – park – museum 4. Vlotte toegankelijkheid

4.3.1 Leesbaarheid stadscentrum

Poort Leuvensesteenweg Poort Duisburgsesteenweg Poort Brusselsesteenweg

Centrumstudie Tervuren p. 99

4.3.2 Leesbaarheid handelscentrum

Brusselsesteenweg – bestaande toestand Hoornzeelstraat – bestaande toestand

4.3.2.1 Afbakening kernwinkelgebied

 Grote korrel inzetten als motor. Een supermarkt kan in deze zone interessant zijn als trekker.

Centrumstudie Tervuren p. 100

 Onderzoek naar mogelijkheden voor meer parkingruimte in de buurt van Hoornzeelstraat/Vander Achterstraat. Zo is er ook aan de kop van de Hoornzeelstraat een motor om de herontwikkeling te verwezenlijken.

 De ontwikkeling van de Panquinsite zal een motor vormen voor de Kasteelstraat die we echt zien als zone voor karaktervolle/ambachtelijke zaken die Tervuren kan gebruiken om zich te profileren.

De tussenliggende straten verbinden beide winkelstraten. Een aangepast straatprofiel en gelijkaardige materialen tonen de weg en versterken het centrumgebied.

- Juridische verankering kernwinkelgebied (RUP of stedenbouwkundige verordening)

- Visuele ‘poorten’

4.3.2.2 Markt herstructureren en opwaarderen

- Kerncentrum = Markt + Warandeplein + Panquinplein - Eenheid in materialen - Leesbaarheid van kerncentrum

Centrumstudie Tervuren p. 101

Kerncentrum

- Doorwaadbaarheid van het centrum - Looplijnen - Rustzones - Terraszones en uniforme kwaliteitsterrassen middels terrasreglement

Referentie: Grote Markt, Doornik

Boven: fontein + terrassen Onder: rijbaan aangegeven met plantbakken (flexibel) Rechts: gebundeld parkeren volgens het ritme van de verharding

Centrumstudie Tervuren p. 102

Groene gemeente = groen in kern

- Het groen dringt door tot in het centrum - Grote solitairen + kracht = intensiteit t.o.v. openheid en zichtlijnen - Graszones

Grote solitairen die ruimte krijgen om te groeien

Centrumstudie Tervuren p. 103

Introductie water

Voorbeeld lijnvormig waterelement

Voorbeeld vlakvormig waterelement

Centrumstudie Tervuren p. 104

4.3.2.3 Beeldkwaliteit winkelstraten

Brusselsesteenweg

Brusselsesteenweg – Bestaande toestand

- (tijdelijk) omvormen van parkeerstroken - Flexibel systeem - Slimme afweging tussen vergroening en inname/aantal parkeerplaatsen (inzetten op flexibele rotatie)

Centrumstudie Tervuren p. 105

Hoornzeelstraat

Hoornzeelstraat – Bestaande toestand

- Herprofilering Hoornzeelstraat - Combinatie van permanent groen en flexibele parkeerstroken - Stedenbouwkundige verordening handelsstraten (met behoud van profiel en potentie per straat of plein)

Pop-up terras, verhoogde of groenstroken met zitmuurtje

Centrumstudie Tervuren p. 106

Beeldkwaliteit winkelstraten

Voorbeeld vlaggen aan verlichtingspalen

Voorbeeld banners

- Versterken centrumgevoel d.m.v. vlaggen of banners - Inzetten op netheid en veiligheid met sensibiliseringsacties, politiereglement en GASboetes

Centrumstudie Tervuren p. 107

Gevels Brusselsesteenweg Noordzijde

- Versterking van eenheid d.m.v. ritmiek, reclamerichtlijnen, kleur?

Oefening Consciencestraat, Mechelen

- Leegstandsaanpak (stimulerend met subsidies) en repressief met leegstandsheffing en pro-actieve benadering eigenaars

Centrumstudie Tervuren p. 108

4.3.3 Relatie centrum – park - museum

- Parking nabij centrum aanbieden o Parking Markt: 200 pp . Tijdens het weekend volzet, nog opportuniteiten tijdens de week o Nieuwe parking = structureel versmelten Afrikamuseum met centrum - Alternatieve vervoersmodi aanbieden zoals fietsverhuur (cfr. Kröller-Müller)

- Elementen aanbieden die zich spreiden over centrum en park en zo de wisselwerking versterken (vb. strandstoelen)

Centrumstudie Tervuren p. 109

- 4 sterrenhotel Panquin - Combi promotie Tervuren/Koninklijk Museum voor Midden-Afrika

4.3.4 Vlotte toegankelijkheid

- Creatie van bijkomende parkeergelegenheid (Casalta) - Bereikbaarheid van centrums en parkings waarborgen - Herinrichting Rond Punt en Leuvensesteenweg - Half uurtje gratis parkeren centrumstraten

