İmtiyaz Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Editörden Adem Aykanat, [email protected]

Sorumlu Yazı İşleri Gamzegül Kızılcık, [email protected] SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM DERGİSİ OCAK 2017

Editör Sevcan Karadağ, [email protected] Merhabalar, Tasarım Gökhan Yıldırım

Hasret boğazımızda düğümlenmişti ki geri Kapak İllüstrasyonu döndük sevgili okur... Kadir M. Ersoy Gaia Dergi, çeşitli sebeplerden dolayı ama en çok da maddi olanaksızlıklarından dolayı 12. Katkıda Bulunanlar basılı sayısını yeşil okuyucusuna ulaştıramadı. Ezgi Kurt, Eda Gül Türker, Elif Benan Ne vakit bir şeyler yolunda gitmese, ekseriyetle Tüfekçi, Nuh Mehmet Topkaraoğlu, Mete suçlayacak birilerini bulabiliriz. Ancak bu Gürkan, Müge Olacak, Nazlı Kocaçınar, defa bu gecikmelerin, aksamaların elle tutulur Olcay Gazabi, Uğurcan Tatar, Zozan sahipleri yoktu ve tamamen olanaksızlıktan buluşamadık. Aydınlığı görmek istiyorsak önce Çetin, Meriç Aytekin, Özge Yıldırım kendi karanlığımızdan sıyrılmak zorundaydık Bayatlı, Emine Ender, Kadir M. Ersoy, ve sıyrıldık geldik. Grangé demiş Kızıl Nehirler Kadir Demiray, Gökhan Yıldırım kitabında: "İnsan kendi karanlığında boğulurken başkalarına nasıl ışık dağıtır?" Sınırları ve Teşekkürler olanakları zorlayarak gönüllü Gaia ailesiyle Feminizm Derneği birlikte üretmeye devam ediyoruz. En son Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği Mayıs ayında okuyucusuyla buluşan güzelim dergimiz, 2017 Ocak ayından itibaren varlığını Dans Yazım Atölyesi dijital olarak devam ettirecektir. Reklam ve İletişim Basılması planlanan 12. sayımız için hazırlanan yazılarımızla birlikte; derginin [email protected] hazırlanmasının uzaması sürecinde aramıza katılan, emek vermekten çekinmeyen çok Adres değerli gönüllü yazarlarımızın da katkı GMK Bulvarı, Neyzen Tevfik Sk. No: sunmasıyla farklı kategorileri bir araya getiren 26 D:12 PK: 06540 Maltepe Çankaya bir sayı hazırladık sizlere... ANKARA

0532 577 87 89 Emeğimizin içinde dokunacak bir renk bulabilmeniz dileğiyle... 4 ISSN 2149-4940

Sevcan Karadağ Kurumsal Satış Fiyatı: 4 TL gaiadergi.com Psychedeli̇c sanat “Turn On, Tune In, Drop Out!”

Gurular çağında gözleri̇ dört açmak

Gerçekten sevgi̇yi̇ tadabi̇li̇ri̇z, yeşerteceği̇mi̇z bi̇r parça saygı ile...

ODTÜ'lü 3 bilim insanı, kanser tedavisinde çağ atlatacak buluşları için yatırımcı arıyor

Türki̇ye'ni̇n i̇lk çi̇zgi̇ film okulu “The Cartoon Mill”

Dans Yazım yazarları festi̇val gösteri̇leri̇ni̇ değerlendi̇rdi̇

Ci̇nsi̇yetsi̇z dünya

Kadin bedeni̇ni̇ denetlemek: kürtaj üzeri̇ne

Erkekli̇ği̇n ki̇tabı'nı geli̇n bi̇rli̇kte yazalım

Türkiye’nin ilk kadın kalemi: Fatma Aliye

Türki̇ye'de eği̇ti̇m si̇stemi̇

Kültür savaşları

Onlar i̇taat etmedi̇ susmayı deği̇l deği̇şti̇rmeyi̇ seçti̇: Si̇vi̇l i̇taatsi̇zli̇k eylemleri̇

Sosyali̇zmde kent planlamasi sorunsalı ve ekoloji̇k perspekti̇f

3 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 4 Hayvan

YAŞAYAN KAYA: PYURA CHILENSIS

782 yılında botanikçi içinde hayvanın ana gövdesi bir kaya gibi gözüken bu ve ornitolog olan gizlenir. hayvanın iç kısmında, Juan Ignacio Molina parlak ve kırmızı et bulunur. 1 Pyura chilensis, deniz suyunu tarafından keşfedilen Pyura Güney Amerika'da bulunan emer ve mikroorganizmaları chilensis'lerde; bir kayaya bu "deniz domatesleri"ni, filtreleyip sindirerek beslenir. benzer organizmanın içindeki balıkçılar ve yerel halk, el Bunu, iç vücudunu denize organlar zarla kaplıdır. testeresiyle kesip içindeki bağlayan 2 sifon sayesinde Genellikle Şili ve Peru’nun kayısı büyüklüğündeki yapabiliyor. Renkleri daha kayalık sahillerinde yoğun parçaları lokanta ve açık olan erkek Pyura toplulaşmaları bulunur. Tuhaf restoranlara satıyor. Özellikle chilensis, çevresindeki suya bir deniz canlısı olan Pyura Şili'de yiyecek olarak çok spermlerini baloncuklar chilensis’in, dış yüzeyi tunikin meşhur olan bu hayvanı, şeklinde atarak, dişinin adı verilen, sert bir yüzeye insanlar çiğ ve pişmiş yumurtalarını döllemesi yapışmasına yardımcı olan şekilde tüketebiliyor. Çünkü yoluyla ürerler. Yaklaşık selüloz benzeri bir matristen yemedikleri bir kayanın 6 hafta sonra da yavrular oluşuyor. Bu nedenle de diğer içindeki et kalmıştı. oluşur. bir adı Tunikat’tır. İç kısımları Kaynak: epidermis ve kas bandı ile Dışarıdan bakıldığında kaplı olup bu katmanların oldukça girintili çıkıntılı Sciencealert, Listverse 5 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Yeşil Kitap

Sulak bir gezegenden öyküler Okulsuz büyümek

koloji, çevre, doğa sevgisi ve doğal tarih üzerine ğitime umut dolu yeni bir bakış açısı incelemeler, çevre ve ekoloji sorunlarını etik ve ile bakmak istiyorsanız Ben Hewitt’in Eestetik boyutlarıyla ele alması nedeniyle, Sulak Emuhteşem kitabındaki, Vermont Dağı’nın Bir Gezegenden Öyküler klasik anlamda bir "ekoloji yamacında hayatlarını sürdüren iki çocuklu aile ile kitabı" değil. Deniz ekolojisi uzmanı Sargun A. Tont, tanışmalısınız. Bu kitap Hewitt’in deneyimlerini ile deniz canavarlarından bisikletin tarihine, edebiyattan birlikte çocuklarının büyümesi, aile olmak, doğa ile doğa bilimine geniş bir yelpazede inceliyor çevreyi. bağ kurmak, öğrenmek ve okulsuz bir yaşama dair Toplumsal ekoloji, eko-feminizm, sosyal ekoloji gibi birçok şeyi barındırıyor. Hewitt’e kulak verelim: hareketleri masaya yatırırken çözüm önerilerini de ele “Bizim çocuklarımız okula gitmiyor. Bu kitap genel alıyor, çevre sorunlarına değinirken farklı kültürlerin olarak oğullarımın örgün eğitim sisteminin sınırları doğaya bakış açılarının önemini vurguluyor. dışındaki öğrenme biçimi ve öğrendiklerinin içeriğiyle ilgili. Ancak bu biçim ve içerik birçok Mevlânâ'dan bir beyit, Wordsworth'ten bir kıtayla açıdan Vermont Dağı’nın yamacındaki hayatımızdan edebiyata da değiniyor. Batı'da Romantizm ile ayrı düşünülemez. Bu nedenle anlatacağım başlayan doğa sevgisinin izini, Doğu'da Japon hikâyelerin hiçbiri ilk bakışta size öğrenmeyle ilgili haiku'larında sürüyor. İsveçli bilimadamı Carl gibi görünmeyecektir, yani en azından bu kültürde anlaşıldığı biçimde ilgili değildir. Linnaeus'tan, Alman doğa bilimci Alexander Humboldt'a kadar doğal tarih makaleleriyle bilim ve edebiyatın kesişim noktalarını irdeliyor. Duygusal ve estetik faktörleri göz ardı etmeden, okurların doğaya farklı bir açıdan bakabilmesini sağlıyor. Paylaştığım hikâyeler çocuklarımızın eğitimi hakkında olduğu kadar, arazimizle kurduğumuz bağın, oradaki çalışmalarımızın sürekli geliştirdiği yaşam biçimi anlayışımızın, benim ve eşim Bir bilgedir Sargun Tont... Bu sıcak insan, dünyaya saygı duyan, ırkları, milliyeti, dar kapsamlı Penny’nin de hakkında. Anlattıklarım yalnızca öğrendiklerimiz hakkında da değil, aynı zamanda birçok görüşü ve ideolojiyi aşan bu insan, bizim toplumumuzun yetiştirdiği ve dünyaya hediye öğrendiğimiz ama unutmaya çalıştıklarımız hakkında. Hem inandığımız gibi yaşayabileceğimiz ettiği en değerli aydınlardan biridir. hem de daha geniş anlamdaki bir dünyayla olan bağımızı koruyan, dengeli bir yer inşa etme maceramız hakkında.” Talât Sait Halman (Tanıtım Bülteninden)

Sargun A. Tont'un bu nefis yapıtını okuyunca,"çevrecilik" bambaşka bir anlam kazanacak zihninizde. Nilüfer Kuyaş (Tanıtım Bülteninden)

7 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 8 Nuh Mehmet Topkaraoğlu Yeşil Belgesel | [email protected]

| @dewroomy

3,5 Milyar yıl öncemiz; İçimizdeki Balık "Milyarlarca yıllık tarihin, bizim bugünkü hayatımız açısından anlamı nedir? Organlarımızın iç işleyişleri ve doğadaki yerimizle ilgili olarak yüz yüze olduğumuz temel soruların cevaplarını, vücudumuz ve zihnimizin, başka canlılarla ortak parçalarımızdan nasıl ortaya çıktığını anladığımızda bulacağız." Neil Shubin nelerin, nasıl miras kaldığını ilgiyle izleyeceğiniz İçimizdeki Balık, başlangıç bölümü olarak oldukça heyecan verici. Deneysel süreçlerle birlikte ilerleyen ve bilimi her insanın izlere Neil Shubin’in yazmış olduğu, uluslararası anlayabileceği bir dille aktaran belgesel, izleyicinin ikinci ve üçüncü bölümleri de izlemesi için bestseller listesinde yerini almış olan İçimizdeki adeta teşvik edicidir. SBalık kitabını anlatmayı çok istememe rağmen en az bu kitap kadar ilginizi çekecek, bu kitap temel İçimizdeki Sürüngen alınarak hazırlanmış, aynı zamanda bu kitabın belgeseli Primatlara uzanan yolculuğumuzda balıktan sonra ne olduk? Hayat nasıl ilerledi? İçimizdeki de diyebileceğimiz üçlemeden bahsedeceğim: İçimizdeki Sürüngen; yüzgeçlerini kaybeden hayatın, soğukkanlı canlılara evrilmesini ve bu sürüngen Balık, İçimizdeki Sürüngen ve İçimizdeki Maymun. geçmişimizden bizlere nelerin miras kaldığını anlatıyor. Birçok bilimsel keşifle şaşıracağınız Bütün macera, paleontolog ve evrim biyoloğu Neil İçimizdeki sürüngen, hikâyemizi daha ilginç noktalara taşıyor. Hangi özelliklerin neden Shubin’in 2006 yılındaki keşfi“tiktaalik” i ile başlar. Shubin evrildiğine dair teoriler, bu bölümde de ilgiyi üst seviyede tutuyor. İlk sürüngenlerden ara ve arkadaşı Ted Daeschler’in keşfi olan bu375 milyon formlara ve sonunda memelilere doğru uzanan evrim sarmalında hızla ilerlemeye devam ediyoruz. yaşındaki tiktaalik fosili; yaşamın, karaya ilk çıkışına işaret etmektedir. Bilinen ilk amfibik olan tiktaalik, aynı zamanda evrim teorisinin o zamana kadar bulunamamış ara türlerinden İçimizdeki Maymun birisi olduğu için de bilim dünyasında büyük yankı uyandırır. Hem karada hem suda yaşayan, Ve belgeselin finalinde bilindik atalarımıza kadar gelen hikâyede buluyoruz kendimizi. yüzgeçleri, kuyruğu ve ön ayakları olan tiktaalik, bilim dünyası için tam bir mucizedir. İçimizdeki Maymun, ilk primatları ve bizlere kadar evrim geçiren özelliklerini anlatıyor. Yine Bu keşfinin ardından evrim tarihini “İçimizdeki Balık” adıyla kitaplaştıran Shubin; 2008 Phi deneyler ve fosiller üzerinden ilerleyen bölüm, birçok şaşırtıcı bilgiyle seyircinin ilgisini üst Beta Kappa Yılın Bilim Kitabı, 2008 Library Journal Yılın Bilim Kitabı (Evrim kategorisi), 2009 düzeyde tutmayı başarıyor. Gerek yakın akrabalarımız maymunlar üzerinden gerekse ilk Amerikan Ulusal Bilimler Akademisi Yılın Kitabı, 2009 Britanya Kraliyet Akademisi Yılın Bilim primat fosilleri üzerinden… Shubin bizleri şaşırtacak bir şeyleri illa ki buluyor. Evrimin bu Kitabı Finalisti ödüllerini kazanır. aşamasındaki teorileri, bilimsel deneylerle sınamaktan geri durmayan Shubin, gerçekten muntazam bir iş çıkartmış diyebiliriz. Süreç zaten bu keşiflerin ve evrimin tarihi sürecinin artık görsel-işitsel medyaya taşınmasını gerekli kılacaktır. Bunca ödül ve başarının ardından Shubin, PBS ile anlaşarak “İçimizdeki Evet, İçimizdeki Balık belgesel serisi baştan sona homo ırkına kadar ilerleyen evrim sürecini; Balık”ı ekranlara taşır. 2014 yılında ekranlara gelen belgesel üçlemesi de kitap gibi büyük mikroskoplar, fosiller ve deneylerle izleyiciye irdeletiyor. Birçok canlıdan aldığımız farklı sükse yapar. Konusu kadar görsel ve anlatımsal olarak da başarılı olan belgeselin IMDB puanı özelliklerimizi gözlerimizin önüne sererken, genler ile mutasyonun sınırlarını ve gelişimin da 8,7’dir. Neil Shubin’in sunuculuğunu da üstlendiği belgesele gelin bölüm bölüm göz atalım. gidişatını sorgulatıyor. Ortak atalarımızdan gelen kalıtımsal hatalarımız kadar değişimlerimiz İçimizdeki Balık de insanı hayrete düşürüyor. Sanırım bu belgeselin en kötü tarafı bitmesi… Oliver Sacks’ın İçimizdeki balık kitabı İlk bölüm olan İçimizdeki Balık, tahmin edebileceğiniz gibi sularda başlayıp karaya uzanan hakkındaki yorumunu şuracığa bırakarak iyi seyirler diliyoruz. hayatın hikâyesini anlatıyor. Görsel olarak etkileyici animasyonlarla desteklenen bölüm, hem evrimi hem de genlerdeki gelişimleri aktarıyor. Hayatta kalmak için evrilen türlerden, insanlığa "İnsan olmaktan ne anladığınızı tamamen değiştiren heyecan dolu bir bilim macerası."

9 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 10 Aralık ayı yeşil haberler/Türkiye

AKP’li Zile Belediyesi’nin meskene dönüştürüldüğü ve Bakanlar Kurulu kararı ile "riskli alan" Garanti Bankası, kömüre milyonlarca dolar destek ver- Belgrad Ormanı’nda ağaçlara işa- yedi katlı binanın dikildiği çocuk parkına ilişkin bilirkişi ra- ilan edilen İstanbul Bağcılar'da De- mesine rağmen, sürdürülebilirlik raporları hazırlayarak ve ret... İstanbul Büyükşehir Belediye- porunda, Belediye Meclis Kararı'nın; şehircilik, planlama mirciler Mahallesi'ndeki Albayrak taahhütler vererek, kendisini "İklim Eylemi Lideri" olarak si’nin (İBB) tramvay hattı için Belgrad ilkelerine, imar mevzuatına aykırı olduğunun altı çizilerek, Sitesi'nin sakinleri, kentsel dönü- gösteriyor. Kömürü finanse ederek iklim lideri olunmaz Ormanı’nın Ayvad Bendi mevkindeki kararın kamu yararı taşımadığı vurgulandı. şüm sözleşmesini imzalamadıkları sevgili Garanti Bankası. ağaçlar kırmızı ve mavi olarak işaret- için kış günü sokağa atılmak isten- lendi. İstanbul Büyükşehir Belediye- di. Bağcılar Belediye Başkanı AKP'li si, "Haliç - Karadeniz Sahra Hattı" Trakyalılar isyanda: #TrakyadaTermikSantraleHayır Hükümet Sözcüsü Numan Kurtulmuş ile Gıda Tarım ve Lokman Çağırıcı’nın da ortağı oldu- olarak anılan tramvay hattını, Ha- Hayvancılık Bakanı Faruk Çelik, 2018’den itibaren sertifi- ğu Başak A.Ş isimli firma tarafından Daha önceki planlarında tarım alanı ve orman alanı ola- liç-Kemerburgaz Dekovil hattı ola- kalı tohum kullanmanın zorunlu olacağını duyurdu. “Özel yapılmak istenilen kentsel dönüşüm rak geçen Çerkezköy-Silivri arası ile Vize yakınlarındaki iki rak yeniden hayata geçirmek üzere sektörle birlikte sertifikalı tohum temini için 2017 yılında projesi için, sözleşmeyi imzalama- bölge İstanbul Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü sitesinde proje hazırladı. Projenin ilk kısmını çalışmalar yoğunlaştırılacaktır.” diyen Çelik’i ilk tebrik yan yurttaşların elektrik, doğalgaz ve askıya çıkarılan çevre düzeni planı değişikliği ile bir anda oluşturan Haliç-Kemerburgaz kısmı eden de özel sektör oldu. suyu kesildi. "Enerji Üretim Alanı" olarak ilan edildi. İBB’de oybirliği ile kabul edildi.

Bölgesel Amatör Lig Play Out Ligi'nde mücadele eden Artvin’de süren sıkıyönetim ko- Rantta sıra Parkorman’da... Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ta- Eşsiz doğasıyla büyüleyen Bartın’ın Amasraspor'da futbolcular, oynayacakları maç önce- şullarını aratmayan OHAL’den rafından, İstanbul’un Sarıyer ilçesinde bulunan ParkOrman Amasra ilçesi uzun süredir termik sant- sinde sahaya "Termik santrale hayır!" pankartı ile çık- yararlanarak Cerattepe’de maden Tabiat Parkı’na ilişkin, 1/5 bin ölçekli Nazım İmar Planı Deği- ral projesine karşı direniyor. Hattat Hol- tı. Futbolcular sahaya çıkarken, maçı izlemeye gelen çalışması yapmak isteyen Cen- şikliği ve 1/bin ölçekli Uygulama İmar Planı Değişikliği yapıl- ding’in yapmak istediği Hema Entegre taraftarlar da "termik santral istemiyoruz" sloganı attı. giz Holding, ÇED raporunda yer dı. Değişiklik, 148 hektar büyüklüğündeki ormanlık alan için Termik Santralı adlı termiğe bölge halkı almamasına rağmen eski maden yapıldı. Plan değişikliğin ardından ormanlık alana kafeterya, da yaşam savunucuları da karşı çıkıyor. sahasında çalışmalara başladı. kır lokantası, mescit, büfe, oyun sahası inşa edilebilecek. Son olarak 2 köyün yerinden edileceği Artvin halkı çeyrek asırdır sürdürdüğü Cerattepe mü- Yıllar önce Kanadalı Cominco fir- ve yapımı için 40 binden fazla ağacın cadelesinde, geçtiğimiz yıl içerisinde polisin ve jan- ması tarafından açılan galerinin Zeytinlik alan imara açılıyor... Kocaeli’nin zeytini ile meşhur kesileceği santral projesine, Çevre ve darmanın çok yoğun müdahalesiyle karşı karşıya kal- ağzında işçilerin ve özel güvenlik Darıca ilçesinde, belediye meclisinin kararının ardından, zey- Şehircilik Bakanlığı’nın 10 Ekim 2010 mıştı. Deneysel Sinemacı Nurşen Bakır, Artvinlilerin görevlilerinin çektirdiği fotoğraf, tinlik alanlar imara açılıyor. Bir parsel üzerinde yapılan imar tarihinde açıklamış olduğu ÇED olumlu direniş günlerini desteklemek amacıyla o günlerde mahkeme kararına rağmen ma- değişikliği, 1/5 binlik plana uygun olduğu iddia edilerek hazır- kararının iptali için 6 binlik nüfuslu ilçe- kayıt altına aldığı görüntüler ve röportajlar üzerinden den faaliyetinin devam ettiğini landı. 1/binlik plan değişikliğiyle birlikte, alanın imara açılma- den 2 bin 19 kişi dava açtı. bir belgesel hazırlayarak gösterime sundu. gösterdi. sı öngörülüyor.

Çöplerden kâğıt, plastik ve demiri ayıklayarak geri dönüşüme Recep’le Şaban’ın aşkına beraat... Samsun çöpten elektrik üretiyor... Samsun Bü- Çevre kirletenlere verilecek cezalar belli kazandıran 2 hurdacıya 46 bin TL çevre kirliliği cezası ke- Polisin saldırdığı 2015 İstanbul yükşehir Belediyesi, katı atık depolama alanında oldu... Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğe sildi. Çevre Bakanlığının yanı sıra Maliye ve SGK gibi kurum- Onur Yürüyüşü’nde açılan “Şa- kurdurduğu enerji çevrim santralinde metan ga- göre, umuma açık yerlerde her ne şekilde lardan da kesilen cezalarla hurdacıların toplam ceza miktarı ban’la Recep’in aşkına Ramazan en- zından elektrik üretip satarak kent ekonomisine olursa olsun çevreyi kirletenlere uygula- 110 bin TL'yi buldu. gel olamaz” pankartını taşıyan üç büyük katkı sağlıyor. nacak para cezası 203 lira oldu. Kişilerin huzur ve sükununu, beden ve ruh sağlığını Asgari ücret tesbit komisyonu günler süren toplantılardan kişiye “halkın bir kesiminin benim- bozacak şekilde, ilgili yönetmeliklerle be- sonra 2017 senesi için asgari ücreti açıkladı. Buna göre yeni sediği dini değerleri alenen aşağıla- Antakya'da 10 bin konutun enerji ihtiyacı çöpten lirlenen standartlar üzerinde gürültü ve tit- asgari ücret yaklaşık yüzde 8’lik bir artışla brüt 1777.50 lira ma” (TCK 216) suçlamasıyla açılan karşılanacak... Akdeniz Bölgesi’nin en büyük atık reşim oluşturan konutlar için 843 lira, ula- olurken, net 1404 lira oldu. davanın ikinci duruşması 27 Ara- lık'ta görüldü. Mahkeme, sanıkların enerji dönüşümü projelerinden biri hayata geçiyor. şım araçları için 2 bin 543 lira, iş yerleri ve Üsküdar Belediye Başkanı AKP’li Hilmi Türkmen’in yerel se- üzerine yüklenen fiilin kanunda suç Günlük 900 ton evsel atığın enerjiye dönüştürül- atölyeler için 8 bin 491 lira, fabrika, şantiye çimde "yeşil alan" olarak vaat ettiği bölgeye ilişkin, plan deği- olmadığına hükmederek beraat ka- mesini sağlayan proje ile 10 bin konutun elektrik ve eğlence gürültüsü için ise 25 bin 486 lira şikliği yapıldı. Alana 3 yeni AVM kurulması planlanıyor. rarı verdi. ihtiyacı karşılanacak ceza uygulanacak.

11 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 12 Aralık ayı yeşil haberler/Dünya Kongo elmas maden- Tayvan’da parlamentonun eşcinsel evliliğe olanak tanıyan Kopenhag bisikletli dönüşüme de- lerinde hem çevre hem yasa tasarısını yeniden gündemine alması tasarı karşıtla- vam ediyor... Danimarka’nın başkenti çocuk hakları ihlali... rını ve yanlılarını sokağa döktü. Aktivistler milletvekillerini Kopenhag, bugün bisiklet kenti den- İsveç’in başkenti Sto- “cesur” davranmaya davet etti. Eşcinsellerin evlenmesini diğinde Amsterdam’la birlikte anılan ckholm’de bulunan Swe- yasal hale getiren düzenleme daha önce de parlamentonun kent. Onlar kendilerine “bisikletlilerin dwatch adlı kuruluşun gündemine gelmiş ancak milletvekillerinden gerekli desteği kenti” sıfatını daha uygun buluyorlar. açıkladığı rapora göre, görememişti. Bugün sokaklarda otomobil değil bi- Kongo’da elmas maden- siklet trafiğinin olması bir mucize de- leri çevreyi kirletmekle Fukuşima'dan yayılan radyasyon ABD’ye ulaştı... 2011 yı- ğil. Kısa süre önce kentteki bisikletli kalmıyor ağır koşullar al- lında Japonya’da yaşanan deprem ve tsunaminin ardından trafiği, fosil yakıtlı araçların sayısını tında çocuk işçiliğine de zarar gören Fukuşima Nükleer Santrali’nden çevreye yayılan geçti. ev sahipliği yapıyor. radyasyon ABD kıyılarına ulaştı.

Trump çevre politikasını çevre Antarktika'da buzullar her yıl 7 metre irtifa kaybediyor... Bilim Kuzey Kutbu'nda petrol aramaya süresiz yasak... Hamle, Beş milyon nüfuslu Norveç'te 100 düşmanı birine teslim ediyor... adamları, Antarktika'nın dev buzullarının her yıl 7 metre irtifa Obama'nın görevi bırakmadan önce bölgeyi koruma girişimi bin elektirkli otomobil.. olarak görülüyor. Beyaz Saray kararın "güçlü, sürdürülebilir ve ABD'nin görevi devralmaya ha- kaybettiğini bildirdi. BBC'nin haberine göre, Avrupa ve ABD'den Dünyada kişi başına en fazla yaşayabilir bir Kuzey Kutup ekonomisi ve ekosistemi" için alın- zırlanan başkanı Donald Trump 1992'den günümüze kadar alınan uydu görüntüleri, Amundsen elektrikli arabaya sahip olan ülkesi dığını açıkladı. Yasağa gerekçe olarak ayrıca kültürel ihtiyaç- Amerikan Çevre Koruma Kuru- Denizi'ndeki Pine Adası, Thwaites, Pope, Smith ve Kohler buzul- Norveç’te, aralık itibarı ile yüz bin lar, vahşi yaşamla ilgili kaygılar ve bölgenin petrol sızıntılarına mu'nun başına, küresel ısınmaya larının kütlesinde kayıp yaşandığını ortaya koydu. elektrikli araç trafiğe çıktı. Bu- sa karşı tehditte açık olması gösterildi. inanmayan bir ismi önereceği yede senede iki yüz bin ton CO2 belli oldu. Çevre Koruma Kurumu Paris, Meksiko, Madrid ve Atina belediye başkanları ortak bir gi- yani karbon emisyonu engelleyen başkanlığına önerileceği açık- rişimle 2025 yılından itibaren dizel yakıtlı araçların trafikten men Dünya Bankası'ndan sicilleri kirli doğalgaz şirketlerine kre- bu İskandinav ülkesi, önümüzde- lanan 48 yaşındaki Oklahoma edileceğini taahhüt etti. di... Dünya Bankası, geçmişinde yolsuzluk skandalları bulunan ki 3 yıl içinde bu rakamı dört yüz Başsavcısı Scott Pruitt'in, Baş- bine çıkarmayı hedefliyor. Vergi Avrupa’da kömürün sonunun ilan edildiği yıl... Avrupa’nın ge- şirketlere TANAP için 800 milyon dolar kredi vermeyi onayladı. kan Obama'nın küresel ısınmayla muafiyetleri, devlet tarafından ve- zegeni kirleten kömürden vazgeçmeye başladığı yıl olarak 2016 TANAP fosil yakıtlara bağımlılığı artıracak ve dolayısıyla iklim mücadele amaçlı temiz enerjiyi rilen cömert teşvikler, ücretsiz oto- kayıtlara geçebilir. Belçika bu yıl kömürü tamamen terk ederken değişikliğini hızlandıracak eleştirileri alıyor teşvik politikalarını sert şekilde yollar ve bedava park gibi pek çok 5 ülke kömürlü termik santralları bitirmeyi planladığını kamuo- eleştirdiği biliniyor. avantaj sunulan elektrikli araçlar yuna duyurdu Detroit’te kentsel tarım... Michigan Şehir Tarımı İnisiyati- çok talep görüyor. Beş milyonu aş- fi kentsel tarıma başladığını duyurdu. Kuruculardan Tyson kın nüfusa sahip Norveç’te her bin Gresh, büyük şehirlerde yaşayan insanların temiz ve doğal gı- kişiye 19 elektrikli araba düşüyor. daya ihtiyacı olduğunu kaydetti Üstelik trafiğe kaydolan araçların neredeyse yüzde 20sinin elektrik- İngiltere'nin Londra Belediye Başkanı Sadıq Khan, kentte bi- li olması, ülkenin en hızlı büyüyen siklet kullanımının geliştirilmesi için büyük adım attı. Önceki elektrikli araç pazarlarından biri Belediye Başkanı Boris Johnson’dan sonra Khan, bu hususta olmasını sağlıyor. 2015 sonunda Johnson kadar cesur olmadığı iddia ediliyordu. Şu an Dışişleri ABD, Çin ve Japonya’dan sonra en Bakanı olan Boris Johnson daha önce bisiklet için 540 milyon fazla sayıda elektrikli aracın yol- pound ayırmıştı. Ancak Sadıq Khan, hazırladığı büyük ölçek- larda seyrettiği ülke konumunda li bir planla yeni bir rekora imza attı. Yeni planda kişi başına iken, 2019 sonunda ilk üçe girmesi yılda yaklaşık 17 pound öneren harcama programı, Hollanda kesin görünüyor. ve Danimarka gibi çevre dostu ülkelere yaklaşmayı hedefliyor.

Haberler, BirGün gazetesinin yeşil köşesinden derlenmiştir

13 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 14 “Bizler yürümezsek, bizler olarak mücadele ettik. yüzleşmeliyiz. İşte 2016 GÖZÜMÜZDEN KAÇMAYANLAR örgütlenmezsek öldürülürüz. Heteroseksüellerin bin yıllık Türkiyesi’nde LGBTİ haklarının birazını kazansak bireylerin başına gelenler… Eksik dersiniz öldürürsünüz! bile bayram ettik. Peki neden İnsan öldürmek, hele de İbne dersiniz öldürürsünüz! sadece kimliğimiz yüzünden sırf farklılıklarından dolayı mi?” Sapkın dersiniz öldürürsünüz! öldürmek, hangi inanca, Peki, bizler kimiz?” “Direnişin ne kadar gerekli ahlaka ve demokrasiye sığar? olduğuna dün Orlando “Bu bir yaşam mücadelesidir. Bu tehdit dolu afişlerin şehrinde yaşanan katliamdan Ölmek ya da kalmaktır. sorumlularının bulunması sonra bir kez daha tanık Yürüyüş hakkımızdır, için hiçbir hukuki işlem olduk. IŞİD çetelerinin hakkımızı istiyoruz. Ölmeden, gerçekleşmedi? Çünkü bizim coğrafyamızda öldürülmeden, saldırıya onlara göre, LGBTİQ ahlaksız gerçekleştirdiği katliamları uğramadan, engellenmeden bireylerdi. biliyoruz. Bu çeteye yürümek istiyoruz! Yürümek tırlarla silah taşıyanlar da LGBTİQ daverler, ahlaksızca istiyoruz!” katliamların sorumlusudur. bulunmuş ve gazete bile “Hayatımızın her alanına Dün Ezidi, Kürt, Nusayri, denemeyecek bir kağıt gitmiş katil sistem bizi en acılı anlarımızda bile aşağılar. Katledildik, aşağılandık, yakıldık, Orlando’da bir katliam olur ve bir yakının belki de yaralı ötekileştirildik: 2016’da LGBTİQ kurtulur, onlarca LGBTİ+ yaralı Yazar: İbrahim Halil Ölmez vardır ve yüzlerce LGBTİ+ dost da vardır hastanelere koşan. “Bugün de ölmedim” misali, dünyanın öbür ucunda, Bugün Orlando’da Acil kan ihtiyacı için yoldaşına, “Bu sene de ölmedik!” Amerika’da, eşcinsel öldürülen arkadaşlarımızın, sevgiline, arkadaşına kanını demek isterdik. Lakin bu erkeklere hizmet veren barda sevgililerimizin sahi katili vermek istersin; ama öyle sene de LGBTİQ olarak, sırf kanlı yüzünü bir kez daha kim? Tanrı mı idi yoksa? bir sistemdir ki bu hukuk- farklılıklarımızdan (cinsel gösterdi. 50 eşcinsel erkeğin bilim-ahlak el ele sevdiğinin yönelimlerimiz ya da cinsiyet katledildiği silahlı saldırıda, hayatını kurtarma hakkını alır kimlikleri) dolayı katledildik, 53 kişide yalandı… “Bir sürü arkadaşımız elinden. Katille bir kere daha aşağılandık, yakıldık, öldürüldü, bir sürü dostumuzu “Orlando’da öldürülen en acılı anında yüz yüzesindir.” tacize, tecavüze, nefrete ve bu fobi denen nefret denen arkadaşlarımızın, “Eşit değiliz ve daha çok ayrımcılığa maruz kaldık. illet yüzünden kaybediyoruz. sevgililerimizin katili kim?” Türkmen ve Hıristiyan Birileri gelip hiç yere, yok yürümeliyiz!” toplumlarına yönelen saldırı parçasında, ilk sayfada, ORLANDO “En sükseli direnişlerimizden yere katlediyor. Birileri geldi “Ölenleri saygıyla anıyoruz bu kez dünyanın öbür ucunda eşsinsel bireyleri hedef haline “Her yerde direnişe devam Stonewall ayaklanmaları öldüresiye dövüyor. Birileri ve yakınlarına, hepimize baş LGBTİ’lere yönelmiştir. Her getirmişlerdi. Ayol!” da bir barda başlamadı mı? gelip lanetledi. Birileri evden sağlığı diliyoruz. Aşk, aşk yerde karşı direniş içinde Alperen Ocakları Önce sistem, devlet ve polis kovdu. Birileri dalga geçti. Bu yıl 7’ncisi düzenlenecek hürriyet; uzak olsun nefret!” olmaya devam edeceğiz.” Başkanı Mican: LGBTİ saldırmadı mı barlarımıza? Birileri işten kovdu.” olan Pride (Onur) yürüyüşüne “Her seferinde derdimizi Onur Yürüyüşünü Sahi önce kimdi bizi Tarihin tekerleğinin hep ileri hazırlanırken Amerika’dan “Örgütlenmezsek öldürülürüz.” anlatmamız yıllar sürdü. yaptırmayacağız! sevmeyen? Birileri namlularını ve iyiye doğru döneceğine gelen terör eylemi ile bir En temel haklarımız için üzerimize çevirmeden önce, “Stonewall’daki inanıyoruz ve bir gün nefretin Yanında bir grup Alperen kez daha sarsıldık. Orta yıllarca kah isyan ederek çok önce, kimdi bizi ilk ayaklanmalardan beri ve ayrımcılığın biteceğini Ocakları üyesi olduğu basın Doğu’yu kan gölüne çeviren kah heteroseksizme lanetleyen?” yürüyoruz, örgütleniyoruz, umut ediyoruz. Bunun için de toplantısında konuşan Kürşat Daiş (ISIS) vahşeti, bu kez uzlaşarak kah canımızdan sevişiyoruz! toplum olarak günahlarımızla Mican, LGBTİ’lerin Taksim’de

15 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 16 yapacakları yürüyüşün milli Anlamadığı bir şey vardı ki unutuldu, sanılmasın ki bu değerlere aykırı mahiyette Mircan’ın; Recep ile Şaban’ın işin peşi bırakılacak! olduğuna dikkat çekerek, aşkına kimse karışamazdı. İstanbul Bakırköy’de, “İsmi onur yürüyüşü olan Din dedikleri şey, her gün 31 yaşındaki ama aslı ahlaksızlık olan bizden birer can alıyor. trans birey Buse, ve toplumun sinir uçlarına Yaptığımız ne ahlaksızlık bıçaklanarak dokunan bu tip ahlaksızlıkların ne de günah… Sizin dininiz, öldürüldü. normalleştirilmesine, bizim devrimimiz ve bizler özendirilmesine asla sevişerek devrim yapacağız. DHA‘nın haberine göre, müsaade etmeyeceğiz. Kanla değil aşkla… Buse’yi telefonla arayan arkadaşları cevap alamadı. Recep, Şaban ve Ramazan Ahmet Yıldız’ın gibi mübarek kabul ettiğimiz Buse’nin evine giden katilleri hâlâ arkadaşları, kapıyı defalarca ayları dillerine dolayarak cezalandırılmadı! komiklik yapmaya çalışanlara çalmalarına rağmen açan uyarımız, böyle fantezilerle, Ahmet Yıldız, babası olmadı. Buse’nin hayatından sonucu ise yüz güldürdü. kimliği) başka bir erkek ile milletimizin hassasiyetlerini Yahya Yıldız tarafından endişe ederek çilingir 2016’nın en sevindirici sevişemezmiş. dillerine dolayarak öldürülmeden önce, çağrıldı. Kapı açıldığında haberi ise Kemal Kemal Ördek’in maruz kaldığı terbiyesizliğe soyunmasınlar. ailesinden ölüm tehditleri Buse’nin cesedi bulundu. Ördek’in davasından cinsel saldırı davasında, Bu bilbordlar bir gece bile Manevi değerlerimizi alaya aldığını savcılığa bildirmesine Yapılan incelemede, karın, geldi saldırganlar hakkında nitelikli asılı durmadı… rağmen, yetkili kurumlar bel ve göğüs bölgesinde 7 alarak had ve Kemal Ördek, kendisine cinsel saldırı, hırsızlık, tehdit, Yüreğimizi yakan bıçak darbesi hudutlarını saldırıp tecavüz edip “evini hakaret ve kişinin hürriyetini kadın: Hande Kader… aşanlara Ziya alan Buse’nin biliyoruz, nasılsa serbest gasp etme suçlarından ceza 22 yaşında yakılarak Paşa’nın ‘Nush boynunda kalırız, sen düşün artık” diyen verilmesine karar verildi öldürüldü. Kimse yine ile uslanmayanı morluklar tespit tecavüzcü sapıklara karşı ve sanıklar toplamda 20 hiçbir şey yapmadı, çünkü etmeli tektir edildi, önce hukuk mücadelesini yılmadan yıla yakın hapis cezasına homofobik beyinler, kendisi tektir ile bıçaklandığı devam ettirdi. çarptırıldı. Sonucu KaosGL. uslanmayanın daha sonra org’a değerlendiren Ördek, gibi olmayanlara saygı Kemal Ördek, Ankara’daki hakkı kötektir.’ da boğulduğu “LGBTİ aktivisti ve seks duymayı beceremeyecek evinde tecavüze uğradı, gasp veciz beytini anlaşıldı. işçisi kimliklerim üzerinden kadar küçük ve ilkel! edilmişti. Karakoldaki bir hatırlatırız. değerimi küçültmeye çalıştılar Ahlakınız batsın! Kamera polis memuru; “Şu Lut Kavmi ama mahkeme önyargısız Yürüyüşün görünyülerinden, de bir türlü bitmedi ya” diye davrandı.” dedi. tertiplenmesine eve girerek tepki vermişti. sadece hoşgörü cinayeti işlediği Kuzey Kıbrıs’ta Kemal Ördek’e saldıranlar, nazarıyla belirlenen V.A. bilbordlar bir gece bile “Biz erkek adamız memur bakarak aranmaya asılı durmadı. bey, siz bizim halimizden toplumsal yozlaşmanın ve başlandı. tarafından Ahmet için anlarsınız, bu ibnenin lafına Kuzey Kıbrıs’ta homofobik ahlaki çöküntünün kızlarımıza, hiçbir önlem alınmamıştı. “Ahlaklıların” dünyasında, inanmayın” savunmaları ile bir grup, LGBTİ farkındalık oğullarımıza alternatif Ahmet Yıldız, 2008’de Buse’nin “ahlaksız” yaşamı serbest bırakımıştı. çalışması kapsamında harflerle yeni cinsiyetler öldürüldüğünde henüz 26 fazla gelmişti. Bizden ve yerleştirilen billboardlara türetilmesine mahal 2015’te yaşanan bu olayın yaşındaydı. hayattan kopup gitti Buse. saldırmıştı. Çünkü onlara hukuki mücadelesini Kemal verilmemelidir. Bu, kimsenin göre bu bilbordlar ahlaksızca 2008’den beri süren dava, Ördek, kendisine karşı özel hayatına yapılan bir tepki idi. Bir kadın (topumun halen sonuçlanmış değil. tehditler ve taciz telefonları değildir. İyiliği emretmek dayattığı cinsiyet kimliği) Ahmet’in hayatı, Zenne devam etmesine rağmen, kötülükten nehy etmektir” başka bir kadınla, bir erkek filmine konu oldu. Sanılmasın yılmadan sürdürdü. Davanın dedi. (toplumun dayattığı cinsiyet

17 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 18

Peki, bu psikoaktif maddeler yüzyıldan beri kullanılır. eşi ve arkadaşıyla yaşadığı Elif Benan Tüfekçi nasıl deneyimin kapılarını Özellikle şamanlık kültürüne meskalin deneyimini aktarır. açar? En büyük etki, görsel sahip yerlerde, Mısırlı Felsefi bir dille yazılan kitap, | [email protected] deneyimlerde gözlemlenir. rahiplerde ya da Güney kısa zamanda ciddi bir | @benantufekci Çevrede meydana gelen Amerika’da kutsal bir yeri okur sayısına ulaşır. Elbette olayları başka bir biçimde vardır. 1890’lı yılların başında, Beatnik yazarların etkisi göz PSYCHEDELIC SANAT: algılama başlar. Renkler, çok bu doğal maddelerin sentetik ardı edilemez. William S. daha canlı ve keskin görülür. olanları da üretilmeye Burroughs, Allen Ginsberg “Turn On, Tune In, Drop Out!” Sesleri algılamada da aynı başlanmıştır. Üretim, çeşitli gibi isimler, akıma olan ilgiyi keskinlik vardır. Özellikle araştırmaları da beraberinde arttırmıştır. odaklanılarak bakılan yerde, getirmiştir. 1950 yılına Önemli bir diğer yazar da, birtakım eğrilmeler görülür. gelindiğinde, araştırmalar yazının başında bahsedilen Duygularınızı, şekil ya da renk daha ciddi bir biçimde devam Timothy Leary’dir. Şiir ve biçiminde tanımlayabilirsiniz. ediyordu. Artık psikoaktif felsefe alanında yazarken, Genelde neden - sonuç maddeler, psikiyatri ve bir taraftan da Harvard ilişkisi kurulmakta zorlanılır. nöroloji dallarının araştırma Üniversitesi’nde ders Aşırı dozda halüsinasyon konusuydu. vermekteolan yazarın görülebilir. Fakat bilinç Peki Psychedelic sanat görevine, öğrencileriyle kapanmaz. Aksine daha çok nasıl ortaya çıktı? yaptığı deneyler sebebiyle açılır. Zaman algısında da son verilmiştir. Fakat çeşitli kırılmalar meydana Aslında bu etki, sanatın akademi hayatı sona erse de, gelebilir. Özellikle LSD hemen her alanında deneylerini devam ettirerek, kullanımında, zihin sizi görüldü. Fakat etkisini ilk “Beat Kuşağı’nın babası” başka bir anın gerçekliğine olarak edebiyat alanında payesini almıştır. 1960 yılında götürebilir. Yine de bu hissettirmiştir. Bu tanımı cezaevine girdi ve 10 yıl deneyimlerin son derece eserlerine taşıyan ilk içerisinde, 29 farklı cezaevi öznel olduğu ve her kişide yazarlardan biri Aldous gezdi. En sonunda da, ayrı bir bilinç halinin Huxley oldu. Huxley’nin müritleri tarafından kaçırıldı. yaşanacağı unutulmamalıdır. yazdığı “Algının Kapıları”, özellikle Beat kuşağını çok Carlo Santana, Jimi Hendrix, Psikoaktif maddeler, birkaç etkiledi. Huxley kitabında, Jefferson Airplane, Miles

Nazlı Kocaçınar - grumphy “Eğer algı kapıları temizlenseydi, her şey insana, olduğu gibi görünürdü: Sonsuz!” William Blake

azının başlığını alan kelimesinin kökeni, Antik çıkan bilinç halini temsil eder. bu slogan, Timothy Yunan’dan gelir. “Psyche”, Bu deneyimin yaşanmasını YLeary tarafından akıl veya bilinç anlamında sağlayan psikoaktif maddeler sarf edilmiştir. Psychedelic kullanılır. “Deloun” kelimesi arasında LSD, peyote, sanatın en önemli ise açığa çıkma anlamı birtakım mantarlar, meskalin temsilcilerinden biri taşımaktadır. Bir dönemin ve ayahuasca vardır. olan Leary, Başkan sanat anlayışına yön veren “Psychedelic” tanımını ilk kez, Nixon tarafından Birleşik “psychedelic deneyim” İngiliz psikiyatrist Humprey Devletler’in en tehlikeli adamı ise psikoaktif maddelerin Osmond kullanmıştır. ilan edildi. Psychedelic kullanımı sonrasında ortaya Nazlı Kocaçınar - Long Distance 21 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 22 Davis, The Doors, Pink Floyd, etkisinde biçimsel işler ise, grafik sanatçısı olan The Beatles ise psychedelic ortaya çıkmaya başlıyor o babasının etkisiyle, küçükken sanatın en önemli dönemde. Artık kaleydeskop koleksiyonunu yaptığı ölü müzisyenlerindendir. Beatnik biçiminde floral desenler, zıt hayvanlar ile böcekleri kuşağın etkisinde olan ve renkler, parlaklık, geometrik çizmiştir. böylece ortaya çıkan “Hippie” şekiller ve özellikle detaylarda Bu akımın en çok ses akımı ise, Beatlerin karanlık derinlik ön plana çıkıyor. getirdiği alanlardan biri ve uzak duran bakış açısının Görsel sanatlarda ortaya de sinema olmuştur. İlk tersine daha hoşgörülü, aşka çıkan değişim, çizgi sayacağımız filmlerin başında ve barışa inanan, umut dolu romanlara da yansımıştır. 2001: A Space Oddyssey, bir tavır sergiliyordu. The Holy Mountain, Enter the Void, Easy Rider, Fear and Loathing in Las Vegas ve Fantastic Planet gelir. Fantastic Planet, cut- out adı verilen yöntemle hazırlanmıştır. İnsana benzeyen ama mavi derili ve gözkapaksız yaratıklar olan Traag’ların hâkim olduğu dünyada yaşayan insanlara “om” denilmektedir. Om’lar gezegende, böcek gibi görülmektedir. Böylece bir empati duygusu sağlanmaya

Nazlı Kocaçınar - Finally Lonely çalışılmış ve diğer canlılara davranış biçimimizin Türkiye’de bu akım, “Underground Comix” adı sorgulanması istenmiştir. Psychedelic Rock formunda verilen bu tür; cinsellik, Filmde kullanılan görsel dil, kendine yer bulmuştur. Barış uyuşturucu ve seks teması filmin psychedelic sanatın Manço, Grup Bunalım, LCD barındıran, sınırları zorlayan, en önemli örneklerinden Orkestrası, Moğollar, TPAO sert çizgi romanlardır. En olmasını sağlamıştır. Batman Orkestrası, Mavi uzun süren yayın, Gilbert Işıklar gibi isimler bu formda Shelton’ın “The Fabulous 1970’e gelene kadar bu akım eserler vermişlerdir. Furry Freak Brothers” isimli o kadar popülerleşmiştir ki çizgi romanı olmuştur. Çizgi çorbadan banka reklamına Müzikteki gelişmeler, görsel romanda üç hippie arkadaşın, kadar pek çok alanda izlerini sanat alanındaki yenilikleri eğlenceli maceraları görürüz. Yani eleştirilen ve de beraberinde getirdi. Rick anlatılmaktadır. Robert değiştirmeye çalışılan düzen, Griffin, Stanley Mouse, Wes Crumb, Clay Wilson, Robert yine saldırmış ve sanatı ticari Wilson, Victor Moscoso Williams bu alandaki diğer bir hale getirmiştir. öncü sanatçılardandı. önemli isimlerdir. Toplantılara, konserlere ya da şiir gecelerine hazırlanan afiş, Psychedelic tarzı ilk albüm kapakları, posterler deneyimleyen ressam ise ve sahne şovları birden Henri Micaux’dur. Tüm değişiyor ve artık Dada, Pop çalışmalarını, “Miserable Art, Sürrealizm, Art Nouveau Miracle” adlı kitabında ve Victoryen Sanat’ın toplamıştır. Alex Grey

23 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Meriç Aytekin

| [email protected]

Gurular çağında gözleri dört açmak

"Çünkü çağrılanlar çok, ama seçilenler azdır." Matta 22:14 bil!", "Tanrının saf ışık öfkesi, travmaları, cinsel öğretilerine bakalım. İster olduğunu fark et!" gibi altı sorunları, kompleksleri hâlâ Buddha’nın ateş vaazındaki doldurulması çok zor olan orada bir yerde beklerken, gibi her şeyin ateşler içinde söylemlerin çoğunu, New yüksek soyutlamalar olduğunu, ister İsa’nın onun Age akımı içerisinde yer alan dolu söylemlerin bizi uğruna çarmıhı sırtlanıp kişilerin hem kitaplarında uyuşturmaktan başka nasıl çile çekmeyi göze alınması hem de konuşmalarında bir faydası olabilir? gerektiğinden bahseden görebiliriz. Elbette insanlara öğretisini, isterseniz de bazı Hızlıca New Age içinde sevgiden ve kendini sufilerin çile uygulamalarını değerlendirilen düşünürlerin bilmekten bahsetmenin ele alın sonuç hiç sık sık referans verdikleri kötü bir yanı yok ancak değişmeyecektir: doğunun ve batının içsellik daha insanlığımızın yüzyıl modern araçlarına örnek verilebilir. eksiklerine rağmen olumlu guruların, görebileceğimiz istisnalar Tekno endüstriyel mesihlerin, dışında; çağımızda insanlığın 21. kapitalizmin, erkek peygamberlerin sayısının içsel yolculuğundan, egemenliğinin, türcülüğün her geçen gün artığı bir sevgiden ve kendini ve sayısız gelişen baskı süreç olarak görülebilir. bilmekten bahseden kişilerin biçimlerinin bireyi gitgide Her ülkede, her şehirde ve kurumların hemen daha fazla sıkıştırdığı bu hatta her semtte kurulmaya hemen çoğunun bireyleri, dönemde; dünyaya koşulsuz başlayan kişisel gelişim bir biliş haline taşımaktansa sevgiden, affetmekten, merkezleri, içsel yolculuk onları uyuşturduğunu ve benliği bilmekten bahsetmek, dernekleri, uzak doğu ile sorunlarının üzerlerine elbette ilk bakışta çok cazip batının içsel bilgilerinin "pespembe" bir sünger ve barışçıl bir yaklaşım olarak gelişigüzel karıldığı renkli çekmelerine yardım ettiğini görülebilir. kitaplar ve daha fazlası da bu söyleyebiliriz. yeni ruhani liderlerin sayısız Eckhart Tolle ve "Kendini sev!" ,"Kendini Krishnamurti gibi belli Paige Bradley 25 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 26 Hallac’ın derisi yüzülmüş, Toplumun bütün kesimine havralarında kamçılayacaklar. anımsatır bir şekilde şöyle İsa çarmıha gerilmiş, yayıldığı gibi kişisel gelişim Hatta benden ötürü valilerin ve demiştir: Bruno yakılmış, Hypatia merkezlerine ve kitaplarına kralların önüne çıkarılacaksınız. "Beni öldürün, öldürün beni! taşlanmıştır. Çağımızda da cinselliğin tabu olduğu … Kardeş kardeşini, baba Benim katlimde hayat vardır. böylesi zulümler yaşamanın, bir dil yayılmıştır. Özellikle çocuğunu ölüme teslim Ölüm tatlı şeydir; kafes kırılınca bir fetiş haline getirilerek kadın cinselliğinin bastırıldığı edecek. Çocuklar anne kuş uçar. Ben aşığım ölüme bilgelik için elzem olduğunu bir toplum olarak Türkiye’de, babalarına baş kaldırıp onları susamışım, beni öldürünüz!" söylediğim düşünülmesin. acaba kaç tane New Age öldürtecekler. Benim adımdan Bu örnekler, bize bilgelik için tandanslı kişisel gelişimci, ötürü herkes sizden nefret Şeyh İsmail Maşuki ve daha ödenen bedelin ne kadar orta yaş üstü kadınların edecek. Ama sonuna kadar nicesi, islâm kültürü içinde büyük olabileceğine dair cinselliklerini keşfetmelerinin dayanan kurtulacaktır." (Matta radikal fikirler geliştirmiş ve güçlü anlatılar sunmaktadır, kendi ruhsal tekamülleri 10:16-22) insanlara, sevginin ne kadar hepsi bu. açısından elzem olduğunu zorlu bir yol olduğunu, kendi hayatını ortaya koyarak Günümüzde gelişen New söyleyebiliyor? göstermiştir. Age temelli akımların Durum "Batı" için hemen hemen büyük bir de pek iç açıcı Görüleceği üzere kısmı; maalesef çeşitli değil. Örneğin; çağımızın kişisel gelişim arayışlarda olan insanlara, Türkiye’de de hayli koçları, ruhsal önderleri acılarına ve travmalarına takipçisi olan alışagelmiş değerleri Louis Dyer doğru almaları gereken Osho, her ne kadar kırma ve sevginin ne Bilgelik, ancak ve ancak gerçeğidir. sancılı yolun gerçekliğini cinselliğin önemine kadar acı dolu bir süreç "yanarak" elde edilebilen bir olduğunu söyleme Geçmişin bilge olarak göstermek yerine, onlara vurgu yapıyor gibi biliş halidir. konusunda "antiklerden" adlandırılan insanlarının sevgi kelimesinin sık sık görünse de erkek oldukça uzaktırlar. Başta Peki günümüzün alınıp çok büyük bir kısmı hem tekrarlandığı yapay bilgelik eşcinselliğini, bir da söylediğim gibi; satılabilir hale getirilen toplumsal düzene, ahlâka, alanları sunmaktan başka sapma ve sorun sevgi, gerçekten güçlü "aydınlanma" öğretileri yapıya ve dini değerlere bir şey yapmıyor. olarak görmekten ve insanları kendine öğrenmenin zorlu, acılı ve açıkça meydan okumuş Örneğin; Türkiye de geri durmuyor. çeken bir kelime ve bir çileli bir süreç olduğundan kişilerdir. Ortadoğu ülkeleri gibi (Osho’nun Türkçe'ye hissediş olabilir. Ancak gerçekten bahsediyorlar cinselliğin tabu olduğu "Erkek" olarak içi güçlü bir şekilde mı? Sevgi kelimesi, bir ülkedir. İnsanların çevrilmiş kitabına doldurulmadığında insanlara cazip kendi bedenlerine ve bakılabilir.) Louis Dyer insanları uyuşturan ve gelebilir ve kolay cinselliklerine dair İnsanın kendini Bir başka örnek de Türk onları kendilerinden uzağa yoldan kullanımı, keşif süreçleri, anlama süreci, hem Batı’nın Tasavvuf geleneğinden düşüren bir araç halini insanları hem aile hem de hem de Doğu’nun "üstadları" İsmail Maşuki olabilir. alacaktır. kendisine toplum tarafından için her zaman sancılı geçen 1500'lerin başında doğmuş çekebilir. çocukluk bir süreç olmuştur. Yine Bu nedenle modern dinlerin olan Maşuki’nin; din, tanrı Fakat çoğu çağından beri İsa’ya dönersek, kendi yolunu her köşe başında yükseldiği ve insan konusunda hayli zaman gözden bastırılmaktadır. takip etmek isteyenler için bir dönemde, kendimize dair radikal fikirleri, hem Osmanlı kaçırılan ya Benim yüzeysel şöyle bir uyarı yapıyor: bilginin, ancak dar ve uzun bir da konu dışı bulduğum yönetimini hem de ulemayı yoldan geçerek elde edildiğini "İşte, kurtların arasına koyunlar bırakılan bir kişisel gelişim son derece kızdırmış ve kendimize hatırlatarak gibi gönderiyorum sizi. Yılan nokta var ki, o söylemleri, böylesi kendisini idama götüren arayışlarımıza devam edelim. gibi akıllı, güvercin gibi saf da sevginin ancak önemli bir konuda ne süreci hazırlamıştır. olun. İnsanlardan sakının. çok sancılı süreçler söylemektedir veya ne Kendi ölüm kararı Sizi mahkemelere verecekler, sonucunda anlaşılabildiği söyleyebilmektedir. verildiğinde, Hallac’ı

27 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 28 Volkan Ünlüer

| [email protected]

Gerçekten sevgiyi tadabiliriz, yeşerteceğimiz bir parça saygı ile...

aşarabildiğimizden dört beton duvarın arasının hatırladın mı kokusunu? değil hiçbiri... Sadece "güvenli ve en güzeli" Hiç acelen olmadan, bir yapabildiğimizden, olduğunu telkin etmesi B tarafa koşuşturmadan dökebildiğimizden o betonu. üzerinden devasa rantlar elde yürüdün mü otların 3 bin yıllık teknoloji, kayayı edilen bu kafesin bir "yaşam arasından, bir yere yetişme kırıyorsun sonra başka alanı" olduğuna iknaya derdin olmadan o ufuktaki formda tekrar birleştiriyorsun, çalışması başka nasıl bir tepeye, aşağıdaki düzlüğe, antik çağlardan beri üç aşağı mantıkla açıklanabilir ki? kenardaki akarsuya ilerledin beş yukarı aynı neredeyse. Çocukluğumuzdan beri mi, dokunup hissettin mi Bir gelişmişlik göstergesi, birçoğumuz o beton tenine geçen enerjisini teknoloji harikası… Daha da kutulara sıkışıp kaldık ve doğanın? önemlisi, hayati bir ihtiyaç en kötüsü de böyle bir şey falan değil yani... Hiç paylaştın mı bu enerjiyi, zannettik medeniyeti. Her içinde canlanan şefkatini; Aynen bir zaman önce kurulan beton kalıbı sanki tam da oradan geçen bir denen varlık bunun bir parçası mı, yoksa saldırdığından korkan bir çağdaşlığa bir adımmış gibi ceylanla, su kenarında harıl düşmanı mı? ortaçağ krallığının kaleler belletildi, okul zamanından harıl çalışan bir porsukla, dikmesi gibi… Aynen kendi beri kurcalanan genetik “Hırs” da o insanın bir icadı, aynen 2500-3000 kulaklarını dikmiş bir tilki yarattığı yıkımın kendisini kodlarımıza betonun, yıl önce icat ettiği “para” gibi, “silah” gibi, “duvar” veya içerisinden yürüdüğün vurmasından korkan çeliğin, asfaltın ve bilimum gibi, “kin” gibi... bir çiçek tarlasının süsleri gibi Nazilerin devasa setler zerzavatın teknoloji falan uçuşan arılarla, yorulunca İçinden doğulan bir varlığa nasıl düşman olunur, dikmesi, ürettiği cehennem olduğunu işlediler, bazen sırtını dayadığın bir ağacın neden onun yıkımı, insan denen canlının varlık silahlarının kendisini zorla, bazen gayet de dibindeki salyangozla, sebebi haline gelir? Bu hırsla, kinle, ortaya attığı vurmasından korkan ABD ve gönülden. o ağacın tepesindeki tüm habis icatlarla ve uydurma kavramlarla o Rusya'nın ürkütücü sığınaklar Eskiden mezarlar bile yavrusuna yemek taşıyan bir varlığın yok oluşunu nasıl amaç edinebilir? inşa etmesi gibi… Aynen topraktı ama beden saksağanla? Bu nasıl bir Kafkavari dönüşümdür ki algılar halkından korkan iktidarların, toprağa, doğaya karışırdı. körelsin, gözler görmez, zihinler düşünemez, arkasına saklandıkları Ne yapıyoruz biz? Neden Geldiğimiz, doğduğumuz mantık yürüyemez hale gelsin? korunaklı saraylarının etrafına kaçıyoruz, nereye koşuyoruz, yere… Fakat şimdi onlar bile 2 bariyerler, etten ve silahtan bu acele niye gerçekten? Hiç Gücün doğurduğu doymak bilmeyen açlık, kirli metrekarelik beton. Oraya da duvarlar dikmesi gibi... soruyor muyuz, bize "Koş" ve kanlı paranın verdiği akıl almaz iştah, insan bulaştı o "medeniyet". diyene, "Neden?" diye? icadı kavramlardan alınan tatminsiz haz ve Topluma vermek istedikleri Hâlbuki toprağa, ağaca hemcinsini, silahla ya da betonla katletmenin mesaj da bunun bir “Doğa” gerçekten yaratıcı hiç dokundun mu, bildin verdiği canice zevk, nasıl bir yaratığa özgü yansıması aslında; batının bir güç, ama yaratıcı olduğu mi, hatırladın mı onun çarpık duygulardır? İnsan ne oldu da bu kadar "Home Sweet Home" dediğini kadar yıkıcı da… Özellikle verdiği hissi? Hayatında hiç taşlaştı icat ettiği beton misali, ne kadar kale kapısı gibi demir düşmanına. Burada önemli egzozsuz, tozsuz, külsüz acımasızlaştı yarattığı cehennem silahlarının 29 |bloklarla Gaia Dergi sağlamlaştırılan • Ocak 2017 olan soru, adına “insan” Gaia Dergi • Ocak 2017 | 30 bir doğa çektin mi içine, kustuğu ölüm kadar? Devletin halkından aldığı ne de birer ihtiyaç... Tam Artık yeryüzünün gördüğü öldürene kadar, kibrinden kararan suratı gücü, yine akıl almaz biçimde aksine o şeytani gücün can en büyük düşmanız, hem bir karadeliğe karışıncaya kadar, düşman halkına ölüm yağdırmak damarları, kaynağına ölüm doğaya hem de kendimize. olduğu varlık, kendisini dümdüz edene, kara için kullanması sonucunda püsküren erkin cehennemden Bundan değil midir ki, sürekli toprakla bir edene kadar... katledilen canlar… Bu çıkmış saldırıları, akıl birbirimizi katlediyoruz, Yalan; sırf fiziksel farklılıklar yüzünden çarpık şeytani düşünce yoksunu kibirlerinin, ahlâk kardeşimizi vuruyor, uydurulan tüm o ırklar yalan, tüm "değer" şekli yetmezmiş gibi bir yoksunu makam, para ve komşumuzu yakıyoruz, diye dayatılan sömürü kaynakları yalan, taraftan nükleer ölüm, diğer güç hırslarının yeryüzündeki bize benzemiyor diye hem tüm o ellerimize tutuşturulan renkli bezler, taraftan kömür karasıyla yansımaları. ötekini hem de doğanın en sırf birilerinin kulları olalım diye icat edilen hem doğasını hem de halkını ufak parçasına kadar her bir İnsan doğanın bağrından hamasi kutsiyetler külliyen yalan, tüm bu zehirleme çabası... Tüm unsurunu dışlıyor, hapsediyor, doğdu ama yabancılaştırdık uydurma kavramlar uğurlarına daha ne bunlar da yetmezse doğanın yaşam alanını gasp ediyor, onu çağlar boyunca. Artık kadar öleceğiz? bağrından çıkan en değerli geri kalanına da "sırtından doğanın bir parçası değil, en yeryüzü kaynağı olan suyu geçinilecek ahmaklar" Artık doğayla bir olamayız, çoktan büyük düşmanıyız. borulara tıkayarak, o hayatın gözüyle bakarak kurulan bir dışlandık bile. Ama hâlâ öğretmeye kaynağı doğayı ve doğayı var Bizleri bu hale, yine bizler "Sömürü İmparatorluğu"na devam ediyor ve ders alınacak o kadar eden canlıları kurutup tarih getirdik. Yine icat ettiğimiz, hizmet ediyoruz? alameti var ki kendisinin; örneğin "saygı". kitaplarında tükenen türlere sadece insana özgü Doğanın dengesini oluşturan, en basit fizik Nereye kadar peki? İnsan ne var güçleriyle ekleme çabası; hırslarımız, yerin dibine batası kurallarıyla bile kolaycacık örtüşebilen, kadar sömürebilir, ne kadar HESler, termikler, NESler, kibrimiz, doymak bilmeden doğanın her bileşeninin bir diğeriyle sömürülebilir, o hırslar nereye yollar, betonlar... sürekli beslediğimiz açlığımız ilişkisine yön veren o değerli kavram. kadar doyurulabilir? ve kana susamışçasına Hayır, bunlar ne gelişme Doğanın bir parçası değiliz belki ama onunla büyüttüğümüz caniliğimizle. O karanlık kibri kendisini de bir denge kurmayı yeniden öğrenebiliriz. Katlettiklerimizi canlandıramayız ama suçlarımızla yüzleşebiliriz. Bin yıllar boyunca geliştirdiğimiz tüm ilkel kötülüklerimizin yanında erdemlerimiz de kalmıştır ruhumuzun bir yerlerinde, belki ufacık da olsa bir kırıntı... Hem birbirimize hem doğaya ve bünyesindeki her unsura göstereceğimiz ufacık bir saygı, yeniden kurabilir o hassas dengeyi. Zihnimizde evrenlere sığdıramadığımız "harikalar harikası" insan merkezli dünyanın, aslında toplu iğne başından minik olduğunu idrak edebiliriz sonunda belki. Çok geç olmadan; son kardeş diğerini vurmadan, son ağaç yere düşmeden, son damla buharlaşmadan biraz da o yüceler yücesi sevgiyi tadabiliriz, o hazzı, çürümekte olan ruhumuzu kurtarmak için derinliklerinde yaşatabiliriz, sadece çevremize ve birbirimize karşı yeşerteceğimiz bir parça saygı ile...