Centrumstudie Tervuren p. 110

4.4 Citymarketing, promotie, beleving

- Een duidelijke huisstijl aanhouden met een rode draad:

- Uitdieping Imagineering- en/of positioneringsoefening voor koppeling toeristisch profiel/commercieel profiel met inzet op meer beleving: o Open mind / open space – verhaal o Afrondende oefening met handelaars - Sociale media met rode draad (tweetalig: Nederlands + Engels): dit is tegenwoordig niet meer weg te denken uit de maatschappij. Maar ook voor een centrum is dit zeer belangrijk. Een facebookpagina voor handelaars dient niet voor pure reclamemiddel. Dit is meer een infopagina om nieuwe evenementen, gezamenlijke acties, … aan te kondigen voor het grote publiek. De gemeente wenst ook ter aanzien van internationaal publiek haar Vlaams DNA te versterken en uit te spelen. - Gezamenlijke activiteiten en kernversterkende evenementen: o Foodtruckfestival in september, wintereditie, kleinschalig ‘winterland’

o Heet Tervuren Reuzegezellig o Artiestentoer o Social influencers

Centrumstudie Tervuren p. 111

o Europese dag Tervuren: koppeling met Fiesta Europa: http://www.fiestaeuropa.eu . Nieuw marktconcept met marktkramers uit zoveel mogelijk verschillende Europese landen. Zij brengen dan specialiteiten mee uit hun eigen land of regio. Niet alleen gastronomie en lokale gerechten en streekproducten, maar ook allerlei artisanaat, lederwaren, edelstenen, zepen, houtsnijwerk, textiel, enzovoort.

- Loyaliteitssystemen:

- Opzetten promotiecampagnes

Centrumstudie Tervuren p. 112

5. Bijlage(n)

5.1 Begrippenlijst IHB

Begrippenkader Integraal Handelsvestigingsbeleid

Begrippen Omschrijving Handelsgeheel Een geheel van kleinhandelsbedrijven, ongeacht of deze zich in afzonderlijke gebouwen bevinden en of dezelfde persoon de projectontwikkelaar, de eigenaar of de uitbater is, waarbij de kleinhandelsbedrijven voldoen aan de volgende voorwaarden: - Ze vormen een ruimtelijk aaneengesloten geheel - Ze zijn van rechtswege of feitelijk met elkaar verbonden, in het bijzonder op financieel, commercieel of ruimtelijk vlak. Kernwinkelgebied Een gebied afgebakend in een gemeentelijke stedenbouwkundige verordening of een gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringsplan waar via stedenbouwkundige voorschriften een stimulerend beleid inzake kleinhandel wordt gevoerd. Kleinhandelsbedrijf Een distributie-eenheid waarvan de activiteit bestaat uit het te koop aanbieden of wederverkopen van goederen aan consumenten, zonder die goederen andere behandelingen te laten ondergaan dan de behandelingen die in de handel gebruikelijk zijn. Kleinhandelslint Een opeenvolging van minstens drie kleinhandelsbedrijven langs een invalsweg of verbindingsweg zonder gemeenschappelijke parking of gemeenschappelijke in- en uitrit. Kleinhandelszone Een specifiek door een plan van aanleg of een ruimtelijk uitvoeringsplan afgebakend gebied voor de vestging van kleinhandelsbedrijven en handelsgehelen. Knooppuntwaarde De mate waarin een plek is geïntegreerd in het systeem van collectief vervoer voor personen. De knooppuntwaarde wordt onder meer bepaald door de transportmodus (trein, metro, tram, bus, …), de frequentie van het vervoersaanbod, de vervoerscapaciteit, aansluitings- en (multimodale) overstapmogelijkheden en aansluiting op fiets-

Centrumstudie Tervuren p. 113

en wandelnetwerken. Hoe makkelijker en directer iemand zich vanuit een plek naar andere plekken kan verplaatsen, hoe hoger de knooppuntwaarde. Netto handelsoppervlakte De oppervlakte, bestemd voor het te koop aanbieden of de verkoop die toegankelijk is voor het publiek, met inbegrip van de niet- overdekte oppervlakten. Die oppervlakte omvat eveneens de kassazones, de zones die zich achter de kassa’s bevinden en de inkomruimte. Voorzieningenniveau Hoeveelheid (aantal die voorkomt) en mix (verscheidenheid aan types) aan voorzieningen op wandel- en fietsafstand van een plek. Winkelarm gebied Een gebied afgebakend in een provinciale of gemeentelijke stedenbouwkundige verordening of een provinciaal of gemeentelijk ruimtelijk uitvoeringspan waar via stedenbouwkundige voorschriften beperkingen aan de kleinhandel worden opgelegd.

Centrumstudie Tervuren p. 114

Wij danken de gemeente Tervuren voor het vertrouwen

en de aangename samenwerking!

Voor meer info over CityD NV

http://www.cityd.be

Centrumstudie Tervuren p. 115