31 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 32 BİRİLERİ

‘GRİ’DESE DE, ANKARA GÜZELDİR

BİRİLERİ GRİ DESE DE, RENGARENK ANKARA İÇİN YAYINA BAŞLIYORUZ: “Ankara Güzeldir”

diyerek yola çıkıyoruz. Ankara’daki etkinlikleri duyuracağımız, Ankara kentANKARA kültürüyle ilgili yazılar, röportajlar,GÜZELDİR! tanıtımlara yer vereceğimiz bir rehber olmasını murad ediyoruz Ankara Güzeldir’in. Ankara’daki kültürel, sanatsal, sportif, bilimsel, politik eylem ve etkinliklerini; kolay ve hızlı takip edilebilecek bir sistem içinde paylaşacağız. Dinamik ve zengin içeriği birarada görebilmek için, öncellikli olarak internet sitemizin kullanımını öneriyoruz. Ancak sosyal medyanın etkililiğini bildiğimiz için de, Facebook, Twitter, Instagram ve Telegram hesaplarımızla; her etkinliğe, yazıya ve röportaja ulaşmanız mümkün olacak. Sosyal medya hesaplarımızdan Instagram hesabı, Ankara Güzeldir çalışmalarının duyurulduğu kurumsal hesap olarak kullanılacakken, diğer tüm hesaplarımızdan etkinlikleri takip edebileceksiniz. Mekanlarda ya da sokaklarda biraraya gelmenin kıymetinin arttığı bugünlerde, Ankara’nın güzelliklerini birlikte paylaşalım istiyoruz. Herkesin birbiriyle paylaştığı, birlikte ürettiği kolektif bir sistem Ankara Güzeldir. Bizler ve sizler diye ayrılmıyor, Ankara’da yaşama duygusunu, kıymetini üreten ve yaşayan herkesin parçası olduğu bir kolektifin adı Ankara Güzeldir. Çünkü biliyoruz ki, Ankara bir anılar toplamı. Birlikte paylaşabilmek, güzel anılar bırakabilmekAnkara Güzeldir!… dileğiyle…

www.ankaraguzeldir.org

33 | Gaia Dergi • Ocak 2017 facebook.com/ankaraguzeldirorg twitter.com/AnkaraGuzeldir Gaiainstagram.com/ankaraguzeldir Dergi • Ocak 2017 | 34 ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği öğrencisi Volkan Orhan ve kanseri üzerine çalışmalarını Sevcan Karadağ Öğretim Üyesi Doç. Dr. ODTÜ Teknokent’in fikrin devam ettirmeye karar

| [email protected] Tolga Can’ın danışmanlığını olgunlaşması adına mentor verdi. Kıvılcım Çaylı ise yaptığı Mining for BioBricks olarak görevlendirdiği ODTÜ Biyoloji Bölümü’nü (M4B) adlı proje, yarışmada Kıvılcım Çaylı ile tanıştı ve bitirdikten sonra iş hayatına büyük başarı gösterdi. Proje bu üçlü yola beraber devam atıldı. Çeşitli global sağlık ODTÜ'lü 3 bilim insanı, kanser sırasında ekibin algoritma etmeyi karar verdiler. Volkan şirketlerinde yönetici olarak geliştirme, biyoenformatik Orhan, ODTÜ İstatistik çalıştıktan sonra girişimci tedavisinde çağ atlatacak buluşları analizler yapma, biyolojik Bölümü'nden mezun oldu. olmaya karar verdi. Sağlık verileri düzenleme gibi 3 sene özel sektörde veri alanında üç start-up kurdu. için yatırımcı arıyor konularda çalışmalar madenciliği konusunda Bu arada ODTÜ İşletme yapmasından oldukça keyif çalıştıktan sonra ODTÜ Bölümü’nde MBA yaptı, ODTÜ'lü üç genç bilim insanı, kanser hastalıkları ile ilgili önemli alınca akademik hayatını, Biyoenformatik Bölümü'nde ODTÜ Teknokent ve TÜBİTAK bir buluşa imza attı. Uzun araştırmalar ve testler sonrası biyoenformatik alanında yüksek lisans yapmaya işbirliğiyle sürdürülen geliştirilen kişiye özgü ilaç kiti sayesinde, vücudun kemoterapiye devam ettirmeye karar başladı. İstatistiği hep bir Teknogirişim Mentorluğu vereceği tepki, ilacın işe yarayıp yaramayacağı ortaya verdi. Büyük motivasyonla araç olarak gördü. Mezuniyet programını bitirdi. Mentorluk konulabiliyor.Aşağıdaki röportajımızda daha detaylı bilgileri başvurduğu ODTÜ yıllarında bu aracı nasıl yapmak için tanıştığı projenin, okuyabilir, bu genç bilim insanlarımızla tanışabilirsiniz. Biyoenformatik Bölümü’nden kullanacağı konusunda ilerleyen zamanlarda bir Keyifli okumalar... kabulünden sonra Bilkent kararsızlıklar yaşadı. Risk parçası oldu. Üniversitesi Moleküler üzerine yoğunlaşmaya

Biyoloji ve Genetik Bölümü karar vermesine rağmen Öğretim Üyesi Doç. Dr. sigortacılık alanında Hürriyet’in haberinden Ali Osmay Güre ve ODTÜ kullanmak için aktüeryada edindiğimiz bilgiye göre Biyoenformatik Bölümü Yard. yüksek lisansa başladı. “kişiye özgü ilaç kiti” Doç. Dr. Aybar Can Acar ile Bu dönemde büyük veri ile geliştirdiğinizi öğreniyoruz. kanser ilaçlarının hastanın uğraşmaya başladı. Bu süreç Biliyoruz ki kemoterapi genetik profiline göre kişiye içerisinde istatistiği sağlık her hastada işe yaramıyor özgü kullanımını sağlama alanında kullanmak kendisini ya da daha doğrusu her amacıyla bilimsel çalışmalara çok heyecanlandırdı. hasta kemoterapiye aynı başladı. Danışmanlarının Başlarda hobi olarak şekilde cevap vermiyor. Bu çalışma sanıyorum Merhabalar, ayırıp çalışmamız konusunda sürdürürken hesaplamalı kendisini teşvik etmesi moleküler biyolojideki kanser hastalarının, kişiye gösterdiğiniz ilgiye teşekkür biyoloji ve biyoenformatik üzerine bilimsel çalışmanın gelişmeleri takip eden Orhan, Öncelikle bizimle bu özgü tedavi yönteminin ederiz. Dilerseniz ekibimiz konularına oldukça ilgisi ticarileşmesini sağlayabilmek bir anda biyoenformatik röportajı gerçekleştirdiğiniz belirlenmesinde önemli rol hakkında size kısaca bazı olduğunu farketti. İlgisini adına Bilim, Sanayi ve analizleri yaparken buldu için teşekkür ederiz. oynuyor. Biz bu kadarını bilgiler verelim. İlk önce pratik anlamda görmek Teknoloji Bakanlığı’nın kendini. 2015 senesinde Türkiye’de uzun zamandır okuyabildik çalışmanızdan proje fikrinin sahibiSemih amacıyla Massachusetts Teknogirişim Sermaye başvurduğu Biyoenformatik bu tarz gelişmelere hasret daha detaylı bahsetmek ister Alpsoy’la başlayalım. Institute of Technology’nin Desteği’ne başvurdu ve Bölümü'ne kabul edildi ve kalmıştık. Edindiğimiz misiniz? Semih Alpsoy, Orta Doğu düzenlediği International 100 bin TL’ lik desteği bu süreç içinde de Semih’le bilgilere göre çalışmayı Teknik Üniversitesi Genetically Engineered büyük bir başarı göstererek tanıştı. Semih biyoloji Çalışmada, kanser yürüten üç kişisiniz. Enformatik Enstitüsü Machine (IGEM) yarışmasına almaya hak kazandı. kökenli olduğu için istatistik hastalarının kemoterapik Öncelikle bu üç genç bilim (ODTÜ) Biyoenformatik "METU-BIN Ankara" ekibi Girişimini ODTÜ Teknokent konusunda kendisini tedaviye yanıtını iyileştirmek insanını tanıyabilir miyiz? Bölümü'nde yüksek lisansını içerisinde 2011 yılında katılım Kuluçka Merkezi’nde geliştiriyordu. Semih’in ve etkili olabilecek en etkili Belki biraz da nasıl biraraya bitirmek üzere. Lisansını gösterdi. ODTÜ Enformatik kurdu. Süreç içerisinde biyoloji ve enformatik ilaçları hastaya özgü tespit gelindiği konusunda bilgi ODTÜ Biyoloji Bölümü'nde Enstitüsü Öğretim Üyesi ODTÜ Biyoenformatik konularında Volkan ile yaptığı edebilme gayesiyle "kişiye vermek istersiniz. tamamladı. Lisans öğrenimini Doç. Dr. Yeşim Aydın Son ve Bölümü yüksek lisans çalışmalardan sonra ikili, kan özgü ilaç kiti" geliştirmeyi Biz de değerli zamanınızı 35 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 36 sadece hücre hatlarında sigorta şirketleri ciddi maddi geliştirmek, doğrulamak, değil, klinik örneklerde de tasarruf sağlayabilecek ticarileştirmek ve gerekli oldukça anlamlı sonuçlar ve ülkelerin kanser ilaçları danışman ihtiyacımızı üretebildiğini saptamış için ayırmak zorunda karşılamak konusunda durumdayız. Ancak kaldığı büyük bütçelerde destek sağladı. Şu an hâlâ istatistiksel sonuçlarımızın, kayda değer azalmalar en büyük destekçimiz, laboratuvar koşullarında sağlanabilecektir. ODTÜ Teknokent. ODTÜ kapsamlı bir şekilde Teknokent’in girişimcilerden Çalışmalarınızı yürütürken doğrulanmasına ihtiyaç sorumlu eski direktörü ve ya da sonuç aldıktan sonra duymaktayız. Önce T-Jump Venture’ın yönetici Tr’de sizi destekleyen standardize edilmiş hücre ortağı İlknur İlkyaz Gül’le herhangi bir sağlık kuruluşu hatlarında doğrulamalarımızı yaptığımız görüşmeler ya da başka herhangi bir laboratuvar koşullarında ile fikrimizi nihai haline kuruluş oldu mu? başlatmak, daha sonra getirebilmek amacıyla da kanser hastalarında Çalışmalarımız için gerekli ABD’ de San Francisco’d a klinik denemelerle finansal destek konusunda Dropbox, Airbnb gibi dev doğrulamamızı devam ettirmemiz gerekmektedir. düşündük. Kanserin oldukça büyük farmakogenomik sebebi olarak kan kanseri, Çalışmalarımızı klinik olarak heterojen bir hastalık veritabanını kullandık. Her iki kemoterapinin başlıca tedavi doğruladığımız durumda olduğunu göz önüne alıp çalışmada da ortak malign yöntemi olmasını ve çok kan kanseri hastalarının halihazırda kullanılan melanom hücre hatlarının fazla ilacın kemoterapide kemoterapi sırasında standart tedavilerin yerine ve bu hücre hatlarına kullanılmasını gösterebiliriz. kullanması gereken en ideal hastanın kendi genetik uygulanmış ortak kanser Ayrıca, kan kanserinde diğer ilaçların tahminini yapan yapısına göre bir tedavi ilaçlarının verilerini kullanarak kanserlerden farklı olarak, ya da kullanılmak istenen olanağı yaratılmasının, geliştirdiğimiz metodun, dokunun bulunmamasını ilacın kanser hastasında tedavi başarısını oldukça ne ölçüde ilaç yanıtını ve dolayısıyla ilaçların işe yarayıp yaramayacağını arttırabileceğini varsaydık. tahmin edebildiğini, hangi aktivitesinin daha yüksek belirleyebilen kitimizi, Bu amaçla kanser ilaçların hücre hatlarında olmasını göz önüne alarak ticarileştirebileceğimizi Bilim, Sanayi Ve Teknoloji ilaçlarının biyobelirteçlerini daha yüksek aktivite geliştirmeyi hedeflediğimiz ve gerekli onayların girişimlerin kurulmasına Bakanlığı’ndan 100 bin TL’ tespit edebilen ve bu gösterdiğini belirlemeye kitin oldukça başarılı alınmasından sonra ön ayak olmuş dünyaca lik Teknogirişim Sermaye biyobelirteçlerin aktivitesine çalıştık. İstatistiksel ve sonuçlar vereceğini hastanelerde kullanımına ünlü hızlandırma programı Desteği’ni almayı başardık. göre ilaç hassasiyetini tahmin laboratuvar çalışmalarımızda varsaydık. Geliştirdiğimiz başlayabileceğimizi Y Combinator’a girmemiz Bu destek sayesinde, edebilen sistem biyolojisi metodun tahmin ettiğimiz metotla, kan kanserleri için öngörmekteyiz. Bu sayede, gündemde. Hızlandırma bir girişim kurma fırsatı yaklaşımlı istatistiksel ölçüde düzgün ve başarılı yaptığımız ilk istatistiksel ülkemizdeki ve dünyadaki programını başarıyla elde ettik. Bu bakımdan bir metot geliştirmeyi bir şekilde çalıştığını analiz sonuçlarına göre; milyonlarca kan kanseri tamamlamamız durumunda, Bilim, Sanayi ve Teknoloji kararlaştırdık. Çalışmada gördük ve bu yaklaşımı tüm gerçekten de kan kanseri hastası, en etkili kemoterapiyi erken yatırım imkânına Bakanlığı’nın desteği, model hastalık olarak malign kanser türlerinde, hatta türlerindeki ilaçların hücre alarak kanserle çok daha erişmemiz dahi mümkün projenin filizlenmesi melanomu (cilt kanseri) genetik kökenli diğer birçok hatlarındaki yanıtının etkili mücadele edebilecek, görünüyor. Erken yatırım açısından oldukça önemliydi. tercih ettik. Veri kaynağı hastalıkta kullanabileceğimizi başarılı bir şekilde gereksiz ilaç kullanmak ile kitimizin kliniklerde Ancak biz en büyük desteği olarak Dünya'da tanınma düşündük. Ancak tahmin edebildiğimizi zorunda kalmayacak kullanılabilir potansiyelde ODTÜ Teknokent’ten oranı en yüksek olan Cancer çalışmalarımızı sonraları görüyoruz. Hatta bazı ve maddi tasarruf olduğunu gösterebilmeyi aldık. ODTÜ Teknokent, Cell Line Encyclopedia öncelikli olarak kan kanseri ilaçların, var olan klinik sağlayabilecektir. Dahası, amaçlıyoruz. Daha sonra, öncelikle bizim için kuluçka (CCLE) ve Cancer Genome üzerinde yoğunlaştırmaya verilerini kullandığımızda gereksiz ilaç kullanımın San Francisco’ya tekrar gidip merkezinde bir yer tahsis Project (CGP) adlı iki karar verdik. Bunun istatistiki sonuçlarımızın önüne geçilmesinden dolayı büyük yatırımcılara kitimizi etti. Sonrasında, iş fikrimizi

37 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 38 hızını ve şeklini nasıl için ülkelerin bilimsel bilim kulvarında önemli değerlendiriyorsunuz? çalışmalara finansal destek işler yapan bir ülke Değerlendirme yanıtınıza sağlaması son derece önemli olmasını görmek şaşırtıcı göre, sizce böyle olmasının bir konu. Eğer finansal olmayacaktır. nedenlerini neler? desteğiniz yoksa, ne yazık Yurtdışında (herhangi bir ki bilimsel çalışmalarda Bilim ve teknoloji, son derece Batı ülkesinde mesela) ilerlemenizde bir yavaşlama önem verilmesi gereken bir yaşasaydınız, çalışmanın oluyor. Gelişmiş ülkelerin konu. Dünya bilim ve teknoloji süreci ve gelişimi sizce nasıl bilimsel çalışmalara çok için inanılmaz yatırımlar ilerlerdi? daha fazla destek vermesi yapıyor. Özellikle ABD, elbette ki tesadüf değil. Gelişmiş ülkelerde Almanya, Çin ve Japonya gibi Türkiye, her ne kadar çalışmalarınızı yürütmenizin gelişmiş ülkelerin bilim için bilimsel gelişmeleri geriden elbette büyük avantajları ayırdıkları ödenek, insan gücü takip etmeye başladıysa bulunmakta. ABD başta ve efor azımsanmayacak da son dönemlerde olmak üzere gelişmiş ölçüde fazla. Lâkin Türkiye, bilimsel çalışmalar için ülkeler, bilimsel çalışmaların maalesef bilim konusunda gelişmeleri geriden takip sunmak ve yatırım almamız sonucu fikrimizin ileride Görüşmek isteyen kurum etmek zorunda kalıyor mümkün olabilir. Gördüğünüz destek bulmaması için ve kuruluşlar dışında, ya da zorunda bırakılıyor. üzere ODTÜ Teknokent hiçbir neden bulunmadığı, halkımızdan da çok olumlu Bunun nedenleri arasında bizim en büyük destekçimiz hatta büyük oranda dönüşler aldık. Sosyal Türkiye’nin gelişmekte olan konumunda. Bilim, Sanayi ve desteklenebileceği medyada haberlerimiz bir ülke konumunda olması Teknoloji Bakanlığı ve ODTÜ söylendi. Ayrıca, yine inanılmaz derecede hızlı bir baş faktör gibi görünüyor. Teknokent dışında, henüz bakanlığın Kanser Savaş şekilde yayıldı. Haberimizi Ülke gelişmesi sürecinde bir kurum ya da kuruluştan Daire Başkanlığı biriminin okuyanlar bize desteklerini halletmesi gereken bir dizi destek almış değiliz, ancak yöneticisi Doç. Dr. Murat içtenlikle bildirdiler. Ancak konu mevcutken eforunun gelecekte gerekli desteği Gültekin’in, geliştirmek bizimle en çok ilgilenenler büyük bir kısmını, ne yazık ki alabilmeyi temenni ediyoruz. istediğimiz kit konusunda kanser hastaları ya da bilim ve teknolojiye ayırmada oldukça olumlu yorumlarını hasta yakınları oldu. Bu güçlük çekiyor. Bu durum Sağlık Bakanlığı’na fon aldık. Bunlar, bize ileride belki yüksek ilgi bize gösterdi aslında sadece Türkiye için için başvurdunuz mu? Ya ayırdığı finansal destek yapılabilmesi için her de en büyük desteklerden ki kitimizin ticarileşip geçerli değil. İncelerseniz da başvurduğunuz başka programlarıyla, özellikle bazı türlü olanağı yaratma birini Sağlık Bakanlığı’nın hastanelerde kullanılması gelişmekte olan ülkelerin kuruluşlar var mı? Tepkiler alanlarda, dünyayı yakalama peşinde. Çalışmaların verebileceğini gösteriyor. durumunda, oldukça fazla bilim ve teknoloji alanında, nasıl? noktasında önemli adımlar sürdürülebilmesi için yer Sağlık Bakanlığı dışında talep görecek ve hastaların gelişmiş ülkeleri geriden takip atmaya başladı. Ancak sunma, finansal destek Sağlık Bakanlığı için bir fon temas halinde olduğumuz en önemli ihtiyacına yanıt etmek zorunda olduğunu bilimde dünya standartlarını sağlama, uygun ekosistem başvurusunda bulunmadık bazı yatırımcılar ve fonlar verecektir. Hedeflerimizi görebilirsiniz. Gelişmekte yakalayabilmesi için yaratma, üniversite ile sanayi çünkü bildiğimiz kadarıyla da bulunmakta. Ancak gerçekleştirmek istiyorsak olan ülkelerin ekonomisi Türkiye’nin çok daha fazla işbirliğini teşvik etme gibi Sağlık Bakanlığı’nın bizim şu an henüz ilerlemiş bir halkımızın desteği bizim için de bilim ve teknolojinin atılım gerçekleştirmesi ve birçok olanağı gelişmiş gibi girişimciler için bir görüşmemiz mevcut değil. çok önemli ve görüyoruz ki desteklenmesinde önemli finansal destek kanalları ülkelerde bulabiliyorsunuz. fonu şu an için ne yazık Basında haberlerimizin onlar bizim istediklerimizi bir faktör olarak görülebilir. oluşturması gerekiyor. Bizim gibi bilimsel bir ki bulunmamakta. Ancak çıkmasıyla birlikte bizimle yapabilmemiz için bizi her Araştırma ve geliştirme Böylece bilimsel gelişmede çalışma ile endüstriyel bir bakanlığın Türkiye İlaç ve görüşmek isteyenlerde zaman destekleyecekler. faaliyetleri için önemli görülen ivmesel hareketin, ürün yaratma peşinde olan Tıbbi Cihaz Kurumu’nda önemli bir artış oldu. Bu, bize oldukça heyecan ve miktarda bir meblağın gelecek yıllarda çok daha girişimciler için dolayısıyla ilgili mercilerdeki yetkililerle Sesimizi duyurmak için gurur veriyor. kullanılmasına ihtiyaç hızlanmasını ve dünyada gelişmiş ülkelerde faaliyette yaptığımız bazı görüşmeler basın gerçekten çok önemli. duyulabiliyor ve bu meblağ Türkiye’de bilimin ilerleme bulunmak, büyük bir

39 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 40 aksaması, yavaşlaması Türkiye’nin daha çekici bir yer yatırım ihtiyaçları yüksek hatta durması durumu olmasının sağlanabileceğini ve Ar-Ge’den ticari ürün ile karşılaşabiliyoruz. düşünüyoruz. aşamasına henüz geçmekte Bir diğer negatif yön de olan girişimler için bir Peki, Türkiye’de girişim desteklenen projelerin finansman mekanizması ekosistemini ve girişimciliği bütçesi konusu... Birçok daha oluşmadı. Gelişmiş nasıl değerlendiriyorsunuz? proje için verilen destek girişim ekosistemlerinde miktarı, ne yazık ki projenin Ekosistem, yavaş ama girişimlerin bu aşaması “seed ihtiyaç duyduğu miktardan düzenli şekilde gelişiyor. Yeni capital” (tohum aşaması oldukça az miktarda ekonominin ünlü şirketleri sermayesi) ve/veya sektörel oluyor. Finansal destek az yazıldıkça ve konuşuldukça, stratejik şirket ortaklıklarıyla olunca projeler, maalesef ülkemizde de bir bilinç fonlanıyor. Bu yapı bizde de istenildiği ölçüde başarılı ve heves doğuyor. ODTÜ oluşmalı. Özellikle şirketler sonuçlar veremeyebiliyor. Teknokent başta olmak üzere ve kurumsal yatırımcılar, Oysa gelişmiş ülkelerde kuvvetli teknokentlerimiz var. gözlerini inşaat dışındaki projelere verilen destek Ancak ekosistemin girişimci işlere de çevirmeliler. inanılmaz ölçülerde. Türkiye’de bilim insanı olmanın bir diğer negatif avantaj gibi görünüyor. Biz çok önemli. Eğer girişimci bizim ne için uğraştığımızı, yönü ise bilim insanlarının yaptığımız çalışmaların yatırım bulamazsa kendi neye çabaladığımızı, hangi devlet üniversitelerinde desteklenmesi için gelişmiş kendine bir şeyleri yapması sorunlara nasıl çözümler kadro bulamıyor oluşudur. ülkelerde daha rahat düşünülemez. ABD gibi üreteceğimizi merak ediyor Yurtdışında son derece yatırımcı bulabileceğimizi yatırımcı ekosisteminin ve Türkiye’de de bilimle yetişmiş olan bilim düşünüyoruz. Türkiye’de çok gelişmiş olduğu yerler uğraşan insanları görünce insanlarımız, Türkiye’ye bu işler biraz zor. Çünkü bu yüzden girişimciler için mutlu oluyorlar. Biz bu ilgiden dönmek istediklerinde kadro yatırımcı ekosistemi henüz çok önemli. Eğer ABD gibi fazlasıyla memnunuz. Ancak sorunu ile karşılaşıyorlar ve oluşabilmiş değil. Türkiye’de gelişmiş bir ülkede girişimci her ne kadar Türkiye’de bilim maalesef birçok yetişmiş yatırımcılar kısa sürede olsaydık muhtemelen hem insanı olmanın insanlar insanımız, kadro bulamayınca çok kâr etme hevesinde yatırımcı bulmamız daha gözünde pozitif bir anlamı çaresiz ülke dışında başka fırsatları kovalamaya olduğundan risk almayı tercih kolay olurdu hem de fikrimizi olsa da negatif yanları da Girişimcilere gelince; başlıyorlar. Türkiye’de bilim ve teknokent unsurları etmiyorlar ve kendilerine ürüne dönüştürmek için daha mevcut. En önemli negatif önlerindeki en büyük engelin, yapmak varken başka dışında, diğer olmazsa olmaz garanti para kazandıracak hızlı adımlar atabilirdik. tarafı ise bilim insanlarının kültürümüz olduğuna fikirleri desteklemeyi tercih çalışmaları için yeterli destek ülkelerde kariyerlerini unsurları da gelişmeli. Görece Türkiye’de bilim insanı olmak inanıyoruz. Hepimizin ediyorlar. Bu sebeple bizim bulamamaları... Özellikle yürütmeyi seçebiliyorlar. düşük başlangıç sermayesi nasıl sizce? yetiştirilme tarzı benzerdir. Sonuç olarak, Türkiye’de bilim isteyen yazılım ve aplikasyon çalışma alanımıza yani birçok yüksek lisans ve Risk sevmeyiz, zorluklarla Türkiye’ de bilimle uğraşan insanları her ne kadar takdir start-upları ve benzeri işler biyoteknolojiye yatırım doktora öğrencisi bilim karşılaşmak istemeyiz, insanlara bir saygı olduğunu görse de maalesef birtakım için küçük tutarlarda yatırım yapacak bir yatırımcıyı yapmak için uğraşırken rahatımıza ve güvenliğimize düşünüyoruz. Özellikle gerçekler de gösteriyor yapan “melek yatırımcılar” bulmak oldukça zor. maalesef finansal destek düşkünüz. Başarılı bir girişim popüler konularda araştırma ki Türkiye’de bilim insanı bulunabiliyor. Ya da çok Türkiye’de görüştüğümüz alamıyorlar ve bunun kurmak için ise tam tersine yapıyorsanız insanların olmak biraz dezavantajlı. yüksek cirolu büyük şirketler yatırımcılar bize bu nedenle neticesinde öğrenciler, ihtiyaç var. Yani girişimciler; hemen ilgisini çekiyorsunuz. Ancak ilerleyen yıllarda tüm için yüz milyonlarca TL yatırım bulmak için hep çalışmalarına odaklanmak “eski köye yeni adet Bizim uğraştığımız alan olumsuz noktaların bilim yatırım yapabilecek risk yurtdışına çıkmamız yerine nasıl geçinebiliriz getirmeliler” ve “başımıza da kanser ile ilgili olunca adamları lehine düzeltilerek, sermayesi fonları (venture gerektiğini söylüyorlar. derdine düşüyorlar. Haliyle bu icat çıkarmalılar”. Ülkemizin, elbette bir hayli merak bilim insanlarımız için capital) bulabilirsiniz. Ama Girişimciler için yatırım durum nedeniyle; projelerin insanımızın, ekonomimizin, ediliyorsunuz. İnsanlar bizim projemiz gibi ilk

41 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 42 Mit: Cinsel şiddeti uygulayanlar tanımadık, yabancı kişilerdir. Gerçek: Kimi zaman böyle olsa da gerçekte cinsel şiddet eylemlerinin pek çoğunda fail kişinin tanıdığı, güvendiği biridir. Failler; sevgili, eş, akraba, aile üyesi ve bakım sağlayan kişiler olabilir. Failin tanıdık olması, hayatta kalan için şiddetin açık edilmesini de zorlaştırır.

Mit: Mesleği seks işçiliği olanların, sokakta yaşayan kadınların cinsel MİTLER CİNSEL ŞİDDETİ BESLER; HADİ şiddete maruz bırakılma riskleri daha fazladır. GERÇEKLERİ KONUŞALIM! Gerçek: Sınıfsal hiyerarşi ve erkek egemen yapı arasındaki bağ nedeniyle, seks işçileri ve sokakta yaşayan kadınlar için şiddet riski daha yüksek olabilir. Fakat cinsel şiddet, maruz bırakılanın davranışı ya da mesleği ile ilgili değildir; failin seçimi ve suçudur. Bu mit fail yerine Cinsel şiddet, cinsel arzuların kontrol edilememesi ile ilgilidir. Mit: mağduru suçlama eğilimini güçlendirir. Kişinin mesleği, yaşam biçimi, Gerçek: Cinsel şiddet, kontrol edilemeyen cinsel dürtülerden, nerde yaşadığı, ekonomik durumu cinsel şiddet için bir neden olamaz, cinsel arzulardan değil; güç ilişkilerinin kötüye kullanımından olmamalıdır. kaynaklanır. Cinsel dürtüler kontrol edilebilir. Pek çok şiddet eylemi, önceden planlanmış şekilde, hiyerarşinin olduğu her yerde gerçekleşebilir. Mit: Cinsel şiddetten hayatta kalan kişi, eğer fiziksel olarak zarar görmediyse şiddetin etkilerini kısa sürede atlatır. Gerçek: Cinsel şiddet, fiziksel zorlama olsun ya da olmasın her Tecavüzcüler hadım ile tedavi edilebilirler. Mit: şekilde kişiyi sarsıntıya uğratır. Şiddetin bedende bıraktığı "kanıtlar" Gerçek: Bireyler, tecavüzü gerçekleştirmeye karar verirler. Hiç hayatta kalanın etkilenme derecesinin bir göstergesi değildir. kimse kontrol edilemeyen tecavüz eğilimi ile dünyaya gelmez. Şiddet içeren davranışlar zaman içinde öğrenilir, şiddeti uygulayan kişi bu davranışlarından sorumludur. Sorun biyolojik olmadığı için, Mit: Fiziksel ya da zihinsel olarak farklı gelişen, engelli bireylerin hadım gibi beden bütünlüğüne müdahale içeren yöntemler cinsel cinsel şiddete maruz bırakılma olasılığı daha düşüktür. şiddet problemini çözmez. Kaldı ki; çoğu zaman öyle olmakla Gerçek: Pek çok araştırma, engelli bireylerin şiddete maruz kalma birlikte failler her zaman erkek değildir. oranının 2 kat daha fazla olduğunu gösteriyor.

Mit: Tecavüzcüler hastadır. Mit: Cinsel şiddete maruz kaldığını söyleyen kişiler öç almak için ya da Gerçek: Tecavüzcüler sıradan insanlardır. Onları gündelik hayatta yaşadıkları cinsellikten pişman oldukları için yalan söylerler. toplumun geri kalanından ayırabileceğimiz bir farkları yoktur. Gerçek: Cinsel şiddete maruz bırakılan bir kişi için bunu dile getirmek Cinsel şiddet uygulayan bireylerin büyük çoğunluğu davranışlarını oldukça zordur. Hatta bu nedenle pek çok vaka gizli kalır; hayatta planlayarak ve bilinçli olarak gerçekleştirir. Tecavüzün ve şiddetin kalanlar toplumsal çekinceleri nedeniyle ne hukuki yollara başvurabilir, her türünün sıradanlaştırılması ise toplumsal bir soruna işaret ne de çevresindekilerle bunu paylaşır. Cinsel şiddetle ilgili bu sessizliği eder. Bu mit, failin işlediği suçun sorumluluğundan kaçınmasına kırmak, atılması gereken en önemli adımdır. Bu nedenle hayatta neden olur. kalanlara inanmak ve onlarla dayanışmak gerekir.

43 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 44 Mit: Tecavüz sırasında, bu şiddete maruz bırakılan kişi cinsel Mit: Cinsel şiddete maruz bırakılan kişi şikâyette olarak uyarılıyor ya da bu sırada canı yanmıyorsa; o zaman bulunmuyorsa, yaşadığı şiddet yeterince ciddi değil bunun tecavüz olduğu söylenemez. demektir. Gerçek: Cinsel uyarılara verilen fiziksel tepkiler, bedenin Gerçek: Cinsel şiddetten hayatta kalan kişilerin pek biyolojik işleyişinin doğal bir parçasıdır. Bu, şiddete maruz çoğu destek alabileceği hizmetleri ve o hizmetlere kalanın zevk aldığı anlamına gelmez. Şiddeti yaşayan kişiler o nasıl ulaşacağını bilemez. Şiddet sonrası bu konuda an hissettikleri karmaşık duygular nedeniyle suçluluk ve utanç konuşmak; ister yakın bir dost, ister bir yabancı, ister bir hissedebilirler. Fakat bu duygular şiddeti daha gerçek ya da aile üyesi olsun, kolay değildir. Yaşanılan şiddet hakkında gerçek dışı yapmaz. konuşabilmek bir yana; çoğu zaman utanç, suçluluk ve değersizlik duygularıyla baş edebilmek dahi kolay değildir. Bu da yardım alma ya da şikâyette bulunma Mit: Sadece kadınlar cinsel şiddete maruz bırakılır. adımlarını güçleştirir. Ayrıca şikâyette bulunan kişilere Gerçek: Oranı daha düşük olmakla birlikte; erkekler de şiddete yeterli koruma sağlanmadığı durumlarda, failin tekrar maruz bırakılırlar. Erkeklerin yaşadığı cinsel şiddet, toplumsal şiddet uygulama riski artmakta ve bu da hayatta kalanlar yapı nedeniyle daha az görünürdür. Trans bireylerin cinsel için destek hizmetlerine başvurma konusunda çekince şiddete maruz bırakılma oranları da oldukça yüksektir. Erkekler, yaratabilmektedir. Destek hizmetlerinin güvenli bir süreç translar, hayvanlar… Cinsel şiddete herkes maruz bırakılabilir. içinde ve kapsamlı şekilde uygulanması, failin tekrar şiddet uygulamasını engeller.

Mit: Erkeklere tecavüz eden erkekler geydir. Mit: Cinselliğin baskılandığı, günah/ayıp sayıldığı Gerçek: Bu homofobik bir mittir. Kimi zaman bu doğru olsa toplumlarda erkeklerin hayvanlarla cinsel ilişkiye girmesi da, çoğu vakada erkeklere cinsel şiddet uygulayan erkekler kabul edilebilir. heteroseksüeldir; şiddet kontrol edilemeyen arzu değil, güç ilişkileriyle ilgilidir. Gerçek: Cinsel şiddet, bir cinsel davranış değildir, dolayısıyla hayvanlara uygulanan cinsel şiddet, cinsel ilişki değil tecavüzdür. Türler arası güç ilişkilerinden Mit: Şiddetin olduğu bir ilişkide, şiddeti uygulayan mutlaka daha beslenerek gerçekleşen bu cinsel şiddet biçimi toplumda güçlü bedensel yapıda olan, maskülen olan ya da cinsiyet ifadesi çoğunlukla kabul gördüğü ve üstü örtüldüğü için yok sayılır, maskülen görünen kişidir. istatistiklere ise neredeyse hiç yansımaz. Gerçek: Cinsiyet ifadesi, maskülenlik/feminenlik ya da bedensel ölçütler, şiddetin nedeni ya da göstergesi olamaz. Cinsel şiddet toplumsal hiyerarşi ile ilgilidir; beden yapısı, cinsel yönelim, cinsiyet kimliği ya da ifadesi ile ilgili değildir.

45 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 46 47 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Röportaj

Ezgi Kurt

| [email protected]

| @zozanncetin

Türkiye'nin ilk çizgi film okulu “The Cartoon Mill”

Önce bir fikirdi… Sonra bir hayale dönüştü. Küçücük proje, kocaman desteklerle hayata geçti. The Cartoon Mill nedir? ahlaklı ve evrensel değerler karakterlerini okullara taşıyan çizgi film çalışmaları çizerken Türkiye'de bizlere The Cartoon Mill ve Kaş üretecek. özgü, dünyada kendini Kaymakamlığı proje tanıtmış bir çizgi film atih Küçük, yüksek ortaklığında Kaş İlçesi The Cartoon Mill fikri nasıl ortaya koymadığımızı fark lisansını Sinema- Sahilkılınçlı Mahallesi’nde ortaya çıktı? etmiştim. Yüksek lisans Televizyon alanında henüz faaliyete geçti. Okul, F Sinema TV yüksek lisans çalışmamı araştırmak için, yapmış bir resim Türkiye ve dünyada çizgi eğitimimde, tez çalışmamı öğretmeni. Aralıksız çizgi film alanında çok film kültür ve sanatının çizgi film üzerine yapmaya 2 buçuk yıl boyunca önemli bir merkez haline gelişmesi adına; bilimsel, başlamıştım. Çizgi film Türkiye'de 78 şehri dolaşarak, köy okullarında gönüllü olarak resim yapmış. Yüksek lisans tez çalışmasını çizgi film üzerine yapan Küçük, Türkiye'de bizlere özgü, kendini tanıtmış bir çizgi film ortaya koyamadığımızı fark etmiş. 15 Ekim 2016'da resmi açılışı yapılan The Cartton Mill (Çizgi Film Değirmeni) facebook.com/cartoonmill okulunun kurucusu Fatih Küçük ile Gaia için güzel bir röportaj gerçekleştirdik.

49 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 50 Röpörtaj

gelen Japonya'ya gittim. Bu projenin amaçları ve araştırma yapmak isteyen Dünya Çizgi Film Tarihi’nde hedefleri nedir peki? bireyler için imkân sağlamak, Türkiye'nin olmadığını Türkiye'nin ilk çizgi film Uluslararası çizgi filmcilerle görmek beni üzdü. Dönünce kütüphanesi ve müzesini çalışmalar gerçekleştirerek, Türkiye'de çizgi film sanatının oluşturmak, bu alanda uzman yetersiz olan Türkiye Çizgi gelişmesi adına çalışma bireyler yetiştirmek… Bunların Film Sanat ve Kültürü’nün yürütecek bir okul kurmaya yanı sıra Uluslararası Çizgi gelişimine katkı sağlamak, karar verip çalışmalarına Film Festivalleri ve çizgi film çizgi film üzerine çalışma ve başladım. eğitimleri düzenlemek ve

ülkemiz ve dünya genelinden oluşturdunuz. Okulu inşa tanımadığım bir köyde, öğrenci ve öğretmenleri etme süreciniz ne kadar yalnız geçen bir aylık inşa okulumuzda konuk edip sürdü? Bu süreçte neler sürecinde, özellikle o alanı çizgi film üzerine eğitim ve yaşadınız? fazlasıyla işgal eden yılanlar çalışmalar sunmak. ve haşerelerle uğraştım. Okul inşa etme süreci; yer Gelip çalışan, gönül veren The Cartoon Mill’i, gönüllü araştırma, okul vizyonu ve projeye inanan, gönlü çalışanların yardımıyla planlama çalışmaları dâhil bizimle olan güzel insanlar ve küçük desteklerle 8 ay sürdü. Bu süreçte hiç

51 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 52 Röpörtaj proje için kapılarımız, her yaş grubundan insana açık. The Cartoon Mill’in eğitim süreci nasıl olacak peki? Belirli aralıklarla workshoplar şeklinde mi yoksa sürekli bir eğitim merkezi olarak mı devam edecek? Sürekli kapıları ve ışıkları açık bir okul olacak. Köy okullarından öğrenci ve öğretmenleri okulumuzda misafir edeceğiz. Her ay profesyoneller için workshoplar olacak. Aynı ölçeğinde kullanılan yapıldığını görebilecek ve Film Festivali düzenleyeceğiz. zamanda çizerlerimiz; teknolojik imkânlar, kendileri de küçük çizgi film bilimsel, evrensel ve ahlaki Bu oluşuma destek okulumuzun iki stüdyosunda çalışmaları yapabilecek. vermek isteyenler neler değerler taşıyan çizgi yer almakta. Kültür, tarih ve sanat eserleri film yapımına başlayacak yapabilir? The Cartoon Mill’in açılışı farkındalığını yaratmak ve Türkiye'nin ulusal amacıyla yapılacak olan Çocukları sevsin, doğayı ve uluslararası alanda 15 Ekim’de gerçekleşti. sevsin ve gülümseyerek Şimdiki planlarınız çizgi film çalışmamıza da bu tanıtılması sağlanacak. hafta başlayacağız. Yakında yaşasınlar. Okulumuzun neler, tarihleri belli olan eksikleri, okulumuzca Bu süreçte fikir projeleriniz var mı? çizgi film sanatının geliştiği alışverişinde ülkelerden konuklarımız, giderilecek aşamaya yakında tanıdım. Güzel bir amaç Kaş İlçesi, The Cartoon bulunduğunuz kişiler oldu Köy okullarından öğrenciler workshop eğitimi vermek için gelebilecektir. adına yorulmadan, ısrarla Mill'in uluslararası bir mu? bu hafta gelmeye başlıyor. bizlerle birlikte olacak. Mayıs ve disiplinle çalışmayı proje olması adına fiziki, Onlar, çizgi filmin nasıl ayında da Uluslararası Çizgi pekiştirdim. Okulu iklimsel ve bölgesel açıdan Fikrin başlangıç aşamasını kurduğumuz alan içerisine daha uygundu. Ayrıca Kaş pek kimseyle paylaşamadan, bölgesel ve çizgi film tarzı Kaymakamlığı'nın projeye kendi fikirlerimle oluşturdum. mimariyi harmanlayıp doğaya özel olarak ilgi ve alâka Fakat yapım aşamasında saygılı yapı malzemeleriyle göstermesi ve proje ortağı sürekli büyüklerimin ve çizgi film stüdyosu, konuk olmayı kabul etmesinden arkadaşlarımın değerli evleri, atölye, yel değirmeni, dolayı okulumuz, Kaş'ın fikirlerinden yararlandım. sinema salonu ve kütüphane Sahilkılınçlı Köyü’nde The Cartoon Mill, oluşturduk. Kendi elektriğini faaliyete geçti. çizgi film üretmek için kendi karşılayan sistemler Hangi yaş grubuna hitap kullanılan herhangi bir kurduk. ediyorsunuz? teknolojiye sahip mi? The Cartoon Mill’i neden The Cartoon Mill her yaş Çizgi filmlerimiz Kaş’a kurdunuz? grubunun faydalanacağı geleneksel yöntem olan Proje birçok ile sunuldu, nitelikte. Kültür, sanat, doğa çizim ile yapılacak. Ama yerel idareciler projeyi gibi önemli nitelikleri bir onu teknolojik açıdan desteklemek de istedi; fakat araya getiren bu önemli destekleyecek olan dünya

53 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 54 “These Shoes Are Made For Walking” Dans Yazım yazarları Konsept ve Koreografi: Nancy Naous festival gösterilerini Performans: Dalia Naous, Nadim Bahsoun değerlendirdi Müge Olacak / İnceleme ikilemli bir soru işareti. Dünyada Bir Köşe Festivali’nde “These Shoes Gösterinin bendeki etkisi hep ikilemlerden Are Made For Walking” performansındayım. oluşuyor. Zıtlık gibi değil ama… Mevcut olanla ans Yazım’ın 2. etkinliği “Dans ve Lübnan’lı koreograf Nancy Naous’un işi. yeni gelen arasında kalmışlık gibi. Dabke Performans Yazım Atölyesi”, Dünyada Bir İkinci sırada, tam da ortada, sahneye en ve modern dans figürleriyle oluşturulmuş DKöşe Festivali’nde gerçekleşti. Etkinlikte, hâkim yerlerden biri, çok sevdiğim gibi. koreografi; hem koreografide hem de sahne dans üzerine yazanlar Berna Kurt ile dünyada ve Sahne ve sanatçıyla aramda mesafe veya kullanımında düzenli ve düzensiz kullanımlar; Türkiye’de çağdaş dans tarihi ve yazarlığın dönüm kimse olmadan tamamen performansla dünya çapındaki geleneksel ve güncel müzik noktaları üzerine bilgi sahibi olurken; festivaldeki olabileceğim konum. tarzı… gösterileri izleyerek, gösteriler üzerine inceleme Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin Bazen küçük, tek beden bölümü ile bazen ve yorumlarını paylaştılar. Bomonti Kampüsü, Selda Selışık Aksan de büyük hareketlerin kullanımı, düzen ve Dans Yazım Projesi, farklı geçmiş ve deneyime Sahnesi. Bilenler bilir, oldukça geniş bir düzensizlik dediğim alanı dolduruyor. Bu sahip dans yazarlarından oluşan bir platform sahne, kara kutu formunda ama biraz gösteride küçük ama yoğun hareketlerin çok oluşturarak Türkiye’de çağdaş dans alanında yeni büyükçe bir kara kutu. Sahnenin seyirciye güçlü ve sahneyi kalite anlamında daha çok bir diyalog başlatmayı amaçlıyor. göre sağ tarafında tek kişilik bir koltuk, sol doldurduğunu düşünüyorum. ortaya yakın bir yerde, askıda asılı zırha Dans Yazım, herkesin kendi farkını ortaya Tüm bu ikilemler geleneksel kültür ve benzer bir kostüm var. Solda da müzik/ses koyması ve kendi tarzını bulması için farklı küresel kültür arasında gidiş gelişler, ekipman alanı… yaklaşımları paylaşan ve dans yazılarına bunların içselleştirilmesi sırasındaki bir görünürlük sağlayacağı web sitesi ile izleyici, Gösteri, hamile yarı çıplak bir kadının, nevi sorgulama ya da sindirme süreci gibi eleştirmen ve sanatçılar arasında iletişim sadece ayakları aydınlatılırken gördüğümüz hissettiriyor bana. “İkisi de dışarıdan gelen sağlayan güncel ve interaktif bir platform olmayı yürüyüşüyle başlıyor. Ayakkabıları, bu kadar etkenler ve bilinçli bir şekilde kabul ediyor hedefliyor. Bu niyetle çıkılan yolda yazarlar farklı odakta görmediğimiz başka bir yerde. ya da etmiyor gibi gözüksek de içimizde bir geçmiş ve deneyime sahip kişilerden oluşuyor ve Başlangıç sahnesinde sadece kadının yerlerde yer buluyor demek ki…” dedirtti bana belirli bir otoriteye bağlı olmadan, aynı zamanda sırtını görüyoruz. Kürek kemikleri, omurgası bu iş. Hep ileriye bakan biri olmama rağmen birbirinden öğrenen zengin bir grup ve paylaşım ile sırtında oluşan bambaşka hareketleri içinde doğup büyüdüğümüz kültürleri pozitif ortamı oluşturuyor. Ayrıca proje, izlediği bir dans izliyoruz. Ve diğer sanatçı geliyor. Yarı çıplak veya negatif eleştirdiğimiz her anda yine bu gösterisi veya performans hakkında yazmak bir erkek ve yine sadece sırt hareketleri içimize işlemişlikten faydalanıyoruz. Buna isteyen herkese açık. izliyoruz bir süre. Dansta sırt, özellikle değer de veriyorum, çünkü belli ki bizi biz kullanılmadığı sürece, biraz atıl bir beden yapan şeylerden biri, bu kültürlerde yaşıyor Festival kapsamında Mine Söyler, Ömer Uysal, bölgesi… Nitekim burada da bu kadar çok olmak. Lale Madenoğlu, Elif Ekinci ve Müge Olacak; hareketin; sanki dünyanın devinim, yıkılıp Nancy Naous’un “These Shoes Are Made For Performansta “kukla” hali çok baskın. yeniden oluşum süreçleri gibi çok doğal ve Walking”; Ceren Oran’ın “Heimat...Los!”; Gizem Birbirini sesle veya hareketle görünür bir dağların, nehirlerin oluşumunu anımsatan Aksu’nun “Yu”; Mokhallad Rasem’in “Body şekilde etkileyerek hareket ettirmek. zenginlikte olması son derece etkileyici. Revolution” performansları üzerine yazılmış Bu, kültürel oluşumların bireysellikteki etkisi Gösteriye sanatçılar günlük hayattan inceleme ve yorumları yayınlandı. gibi yorum buldu bende. Siyasi açıdan, yine giysilerle devam ediyor. Pantolon, gömlek ve Dans Yazım yazarlarından Lale Madenoğlu, Elif bulunduğumuz topraklarda bizim dışımızda ceket. Kostümler, gösteri boyunca hareketli Ekinci, Didem Gökay ve Ömer Uysal, festivalin iradeler ile oluşturulan ortamlara maruz objeler olarak kullanılıyor. Kâh çıkarılıyor, kâh “Köşe Bucak Kadıköy” etkinliği için kolektif kalmak olarak da yorumlanabilir ki ikisi de koltukla bir oyun halinde çıkarılıp giyiliyor. bir yazı hazırlayarak sanat yazarlığında ortak aynı yere çıkıyor aslında. Askıdaki zırh, kadının pelvik alanını koruyan üretimin, çağdaş dansa etkisini vurgulayan bir bir zırh olarak giyiliyor ve hatta üzerine kilit Biraz sorularla, ikilemlerle biraz da üretim yöntemi ile katkı sağlayan yeni bir boyut vuruluyor. Koruma ya da kapatma bende farkındalıkla çıktım bu gösteriden. Kendi katıyor. 55 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 56 kültürümü yurt dışında kavramış biri Doğduğu yer gibi… sunuyor iki insan bedeni ile. Nancy Naous Tesadüf olup olmadığını, bilinçli kurgulanıp olarak, Dünyada Bir Köşe Festivali’nin en koreografisinde bu konuları öne çıkarmak kurgulanmadığını merak etmeye başlıyorum. Tüm sahneyi idare eden ses ve mikrofonun değerli bulduğum özelliği bu belki de ya da isterken, kendi kimliğinden olan dabke dansı Koreografi bu duruma göre yinelenmiş tuttuğu el ve o elin çıktığı beden sonunda bende en etkili yeri; özellikle Ortadoğu ve adımlarını ve duruşlarını harmanlamış çağdaş miydi yoksa zaten var olan hali bu muydu? gölge olup fısıl fısıl dağıldılar. İdare mi etsin komşu ülkelere odaklanarak, aslında içinde dans akışı ile. Yine yer yer kültüründen bir Acaba izleyenler üzerinde yarattığı etkisi idare mi edilsin. İçerde mi kalsın dışarı mı bulunduğumuz dünyada neler olup bittiğine takım nidalara, objelere yer vermiş. önemsenmiş bir imamıydı bu, yoksa çok da yaklaştırıyor bizi. Uzaktan bildiklerimizi, çıksın. Giyelim dizlikleri, dediler, adım adım öne çıkarılmak istenmeyen bir durum muydu? bildiğimizi sandıklarımızı görünür ve gerçek gösteriye doğru. İkimizin de ayakkabısı Performansın ilerleyen anlarında bana kılıyor. aynıydı. Boyu boyuna huyu huyuna. geleneksel olanı temsil ettiğini düşündüren, Bu kısa ama bana çok şey düşündüren Ömer Uysal / Yorum Mine Söyler / İnceleme üzerinde dantel olan ve mekânın sağ yürüyüşün ardından, belki de performansın en tarafına konumlandırılmış sarı bir koltuk, etkileyici kesitlerinden biri başlıyor; kadının Güm güm güm müziğin peşinden perendeler Bir şeyler yapmalı insan hayata dair ya da en orta bölümde bir askı ve üzerinde kilitlerin sırtının ritme göre hareketlenmesini izlemeye atarak koltuğa attı kendini çocuk… Annesinin başta kendine dair… bulunduğu parlak bir nesne, sol tarafta başlıyoruz. Zamanla büyüyor hareketler, karnındaydı, güm güm güm annesinin Yaşadığımız dönem, bizleri kuşatan çevresel seyircilere çok yakın bir bölgede ise çok daha keskin bir hal almaya başlıyor… zihninden doğdu. “Pablo” diye seslendi, etkiler, akıp giden hayat ve tüm bunlar olurken düşünceleri aktarmayı da temsil ettiği için var Zaman zaman ise yılgınlığı, bazen enerjiyi; besmeleyle başladı. Pablo, “Selam” dedi. “Bir dakika!” denemediğinden yitip giden olduğunu düşündüren ayaklı bir mikrofon ile sırt kasları ile aktarıyor bizlere. Bir bakıma Allah’ın selamıyla kapattı oyunu. onca “şey”… Bu bazen özgürlük, bazen bir karşılıyor mekân bizi… Arap baharı, popüler yaşadığı toplumun, dünyanın karmaşasını, Kavgacı çocuk, baba olmak istedi yeniden. an, bazen bir anı ya da koca bir toplumsal olan ile geleneksel olan arasında sıkışıp kimliğini gizleyerek, sırtını onu izleyen Dans müziği çalıyordu. Göbek mi atalım? bellek… “These Shoes Are Made For Walking” kalma hali, şiddet, değişen, parçalanan dünyaya dönmüş bir şekilde sunuyor. Bu ana Görmesin diye kilitledi Pablo kendini. Sonra tam da bu noktalara parmak basan, insanın hayatlar ve tüm bunların beden üzerindeki eşlik eden müzik, batı alt yapısına eklenmiş da annesi kilitledi kendini. Sonra da bütün içgüdüsel olarak yaşam alanını, sürecini deformasyonları, yansımaları gibi kafamda Arap formlarını barındırıyor. Kadının yalnızca kadınlar… koruma ve iyileştirmesini, koşullar ne olursa pek çok soru ile yerime oturmuşken, zihnim sırt bölgesine odaklanmış olan ışık, bir an olsun var oluşunu sürdürebilmesini ve tüm ister istemez sahnedeki yerleştirmeler ile kayboluyor ve erkek dansçı onun yerini alıyor. Dizlerindeki sargılardan mikrofona kadar bunlar için verilebilen mücadeleyi, umutları, bunlar arasında bağlantı kurmaya çalışıyor. Benzer bir koreografiyi bu defa erkek bir uzanan yeşil ışıkla sırtlarını döndüler bir yandan da hayal kırıklıklarını, şiddeti Ben bu imaları algılamaya çalışırken bedende izliyoruz. seyirciye. Sağda kocaman bir koltuk. salon karartılıyor ve Arapça bir konuşma Müziğin bittiği noktada, kadın mikrofona ile performans başlıyor. Bu tınılar aslında yaklaşıyor ve diğer performansına başlarken rahatsız edici, korkutucu bir mekân yaratıyor de kullandığı hareket ile söz istermişçesine bir an için. “Bismillahirrahmanirrahim” ile sol elini kaldırarak performansa başlıyor… başlayan konuşmanın Türkçe ve İngilizce Ama konuşamıyor. Tam bir şey söylemek karşılıkları duvara yansıtılıyor ancak gittikçe ister de insan, nasıl başlayacağını bilemez hızlanan konuşmayı takip etmek oldukça ya da biliyordur belki de ama bir çekincesi, güç. Aslında bence özellikle seçilmiş, pek kısıtlaması vardır ve bir türlü ilk cümlesine çok ima barındıran bir takım kelimeler iken başlayamaz… İşte kadının bakışları ve bir süre sonra anlamsızlaşmaya ve sadece o iki derin nefes alışı, umutsuzca geri akıp giden birer görüntü ve ritme dönüşmeye verişi anlatıyor aslında konuşsaydı neler başlıyorlar… aktarabileceğini. Sonra, yine bir Arap ezgisi Konuşma sonlanırken mekânı enine bozuyor sessizliği… Kadının bedeni dabke bölen bir ışık beliriyor ve bu ışık boyunca dansından da olduğunu tahmin ettiğim bir yürüyen hamile bir kadın… Işığa, belki de takım figürler ile hareketlenmeye başlıyor. geleceğine doğru, tıpkı hamilelik süreci Bakışları, jest ve mimikleri, bedenini ve gibi yavaşça yürüyor kadın… Üzerinde bulunduğu mekânı algılamaya çalışan sadece siyah bir pantolon var. Performansı hareketleri, bedeninin kendi kontrolü dışında sergileyenin, hamile bir kadın olarak hareketlenmeye başladığını düşündürüyor tanımlanıp tanımlanmamasının bir anlamı bana. Belli öğretiler vardı hayatında ve olup olmadığını düşünüyorum o an. mikrofonun başına geçmiş ve bizlere tam da

57 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 58 bir şeyler söyleyecekken bu öğretiler kesmişti nidalar ile başlayan süreç; iki dansçının sütyen. Birini kendisine diğerini arkadaşına… Kendilerini korumak için kuşanırlar, taktıkları eylemini. Ve ardından erkek figür belirdi, zaman zaman oryantal dansı da içeren gözlükler ile yeni dünyayı algılamak istercesine etrafı incelerler. Hareketler yine bir sentezi dantel örtülü sarı koltuğun üzerindeydi, hareketleri ile devam ediyor… Ta ki kadın barındırır. Ancak performansın sonunda ne olduğunu anlamlandırabildiğim askı ve o parlak hareket etmeye başladıkça koltuk üzerinde dansçının, başlangıçtaki sırt performasını, bu nesneye yaklaşırlar. Kadın pantolonunu çıkarır ve bu objeyi giyer, kilitlerini kendi elleriyle bir çeşit yapışkan olduğunu düşündüren ve kez üzerinde kıyafet ile tekrar sergileyişine kapatır. Artık namusludur! Kültürünün bir dayatması olan bu kemer onun bir parçasıdır üzerindeki kıyafetlerin kumaşının bu yüzeye kadar. Bu kez kimliğini bizden saklamaz, artık, yürüdükçe sallanan zillerin çelişkisine rağmen. Erkek ise pantolonunu ve ceketini, yapışıp çekilmesinden oluşan sesler eşlik yüzünü dönmüştür ve performansın başladığı O’nu tutsak eden koltuğun üzerine bırakır, artık bedensiz bir koltuk vardır. Zaman zaman etmeye başlıyor hareketlerine. Bir kez daha andan itibaren belki de ilk kez bebeğini din ile zaman zaman kurtulma çabaları ile yapışıp kalma anını işaret eden o dantelli sarı geleneksel ile ilişki kurdurtuyor bu sesler hissetmiştir, elleri onunladır. Kısa bir süre, bu koltukta, bedeni temsil eden tek şey; boş kıyafetlerdir. İçi boşaltılmış bir geleneksel kültürü bana. Hareketleri, koltuğun formundan, ilişki yönlendirir hareketlerini. mü simgeler o an yoksa dayatılmış ve tutsak edilmiş olandan kurtulmuş bir bedeni mi? onu tutsak eden öğretilerden kurtulmak Zaman zaman dönülür belli koreografilere, Şiddet toplumunun insan bedenindeki yansımalarını sunar istercesine, gittikçe büyüyor ve bir kaçışı, adam tekrar koltuktadır. Gittikçe hızlanan dansçıların son hâlleri, son kostümleri… Onlar, bu yeni formları isyanı barındırır hale geliyor. hareketleri bu kez namaz anını yansıtan bir ile etrafı gözlemlerken ışıklar söner. Mekânda var olan 2 Koltukla olan bağını kesebilen adam, kadının takım figürler içermeye başlar ve takılıp kalır beden… Ve değişen ışık yönlerine göre; gölgeler var olmaya fısıltılı yönlendirmelerine ayak uydurmaya burada, hızlıca bu hareketlere yoğunlaşır, başlar. Çoğalıyorlardır; bazen 4, bazen 6, bazen 2, bazen başlıyor. Performansın genelinde kadının, defalarca tekrarlar… Koltuk ile kurduğu ilişkiyi tekrar 4… Müzik bir kez daha değişir ve yönlendiren bir figür oluşu özellikle üzerinde bu hareketler ile besler belki de. hareketler bir kez daha dabke durulması gereken noktalardan biri. Hem adımlarını da içerir hâle gelir ve Arada kalışlara, yönlendirilmelere, şiddete, erkek dansçı hem dj kabininde yer alan “Bismillahirrahmanirrahim” ile ifade tutsaklığına cevap verirken kadın, müzisyen… Geçişler onun kontrolünde performans sonlanır. kendine mâl edilmiş bir parçayı kullanır; şekilleniyor. Dabke koreografisinden alıntılar,

Dans Yazım Akademisi Dünyada Bir Köşe www.dansyazim.com Dans Yazım Akademi, çağdaş dans ve performans üzerine yazmak isteyenlerin Dünyada Bir Köşe, yakın coğrafyalarda üretim yapan ancak birbirinin işlerini tecrübe etme ve Dans Yazım web sitesi, izleyici ile sanatçı ve sanat merkezleri arasında, bugüne kendilerini ve birbirlerini geliştirmek üzere eğitimler ve paylaşım buluşmaları aynı sahneyi paylaşarak diyalog geliştirme şansı bulamayan Türkiye, Ortadoğu, Kafkasya ve kadar eksik ve ihtiyaç duyulan bir geri bildirim mekanizması olarak bağ kuran bir ile bir araya geldiği oluşum. Dans Yazım Akademi’de çağdaş dans tarihi ve Balkanlar'dan sanatçıları bir araya getiren bir sahne sanatları festivali. izleyici alanı. Bir performansın fikirden izleyiciye ulaşmasına kadar herhangi bir koregrafik kurgulama, yazarlık, felsefe gibi merak edilen konularda eğitimler yer aşamasında yer almış herkesin kendine bir çıkarım yapabileceği bir değerlendirme alıyor. Ek olarak, bu alandaki okuma ve izlemeler ile katılımcıların aktif olarak yer Ekim 2015'te ilk kez gerçekleşen festival, bu sene 2.sini gerçekleştirerek Türkiye, Suriye, alanı. aldığı bir komünitede beraber gelişim hedefleniyor. Etkinlikler, www.dansyazim. Yunanistan, İran, Ermenistan, Romanya ve Lübnan gibi farklı ülkelerden tiyatro, çağdaş dans, Dans Yazım web sitesi ve yayınları, çağdaş dans ve performans üzerine yazmak com59 adresinden| Gaia Dergi takip edilebilir. • Ocak 2017 performans ve video sanatçılarını ağırladı. isteyenlere açık. Yazılar, [email protected] Dergi adresine • iletilebilir.Ocak 2017 | 60 “Heimat...Los!” benzer hareketler ile. Bu parçalar arasında olan belki ilham vericidir ama bilirsin ki hep yollar oluşturuyor bazen ama tıpkı kurulan bir yanın eksik olacaktır artık, çünkü bir kere Konsept-Koreografi-Dans: Ceren Oran ilişkiler gibi çok hassas, kırılgan yollar bunlar. sürüp giden kaosa dur demiş ve o döngüden Ses tasarım: Nihan Devecioğlu O çabalama içerisinde yitip gidiyor pek çıkmışsındır, kendin çizeceksindir yolunu, Görsel tasarım: Funda Gül Özcan çoğu, ama yitip giderken yeni izlere zemin kendin ekleyip kendin çıkaracak, var etmeye, hazırlıyorlar. Uzaklaşıyor artık en başta tek var olmaya çalışacaksındır. İşte tüm bunları Mine Söyler / İnceleme Üç kadın vardı sahnede, üç farklı değer, üç bir yerde birikmiş olan ve ayaklarıyla kendini sunuyor Heimat… Los! farklı geçmiş, üç farklı yorum… Biri bedeni oraya gömmeye, sabitlemeye çalıştığı Gitmek ve kalmak... Ait olmak ile gezgin Dünyada var olan sınırları, olmasa ne ile aktarmaya, biri hislerini, zihnini bir ekran topraktan... Artık ne diğer parçalar tüm olmak... Rutin ve aşina bir güne başlamak olabileceğini, ait olmak ile ait hissetmek üzerine işlemeye, bir diğeri ise sesinin ayaklarını gömecek kadar büyük ne de o ana ile neyin beklediğini bilmediğin bir güne arasındaki farkı bir tutam toprak kullanarak tınısıyla aktarmaya çalıştı hislerini bize. Üç kaynak o kadar fazla… Bir kadının feryatları uyanma telaşı... Hangisi benim, hangisi sahnede dansı, bi’lfiil üretilen müzik ve sanat dalının bir aradalığı, ortak üretimi tercih eşlik ediyor buna… Hüzünlüdür o an, çünkü daha benden bir adım ya da hangisi daha görseller yardımıyla sunuyor bizlere… edilmişti. Performans başladıktan itibaren bilirsin ki artık ne eskiden var olanı bulabilme olası… Bu düşünceler benzer durumdaki Akabinde bizler için en azından kendi adıma oluşan görsel, tipik bir Türk mahallesinin şansın vardır ne de gittiğin yeni dünyada eski herkesin kafasını kurcalarken, doğduğum benim için, içinde bulunduğum durumu ve imgelerini içeriyordu; çizim ilerledikçe olanı tamamen kurma… Arada yitirilenler üzer ülkenin coğrafyası içinde kendimi göçmen beni bekleyen geleceği, hayalleri ve gerçekleri binaların, dar uzanan sokağın yapısal insanı, kaybedilen alışkanlıklar bağlar… Yeni hissederken bir süreliğine yeni bir yer sorgulama süreci başlıyor… özelliklerinden bunu okumaya başladık. Çizim değiştirme sürecine, ülke dışına çıkmaya anına bir süre sonra Karadeniz Bölgesi’ne ait hazırlanırken izledim üç sanatçının (Ceren dansların adımlarını da içeren koreografisi Oran, Nihan Devecioğlu, Funda Gül ile Ceren Oran katıldı. Bedeni bir yandan Özcan) bir araya geldiği performansı. Ve ait olduğu “toprakların” dansını sunmaya şimdi uzaklardayken oturup yazıyorum çalışırken bir yandan serbest hareketlerle bir bunları. Çok zor olmadı o an sahnede akışa giriyor. Müzik bu esnada zaman zaman aktarmaya çalıştıkları durumların nedenlerini biraz daha yöresel ancak bir süre sonra bir anlayabilmek. kargaşa ve gürültüye dönüşüyor, polis ve Çok çok kişisel bir öykü izledik belki, çok ambulans sesleri beliriyor. Halkın toplumsal kişisel ve bir o kadar da evrensel… Festival’de belleğine yerleşmiş sesler ve hareketler yer alan pek çok performans gibi bu işleniyor bir süreliğine. perforamansta da Ceren Oran’ın Karadeniz Sahnede dekor olarak, sadece bir tutam bölgesi danslarından adımları dansında toprak kullanılmış. Bu toprağı dağıtıp bir kullanmasını izlemek, şaşırtıcı olmadı. Herkes araya getirip özenle şekillendirip kimi zaman kendinden bir şey buldu; belki performansı da savuruyor dansçı. An geliyor parçalara sergileyenlerin hareketlerinde, belki de onun bölüyor ve bu parçaların kendi içindeki içinde sıkışıp kaldığı ikilemleri hissettiler. devinimlerini aktarıyor bir dizi tekrarladığı

61 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 62 “YU” “Köşe Bucak Kadıköy” Konsept, Yönetim & Performans: Gizem Aksu Kolektif Yazım / Lale Madenoğlu, Elif Ekinci, Didem Gökay, Ömer Uysal

Lale Madenoğlu / Yorum makinelerle inceleyenler bile göremezken Farklı tarzlarda çok sayıda performans mizansen zihnin nerelere kayıp gittiğini, ne zaman Bir beden düşünüyorum: kolları var, elleri Mekân çeşitliliği Bir başına adaya yerleşip huysuzlandık. büyüdüğünü, ne zaman küçüldüğünü, ne var, kaburgaları var. Bir beden düşünüyorum: zaman kendini kendine tutsak ettiğini ve Katılımcı sayısı fazla Saklandık, debelendik, zilin sesini duyup kasları var, kemikleri var, damarları var. Bir ne zaman hapsolduğunu, organlarımızın harekete geçtik, başa döndük… beden düşünüyorum: soluk borusu var, Sokak performansına çevreden de ilgi röntgeni gösteremezdi onların içinde bir akciğerleri var, kalbi var. Bu bedenin bir ruhu Küçük karabalığın peşine takılıp midyeleri bütün veya parçalara bölünerek dolaşan Grup enerjisi var, göz bebeklerinin ortasından midesine suyun derinliklerine gönderip yeni dünyalara ruhun hareketini… akan ve midesinden tüm vücuduna yayılan… “Hışır hışır, fışır fışır… Kağıdın sesi, spreyin yol aldık. Yüzeydekilere alışmıştı gözümüz. Tanıdık kokusu ve düşen bedenin sesi… Ve Kelimeler sadece ağızdan dökülüyor gibi Sessiz çığlıklarla çığ olup su yüzüne çıkmaya boyutlara şartlamıştık kendimizi. En konuşmalar… Duyu organına eş zamanlı gözükse de ifade her yerimize yayılmıştı çalıştık. derinine, en bilinmeyenine nasıl ulaşırdı bir hitap… Dil ve beden… İkisi aynı şeyi aktarsa…” aslında. Enerji formları da konuşurdu, insan? Şafak Ersözü Kendimizi hiç tanımadığımız birinin yerine ruhumuz da konuşurdu. Beden zaten koyduk. N’olduk? konuşurdu evet ama daha derinde bir şeyler Belki tam da bunun araştırmasıydı “YU”. Belki Kamusal alanda sanatı görmek çok güzel… vardı her zaman. Organların sesini, nefesini bazıları için cevaplar silsilesi, bazıları içinse Neden? Dedemle muhabbet, gizli gizli, birazdan neler ve varlığımızı, hem de hiçbir şey yapmaya içe dönmenin, öze dönmenin sorularla dolu yaşayacağız, dedeme sordum: “Huysuz dede Çünkü sanat herkes için ve her şeyle ilişkili. gerek duymadan kendini var edebilen o patikasına bir yolculuktu. huysuz dede mutfakta neler yaptın öyle? Sadece çok sofistik tartışmaların yapıldığı, döngünün sirkülasyonunu dinleyebiliyorduk. Sokakta neler yaptın öyle? Gel bak bahçede Ne mi vardı orada? Saydam ve birçok açıdan sadece elitler arasında yapılan bohem bir Kimi zaman dingin, kimi zaman hırçın, kimi neler var böyle. Seni kaydettim. En sonunda çeşitli görünüşlere olanak sağlayan bir beyin jimnastiği değil. Kamusal alanda sanatı zaman kendini sadece teslimiyete bırakmış sürreal bir resim oldun bana. Sokakta neler malzemenin arkasında, bedeniyle anlatmak seviyoruz. bir ifade dili vardı onların. oldu böyle?” Beyaz çarşaf boyandı. Onlar da istedikleri ile izleyen arasında koruyucu bir Diyaloglar doğal, akıcı ve çarpıcı boyandı. Bir kız bir oğlan. Bütün hikâyedekiler Bedenin dışına bakmaya alışmış gözlerimiz, katmana ihtiyaç duymayan bir beden, ışık ve gibi. Önce boyandık sonra bulandık. Ekmek iç dünyasını sadece hissetmekle yetinmek ışıksızlık hali ve yaşama dair geri kalan her Beklentilerin üzerinde bir akılda kalıcılığa olduk. Su dökündük. Yırttık ipleri, kestik zorunda kalıyordu. Beyin dalgalarını şey… sahip üstümüzdekileri. Hikâye aynı. Dede aklımızda. Spontane, çok boyutlu… 10 dakikalık bir Çocuklar büyüdü.

63 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 64 Seyirciye öpücük haydi bize eyvallah. Seyirci bölünmüştü artık. Gösteri Fethiye’de başladı. Dede, çocuklar, onların öpücükleri, adamın buruş buruş hayatıyla kâğıtlarda kaldı. Onlarla Yola çıktık, yol olduk. artık bütün bir dans başladı. Yazarı yeşil bir sokağa çıktık. Yine içeri girdik. Orada bizi yeni hayaller karşıladı. Bir kız kendi dansını etti. Yine su olduk. Çığlığını kuşlar duydu. Yine dökündük. Kuş çığlığı, kuş çağırması… Nehir olduk çamura, yosuna bulandık. Tavladın mı adamı? Karşıya geçtik. Hayır. Şelaleler vardı. Adam baş çığlıkçı. Tüller uçuştu midyeler kabuklarını savurdu. Kaç kız kaç. Sahne açıldı. Kış gelecek, kaç kız, kaç! İleri girdik. Kuş, adamdan kaç. Anlamasak da sözlerini, anladık; adamın Küçük prens nerde ki? Rüya mıydı bu? hayatı, kâğıtlardaki çizgilerle buhar olmuştu. Yeşilli yazar da seni bekler zaten. Tuvaleti gelmiş birazdan gelir, dedik. Hazır mıydı gerçek miydi? Aynalar artık sizi bize, bizi size, sizi de size Peşinden gitsinler. İlişkiler açıldı, kâğıtlar döküldü, iki kare attım. Adamın geçmişi, geleceği buruş buruş gösterir. Hep koşun gidin. Masanın kenarında, iskemlenin yanında. birbirine girmişti. Görüntüler gider. Çağlayanlar sizi bekler. Kızgın bir adam, eski arkadaşlar. Anıları buruş buruştu. Gerçeklik kaybolur. Bahçede dedeyi görürsünüz, gidin bakın. Dedem oturmuş çorbasını içer, dans başlar, Onlar da renklendi. Dedikodu çorbası başlar. müzik girer. Sen fırıncının kızı mısın? Erkek dedikodusu. Tanıdık arkadaşlar. Seyirci bölündü de. Amerikanlar, eskidi bunlar türkiş kovboylar. Dansçıların duruşu, yerini belirledi mekânı Köşe bucak savrulduk. gösterdi. Şehir de döküldü. Aynadan geçtiler gittiler. Trafik aktı. Köşe Bucak Kadıköy’de sunulan performanslar: Sarkaç / Lara Aysal, Sedat Can Güvenç Küçük Karabalık / Pırıltı Onukar (Yönetmen), Alara Buharalı (Küçük Balık), Berfin Altan (Yosun), Menekşe Gül Onukar (Prodüksiyon Danışmanı) Ben mi Gördüm Kelebek Olduğumu, Düşümde Ben Olduğunu Düşleyen Kelebek mi? / Şafak Ersözlü (Yönetmen, Performans, Metin), Bahar Nihal Ersözlü (Yönetmen Yardımcısı), Onur Duygulu (Müzik) Voiceless / Naz Göktan, Alper Çankaya (Dansçılar), Deniz Atlı (Koreograf) Görelelik Üzerine veya Göre / Dadans - Dila Yumurtacı, Melek Nur Dudu, Merve Uzunosman, Neslihan Koyuncu Anonim / Çisil Oğuz, Reyhan Özdilek, Özlem Yıldız 36°39’01”N 29°06'07"E / Deniz Gürgen, Ozan Tekin

65 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 66

Kadir M. Ersoy

| kadirmersoy@hotmail.

| @kadirmersoy

CİNSİYETSİZ DÜNYA

Biyolojiye göre insan toplum içerisinde güçlü hazır olan, çok fazla para canlısı, üreme hususuna görünen bir varlık olması kazanmak zorunda olan göre kadın ve erkek olarak gerektiğinin aşılanmasından ve güçlü görünmeye odaklı ikiye ayrılmıştır. Kadınlar, kaynaklı olarak çoğu erkek bireylere dönüştürülmüştür. bedenlerinde döllenmeye bunu, erkek olmanın yegâne Bu rollerin keskinliği ise karşı uygun yumartalar taşır, özelliklerinden biri olarak cinse ait olarak belirlenmiş erkek ise o yumurtaları görür. Ağlamak güçsüzlük davranış biçimlerine benzer döllemeye uygun spermler. göstergesi olarak görünür ve davranan kişilerin, uygunsuz Tabii bedensel bazı farklılıklar bir erkek güçsüz görünemez. davranış içerisinde olan sebebiyle kadın veya erkek Aynı şekilde kadınlar da bu ve yeri geldiğinde sapkın canlısının üremeye uygun bir rollere göre kibar olmak olarak nitelendirilen bireyler metabolizması olmayabilir. zorundadır. Bir kadın kaba olduğu yönünde bir algının Erkekler XY kromozomlarının saba konuşmamalı ve küfür oluşmasına sebebiyet verir. oplumsal cinsiyet rolleri, belki de birleşiminden, kadınlar etmemelidir. Geçmişten bu Kadın kıyafetleri giyen bir son sorguladığımız kavramlardan ise XX kromozomlarının yana kadın canlısının her erkek veya erkek tavırlarına birisi. O rollerin belirlediği alanlar, T birleşiminden meydana zaman tabiri yerindeyse sahip bir kadın, toplumların yaşamımızın her anına o kadar derinlemesine gelir. Tabii bu biyolojik "hanım hanımcık" olmaları gözünde çoğunlukla ahlâk işlemiştirki davranışlarımızın çok büyük bir yapı, toplumsal cinsiyet gerektiği aşılanmıştır. yoksunu bireyler olarak kısmını kontrolünde tutar. Nasıl giyinmemiz rollerinde tek başına etken nitelendirilir. Bazı kültürlere Bu toplumsal cinsiyet rolleri gerektiğine, ne tür konuşmamız gerektiğine, olarak görülmez. Toplumsal göre bu insanların lanetli ile günümüzde kadınlar; toplumsal yaşamın içerisinde duracağımız cinsiyet rollerini belirleyen olduğuna dâhi inanılır. evlerinde yemek yapan, yere varana kadar her yere uzanır kolları. Bu farktörler, zihinsel evrimin çocuklarına bakan, erkeğin Doğaya baktığımızda, sonucunda ortaya çıkan roller, toplumdan topluma değişkenlik gösterir. sözünü dinleyen ve onu mutlu biyolojik cinsiyet rollerinin kültürel yapılanmaların birer Bazı toplumlarda erkeklerin etek giymesi etmeye hayatını adamak yanısıra farklı davranış uzantısıdır, diyebiliriz. Bu aşağılık bir davranışmış gibi kabul edilirken, bir zorunda olan bir varlığa biçimlerinin de geliştiğini yüzdendir ki erkekler, toplum başka toplumda yerel kıyafet olarak karşımıza dönüştürülmeye çalışılmıştır. görmemiz mümkün. Örneğin, içerisinde çok fazla ağlamaz. çıkabilir. Çoğu toplumda, çizgiler keskin bir Bu örnekte olduğu gibi ormanların kralı olarak Geçmişten bu yana erkeğin, biçimde belirlenmiştir. erkekler de savaşmaya nitelendirilen ve erkeklerinin

69 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 70

Nazlı Kocaçınar - Hanging on görünüm itibarıyla farklılıkları rastlanmıştır. Erkek deniz türünde ise doğum için erkek zaman içerisinde ortaya çok fazla göz önünde atları ise biyolojik yapısı canlısına ihtiyaç duyulmaz. çıkardığımız hayali gerçekliklerin bulunan aslanlarda, diğer gereği döllenmiş yumurtaları Bu durumun, doğada uzantılarıdır. Cinsiyet rollerinin erkeklerle ilişkileri daha bedeninde taşımakla ve günü dezavantajları olsa da bu keskin yapısı da bu uzantılardan iyi bir hâle getirebilmek geldiğinde onları doğurmakla evrimsel biçimle hayatlarına sadece biridir. için birliktelik kurduklarına mükelleftir. Bir kertenkele devam edebilmektedirler. Bu algı öyle bir yapıdır ki Kısacası biz insanlarda erkekleri savaşa gönderirken, karşılaştığımız cinsiyet kadınları namus cinayetine kavramlarının çok büyük bir maruz bırakabilir. Aynı algı, kısmı, bizlerin geçmişten kadına zengin biriyle evlenmesi bugüne geliştirdiği kültürel gerekliliği gibi bir düşünce yapılanmalar içerisinde dayatırken, bir erkeğe de oluşturduğumuz ve bunları güzel ve bakımlı tabir edilen daha sonrasında dayatma kadınların, daha güzel olduğu hâline getirdiğimiz bir algıya kanısını yaratır. Burada bir dönüşmüştür. erkeğin zengin olması veya Toplumsal cinsiyet kadının kendine bakması mücadelelerinin içerisinde konu değildir. Konu, bunun çok fazla ayrışmanın zorunlulukmuş gibi lanse varlığından söz edebiliriz. edilerek tüm bireylerin bu Bu standart yaşamın uğurda çok fazla gerçekliği göz içerisinde var olan bir şey ardı etmelerine yaşamlarını olmakla birlikte, özgürlük tabiri yerindeyse harcamalarına mücadelelerinin içerisinde de sebebiyet vermektedir. Aynı fazlasıyla yer kaplamaktadır. keskin roller yüzünden, aynı Sürekli suçu yalnızca bir cinsiyete sahip bireyler, cinsiyetin üzerine veya cinsel birbirlerine olan yakın ilişkiyi davranış biçiminin üzerine toplumun birçok kesiminden yıkmak sağlıklı sonuçlara gizlemekte ve özgürce ulaşmak hususunda yetersiz davranamamaktadır. Bu kalmaktadır. Mücadele yapıya karşı verilen mücadele odağı, aslında bizlerin ise tek ve cinsiyetsiz bir oluşturduğu tamamen hayali çizgide gerçekleşmelidir. doğrulardan başkası değildir. Aksi takdirde birbirlerinden Neredeyse 2.5 milyon yıllık hoşlanmayan topluluklar sürecimiz boyunca ortaya oluşturmaktan başka bir işe çıkardığımız doğrularla yaramaz. Erkeklerin, kadınların birlikte biçimlenen bir yaşam ve eşcinsel yönelime sahip şekli ortaya koyulmuştur. bireylerin yaşadığı baskının Bu yüzdendir ki binlerce sebebi ortadadır. Bu mekanizma insan aslında tamamen erkeklere, kadınlara baskı hayali birşey olan devlet için yapmayı öğütlerken, kadınlara yaşamını verebilmektedir. ise ses çıkarmamalarını Estetik kaygıları için aç öğütler. Aynı mekanizma kalabilmekte, güç uğruna eşcinsellere, gizli kalmalarını çok fazla canlının yaşamına öğütlerken, cinsel arzu kastedebilmektedir. Tüm farklılıklarını da dışlamaktadır. bunlar, dünyada geçirdiğimiz Bir erkek, çocukluğundan bu

71 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 72

Alma Haser Alma Haser

yana kadınları, sadece bir yok etmektedir. Dünyanın köklü değişikliklere eşya gibi görmeye yönelik tamamını da kendi çıkarları gitmeye yönelmeliyiz. eğitilirse, toplumsal bir uğruna yok etmektedir. Bu Birbirimize yardım edip önce magandaya dönüşmesi yok oluşa dur diyebilmek kendimizi sonrasında ise olağandır. Bir kadın ise için kolkola girmekten başka birbirimizi düzeltmeliyiz. sürekli olarak erkeklerin çaremiz bulunmamaktadır. Bu mekanizmanın, gönüllü gücünden faydalanmaya Her birimiz bu kavramlarla neferleriyle karşı karşıya yöneltilirse, güç uğruna her büyüdüğümüzden dolayı, her olduğumuzun ve dönüşüme türlü davranışı kendisine bir bireyin aslında cinsiyet açık olmayanların elbetteki mübah gören bir anlayışa farklarını keskinleştiren farkındayım. Ama en azından sahip olacaktır. Bu da çok bu mekanizmaya dolaylı ortaklaştığımız kitleler olarak olağandır. Bir eşcinsel erkek, yoldan da olsa hizmeti artık ayrışmanın önüne bir çocukluğundan bu yana bulunmaktadır. Yeri çizgi çekmenin zamanı hastalıklı olarak görülürse geldiğinde sözleriyle, yeri geldi diye düşünüyorum. büyüdüğünde de tedavi geldiğinde davranışlarıyla, Cinsiyetsiz özgür bir dünya olmaya çalışması olağandır. yeri geldiğinde ise olaylara düşleyelim. Aşkların da olan bakış açısıyla. Bizler hazların da toplumsal Mevcut mekanizmanın artık bu durumları ortadan algı ile belirlenmediği bir en iyi yaptığı şey, ortadan kaldırabileceğimiz bir dünya, kendimizi nasıl kaldırmaktır. Kadınları, dünyayı arzularken bir yandan iyi hissediyorsak öyle erkek şiddetinin altında da birbirimize olan nefretimizi davranabildiğimiz bir yok ederken erkekleri, körüklemektense ortak üniformalarının içinde hayali dünya... platformda var olabilecek gurur kaynakları uğruna

73 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 74 bunlar, çoğumuz için ne Fransa’da oy hakkı için devrim sonucu Almanya kadar sıradan şeyler olursa mücadele eden kadınlara ve Sovyetler Birliği'ndeki olsun, kadınların bu hakları "süfrajetler" deniliyordu. kadınlara, sonrasında ise elde etmesi aslında yakın Süfrajetler, feminist savaş mükâfatı olarak tarihe ve sancılı süreçlere mücadele içerisinde en çok Amerika ve Britanya’daki dayanır. Avrupa’nın bazı aşağılanan ve tepki gören kadınlara tanındı. Fransa, Feminizm Derneği'nden yerlerinde çok nadir de olsa kesim oldu. Gazetelerde her İtalya gibi ülkelerdeki kadınların oy kullanma hakkı gün ne kadar çirkin oldukları kadınların bu hakkı Feminizm üzerine... vardı ancak oy kullanmanın, ile ilgili karikatürler çizildi, kazanması II. Dünya Savaşı katı şartları vardı. Örneğin; o dönem büyük utanç ve sonrasına kalmıştır. kadın mülk sahibi olmalı dışlanma kaynağı olan İkinci dalga feminizm, veya mülk sahibi bir erkekle lezbiyenlik iddiaları havada cinselliğin ve doğurganlığın evli olmalıydı. Amerika’da uçuştu. Bununla yetinmeyip birbirinden ayrılmasını ise kadınlar ve siyahlar oy evlerinin yolunda, kitlelerce temel alır. Daha kullanma hakkına sahip sade haliyle; kadının değildi. Daha sonrasında bir üreme makinesi siyahi erkeklere oy olmadığını ve hamile hakkı tanınmış olsa da kalma riski olmadan o dönem Amerika’da da cinsellik yaşayıp kadınların bu hakka zevk alabilme hakkı ulaşması imkansız gibi olduğunu erk sisteme bir şeydi. Amerika’da kabul ettirme çabasıdır. siyahiler, kadın erkek Bu dalganın en önemli omuz omuza kölelik isimlerinden birisi karşıtı bir mücadele Simone de Beavoir içerisindeydiler ancak olmuştur. Kadınların siyahi kadınlar, oy hakkı kurtuluşu karınlarından için mücadele fikrini başlayacak diyen gündeme getirdiğinde Beavoir, 2.dalga erkeklerden destek feministlerin ideolojik alamamanın yanı sıra ve pratik yolunu bir takım engellemelere çimiştir. "Kadın maruz kalmışlardır. Erin Lefevre doğulmaz, kadın Çünkü siyahi erkekler olunur." sözü ikinci de her ne kadar köleliğe taşlanan kadınlar oldu. dalga feminizmin sloganı karşı olsalar da kadının Anlayacağınız "Feminist kadın haline gelmiştir. Bu söz yerinin evi olduğunu çirkin kadındır, tüm feministler Michael Byers temelde, toplumsal cinsiyet düşünüyorlardı. Yani kadın, aslında eşcinseldir." algısı eminizm, genel dünya sonlarıyla 19.yy’ın başlarına cümlesi günümüzdeki rollerinden bağımsız olarak burjuvazinin değil kocasının bu dönem yaratılmıştır. 19. düzeni içerisindeki denk gelir. İlk feminist feminist örgütlenmenin bir ayakta kalabilecek olan kölesi olmalıydı. Böyle bir yüzyıldaki çoğu düşünce haksızlıkları ortadan başkaldırı, Fransa’da erkek yerde temeli sayılabilir. kadınlar için söylenmiştir. F ikiyüzlülükle karşılaşan ve uygulama geçerliliğini kaldırmak ve kadınların da haklarını tanımlayan sözde Toplumun zaman içinde Feminizm, onlarca alt dala siyahi kadınlara destek yitirmiş ve hatta alay konusu haklarını tanıyıp korumak insan haklarının, kadınları kadına yüklediği, kadının sahip olsa da üç dalgadan hemcinslerinden geldi. Beyaz olurken, o zaman ortaya amacıyla oluşmuş bir da kapsaması talebiyle sosyalleşme içinde farkında meydana gelir. ve siyahi kadınlar, belli başlı çıkmış bu algının özellikle mücadeledir. Feminizm ortaya çıkmıştır. Olympe olarak ya da olmayarak konularda ırklarından dolayı ülkemizde hâlâ geçerliliğini ile ilgili ilk yaklaşımlar her de Gouges'in "Eğer kadının Birinci dalga feminizmde içselleştirdiği rollere ilişkin değil kadın olduklarından koruyor olması, yüz kızartıcı ne kadar 17.yy’da ortaya idam sehpasına mahkûm kadınlar; temelde üç hakları farkındalık geliştirmesi dolayı ezildiklerini fark ettiler bir durumdur. İlk olarak Yeni çıkmış olsa da teorik olma hakkı varsa, tribünden için mücadele etmişlerdir. ve bunlardan arınması ve birlikte bir bağımsızlık Zelanda’da kadınlara tanınan olarak ortaya çıkışı, 18.yy’ın izleme hakkı da olmalıdır." Bunlar seçme, mülkiyet ve gerektiğini ifade eder. eğitim hakkı olmuştur. Bugün mücadelesi verdiler. seçme hakkı, daha sonra

75 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 76 Toplumsal cinsiyet Doğum kontrol, 14 yıl süren mücadele içinde yorulmamış, çalışmaydı. Çünkü ilk defa literatür oluşturmak için üzerine kampanya başlatıldı. kavramı, kendi başına çok zorlu bir mücadeleden yine kendilerinden önce gelen “deneyim”, bir bilimsel veri kitap basıyordu. Kadın Kampanyanın sonunda şey ifade ediyor olsa da sonra Fransa’da yasallaştı. kuşakların kazanımlarıyla olarak kabul edilmekteydi. Çevresi, aynı zamanda ünlü Mor Çatı kuruldu. Bu teori ilerledikçe, toplumsal Bu süreçte zaten iyi eğitim görmüş olarak feministlerin ve feminizm kampanya ile özel alan Süreç her ne kadar hızlı ve cinsiyetin aslında sadece Amerika’nın da çoğu mücadeleye katıldılar. Çünkü üzerine düşünmeye başlayan olarak görülen “hane”, güzel ilerlese de geçmişten ve sadece sonuç olduğu eyaletinde yasallaşmıştı. bu kadınlar, gördükleri kadınların birbirini bulduğu kamusal alanda tartışılmaya gelen alışkanlıklar, kadınların görüldü. Aile üzerinde Ancak bugün bile doğum eğitime rağmen hâlâ sadece bir örgütlenme haline geldi. başlanıldı. birbirlerini yargılamadan gerçekleşen ekonomi, kontrol yöntemlerinin karı-anne gibi görülüyorlardı Daha sonra bilinç yükseltme örgütlenmesini zorluyordu. "İffetli kadın olmak politik sistem ve patriyarka, hiçbirinin, tam olarak ve bunu kabullenmek toplantılarını, feminist Bu durum, şu anda da süren istemiyoruz!" kampanyası, toplumsal cinsiyeti meydana koruma sağlayamadığını istemiyorlardı. Yine bu dergileri ve kampanyaları ve hemen her feminist Türkiye’de kadın kurtuluş getiren asıl üyelerdi ve düşünürsek, kadınların kadınların, teoride ve özellikle örgütleyecek olan kadınlar grubun kabul ettiği “bilinç hareketinin gerçekleştirdiği aslında kendisi çok daha cinsellik ve doğurganlığı de pratikte en önemli yol burada tanıştı ve aktif olarak büyük bir sorundu. Aile birbirinden ayırabilmesi için göstericileri, “Özel olan yükseltme” pratiklerini en radikal eylemlere içinde, ataerkillik de kürtaj hakkını kazanması politiktir.” oldu. beraberinde getirdi. sebebiyet verdi. denilen, babanın ev içinde gerekiyordu. Kürtaj hakkı da Bilinç yükseltme, Kampanyanın sembolü, Kadınların sahip ve mahkum harcanan tüm "emeğe" ilk olarak 1967’de İngiltere’de temelde belli bir sayıda mor iğneydi. Mor olduğu en önemli alan, özel ücretsiz el koyması, bir tür kazanıldı. kadından oluşan küçük kurdeleler bağlanmış alandı. En büyük sömürü ve sömürü ilişkisi yani aile grupların, kendilerinden, büyük iğneler, tacize Ancak kürtajın yasallaşması, toplumsal cinsiyet rollerini içi köleliği doğuruyordu. alışkanlıklarından, karşı kadınların, kürtaj olmak isteyen var eden patriyarka; evden ve Bu emek, ev işlerinin veya utançlarından ve kendilerini taciz eden kadınlar için mali kolaylık ve aileden, yani hiçbir kamusal babaya ait herhangi bir deneyimlerinden erkeklere batırması için uygun sağlık koşullarında yapının müdahalesine imkân mülk ya da işletmenin bahsederek, hem vapurlarda ve kamuya kürtaj yaptırma olanağının verilmeyen “mahrem”den (tarla, bakkal vb.) kimi birbirlerini ve kendilerini açık mekânlarda sağlanması anlamına geçiyordu. Daha sonra, işlerinin, kadın ve çocuklar tanımaya, hem de feministler tarafından gelmiyor. 2. dalga feministler özellikle feminist edebiyat tarafından hiçbir ücret talep toplumsal cinsiyet dağıtıldı. İğne, cinsel bu konuda da ciddi boyutta alanında başarılı olmuş Kate etmeksizin yapılmasıydı. rollerinin tek tek kişiler tacize karşı, silah mücadele etti. Dünyanın Millet, "Fahişelik Dosyası" Aile işletmelerinde, elde üzerindeki etkisini sayılabilecek bir şeyin her yerinde muhafazakârlar, isimli kitabında, özel alanın edilen kâra veya evde çalışan sorgulamaya, bu kullanılmasının meşru bugün bile bu konudaki politikasını yapmaya başladı. kadının ücretine babanın el şekilde de birbirlerini müdafaa olduğunu yasaların yeniden gözden Bu kitap, çeşitli sebeplerle koyması ve bu emeğe sadece yargılamadan “kız anlatıyordu. (ÖZ geçirilmesini hâlâ talep seks işciliği yapan kadınların boğaz tokluğuna sahip kardeş” olmaya SAVUNMA HAKTIR!) etmeye devam ediyorlar. hayatlarından kesitler yarıyordu. Şu sıralar olmasının yarattığı kölelik “İffetli kadın olmak sunuyordu. Bu kitap sadece özellikle sosyal medyada sistemi, feminizmin en çok 1968 sonrasında ABD ve istemiyoruz!” feminizm açısından değil, denk geldiğimiz "Kız Robbie Porter mücadele ettiği konulardan Avrupa’da yaşayan genç kampanyası, 1990 yılında aynı zamanda akademik kardeşlik kazanacak!" oldu. kadınlar, kendilerinden başladı. Büyük ölçüde, anlamda da önemli bir mottosunun temeli 68 önceki kuşak gibi anti-faşist feminist siyaset üretmeye TCK’nın 438. maddesine kuşağındaki sisterhood başladı. yönelikti. Bu maddeye akımına dolayısıyla bilinç göre, seks işçisi kadınlar, yükseltme pratiklerine Türkiye'de 2. dalga tecavüze uğrayınca üçte iki dayanır. feministlerin ilk ceza indirimi uygulanıyordu. organizasyonu, Dayağa Karşı Türkiye’de feministler önce Sebep olarak, zaten “iffetsiz” Kampanya oldu. 1987’de "Somut" gibi sol dergilerde olan kadınların tecavüzü hak Çorum’da bir hakimin, yazmaya ve feminist ettiği ve “iffetli” kadınlara şiddet nedeniyle boşanmak fikirlerin tohumlarını atmaya göre çok daha az hasar aldığı isteyen üç çocuklu bir başladılar. Ancak ilk feminist öne sürülüyordu. Feministler, kadının talebini, “Kadının örgütlenme, 1984 yılında sadece seks işçisi kadınlara karnından sıpayı, sırtından kurulan, Kadın Çevresi oldu. tecavüzün meşruluğunu sopayı eksik etmeyeceksin.” Kadın Çevresi, feminist bir değil, kadınların iffetli-iffetsiz gerekçesiyle reddetmesi Feminizm Derneği' tarafından düzenlenen Türkiye'de Feminizm Sempozyumu yayıneviydi ve feminist bir ayrımına tutulmasını da

77 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 78 protesto ediyordu. Daha ve heteroseksist olmakla hem aileler kızlarının evden sonra da çok sık duyulacak suçluyorlardı. Bir noktada çıkmasına tepkiliydi hem de olan “Bedenimiz bizimdir!” doğru sayılabilecek bir erkek gerillalar, kadınların sloganı, ilk kez bu yıllarda suçlamadır bu. Çünkü hantal olduğu gerekçesiyle kullanılmaya başlandı. gerçekten de 2.dalga yanlarında istemiyordu. Kampanya, İHD ve Baro’nun feministler isteklerini ortaya Ancak bu durum zamanla da katkılarıyla yasanın koyarken varolan farklılıkları aşıldı, hatta gerillanın içinden kaldırılmasıyla son buldu. tamamen görmezden bir grup kadın tarafından geliyorlardı. Temel olarak; 2. Partiya Jinana Kurdistan 3. dalga feminizme dalga mutlak eşitlik isterken, (Kürdistan Kadın Partisi) geldiğimiz zaman işler 3. dalga farklılıkların değerli kuruldu. Bu örgüt, hem değişmeye başlıyor. 90'lı olduğuna vurgu yapıyordu. ulusal kurtuluş mücadelesi yılların başında oluşmaya hem de kadın kurtuluş başlamış bu dalga, keskin Türkiye’de 3. dalga, Kürt mücadelesi veriyordu. Örgüt, hatlarla 2. dalgadan kadın örgütlenmesi ile başta feminizme uzak dursa ayrılmıştır. Örneğin; ikinci başladı ve devam etmekte. da ilerleyen yıllarda kadın dalga feminizm, tek ortak Birçok Kürt kadın, gerilla siyaset yapmaya başlamadı. taşıyan ilk resmi dernek olan bilgi almak isteyen kurtuluş mücadelesine daha noktası kadın olmak olanların olarak dağa çıktı. Bu hem Çeşitli eşcinsel hakları Feminizm Derneği, yakın herkes için sosyal medya sıcak bakmaya başladı. katıldığı bir mücadele aileden bir kaçıştı hem de örgütlerinde mücadele zamanda 22 Haziran 2016 hesaplarından kısa sürede arzuluyor, tüm kadınların yaşanılan zorlulara karşı Elbette sadece Kürt kadınlar, veren kadınlar, feminist tarihinde kuruldu. "Feminist dönüşte bulunuyor, gerekirse aynı muameleyi gördüğünü mücadele yöntemiydi. Başta kendi kimlikleri üzerinden hareketle ilişkiye geçti. Ama düşünce, kadın-erkek-LGBTİ ofislerine yönlendiriyor. ve dolayısıyla aynı haklar bambaşka bir tarafta da, ayrımına karşı insanların Hangi örgütlenme için mücadele etmesi ilk kez Müslüman kadınlar özgürce yaşaması ve eşit içinde olurlarsa olsunlar, gerektiğini savunuyordu. kendi hakları için mücadeleye haklara sahip olmasını esas feministlerin, bugün tüm Ayrıca toplumsal cinsiyet başladı. Türban yasağına alır. Bu ideoloji aracılığıyla dünyada olduğu gibi rollerini tamamen yıkmayı karşı gerçekleştirilen Feminizm Derneği, ataerki Türkiye’de de mücadeleyi amaçlayan 2. dalga, protestolar, feminist ve toplumsal cinsiyet yükselttiklerini, dayanışma "feminen" söylemlere de kadınlarla Müslüman üzerinden kurulan baskıyla kültürünü yaydıklarını tamamen kapalıydı. 3. dalga kadınların en önemli ve en mücadele eder." diyen dernek ve omuz omuza ataerkil feminizmde; kadınların, kadın çok bilinen teması sayılabilir. önemli çalışmalara imza sisteme karşı mücadele olmalarının yanı sıra farklı Ancak o dönem, Müslüman atmaktadır. Akademisyenler ettiklerini söylemek yanlış kesimlerce farklı sömürülere kadınlara destek veren ile çeşitli kadın ve olmayacaktır. Dayanışma maruz kaldığını savunan feministlere, karşı taraftan eşcinsel örgütlenmelerin ile... bir düşünce yapısı vardır. hiçbir destek gelmemişti. temsilcileri ile ülkede ilk kez Örneğin; heteroseksüel bir gerçekleştirilen "Türkiye'de Feminizm Derneği Hem Türkiye’de hem dünyada kadın ve eşcinsel bir kadın Feminizm" sempozyumunu bugün, kimi feministler kadın Selin Baykal arasında mukayeseye bu kadar yeni bir dernek sorununu kapitalizm ile ilişkili gittiğimiz zaman eşcinsel olmasına karşın düzenlemeyi görürken, kimi feministler, kadının heteroseksüel kadınla başaran Feminizm Derneği, politik görüşleri ne olursa aynı haksızlıklara maruz daha güzel işlerle de adını olsun, bu iki durumu kalmakla beraber fazlasını yakın zamanda duyuracağa birbirinden ayırıyor. da yaşadığını görürüz. Ancak benziyor. Çoğu feminist bu noktada, 2. dalganın Ülkemizde feminist birçok örgütten, kadın erkek omuz toplumsal cinsiyet rollerini örgütlenme olmasına omuza yürüttüğü mücadelesi yıkma talebi ile çelişildi. karşılık, "feminizm" adını ile ayrılan dernek, görüşmek, 3. dalga feministler; KAYNAKLAR kendilerinden önce gelen 1. İkinci Cins/Simone de Beavoir kuşağı evrenselci, farklılıklara 2. Yerli Bir Feminizm/Aynur İlyasoğlu, Necla Akgökçe karşı duyarsız, orta sınıf 3. Cinsel Politika/Kate Millet Awakening, Nazlı Kocaçınar 79 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 80 kadın olmak doğurganlıkla zorunluluğun dayatıldığı, yalnızca. Kadın kısmı, erkeğin Edagül Türker özdeşleştiriliyor. Kadınlığı, maddi üretimin yapıldığı çocuğunu geçici bir süre

| [email protected] annelik üzerinden inşa eden Oikos içinde kalmaya mecbur -emanetçi gibi- taşıyandır, bu anlayışın kökeknlerini bırakılmışlardı. Bu anlamda çocuğu yapan ise erkek özel/kamusal alan ayrımının kadın toplumu yeniden üreten kısmıdır… Bir anne doğurmuş ortaya çıktığı Antik Yunan’da bireyler olarak görülmekteydi. değil beni, hayır tümüyle Kadın bedenini denetlemek: bulabiliriz. Kadınlar, kamusal Öyle ki, doğurma yetisi bile babamdan olmuşum.” faaliyetlerin yapıldığı ve onların “değer” kazanmasını Antik Yunan’daki kadın algısı Kürtaj üzerine insanların kendini özne sağlayamıyordu. Ünlü daha sonra tektanrılı dinlerde olarak tanımlayabileceği, Oresteia üçlemesinde de zemin buluyor. Kadınlık “Kadınların cinsel ilişkiye kendi arzularıyla giriştiği, gebelikten yeterince korunabilmenin özgürlüğün sağlandığı Apollon bu düşüncesini ve erkekliğin yaradılıştan gerçek bir öncelik olduğu bir toplumda ‘kürtaj sorunu’ diye bir konu olmayacaktır..” 1 Polis’ten dışlanırken; dile getirirken der ki “Anne belli tanımlamalar ve dediğin kadın, çocuğa sıfatlarla özdeşleştirilmesi hayat veren değildir, aman zaman, devletler Son yıllarda sadece toplumda var olan algıyı anne, babanın kadın bedeni üzerine Türkiye’de değil, Avrupa’da da meşrulaştırıyor ve böylelikle döllediğini, söylem üreterek giderek artan kürtaj karşıtlığı kadın bedeninin denetimini Z koruyup erkek egemen iktidarlarını kadınların üreme hakkını sağlayan söylemler tektanrılı besler pekiştirmeyi hedefliyorlar. tehlikeye atmakta. Aslında dinlerle birlikte kemikleşiyor. Günümüzde dünyada o kadar kürtaj konusu tam da kadın Kadınların dini söylemlerle çok konuşulacak sorun bedeninin denetlenebilirliği ilişkisi toplumdaki kültürel varken, savaş, yoksulluk, üzerinden ele alınmalı. değerlere ve ahlaki kodlara açlık, salgın hastalıklar, bağlı olarak kurulduğunu Antik Yunan’da karşımıza işssizlik vesaire, konu bir savunan Neval El Saadavi çıkan kadının ve bedenin şekilde kadın cinselliğine bu ahlaki kodların belli denetlenebilirliği, tektanrılı getiriliyor ve bunun üzerinden iktisadi ve siyasal çıkarlara dinlere geçişle birlikte politika yapılıyor. Devleti hizmet edebilmek için kurumsallaşıyor ve toplumun temsil eden kişi ya da oluşturulduğunu, aynı her kesminde genel geçer bir kurumlar her fırsatta kadın zamanda iktidarlarını algı oluşmasına neden oluyor. bedenine müdahil olmaya koruyabilmek üzere yönetici Kadınlar, özellikle cinselliği çalışıyor; televizyonlarda sınıfın dayattığı toplumsal ve doğurganlığı üzerinden saatlerce erkek kardeşler sistemin ürünleri olarak topluma dâhil edildiklerinden kadın bedenini konuşuyor; da ortaya çıktıklarını belirli amaçlar doğrultusunda medyada kürtaj karşıtı söylerken oldukça haklıdır. üzerinde oynanabilen ve propaganda yapılıyor ve Toplumdaki bu değer ve politika üretilebilen bir zorlu mücadeleler sonucu kodlar ataerkil söylemlerle varlığa indirgeniyorlar. elde ettiğimiz kürtaj hakkı yoğrulurken dinler de böylesi Nitekim, ulus-devletlerin bir şekilde elimizden bir ataerkil yapı üzerine bina kurulmasıyla kemikleşen bu alınmak isteniyor. Kimi edilmişlerdir. Buna bağlı algı günümüzde de çeşitli hükûmetler dini söylemler olarak kadınların bedeninin biçimlerde farklı ideolojilere üzerinden kürtaj karşıtlığını dolayısıyla cinselliğinin ve eklemlenerek devam inşa ederken kimileri de üremesinin de denetlenmesi ediyor. Özellikle kadınların nüfusun yaşlanmasını gerekliliği her üç dinde de sahip olduğu doğurganlık sebep göstererek kürtaj vurgulanıyor. (Musevilik, yetisine bağlı olarak, tartışmalarını gündemimize Hristiyanlık ve İslamiyet) kadınlar toplumun yeniden getiriyorlar. üreticisi olarak görülüyor ve Tarihsel süreci devamlılık

81 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 82 daha çok doğurmaya teşvik Polonya’da kürtaj tamamen gerçektir. Bu bağlamda edilmişlerdi. yasaklanmak istenmiş; buna bir feminist olarak sadece karşın ülke genelinde kadınlar kadınların değil, toplumun Günümüzde kadınların üreme içinde ele aldığımızda kadın algı, milliyetçi ideolojinin devamının sağlanması için sokağa çıkmış, geniş çaplı aile planlaması çerçevesinde hakkı çeşitli uluslararası bedenini denetleyen bir diğer kadına bakışını büyük ölçüde kadınlardan doğurmaları eylemler yapılarak tasarı geri doğum kontrol yöntemleri sözleşmelerle garanti altına söylemin milliyetçilik teorileri etkilemekte. Milliyetçi isteniyor. Anne olan kadın çekilmişti. Bu tartışmaların hakkında bilgilendirilmesi, alınmak istense de ülkelerin bağlamında kurulduğunu ideolojide kadınlardan yüceltilerek kadınlık annelikle arkası muhakkak gelecektir. kürtaj kararının kadınlara sahip olduğu politik ve sosyal görmekteyiz. Gerek Antik ulusa koşulsuz hizmet bütünleştiriliyor. Örneğin, ait olması ve kadınların yapılar kadınların hayatlarını Tarih boyunca süre gelen Yunan’dan gerekse de ve fedakârlık etmesi Avrupa’da ve Türkiye’de savaş sağlıklı, güvenilir, ücretsiz etkiliyor. Muhafazakâr kadınlık algısı ne yazık ki var tektanrılı dinlerden gelen bekleniyor. Özellikle, ulusun sonrası dönemlerde kadınlar kürtaj hakkına sahip eğilimlerin giderek arttığı bu olmaya devam ediyor. Bu olmasının kadın hakları dönemde, farklı söylemler sebeple, kadın dayanışması açısından önemli olduğu üzerinden kürtaj konusu ataerkil yapıyı dönüştürmede kanaatindeyim. gündeme getirilerek büyük önem taşıyor. Şunu yasaklanmaya çalışılıyor. unutmamak gerek ki, kürtajın Türkiye’de 2011’de başlayan yasaklanmasının beraberinde kürtaj yasağı tartışmalarına kadınların sağlığını tehlikeye İspanya, daha sonra Eylül atarak, anne ölümlerini 2016'da Polonya eklendi. artıracağı görünen bir

Referanslar 1. Adrienne Rich, Of Woman Born. (Aktaran Catharine A. MacKinnon) 2. Aiskhülos, Oresteia, çev. Yılmaz Onay, Mitos-Boyut Yayınları, 2010, s. 142-146. 3. Neval El Saadavi, Havva’nın Örtülü Yüzü, İstanbul, Anahtar Yayınları, 1991, s. 44. 4. Katherine K. Young, Women in World Religions, Ed. by Arwind Sharma, New York, State University of New York, 1987, s. 13.

83 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 84 Buyrun beyler, sizleri şöyle “Canlı varlıkların üreme bilincindeydiler. (Kızıkan, Emine Ender alalım: Dünyaya geldiniz bakımından ayrıldığı iki 2004:6) penisiniz var evet, bravo cinsten dişisini dölleyecek [email protected] Connell’in belirttiği gibi; erkeksiniz! İzleyeceğiniz şekilde yaratılmış olanı, ataerkil sistem içerisinde yollar şimdiden belirlenmiş dişinin karşıt cinsi, er”. bir ezme-ezilme ilişkisinden durumda: İlk önce sünnet, Erkekler çocukluktan söz ediyorsak ve bu ilişkide erkekliğe ilk adım sonuçta… Erkekliğin Kitabı'nı itibaren “erkek olmayı”, bir taraf diğerine göre daha Peki, ergenlikte milli nasıl davranırlarsa erkek ayrıcalıklı görünüyorsa, olmayan ya da bu gerilim gelin birlikte yazalım olarak kabul göreceklerini yalnızca ikincil olan kadını ve tartışmaları yaşamayan öğrenirler. Sünnet olurlar, değil aynı zamanda var mı? Yetişkin oldunuz, arkadaşlarıyla kavga ederler, ayrıcalıklı olan erkeği de askerlik erilliğinizi perçinleyip askere giderler, sokakta anlamamız gerekmektedir. tahakküm gücünüzü arttırdı kadınlara laf atarlar, futbol Erkekler, ataerkinin onlara değil mi? Gelelim evlilik maçlarında küfür ederler, altın tepside sunduğu gücü ve özel alanda tahakküm kahvehaneye giderler ve bu kullanabildikleri ölçüde kurmaya… Yaşlanıncaya erkeklere göre ev işlerini mutludurlar. Bu gücün en kadar iktidarınızı eşiniz ve sadece evdeki kadınlar ufak bir şekilde ellerinden çocuğunuz üzerinden tatmin yapar. Ve daha birçok şey… kayıp gitme ihtimali, bir etmek için sırtınızı erkekliğe Bunlar hep erkek olmayı sabun gibi kaygan olan yasladınız mı? öğrenmenin parçasıdır. İşte erkekliklerinin, ellerinden Şimdi kendinize bir sorun tam da bu nedenle, erkekliğin kayıp gitmesine neden bakalım? Siz erkekler böyle bir “toplumsal inşa” olduğunu olabilir. Bu nedenle kadınlar olmak zorunda mısınız? söylüyoruz. Erkekliğin bu ve diğer erkekliklerin Neden erkeklerden beklenen şekilde inşa edilmesi; önce (hegemonik erkeklik dışında şeylerin listesi oldukça uzun? kadınlar, eşcinseller ve kalan "tabi" erkeklikler) Neden erkekler duygularını translar için daha sonra da de içinde bulunduğu tüm gösteremesin? Neden toplumun geneli için çok toplumsal cinsiyet türleri, erkeklik asker olmakla bir vahim sonuçlar doğuruyor. ataerkinin hedefindedir. tutulsun? Bir erkek gay Hepimizin de bildiği gibi Kapitalizm, militarizm, olamaz mı? Ya bu erkek, egemen düzenin esas oğlanı, milliyetçilik ve neoliberalizm şiddet yanlısı değilse? Bu erkektir. Çünkü heteroseksüel eleştirilerinde bulunan erkek soruları sorduğunuz anda (ya da heteroseksüel bilim insanları ve aktivistler, erkeklik olgusunu ve size görünme eğiliminde olan) feminist düşüncenin "Kişisel doğduğunuz anda biçilen, erkek, ataerkinin esas olan politiktir." şiarından toplumsal örüntülerle oğlanıdır ve bu imtiyazı da ilham alarak, önemli yaşadığınız erkekliği de kaybetmek istemez. çalışmalar yaptılar. Bu sorgulayacaksınız demektir. çalışmalarda görüldü ki Akp döneminde ugüne kadar toplumsal cinsiyet kavramından Neden erkeklik, erkekler, baskın olan bir erkekliğin dönüşümü bahsederken sadece kadınlardan, kadın haklarından toplumsal inşa cinsiyete mensup olmak Bbahsettiğimizi düşündünüz. Yapılan eleştirileri sürecidir? suretiyle, ataerkil toplumsal sadece erkeklerin kadınları ezmesi, ikincilleştirmesi yapıdan yarar gördüklerinin Kurumlar, kendi içlerinde birer olarak okudunuz. Peki, sistemin erkekliği nasıl farkındaydılar, ancak ideal erkek ve ideal kadın tipi kurguladığını düşündünüz mü? Hadi beyler, “erkekçe” bir Misalli Büyük Türkçe kadınlar kadar olmasa da ortaya çıkarıyor ve sınırları tartışma açmadık size. Sizin övündüğünüz kalıpların, nasıl Sözlük'te “erkek” kelimesi bunun yarattığı erkekler dahilindeki herkesi de bu sistem tarafından empoze edildiğini, rıza yoluyla nasıl için şu tanımlar verilmektedir arası hiyerarşi sebebiyle ideallere benzemeye davet erkeklik mertebeleri atladığınıza bir bakalım. (Ayverdi, 2011: 349): zarar gördüklerinin de ediyor. Bu sistem, başarılı

85 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 86

Nazlı Kocaçınar - Thinking copy olanları mükâfatlandırırken, onlara nasıl işlerlik ve babalık ve işsizlik, yan bir askeri darbe tehdidine bunu beceremeyenlere meşruiyet kazandırdığından yana geldiklerinde sahip karşı sivil toplumun başını çeşitli bedeller ödetiyor. Ve konuşmak. Burada olduklarından farklı, yeni çektiği sosyal hareketlilik, sisteminde, bir cinsiyetin aslında erkek öznelerden anlamlar üretebiliyor ve askerin Cumhuriyet diğerinden üstünlüğü yok, değil, (eril ya da dişi) tüm erkekliğin ne olduğu, nasıl kurulduğundan beri devam sadece daha az veya daha bedenlere sirayet eden olduğu, hangi koşullarda eden siyaset üzerindeki çok sorumluluk ve görevleri erkeklik anlayışlarından başarısızlığa uğrayacağı vesayetini zayıflattı ve var. ve metaforlarından, üzerine iyi kötü çoğunluğa atanmış asker, seçilmiş onları yönlendiren (ve malum olan sinyaller siyasetçiye tabi olduğunu Türkiye’de erkekliğin yeniden hâliyle) soyut bir erkeklik yolluyorlar. (Özbay, 2015:03) belirten bir pozisyona üretimi, erkek çocuk dünyaya tahayyülünden söz ediyoruz. geri çekildi. Bugüne kadar geldiğinden itibaren başlar. 2000'li yılların ortasına Örneğin, “namus” kavramı eleştirilemez olarak kabul Koçum, aslanım nidalarıyla kadar, Türkiye'deki erkeklerle kadınlar arasında edilen ordu, asker, eril büyüttüğümüz erkek erkeklikler üzerinde en ya da aileler ve sülaleler tahakkümü güçlendiren çocukları, sünnet töreniyle etkili kurumlardan biri de arasında bir bağ kuruyor, militarizm, toplumda açıkça ilk erkeklik madalyasını alır. orduydu. Toplumsal yaşam eleştirilmeye başlandı. Sonrasında gelen içinde kadının Askere gitmeyi reddedenlerin askerlik, ailesine ikincilleştirilmesi kullandığı "vicdani ret" bakacak kadar en tartışılıyorsa, kavramı erkekler arasında azından ekonomik ilk önce erkeğin "vicdani retçi" adında yeni yeterlilik, evlilik egemenliğini bir tür erkeklik yarattı. Ve gibi süreçleri nasıl kurduğunu bütün bunlar, sünnetten izlemektedir. anlamak gerekir. sonra en önemli erkekliğe Özellikle Merkezi devletin geçiş aşamalarından birinin 2000’lerden sonra oluşmasında bunu askerlik süreci ve erkekliğin Nazlı Kocaçınar - half muhafazakar destekleyecek en o süreçteki inşası olarak erkeklik olgusunun önemli yeri “ordu” ve mekânlarda bulunmayı ve yurtlar, erkek soyunma görülen bir ülkede oldu. Ve yükselişe geçmesi; tutar. Erkeği ön uygun bulurken hangilerini odaları, askerî kışlalar, hatta erkek yurttaşın, askerlik modern erkeklik plana çıkaran, yakışıksız bulur, tasvip camiler, eşcinsel barları, dolayısıyla kendini kadından ikilemi, psikolojik egemen yapan en etmez? Yer, mekân kamyoncu durakları vs… daha fazla yurttaş hissettiği olarak erkeklik önemli meseledir. ve cinsiyet ile ilgili bu güçlü erkek imgesine Kaçınılmaz olarak, sürekli üzerinde tutarsız Bir başka açıdan problemleri iki temel ket vurdu. Günümüzde, ancak farklı hızlarla ve tavırlara neden bakacak olursak; eksende militarist düşünmek şiddeti sorgulayan bu yeni şekillerde değişen bir yapıdan olmaktadır. Nazlı Kocaçınar - road endüstriyel mümkündür: Bunlardan erkekliğin etkisini görmek söz ediyoruz. Raewyn ilişkilerde, birincisi erkeklere özgü Türkiye’de erkeklikten ve ilişkileri yönetecek bir kod mümkündür. Çünkü bu Connell’ın (1995) mekân çalışma hayatında iş gücü ve kadınların dışlandığı onunla örtüşen iktidar sağlıyor, bir toplumsallık askerlik sorgulaması tek kullanımda özel korunaklı olarak erkeğe yüklenen ya da ancak “konuk” formlarından bahsetmek biçimi oluşturuyor. Mutlaka taraflı kalmadı, "gerilla" olmak alanın kadınlara tahsis anlam büyüktür. Çalışma statüsünde, istisna olarak demek, en azından üç “uzaklarda” ya da “bizden da sorgulanmaya, yaratılan edilmesi, kamusal alanın ise hayatı bununla beraber evi kabul edilebildikleri, farklı açıdan da söz olmayanlarda” değil, güçlü erkek; yurdunu, evini, erkeklerle özdeşleştirilmesi geçindirme, evin reisi olma mevcudiyetlerinin asla “tam” etmek demektir. Birincisi, kentlerde, orta sınıf eğitimli karısını koruyan erkek de kısmi olarak dönüşüme söylemini üretir. Erkeklerin olmadığı, sınırlandığı alanlar. erkekliğin ne olduğundan, gruplarda da farklı şekillerde imgesine karşı, öldürmeye uğramıştır. Kentlerde birçok kendi aralarında ürettiği Hemen akla gelebilecek bazı nasıl konumlandığından tezahür etse de bir nevi ve korumaya yönelik erk yapı erkeğin yalnız yaşaması, “erkek dili”, erkeklerin örnekler; erkekler hamamı, ve işlediğinden, bu yapının “namus” kodu; kadınların, da eleştirilmeye başlandı. evlilik yaşının eğitim ve oluşturduğu bir ortama mahallelerdeki kıraathaneler, mevcut toplumsal iktidar kadınlık ve erkeklerin de (Özbay, 2015:03) ekonomik sebepler ya da paralel olarak erkekliği daha futbol stadyumları, mekanizmaları ile hangi erkeklik etme biçimlerine, istenmemesi durumunda da güçlü kılar. Erkeksi mekânlar hipodromlar, geleneksel eksenlerde kesiştiğinden ve birbirleriyle ilintilenme daha geç zamanlara birahaneler, madenler, erkek onları nasıl tahkim ettiğinden, şekillerine sızabiliyor. Yahut Özellikle ordudaki değişim, Erkeklik, hangi yerlerde ertelenmesi, erkekliğin öğrencilere mahsus okullar 87 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 88 oluşumunda da değişimler artması, askerlik ile ilgili bazı yaratmıştır. soruların kafa karıştırması gibi birçok etkeni içinde Beden ve yaşı merkezine barındırmaktadır. alan böyle bir yaklaşım da karşımıza engelli olmayan, Erkeklik eğilip bükülen belirgin bir sağlık sorunu bir şeydir bulunmayan orta yaşlı Erkeklerin doğası gereği erkekleri çıkarır. Türkiye’de, saldırgan, yapıcı ve güçlü başka yerlerde de olduğu olmak zorunda olmaları gibi, hegemonik erkeklik gerektiği gibi tanımlamalar, ne henüz “tam olmamış”, hegemonik erkekliğe teslim “olgunlaşmamış”, “geçişini, oluştan kaynaklanıyor. evrimini tamamlayamamış” genç erkeklikler, ne “işi İllâ ki erkeliğin kitabını bitmiş”, “dünyadan kopmuş”, yazmak istiyorsanız, “güçsüz” yaşlı erkeklikler, ne tanımlamalarınızın sınırını de “eksik”, “bakıma muhtaç”, belki değiştirebilirsiniz. “natamam” sakat ya da hasta Şiddete, kaba güce, baskıya, erkeklikler üzerine kurulmaz. “göze göz, dişe diş” esaslı Hegemonik erkeklik; fikirlere, rekabete, otoriteye hegemonikleşebilmesi, tapınmaya, kıyıcılığa, etkileyebilmesi, cazip hayatı “satın alınabilir” görünmesi için iktidara, güce, görme eğilimindeki bir kuvvete muhtaçtır ve bu hem “işletmeci” mantığa, fiziksel kuvvetin, sağlığın, cinsiyet ayrımcılığına, performansın hem de aklın türcülüğe, heteroseksizme (deneyimin, görgünün, her ve homofobiye dayalı bir türlü eğitimin) zirvesinde erkekliği reddeden, dayatılmış olduğu orta yaşta mevcuttur Nazlı Kocaçınar - Truth bir aile muhafazakârlığının denebilir. tatil yöresinde bir gencin slip olan yakınlığına kuşkuyla dışında da özne olabileceğini fark eden, “erkek” olduğu için “doğal” ve “değişmez” bazı ayrıcalıkları Erkeklik; Bebek'te oturan mayoyu kısa bulup “Sonuçta yaklaşıyor ve hatta erkekliği olduğuna inanmayan, içinde yaşadığı çevreye ve diğer canlılara “açık fikirli” bir üst sınıf erkek adamız, ne derler”? diye değiştirmeye, dönüştürmeye saygılı, kendisini eşitsizlik karşısında konumlandıran ve ne yaptığını erkeğin arkadaşlarıyla huzursuz olmasında, sincice çalışıyor. ya da alenen, olumlanarak sorgulamaya, bir daha düşünmeye teşne yeni bir erkeklik fikri için, konuşurken “Fenerbahçeye Türkiye’de hegemonik ya da imtina edilerek, içine en somut ve en umut dolu ihtimâli bu gruplar sunuyor ve bizlere de nasıl koyduk ama???” erkeklik yapısının kodlarından girilerek ya da istemsizce feminizm’in ve toplumsal cinsiyet çalışmaları’nın en önemli gayesinin, diye “şaka” yapması ve bahsedebileceksek, dışında kalarak yeniden toplumsal dönüşüm olduğunu bir kere daha hatırlatıyorlar. Ne de olsa sorunsuzca gülmesinde, Batı rasyonalitesine, üretiliyor. Her düşünce, her değişmeyen yaşamıyordur da… ergenlikteki bir genç bilimine, moderniteye ve his, her konuşma, her hareket, çocuğun popüler bir aydınlanmaya yatkın, Doğu’ya Kaynakça erkekler ve kadınlarla olan sanaçının konserine gitmek ve onun temsil ettiği dinsellik tüm ilişkiler; yeni erkeklik Connell, Raewyn (1995) Masculinities, Los Angeles: University of California Press. istediğinde arkadaşlarının ve gelenekselliğe mesafeli sınırları çiziyor, yeni olasılıklar Kızılkan, N. 2004 “Erkeklik çalışmaları ve Türkiye’de erkekliğin dönüşümü” Lacivert Dergi, İstanbul, s.6 “Sen top musun?” diye dalga bir erkekliğin düşüşte olduğu, ve yeni anlaşmazlıklar Özbay, Cenk (2013) “Türkiye’de Hegemonik Erkekliği Aramak”, Doğu Batı 63: 185- 204. geçmelerinde, babamın su götürmez bir gerçektir. yaratıyor. Esas ilginç olan http://evrenselkultur.com/2015/03/turkiyede-erkeklik-ve-iktidar/ E.T. 29.10.2016 yakının düğününe giderken Esnek çalışma saatleri, aile ise, sürekli daha çok insan http://bianet.org/biamag/toplumsal-cinsiyet/158174-erkeklik-dedigin-nedir-ki E.T. 29.10.2016 kravat çok renkli diye “Fazla geçiminin sağlanamaması erkeklik hakkında konuşuyor, renkli şey gibi...” denmesinde, ama aileye olan önemin düşünüyor, iktidar biçimleriyle 89 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 90

Nazlı Kocaçınar - Disgusted with everything Zozan Çetin

| [email protected]

| @zozanncetin Türkiye’nin ilk kadın kalemi: Fatma Aliye

Fatma Aliye’nin yazılarının yayınlandığı Tercüman-ı Hakikat Gazetesi

lime Osmanlı arşiv yazdıklarında gerçek adını Kolağası Mehmet Faik Bey belgeleri geçince, kullanınca sert eleştirilere ile evlendirildi. Bu evlilik ile EFatma Aliye ile ilgili maruz kalmış, kimsesizlik Fatma Aliye’nin hayatında yazmaya karar verdim. içinde, yalnız bir ölüme terk birçok değişim gerçekleşti, Fakat bu kararla birlikte edilmişti. en önemlisi de yazı tereddüde düştüm. Fatma yazmasının yasaklanmasıydı. İstanbul’da 19 Ekim 1862 Aliye, dönemin zihniyetinden Zira yazı yazmaya ancak yılında dünyaya gelen sıyrılamamış, ataerkil bir 10 yıllık bir aradan sonra Fatma Aliye, aristokrat bir yazardı. Yazıları ile sistemin devam edebilecekti. Fakat aileye mensuptu. Fakat pekiştiricisi olabilmişti. yasaklanan sadece yazması bu, tıpkı diğer Osmanlı Üstelik fikirsel açıdan da pek değil, okumasıydı da aynı kadınlara vermediği gibi Fatma Aliye’ye ait el yazısı bir şiir taslağı - Taksim Atatürk Kitaplığı çok farklılık vardı aramızda. zamanda. Öyle ki Faik Paşa, O’na da tam anlamıyla bir Fakat bu düşüncemin Fatma Aliye’nin elinde ilk defa kaldırdı. Fatma Aliye, içinde yaşadığı ağabeyinin ya da babasının özgürlük vermedi. Nitekim yanlışlığı, anında özeleştiri roman gördüğünde itiraz edip ataerkil toplumun baskıcılığı yazdığı düşünülmüştü. nadir örneklerin dışında, Fatma Aliye’nin yazmaya yapmama sebep oldu. Zira “iffetli” bir kadının bunları nedeniyle kendi ismini Yazdıklarının bir kadının Osmanlı’da hangi statüden yeniden başlaması, görev için evet, Fatma Aliye ataerkil okuyamayacağını söylemiş, kullanamamış, “Bir Hanım” kaleminden çıktığına olursa olsun kadınların uzun süre evden uzaklaşan olabilirdi ama kadın olmanın kitaplarını yırtıp atmıştı. imzasıyla edebiyat dünyasına inanılınca da sert eleştirilere hayatlarının her alanında Faik Bey’in dönüşüyle oldu. tüm zorluklarını yaşamıştı. Dönemin zihniyeti gereği giriş yapmıştır. Kadının adının maruz kalmıştı. Meram erkekler karar vericiydi. George Ohnet’nin Volonté Yüzyıllar öncesinin baskıcı bir kadının, babasından geçmesi dâhi o dönem sonrası yazı serüveni Eğitime küçük yaşta başladı romanı ikisinin de hoşuna toplumunda kısıtlamalara sonra kocasına itaat etmesi için kabul edilemeyecek, devam eden Aliye Hanım’ın fakat çocukluk döneminin gitmişti. Çeviri aşkıyla maruz kalmıştı. Babası izin beklendiği için rollerini inanılamayacak bir şeydi. Zira bu çalışması yoğun ilgi çok sürmesine izin verilmedi. yanan Fatma Aliye, Faik verince Fransızca öğrenmiş, kabullenmiş bir kadın olan sonradan bir makalesinde görünce yazdığı makalelerde 17 yaşındayken babasının Bey’den gelen izinle tercüme evlendirildiği kişinin izniyle Fatma Aliye, yazmayı bıraktığı adını açıkladığında onun Mütercime-i Meram takma uygun gördüğü kişiyle, etmeye başladı. “Meram” yazabilmiş, ismini gizlemiş, gibi kitaplarını da raflara yazdığına inanılmamış, adını kullandı. Bu sırada Abdülhamit’in yaverlerinden adıyla basılan çeviride 91 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 92 Ahmet Mithat Efendi, Fatma makale de yayımlayan Fatma sıyrıldığını söylemek çok zor. mesajlar veren eserlerinin Abdülhamit’ten nişan dâhi hayata ve kadınların Aliye’yi manevi kızı olarak Aliye Hanım’ın yazı serüveni Kendi adıyla yayımladığı ilk dışında pek çok makalesi almıştı. O, devrin aydın ilerlemesine yönelik ürünler görüyor ve destekliyordu. süresince savunduğu roman olan Muhaderat’tan de vardı. Ayrıca bazı gruplarıyla görüşür, özellikle vermedi. Hilal-i Ahmer’in ilk Bu destek neticesinde görüşlerde herhangi bir başlayıp sonrasında gelen tartışmalara cevap niteliğinde diplomat eşlerini veya kadın üyelerinden olan Fatma birlikte “Hayal ve Hakikat” değişiklik görülmedi. Yazdığı Udi, Ra’fet, Enin romanlarında kaleme aldığı eserler de Aliye, kendisi de derneklerin adlı romanı yazdılar. Ahmet romanlarda, roman kişileri da kadın sorununu evlilik mevcuttu. Batılıların, doğulu açılmasına vesile olmuş, Mithat, tanınmasını istediği için kimi zaman aynı isimleri çerçevesinde ele alan Fatma kadınlar hakkında sahip yardımlarda bulunduğu gibi Fatma Aliye’nin makalelerinin tercih etti ve romanlarında, Aliye, kadınların kendilerini olduğu düşüncelerinin yanlış savaş döneminde etkili olan Tercüman-ı Hakikat devrindeki anlayışa uygun sevmeyen nişanlılarına, olduğunu düşünerek Nisvan-ı konuşmalar da yapmıştı. gazetesinde yayınlamasını bir tavırla eğitimli bir kadın eşlerine katlanmak zorunda İslam, Taad-düd-i Zevat’a Fatma Aliye’den önce Zafer sağladı. olarak, hem makalelerinde olmadıklarını işledi. Zeyl, Ünlü İslam Kadınları gibi Hanım tarafından yazılan hem romanlarında kadınların incelemeler, eserler kaleme Fatma Aliye Hanım, ilk Fatma Aliye hemen tüm bir roman olsa da Zafer öncelikle iyi bir eş ve aldı. Bunun dışında döneme romanını yayımladığında eserlerinde dönemin Hanım, devam etmediği iyi bir anne olabilmeleri dair yazıları da oldu. Mesela İstanbul’u ziyaret eden otuz yaşındaydı. Yazar, kadınlarına ve içinde bulduğu için Aliyev, ilk kadın yazar için eğitilmelerini istedi. o dönemde babasına yapılan seçkin yabancı kadınları bütün romanlarını 1892- yaşantıya değinmiş, öyle bir olarak anıldı. Kardeşi O, kadının evliliğindeki eleştirilere cevap niteliğinde evine davet eder, davetten ve 1910 yılları arasında yazdı. dönemde cesur bir şekilde Emine Semiye gibi feminist konumunun, eğitimiyle Cevdet Paşa ve Zamanı konuşulanlardan hükümeti Makalelerini de bu yıllar eleştirilerde bulunmuştu. olmasa da romanlarında orantılı olduğunu düşündü. eserini yazmıştı. Edebiyat haberdar ederdi. arasında yayımladı. Kısa Tabii yine de dönemin ve çalışmalarında kadın dünyasına kazandırdıkları denilebilecek sürede, farklı Fikirleri modernleşmeye katkı zihniyetinden sıyrılabildiği konusunu işledi ve kadın sadece bu kadarla sınırlı türdeki kitapların yanında, sağlamış olmakla birlikte kadar bunu yapmıştı. Onun hareketinde kendince değildi ve ciddi anlamda beş roman ve çok sayıda dönemin genel zihniyetinden hayatla iç içe geçmiş, etkin oldu. Yazar soyadı popüler bir yazardı. Üstelik kanunuyla beraber Topuz sadece kurgusal eserler soyadını aldı. Yaşamı vermiyor, eleştiri yazılarının boyunca çeşitli sorunlarla yanı sıra felsefi yazılar, ve sağlık problemleriyle inceleme ve araştırma mücadele eden Fatma yazıları da yazıyordu. Aliye, 14 Temmuz 1936 Fatma Aliye’nin çok yılında İstanbul’da yaşamını bilinmeyen özelliği, yitirdi. Geriye sayısız güzel Abdülhamit’e istihbarat Fatma Aliye kısa ama yoğun eser bırakmış olsa da, o sağlayan isimler arasında geçen edebi yaşantısına da ideoloji savaşlarında olmasıydı. Yazar, ciddi bir başladığı andan itibaren sadece bir kesimin yazarı ajanlık görevi içerisindeydi, sağlık problemleriyle ilân edildi. Adı, bazı sokak bu nedenle evinde pek çok boğuştu. Fakat yazmayı ve okul tabelalarında yaşasa kişiyi misafir etmiş, hatta asla bırakmadı. Bu arada da, edebiyat derslerinde pek bu faaliyetleri nedeniyle yazılarıyla sadece edebi anılmadı.

Kaynak: Ahmet Mithat Efendi, Fatma Aliye- Bir Osmanlı Kadın Yazarın Doğuşu, Bedia Ermat (haz.), Sel Yayıncılık, İstanbul. Şahika Karaca, “Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın Haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, S. 31, Ankara, Güz 2011. Murat Koç, “Üdeba-yı Nisvanın Yardımcısı Ahmet Mithat Efendi ve Fatma Aliye Hanım”, TAED, S. 48, Erzurum, 2012. Fatma Aliye, Osmanlı’da Kadın- Cariyelik, Çokeşlilik, Moda, sadeleştiren; Orhan Sakin, Bizim Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2009. Tülay Gençtürk Demircioğlu, “Hayattan Kurmacaya: Fatma Aliye Hanım’ın Dört Romanında Metinler Arası İlişkiler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13/3, 2010. Fatma Aliye’nin devlete bilgi verdiği Gülnar Hanım ile ilgili belge - Başbakanlık Osmanlı Arşivi

93 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 94 Sezer), Albüm (Mehmet Keçisi) (1921, 23’), The çalışan görüntü yönetmeni Can Mertoğlu), Rauf (Soner Playhouse (Tiyatro Salonu) ve yakın arkadaşı Seifollah GEZİCİ FESTİVAL Caner, Barış Kaya) ve Orhan (1921, 22’), Cops (Aynasızlar) Samadian’ın Kiarostami Pamuk’a Söylemeyin Kars’ta (1922, 33’)), Hakan A. hakkında çektiği belgesel, 22. YOLCULUĞUNU Çektiğim Filmde Kar Romanı Toker’in piyanosu eşliğinde Kiarostami ile 76 Dakika 15 GERÇEKLEŞTİRDİ da Var (Rıza Sönmez) Ankaralılara keyifli bir Saniye izleyici ile buluştu. filmlerinin yönetmenleri akşam yaşattı. Filmler kendi Barışa Giden Yollar izleyicilerin sorularını müziğiyle Kastamonu’da da Festivaldeydi yanıtladı. Yönetmen katılımlı gösterildi. seanslarda biletlerin günler James Demo imzalı Osmanlı’dan belgesel Arabulucu (The öncesinden tükendiği Manzaralar II ile gösterimlerde; Reha Peacemaker)’nun benzersiz arşivlerde yolculuğa kahramanı, Padraig Erdem, Zeki Demirkubuz, çıkıldı Kıvanç Sezer, Mehmet Can O’Malley gösterim ve söyleşi nkara Sinema Pekünlü” ve “Osmanlı’dan Sinemanın Altın Çağı / Reha Mertoğlu, Soner Caner, Hollanda Büyükelçiliği’nin için Ankara’daydı. Barış Derneği’nin T.C. Manzaralar II” olarak festival Erdem Seçkisi kapsamında Barış Kaya, Rıza Sönmez katkıları ve EYE Film müzakerecisi O’Malley’nin Kültür ve Turizm izleyicisiyle buluştu. festival izleyicisiyle Ankara’da; Soner Caner, Enstitüsü işbirliği ile ikinci etkileyici yaşamını perdede A bölümüyle izleyici karşısına izleyen seyirciler gösterimin Barış Kaya, Rıza Sönmez Bakanlığı’nın katkılarıyla Dünya Sineması’ndan filmleri seçme nedenlerini düzenlediği Gezici paylaştı. Festival, bu yıl ve Albüm filminin oyuncusu çıkan bölüm, Ankara ve ardından kendisiyle söyleşme son örnekler izleyici Murat Kılıç Eskişehir’de; Zeki Kastamonu’da büyük ilgiyle imkânı buldu. Festival, 22. yolculuğunu ile buluştu. seyircisini usta yönetmen gerçekleştirdi. 25 Kasım Reha Erdem rehberliğinde Demirkubuz ve Rıza Sönmez karşılandı. Her iki kentte de Zeyno Pekünlü Sergisi - 7 Aralık 2016 tarihleri Festival kapsamında sinema sanatının görkemli Kastamonu’da seyirci ile Nezih Erdoğan’ın sunumu ve Devam Ediyor arasında sinemaseverlerle Türkiye’deki ilk gösterimlerini geçmişinde bir yolculuğa buluştu. Çiğdem Borucu’nun piyanosu Gezici Festival’in bu yılki buluşan festival, her yıl yapan; Hayvanat (Zoology, çıkardı. Erdem’in seçkisi, eşliğinde gösterilen filmler, Ankara’da Sessiz Film sanatçı konuğu Zeyno olduğu gibi Ankara’dan yola Ivan I. Tverdovsky), Kovboylar sinemanın geçmişini sinema öğrencilerinden müzikle buluştu Pekünlü’nün video işleri çıktı. 25 Kasım - 1 Aralık’ta (Les Cowboys, Thomas tanımak ve tadına varmak tarihçilere geniş bir kesimin festival kapsamında başkentteki gösterimlerinin Bidegain) ve Seul İstasyonu için yapılan bir çağrıydı aynı ABD Büyükelçiliği’nin beğenisini kazandı. gösterildi ve sanatçı ile ardından, 2-4 Aralık tarihleri (Seoul Station, Sang-ho zamanda. Seçkide geçmişten katkılarıyla Buster Keaton’ın Kiarostami Anısına Prof. Dr. Alev Özkazanç’ın arasında Eskişehir’e Yeon’un) büyük ilgi gördü. günümüze ayna tutan beş ölümünün 50. yılında, yeni Yakın zamanda kaybettiğimiz söyleşisi Ankara’da konuk oldu. Gezici Festival Festival kentlerindeki ilk klasik yer aldı: Children’s restore edilmiş dört kısa yönetmen, Abbas Kiarostami gerçekleştirildi. Zeyno yolculuğunu, 5 - 7 Aralık’ta gösterimleri gerçekleştirilen Hour (Tehlikeli Fısıltı) filmi (One Week (Bir Hafta) anısına, filmlerinde kendisiyle Pekünlü’nün Ankara’da Kastamonu’da tamamladı. diğer filmler;Toni Erdmann (William Wyler, 1961), The (1920, 25’), The Goat (Günah (Maren Ade), Aquarius Silence (Sessizlik) (Ingmar Ankara, Eskişehir ve (Kleber Mendonça Filho), Bergman, 1963), The Ox- Kastamonu’da dolu salonlara Çatışma (Clash, Mohamed Bow-Incident (Ox-Bow Olayı) oynayan ve çoğu seansına Diab), Paterson (Jim (William Wellman, 1943), bilet bulunamayan festival bir Jarmusch) ve Yarden (Mans Pickpocket (Yankesici) yılı daha geride bıraktı. Manssonn) ise Ankara, (Robert Bresson, 1959), Festivalin klasikleşen Eskişehir ve Kastamonulu Stromboli (Roberto Rosselini, bölümleri Dünya Sineması, izleyicilerle buluştu. 1950). Türkiye 2016, Kısa İyidir, Reha Erdem, Türkiye 2016 Çocuk Filmleri‘nin yanında Sinemanın Altın Çağı 22. yıl özel bölümleri ise, Yönetmen Buluşmaları Seçkisi için Ankara’ya büyük ilgi gördü “Sinemanın Altın Çağı / Reha geldi Erdem Seçkisi”, “Kiarostami: Türkiye 2016 bölümü Yarım Kalan Sözler”, “Sükût Gezici Festival’e bu yıl en kapsamında gösterilen Altındır: Buster Keaton”, sevdiği ve önemli bulduğu Koca Dünya (Reha Erdem), “Yeşilçam’dan Youtube’a filmlerden özel bir bölüm Kor (Zeki Demirkubuz), Erkeklik Halleri: Zeyno hazırlayan Reha Erdem, Babamın Kanatları (Kıvanç

95 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 96 gerçekleştirdiği “Dijital çalışan görüntü yönetmeni EYE Film Enstitüsü işbirliği Hikâye Anlatımı Atölyesi” ve yakın arkadaşı Seifollah ile ikinci bölümüyle izleyici ücretsiz olarak düzenlendi Samadian’ın Kiarostami karşısına çıktı. Osmanlı ve katılıcımların yeni anlatım hakkında çektiği belgesel topraklarında, 1918-1926 olanaklarını birlikte tartıştılar. Kiarostami ile 76 Dakika yılları arasında çekilmiş bu SALT işbirliği ile düzenlenen 15 Saniye Türkiye’de ilk kez filmlerde; Çanakkale Savaşı, 25 Kasım - 1 Aralık Ankara sergi ise 7 Ocak’a kadar SALT izleyici ile buluştu. zorunlu göçler, bölgenin November December Ulus’taydı. turistik yerleri görülüyor. ABD Büyükelçiliği’nin Filmlere, bulunan arşivde Kısa İyidir ve Çocuk katkılarıyla bu yıl 2 - 4 Aralık Eskişehir korundukları haliyle yer veren December Filmleri yine ücretsizdi gerçekleştirecek özel bölüm “Osmanlı İmparatorluğu ise canlı müzik eşliğinde Festivalin kısa film severleri Manzaraları” bir arşiv sunum gösterildi, yeni restore 5 - 7 Aralık Kastamonu için vazgeçilmezlerinden projesi. Bir takım sorulara December edilmiş Buster Keaton’ın kısa Kısa İyidir I ve II tüm cevap bulma iddiasında filmleri. Sessiz sinemanın kentlerde ücretsiz olarak olmak yerine günümüze üç büyük isminden biri seyirci ile buluştu ve dolu kadar gelen bu görüntülerle (diğer ikisi Charlie Chaplin salonlara oynadı. Bu yıl ilgili yeni sorular ortaya atan ve Harold Lloyd) olan Buster Çekya’dan seçilmiş olan bu proje için bulunan her yeni Keaton, bir dönem unutulmuş çocuk filmlerine ise kentlerin arşivsel görüntü, keşfedilecek olsa da bugün sinema farklı bölgelerinden çocuklar ve tartışılacak yeni bir konu tarihinin dehaları arasında taşınarak gösterimler anlamına geliyor. Proje, anılıyor. Gezici Festival’de gerçekleştirildi. sadece tarih değil daha geniş Buster Keaton’ın en önemli bir sinema anlayışıyla da ilgili Avusturya Büyükelçiliği’nin dört kısa filmi canlı müzik ortak bilgi ve kavrayışımızı katkılarıyla Türkiye’ye gelen eşliğinde gösterildi: One büyütmek umuduyla, sanatçı Roland Schutz, Week (Bir Hafta) (1920, 25’), farklı alanlardan pek çok Altındağ Belediyesi Piri Reis The Goat (Günah Keçisi) uzmanın filmleri izleyerek Gençlik Merkezi’nde bir (1921, 23’), The Playhouse yorumlamasına önayak oldu. hafta boyunca çocuklarla (Tiyatro Salonu) (1921, 22’), canlandırma film üretti. Cops (Aynasızlar) (1922, 33’). İlk yılından bu yana Gezici Festival’i yalnız bırakmayan Erdem’in seçkisi, sinemanın Gezici Festival’in son ve her yıl festivale birbirinden geçmişini tanımak ve yıllardaki klasikleşen özgün afişler sunanBehiç Ak, tadına varmak için yapılan bölümlerinden biri haline 22. yılda da hazırladığı afişle bir çağrıydı aynı zamanda. gelen, güncel sanat alanında Gezici Festival’e desteğini Seçkide geçmişten işler üreten sanatçılar ile sürdürdü. günümüze ayna tutan beş festival izleyicisini buluşturan klasik yer aldı: Children's Hour özel bölümünde bu yılki (Tehlikeli Fısıltı) (William sanatçı konuk Zeyno Pekünlü Ayrıntılı bilgi için: Wyler, 1961), The Silence oldu. Sanatçının videoları (Sessizlik) (Ingmar Bergman, “Yeşilçam'dan Youtube'a ankarasinemadernegi.org 1963), The Ox-Bow-Incident Erkeklik Halleri” bölümünde facebook.com/gezicifestival (Ox-Bow Olayı) (William gösterilirken, işlerinden Wellman, 1943), Pickpocket oluşan sergi Salt Ulus’ta, 18 twitter.com/gezicifestival (Yankesici) (Robert Bresson, Kasım’da kapılarını açtı. vimeo.com/gezicifestival 1959), Stromboli (Roberto Festivalin 20. yılında ilki Rosselini, 1950). instagram.com/gezicifestival gerçekleştirilen Osmanlı’dan Yakın zamanda kaybettiğimiz Manzaralar, bu yıl, Hollanda yönetmen Abbas Kiarostami Büyükelçiliği’nin katkıları ve anısına, filmlerinde kendisiyle /gezicifestival

97 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 98 Kadir Demiray

| [email protected]

Türkiye'de eğitim sistemi

katıldığı ölçümlerde de önem vermelidir. Din adamı fen bilimlerinde 43’üncü, yetiştirmek yerine öğretmen okuma yeterliliğinde 41’inci yetiştirmeli ve yetiştirilen ve matematik alanında öğretmenlerin istihdamını 43'üncü sıralarda yer aldığı arttırmaya yönelik çalışmalar gözlemlenmiştir. yürütmelidir. Bu sonuçlar ve Eğitim sisteminde değerlendirme sürecinde ise öngörülen yenilikler yüksek başarı sağlamış olan Özellikle eğitim sistemi Fin öğrencilerin bu başarıları düşünüldüğü zaman, elde etmesini sağlayan bazı öğrencilerin önlerine sürekli faktörlerin bulunduğunu olarak pişirilerek aynı şeylerin söylemek mümkündür: konulduğu ve bunun ezberci •Öğretmen yetiştirme, anlayışın yayılmasına neden •Okul yaşamı, olduğu söylenebilmektedir. Liselerde verilen fen •Öğretmenliğe bakış. bilimleri, sosyal bilimler Türkiye de iyi bir başarı ve yabancı dil derslerinin yakalamak için bu faktörlere yanı sıra son dönemlerde, Daryl Cagle ünümüzde Türkiye ülkelerin matematik, fen ataerkilliğin oturtulmuş eğitim sistemi bilimleri ve okuryazarlık olması ve bununla birlikte, Gincelendiği zaman, üzerine yapılan ölçümlerde, eğitimde reformlara pek çok eksiklik göze Türkiye’nin çok alt sıralarda gidilmemesini örnek çarpmaktadır. Özellikle olduğu göze çarpmaktadır. gösterebiliriz. ilköğrenimlerini tamamlamış Örneğin, 2003 yılında Eğitim alanında yapılan PISA olan bireylerin, ortaöğretim yapılmış olan ve 41 ülkenin araştırmalarında 2006 yılında için gittiği liselerde de katılmış olduğu PISA-2003 ise 57 ülke gözlemlenmiş bu eksiklikler kendisini değerlendirmesinde ülke, ve ülkenin okuma alanında göstermektedir. Öncelikle matematik alanında 33’üncü, 56 ülke içinde 37'nci sırada, liselerde pozitif ve sosyal okuma alanında 34’üncü fen alanında 57 ülke içinde bilimler üzerine derslerin ve fen bilimleri alanında da 44'üncü sırada ve matematik yanında verilen seçmeli 36’ncı sırada yer almıştır. alanında ise 57 ülke derslerin ise öğrenciye bir şey Bu alanlardaki ölçümlerde, içerisinde 43'üncü sırada katmadığı apaçık ortadadır. ülkenin son sıralarda yer yer aldığı gözlemlenmiştir. almasının sebebini ise Yapılan uluslararası Üçüncü ve 2009 yılında eğitim sisteminin temeline projelerde genel olarak yapılmış olan ve 65 ülkenin Captain Fantastic film görseli

99 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 100 İslâmi derslerin verildiği “insanlaştırmak” sözcüğüne yeniliklerin yapılması verilmesi şarttır. gözlemlenmektedir. Ergenlik yakın bir eğitim anlayışı için zorunludur. Cinsiyetçi eğitim dönemi boyunca, ortaöğretim de müfredata eklenecek olan Eğitim sistemine genel modelinin yıkımı eğitimini tamamlayan dersler ve konuların yeniden olarak bakıldığında, lise öğrencilerinin ise belirlenmesi zorunludur. Son olarak, ders kitapları Güzel Sanatlar Liseleri son sınıfa geçtiklerinde Örneğin, liselerde verilen içerisinde görmüş hariç herhangi bir lisede meslek kaygısı gütmesi Sağlık Bilgisi derslerinin olduğumuz cinsiyetçi eğitim sanata yönelik derslerin ve yükseköğrenimleri için içeriği yeniden düzenlenmeli modelini yıkıp bu kitapların sayısının az olduğunu herhangi bir hedefinin ve kişilerin yaşamları yeniden düzenlenmesi söylemek mümkündür. bulunmamasının nedeni boyunca karşılaşabileceği gerektiğini söyleyebiliriz. Bakanlık, sadece resim ve de öğrencilere, mesleklerin hastalıklar ve yapılması Özellikle kadını, evin içine müziğe sanat olarak bakıp tanıtılmamasıdır. Özellikle gerekenler özenli bir biçimde hapsedilmiş bir şekilde bu derslerin verilmesini seçmeli dersler mantığını anlatılmalıdır. gösteren ders kitaplarını sağlamaktansa; heykel, hâlâ anlayamadığım ülkede, kullanmaktansa; kadının, iş Günümüzde nefretin fotoğraf, tasarım ve benzeri uzun yıllar boyunca meslek yaşamında, sosyal yaşamda benimsendiği ve insanların alanların da sanatın bir ve gelecek kaygısının var olduğunu gösteren hâlden anlamayan parçası olduğunu anlayıp süreceğini söyleyebilirim. kitapların kullanılması veya bir toplum yarattığı bunlara yönelik dersleri bu kitapların bu ölçütlere Liselerde verilen seçmeli düşüncesine dayanarak de müfredata eklemeli ve göre tekrar düzenlenmesi, derslere, öğrencilerin yüksek da eğitim veren kişilerin bu alanları öğrencilerin toplum ve toplumsal cinsiyet öğrenime hazırlanmasına ve bu dili kullanmamasına tanıması konusunda yardımcı açısından oldukça önemlidir. okumak istedikleri bölümleri yönelik, eğitmen eğitimleri olmalıdır. Günümüzde yayılan daha yakından tanımasına verilmelidir. Makineleşmiş sosyal medya kullanımıyla yönelik çalışmalar bir öğrenci profilinin beraber, güvenli ve tehdit yapılmalıdır. Bunun yanısıra, oluşturulmasındansa oluşturmayan bir kullanım yaşam standartlarını insanlaştırılmış ve kendine sağlamak amacıyla, bu yüksek tutmak ve eğitimin zaman ayıran bir öğrenci derslerin lise öğrenimlerinde amaçları arasında gösterilen profilini destekleyen veya ebeveyn eğitimleri ile

Detachment film görseli Başka Bir Okul Mümkün Derneği'nin Meraklı Kedi İlkokulu çalışmalarından alınmıştır

101 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 102 av durumunda ve soğukta tapma kültürünü yok etmek Hristiyanlığı kabul eden halk Olcay Gazabi kalıyordu. Gündüz ise gökte zorundadır. Yoksa topluma da dâhil, cadılardan medet sarı bir şey çıkıp hepsine yerleşemez. Bu yüzden bir umuluyordu. Çünkü cadılar, | [email protected] ısı ve ışık veriyordu. İşte bu önceki dini şeytani, kötü, aslında Pagan kültüründeki yüzden gökyüzünde sabahları ahlâksız ilân eder ve onun şifacılardı. İşte cadıların beliren sarı ve yuvarlak şeyi takipçilerini bir şekilde varlığı bu yüzden kiliseyi Kültür Savaşları çok sevdiler ve ona bir kişilik cezalandırır. Kitaplarını, rahatsız ediyordu. Cadılara addettiler. Hatta güneşi yazıtlarını, mabetlerini yok duyulan ihtiyaç, Hristiyan koruyucuları olarak bildiler. eder ki o kültür yok olsun. kültürünün tam anlamıyla Sonuç olarak, artık kişiliği de Yeni toplum, geçmişteki dini yerleşmesini engelliyor ve olan bu şey, artık onlar için unutmalı ki yeni dinin iktidarı Pagan kültürünün yaşamasını saygı gösterilmesi gereken var olabilsin. sağlıyordu. Kilise bir duyuru bir varlık halini aldı. Üstelik yaparak, tüm şifanın tanrı Örneğin, Hristiyanlık sonsuz gibiydi, insanlar ve kiliseden geleceğini iddia Avrupa’ya hâkim olmadan ölüyor ama o her sabah aynı etti ve cadılığı yasakladı. önce, orada Pagan dini ve yerden kendini gösteriyordu. Eski kültürü yok edip tam kültürü etkindi. Hristiyan İşte bu şekilde başladılar anlamıyla iktidarı ele almak misyonerler ve askerleri, güneşe tapmaya ve ona bazı için cadıların yakılması Paganlara yeni dini tanıttı, zamanlarda teşekkür etmeleri emrini verdi. Cadı avcıları yeni dini tanımayan Paganlar gerektiğini düşünüyorlardı. türedi. Sayısız cadı yakılarak öldürüldü, işkenceden Böylece ritüelleri doğdu. öldürüldü. Ayrıca cadılara geçirildi. Sonuç olarak, Daha da mistik bir hâl alması kötü sıfatlar yüklendi. Onların milyonlarca Pagan öldürüldü ile dine dönüşen bu durum iffetsiz birer iblis oldukları ve Hristiyanlık, Avrupa’da kurumsallaştı yani bir kültüre dedikodusu yayılarak iktidarı ele geçirdi. Çünkü dönüştü. itibarsızlaştırıldılar. İşte bu kültürel çoğunluk, artık Avrupa’daki Hristiyan ve Her din yanında iktidarı Hristiyanlardaydı. Fakat bir Pagan kültürü arasındaki da getirir. Güneşe tapılan sorun vardı, Paganlıkta çok savaştı. Avrupa bu kültür dinden sonra gelecek olan saygı duyulan cadılar hâlâ savaşını perçinlemek için din, toplumun güneşe varlığını sürdürüyordu ve hâlâ

Eduardo Paolozzi

ültür, bir toplumun ortak dediğimiz zaman durum din, ahlâk, eğitim sistemi birikimine denebilir. değişebilir. Çünkü kültür, ve daha fazlası... Kültürel KBu birikim geçmişi; aynı zamanda bir toplumu değişimler; yapay ya da gelecekle ilgili planları, temsil eder. Toplumların doğal, hızlı ya da yavaş neye nasıl tepki vereceğini, ise devletleri ve sınırları şeklinde gerçekleşebilir. nasıl evleneceğini ya da vardır. Sınırların değişmesi hangi dilde konuşup kime kültürün de son derece düşman olacağını dâhi değişmesine neden olur. Din eksenli kültür belirler. Kültür aynı zamanda; Birinde normal görülen şey, savaşları mimari dokuyu, çevrecilik diğerinde anormal görülebilir, Din, kültürü değiştirebilen ve şehircilik anlayışını, birinde öldürülmenize sebep bir aygıttır. Örneğin, çok eski sanat eserlerini de kapsar. olabilecek bir davranış ya da zamanlarda güneş tapınımı "Kültür" denildiğinde, aklımıza tavır diğerinde alkışlanabilir. yapan dinler vardı. İnsanlar genelde kötü şeyler gelmez, Kültür neredeyse her şeyi geceleri ışıksız, görme ancak "Kültürlerin birbirinden kapsar; saç, sakal, pantolon, kabiliyetinden mahrum, farklılık göstermesi" For The Times, David Gothard 103 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 104 Vikingler ve Paganlar Korkuları tüm iktidarlarla iktidarı artacaktır. Bu yüzden hakkında sayısız karalama ortak: iktidarı kaybetmek. mevcut iktidar, çoğalmakta kampanyası yürüttüler ve ve olan diğer kültürü yok etmek Bunun dışında, günümüzde yürütmeye devam ediyorlar. ya da onun gücünü belli bir LGBTIQ cinsel kimliklerinin seviyenin altında tutmak de var olma mücadelelerine isteyecektir. tanık oluyoruz. Onların Cinsiyet eksenli kültür ise bu durum, devletle iktidarlar, onları yok etmeye getirilmiş, burada şeytan savaşları derdi ise heteroseksüeller Yaşadığımız topraklara tarafından dışlanmadıkları bakacak olursak, 1930’larda bağdaştırılmaz ve devlet ırkçı veya sayılarını belirli bir ilân edilmiş ve insanların Kadın ve erkek kültürleri bir toplum ve kültür Kürtler zorunlu göç ve saldırıların sorumluluğunu seviyenin altında tutmaya onu taşlaması, lanetlemesi arasında yaşanan savaş, yaratmak. Fakat yine iskân politikaları ile belli bir almaktan kurtulur. Bu özen göstermişlerdir. Sunni istenmiştir. Dikkat ederseniz erkeğin kazanması ile heteroseksist erkek seviyenin altında tutulmaya yüzden devletlerin her kültür, Alevi kültürünün Müslümanların, Kâbe’deki son bulmuş, anaerkil kültürü, bunu engellemeye çalışılmıştır. Kürt halkı zaman para-militer güçlenmemesi için çeşitli "şeytan"ı taşlaması ile bir durumdayken daha barışçıl çalışmaktadır. Bir tarafta belirli bölgelere sürülerek (yarı devlet/askeri destekli) saldırılar gerçekleştirir. kadını taşlaması benzerlik ve daha az telaşlı olan sanat ve aktivizm, ayrımcılığı ya da Türk halkı Kürt güçlere ihtiyacı vardır. Örneğin, Cemevlerini göstermektedir. Kadını, dünya yok olmuş yerine kin ortadan kaldırırken diğer halkının yaşadığı bölgelere (Ogün Samast’ın işlediği vb. ibadethane olarak görmez, şeytan ilân etmenin sadece ve nefret dolu, savaşları ve yanda iktidar olan mevcut yerleştirilerek, Kürt halkının cinayetleri hatırlayın... Bu Alevilerin kutsal mekânlarını başka bir boyutudur bu. katliamları olan, saygısız kültür vardır. Mevcut kültür, asimilesi amaçlanmıştır. cinayetler, devletten bağımsız gece yıkmaya çalışır, Aleviler Şeytanı da kadını da aynı ataerkil kültür geçmiştir. her türlü aygıtını kullanarak İktidarlar, iktidarını kaybetme gibi görünse de devlet hakkında karalamalar şekilde öldürmek... Bu Ve elbette ataerkil kültür, yerini sağlama alır. Örneğin; korkularından dolayı tarafından desteklendiği yayarlar. Aleviler ile Sunniler şekilde hem kadını hem anaerkil kültürü karalamalıdır ırkçılar, muhafazakarlar ve sürekli olarak paranoyalar ortaya çıkmıştır.) arasındaki "kız alıp vermeme" de eski dini aşağılamış tavrı da bu kültür savaşlarının olurlar ve kadını şeytanla ki eski kültüre sempati devlet, homoseksüelleri yok yaşamaktadır. Aynı şekilde yaşadığımız duyulmasın. İşte bu yüzden etmek, yok saymak ister. bir yansımasıdır. özdeşleştirirler. Böylece İktidar, toplumun iktidardan topraklarda, Alevi ve Sunniler eski kültürün öznesi olan Heteroseksist tavır, bazı İslâmcı-erkek, kadına ve eski yana olan kısmının, tehdit arasında da bir kültür savaşı Aynı şekilde iktidar kendi kadınlar aşağılanmış, küçük kadınlar tarafından da destek dine karşı zaferini tekrarlamış olarak görülen kısımdan yaşanmaktadır. Burada, kültüründen olmayana düşürülmüş, sınırlanmış, bulmaktadır. ve sağlamlaştırmış olur. nefret etmesini sağlamak sunniler saldırı durumunda yaşama şansı da vermez. tanımlanmış, sosyal hayattan Bu nedenle İslâm’ın hüküm ister. İşte bu da ırkçılığı iken aleviler savunma Örneğin, iş aradığınızda eğer koparılmış, bir köle olarak sürdüğü yerlerde, kadına doğurur. Irkçı nefret ise pozisyonundadır. Alevilerin, birileri sizin mezhebiniz ya da görülmüş ve öyle kalmaları Çoğunluk kazanır saygı beklemek yanlış bir "tehdit" olarak görülen İslâm’ın bu topraklara hâkim nereli olduğunuz ile ilgileniyor fikrinin normalleşmesi beklenti olur. Kültür savaşlarında en çok kesimin sürekli baskı olmasından itibaren eski ise burada mevcut kültürün, sağlanmıştır. Bu, bu şekilde ihtiyaç duyulan; o kültürün, altında tutulması ve kültürlerini korumak adına kendinden daha güçsüz sürdüğü sürece, kadın toplumun büyük kısmı sınırlanması için bir araçtır. (Şamanizm) çözüm olarak olanlara karşı saldırısına iktidarı sağlanamayacak Mimaride kültür tarafından benimsenmesi Bu baskıyı devlet açık açık İslâm kültürü ve Şaman şahit olmuş olursunuz. savaşları ya da kadın erkek eşitliğine kültürünü birbirine entegre ve korunmasıdır. Toplumun yaparsa başka ülkelerden İslâm öncesindeki dinler ulaşılamayacaktır. Bu etmiş olduğuna dair pek çok Mimari de sanat gibi kültürün içinde o kültürü sahiplenen tepkiler alabilir, fakat bunu için önem taşıyan "büyük nedenle birçok erkek, iddia vardır. Fakat yine de bir parçasıdır. Mimari, kişi sayısı arttıkça, kültürün devletten "bağımsız" gibi siyah taş", İslâm döneminde feminizme düşmandır. geçmişten günümüze tüm geçmişten günümüze de o toplum üzerinde olan görünen kişiler yapar ikiye kırılarak Kâbe’ye

105 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 106 yüklemesinin ardından okula kapitalisttir ve sermayeye haindir, şerefsizdir." vs. gibi gönderilen çocuk, burada dayanır. Eğer sevgi ve laflar. Bunlar, kültürlerin yok daha ince bir disiplinden yardımlaşma, dayanışma olmamak için bulmuş olduğu geçirilerek iktidarın istediği duyguları çoğalır ise daha yollardan biridir. Kişilere, türden bir neslin parçası olur. az üretim ve tüketim, daha "adam olmak" çok önemli bir Günümüzde bu topraklarda, az savaş olacaktır. Bu da özellik olarak sunulduğundan, kültürel anlamda kişileri bununla büyük bir iktidar tehdit ederek, değişikliği kültürü ayakta yaşanmaktadır. tutmaları beklenir. Bunu en net Oysa kültür okullarda farkları olmasa, görebiliriz. dünyadaki Neredeyse tüm birçok çatışma okullar, din veya savaş eksenli eğitime olmayacaktı. Steve Cutts dönüştürülmekte, Kimse kimseyi iktidarların simgesi 1919-1921 Ukrayna Anarşist ve aygıtlarını sonsuza kadar her yerde Müslüman ya da olmuştur. Piramitlerden Savaş'nı hatırlayalım, yok etme eğilimindeydiler. kuran kursları Hristiyan olmuyor tutun da günümüzdeki Mahnovist Ordu bir şehri Ayrıca IŞİD’in ele geçirdiği açılmakta ve din diye kılıçtan adalet saraylarına kadar... ele geçirdiğinde ilk önce yerlerde eski kültürlere ait eksenli eğitim geçirmeyecek, Bu nedenle de yeni bir kiliseleri, hapishaneleri, heykelleri, tarihi eserleri normalleştirilmeye "erkekliğime lâf kültür iktidar olduğunda, okulları ve karakolları ve mimariyi yok çalışılmaktadır. etti" açıklamalı eski kültüre ait etmesi de hem din Laikliği savunmak Steve Cutts cinayetler mimari ögeleri eksenli hem de ise artık çok olmayacak, de yok etmelidir mimaride kültür marjinal bir durum haline kapitalizmin kan kaybetmesi töre, namus baskıları ki kendi kültürel savaşlarına bir gelmiştir. Çok uzak olmayan anlamına gelir. Bu yüzden da var olmayacaktı. İşte mimarisini inşa örnektir. bir zamanda, birkaç gün okullar, bencil kimseler bu yüzden kültürleri yok edebilsin. Mesela önce müfredat güncellendi yetiştirmektedir. Bunun etmenin de bir birleştirici rol Ordu’da bulunan ve evrim teorisi müfredattan yanısıra günümüzde dinci oynayabileceğine inanıyorum. Rum evlerini Eğitim çıkarıldı. İktidarın ürettiği eğitim, çocukların kültürlerini Bunun dışında düşünüyorum düşünelim... Hepsi Eğitim, kültürlerin yeni nesil, geçmişi Ortadoğu kültürüne entegre ki tüm kültürlerin en büyük yıkılmış ve Bizans bilmediği için değişimi etmektedir. Sonuç olarak, derdi, farkında olarak ya kültüründen bir değişmesinde ve değiştirilmesinde de hatırlamayacaktır. eğitim ile yapılan kültür da olmayarak tüm dünyaya şeylerin kalması Böylece birkaç nesil sonra, savaşı çok güçlü hissedilen yayılarak tek kültür olma engellenmiştir. görev alan çok önemli bir yalnızca çok az insan ve ses getiren bir savaş eğilimidir. Her din, her Fakat Kayseri’de geçmişteki kültürün izlerini değildir. Kendini pek disiplin, her ideolojinin bulunan Selçuklu aygıttır. Eğitim yapılarında, her hatırlayacaktır. Okullarda, hissettirmez. Bu yüzden taraftarları tarafından mimarisi çocuklara hangi dine ortada fiili bir savaş pek dünyaya yayılma arzusunu korunmuştur, şey ama her şey öğretilerek nesiller daha inanacakları, kimlerden göremeyiz. Fakat eğitimi belirten; "Dünya Türk olsun", çünkü Selçuklu mimarisi, yıkıyordu. Çünkü mevcut nefret edecekleri, kimleri elinde bulunduran taraf, orta "herkes Müslüman olacak", mevcut kültür için tehdit sistem, kölelik sistemi idi çocukken robotlaştırılır. Bu robotlaşmış nesil, iktidarın ayıracakları öğretilir. vadede kazanır. "İslâm tüm dünyaya hâkim değildir. Ama Bizans ve bu bahsettiğimiz binalar Müthiş bir doğa ve hayvan olacak" gibi söylemler tüm kültürü, geçmişte buraların köleliğin simgeleri ve halkın istediği bilgilerle donatılmış ve özünden kopmuştur. Bir düşmanlığı aşılanır. dünyada tek kültür olma Bizanslılara ait olduğunun bir köleleştirilmesinin aygıtları Hayvanları, yalnızca et, süt, "Aslını inkâr etme!" eğiliminden kaynaklıdır. simgesidir. Bu unutulmalı ve idi. Köleliği kayıtsız şartsız bebek doğduğunda, dinsiz, yün olarak görmeleri istenir. Birçok defa duymuşsunuzdur, bir daha hatırlanmamalıdır yasaklayan anarşizm, bu cinsiyetsiz, mezhepsiz Asla karşılıksız sevgiye "Aslını inkâr eden, adam ki mevcut iktidar gücünü yapıların yerine yenisini inşa ve ırksızdır. Fakat ailenin Hangi kültür tanımlamaları ve kimlik dair bir şey öğretilmez. değildir.", "Aslını inkâr eden yitirmesin. etmiyordu. Kölelik simgeleri Çünkü mevcut kültür kazanıyor?

107 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 108 Türkiye’de hangi kültürün sermaye, kendi ülkesinin Hindistan’da hayvan yeme kazanmakta olduğu şu an kaynaklarını sömürmek ve kültürü yaygın değildi, MC açıkça görülmektedir. Türkiye milletini de asimile etmek Donalds Hindistan’a ilk gelecekte tipik, mutsuz, fakir isteyen bir düşmandır. Haksız olarak vejetaryen ürünlerle bir Ortadoğu ülkesi olacak da sayılmaz. girdi. Daha sonra hayvan eti gibi görünüyor. reklamları, satın alınmış ve Hrant Dink cinayetinde görev insanlara et yemenin normal Peki dünyada kim kazanıyor? almış Türk milliyetçisi Yasin olduğu yalanını söyleyecek Bunu bilmek aslında kolay, Hayal, Trabzon’daki hayvan doktorlar ve bilim insanları ile İngilizce dünyada en katili MC Donalds’ı milliyetçi birlikte medyayı kullanarak çok kullanılan "ortak" dil. gerekçelerle bombalamıştı. hayvan eti yeme kültürü Amerikan kültürü, sinema, Norveç milliyetçisi ve black oluşturdu. Şimdilerde bu müzik, medya, sosyal medya, metal grubu Burzum’un her kültür giderek yayılıyor. oyunlar sayesinde gittikçe şeyi olan Varg Vikernes de Yani Hindistan’da kültür daha çok hâkim oluyor. Hiç yıllar önce MC Donalds’a savaşını resmen MC Donalds televizyon izlememe ve pompalı tüfekle saldırı kazanmış oldu. popüler kültüre mesafeli düzenlemişti. durmaya çalışmama rağmen Aynı şekilde MC Köfte, Türki Nicki Minaj ya da Jennifer İşte bu yüzden kapitalizm lezzetler gibi kampanyalar da Lopez’in kim olduğunu milliyetçiliği ya değiştirerek MC Donalds’ın yerli yemek biliyorum. Ortadoğu’da, kendisine zararsız hâle kültüründen yararlanarak ABD tarafından işlenen getirmek ya da yok etmek Türkiye’deki yerini toplu cinayetlere neredeyse zorundadır. Liberalizm, sağlamlaştırma çabasıdır. tepkisiz kalabiliyoruz şirketler tarafından Bunun dışında hipsterlik gibi oysa Ortadoğu’da bir desteklenerek yükseltilmeye akımlarla gençliğe saldıran sürü kişiyi öldürmüş bir çalışılıyor. Liberalizm, kapitalizm, müziği ve sanatı ABD askeri evine geri milliyetçiliği yok edebilme ve kullanarak 5-10 yıl sürecek döndüğünde çocuğu ile şirketlerin her yerde önünü bu tip yapay akımları yayar, kucaklaşması medyada açma potansiyeline sahiptir. bu sayede oluşturduğu kültür paylaşıldığında, insanların Ne kadar özgürlükçü gibi sayesinde bu yapay akıma birçoğu duygulanıyor. Bu görünse de aslında amacı, kapılan gençlere ve insanlara da Amerikancılığın etkisidir. şirketleri özgürleştirmektir. bu akıma uygun moda Yani dünya üzerindeki kültür Bu sırada gerekirse toplumlar sayesinde ortaya çıkarılmış savaşını, ABD neredeyse da özgürleştirilebilir. ürünleri satarak gençliği daha kazanıyor. Liberalizm ve neo-liberalizmin yoğun sömürür. amacı, kendini yaymak ve hâkim olmak, şirketler İşte kültür böyle bir güçtür ve Şirketlerin kültür üzerinde denetimsizlik kültür savaşları hayatımızın savaşları sağlamaktır. Yani bir tip her anında her alanında küresel-kapitalist şirketler yaşanır. Kazanan kim mi Kapitalizm küreselleşti ve her iktidarı ve kültürü geliştirmek olacak? Kazanan tabii ki geçen gün küreselleşmeye ve var etmektir. Fakat insanlık olurken, doğa, devam ediyor. mevcut kültürler, buna karşı hayvanlar kaybedecek. Milliyetçilik, kapitalizmin mücadele ederek varlıklarını küreselleşmesinin önünde bir sürdürmeye çalışarak bunun engeldir. Çünkü milliyetçilik, olmasını yavaşlatırlar. kendinden olmayanı düşman gördüğü gibi yabancı Şirketlerin kültürlere açtığı sermayeyi de düşman görür. savaşı yer yer kazandığı Bir milliyetçiye göre yabancı görülmüştür. Örneğin,

109 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 110

Steve Cutts Mete Gürkan

| [email protected]

| @vejetaryenkebab ABD’de milli marşta ayağa kalkmayıp Onlar itaat etmedi, susmayı değil değiştirmeyi seçti: ırkçılığı protesto ettiler Sivil itaatsizlik eylemleri ABD'de Amerikan futbolu oyuncusu Colin Kaepernick, ülkede siyahların Sivil itaatsizlik hem itaat etmemek, hem ezber bozmak baskı görmesini ve polisler tarafından şiddete uğramasını gerekçe göstererek, hem de devrimci bir şekilde değiştirmeye, dönüştürmeye bir maçtan önce ulusal marş okunurken çalışmaktır. Şiddetin yöntemlerini ve dilini değil; zekâyı, ayağa kalkmadı ve ülke gündemine dayanışmayı kullanır, birden çoğa ulaşmayı amaçlar. oturan bir sivil itaatsizlik eylemi Ve her zaman yaratıcıdır. İşte dünyadan ve Türkiye’den yaptı. Kaepernick'e sosyal medyadan unutulmaz sivil itaatsizlik eylemleri... büyük tepkiler yağsa da takımı ona destek verdi. Ayağa kalkmadığı için eleştirilerin hedefi olan Kaepernick, "Siyahlara ve renkli insanlara baskı ivil itaatsizlik; devletler, yönetimler nevi başlangıç noktasıdır. Thoreau, sivil kuran bir ülkenin bayrağı altında saygı ve kurumlar tarafından uygulanan itaatsizliği şöyle tanımlar: "Yönetim duruşunda bulunmayacağım." dedi. Bu Syasalara, toplumun bazı değerlerine siyasetinin ya da yasaların değişmesini eylem dalgası, diğer bir futbolcu Megan karşı gelme, bu yasa ve kurallara riayet isteyen, aleni, şiddetsiz, vicdani, fakat aynı Rapinoe ile devam etti ve hızla yayıldı. etmeme anlamına gelir. Bu eylemlerin zamanda siyasi olan, yasa dışı bir eylemdir.” Rapinoe ABD-Hollanda maçı öncesi amacı; hükümetler, devlet kurumları Evet, sivil itaatsizlik eylemleri, mevcut ulusal marş sırasında ayağa kalkmak ve otoriteler üstünde baskı kurmak, yasalara göre bazen yasadışı olabilir. yerine diz çöktü. kamuoyu ve farkındalık yaratmaktır. Bazen ise mevcut yasal sınırları zorlamak Ve bunun ötesinde de çağlar veya üstüne kurulur. Şiddet meyillisi hiçbir yıllar boyu süregelen bazı eşitsizliklere, zaman değildir. İçinde düşünce ve adaletsizliklere boyun eğmemek, ifade özgürlüğünü, yürüme hakkını değiştirmeye çalışmaktır. Evet, sivil yani sokaklarda olabilmeyi, örgütlenme itaatsizlik, yasaların ya da hükümet özgürlüğünü barındırır. Buna rağmen bu politikasının değiştirilmesini hedefler. eylemler, hükümetler ve devletler için ve Ve en önemlisi bu eylemler, şiddete tabii lobiler ve şirketler, sermaye grupları dayanmayan, şiddet içermeyen eylemlerdir. için büyük bir tehlikedir. Sivil itaatsizliğe Sivil itaatsizlik eylemleri, bireysel bir bu yüzden hoşgörü eşiği azdır. Bu yüzden tutum şeklinde olabileceği gibi toplumsal birçok sivil itaatsizlik eylemi sonucunda karakterde veya çok katılımlı da olabilir. gözaltı ve tutuklamalar yaşanır. Sivil itaatsizlik diğer bir deyişle; hem itaat etmemek hem de ezberleri bozmaktır, bu Bu yazımızda dünyada ve Türkiye’de ses ikisinin müthiş bir birleşimidir. yaratan, farkındalık oluşturan ve amacı yolunda büyük mesafe kateden veya Düşünce dünyasında, sivil itaatsizlik fikrini sonuca ulaşan sivil itaatsizlik eylemlerini ilk ortaya atan isim Amerikalı yazar Henry derledik. David Thoreau oldu. “Sivil İtaatsizlik” adlı meşhur makalesi, bu kavramın bir

111 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 112 Rosa Parks itaat etmedi, Pasif direniş denilince yerinden kalkıp ırkçılara yer akla gelen insan: Gandhi vermedi Dünyada sivil itaatsizliğin yaygınlaşmasında en önemli figürlerden Rosa Parks, ABD’de ırkçılık karşıtı hareketin en biri Gandhi’dir. Hindistan'ı, İngiliz önemli isimlerinden biridir. Rosa Parks, ABD'de egemenliğinden kurtarmak için başlayan Alabama eyaletinde 1913’te doğdu. 1943'te Amerikan hareketin başındaki isim, Thoreu'nun Yurttaş Hakları hareketine katıldı. O yıllarda ABD’nin "Sivil İtaatsizlik" makalesiyle Oxford güneydeki eyaletlerinde siyahlarla beyazlar otobüslere Üniversitesi'ndeyken tanışmıştı. Hayatını ayrı kapıdan biniyor, kendilerine ayrılmış ayrı yerlere pasif direniş üzerine kurdu. En bilinen oturuyorlardı. Rosa Parks bunu kabul edemiyordu. eylemlerinden biri; Tuz Direnişi'dir. Bir Bir gün Montgomery'de otobüse bindi. O otobüste tekel olmak isteyen İngiliz yönetimi, bir beyaz, beyazlara ayrılan yerde yer bulamayınca, tuz yapımını yasaklayınca Gandhi siyahlara ait bölümde oturmakta olan Rosa Parks'tan arkadaşlarıyla birlikte, deniz suyunu koltuğundan kalkıp kendisine yer vermesini istedi. buharlaştırarak tuz elde etti ve yasayı Ama Parks yerinden kalkmadı ve tarihe geçen bir sivil çiğnedi. Sonra hapse atıldı. Cezaevinde itaatsizlik gösterdi. Olaydan sonraki bir yıldan daha açlık grevi başlattı. Oluşan kamuoyu uzun bir süre boyunca siyahlar otobüslere binmediler, sonucunda yönetim en sonunda yasayı her yere yürüyerek gittiler. Protesto eylemleri bir kaldırmak zorunda kaldı. 12 Mart'tan yıl sonra sonuç verdi, ABD Federal Mahkemesi, 6 Nisan'a kadar gerçekleşen 400 otobüslerdeki bu uygulamayı yasakladı. Parks, kilometrelik Tuz Yürüyüşü de eylemin en 1999'da Time dergisi tarafından, 20. yüzyılın en büyük önemli pratiklerindendir. insan hakları savunucularından biri seçildi.

113 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 114 Meksika Olimpiyatları’nda John Lennon ve madalya kürsüsünde Yoko Ono yataktan ırkçılığı protesto ettiler çıkmayıp savaşı protesto ettiler John Carlos ve Tommie Smith. Sadece dünya spor tarihine değil, dünyadaki insan hakları mücadeleleri tarihine de geçen iki isim. Bu ikili Beatles’ın efsanevi üyesi John 1968 Meksika'nın Mexico City şehrinde yapılan Lennon, aynı zamanda sıkı bir Olimpiyatlar’da madalya seremonisinde aktivistti. Lennon ve eşi Yoko iken ABD'de yaşanan ırkçılığa karşı protesto Ono, sık sık sivil itaatsizlik gösterisi yaptılar. eylemleriyle kamuoyunun gündemine geliyordu. Lennon ve Malcolmx ve Martin Luther King, olimpiyatların yapıldığı dönemde son üç yıl Ono, 20 Mart 1969'daki evlilikleri içinde öldürülmüştü. Siyahların özgürlük ile kamuoyunda gördükleri ilgiyi hareketi, istim üstündeydi. 200 metre yarışında kullanmak ve mesaj vermek birinci ve ikinci olan atletler, ABD bayrağı istediler. Savaşları protesto etmek havaya yükselirken başlarını öne eğdiler, için basına, yatak odalarını açtılar. Smith, eldivenli sağ elini, Carlos ise sol elini, Bu eylem “Bed-ins for peace” adı yumrukları sıkılı şekilde, havaya kaldırdılar. ile anıldı, hep hatırlandı. Tüm dünyaya isyanlarını haykırdılar sessizliğin gücüyle.

115 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 116 Nükleer silahlara karşı Çin’de tank önünde imdat frenlerini aynı durdu, dünyada sembol anda çektiler oldu

Almanya, nükleer enerjiye karşı Çin Halk Cumhuriyeti'nde 1989 yılının eylemlerin en çok yapıldığı ve 15 Nisan'ı ve 4 Haziran'ı arasında ses getirdiği ülkelerden biri. büyük olaylar ve gösteriler meydana Almanya’da 1977’de aktivistler, yeni geldi. Öğrenciler, aydınlar ve işçiler atom silahlarının yerleştirilmesini sokaklardaydı. Gösterilerin odak protesto etmek amacıyla, metro noktası Pekin ve Tiananmen Meydanı istasyonlarındaki imdat frenlerini aynı idi. 5 Haziran 1989'da, Tiananmen anda çektiler. Yine nükleer karşıtları, Meydanı'nda, Type 59 tankları önünde 1975’te Almanya’da, santral kurmak için yapılan çalışmaları engellemek tek başına durarak tankların geçişini amacıyla, ekiplerin ağaç kesmeye engellemeye çalışan bir Çinli adeta başladıkları bölgede işgal eylemleri tarihi yeniden yazdı. Foto ve videosu gerçekleştirmişlerdi. Bu eylemler, ile hafızalara kazındı. 5 Haziran Almanya’da kilise işgali, ağaçlara 1989'da fotoğrafçı Jeff Widener sarılma, yol işgali gibi eylemlerle devam tarafından çekilen bu fotoğraf, dört etti. Eylemler ve protestolar sonuç tankı tek başına durdurmaya çalışan bir verdi. Alman Parlamentosu, hükümetin protestocuyu göstermekte idi. 2022’ye kadar nükleer enerji üretiminin tamamen bitirilmesi kararını aldı.

117 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 118 Kızılderililer, Gezi’nin Duran Alcatraz’ı işgal Adamı'nı unutmadık ederek egemenlik değil mi? talep etti Gezi direnişi, dünyanın en önemli direnişleri arasına çoktan adını Hapishanesiyle tanınan Alcatraz yazdırdı. Sayısız öyküye konu Adası, 1969 yılında bir grup oldu. Gezi direnişi eylemlerinden Kızılderili tarafından işgal edildi. en akıllarda kalanlarından biri de Amaçları; adada Kızılderili Duran Adam idi. Eylemi yapan egemenliğinin tanınmasını isim, Erdem Gündüz. Gezi Parkı’na sağlamaktı. İşgal 19 ay sürdü. AVM yapılması ve Gezi direnişine Amacına ulaşamasa da karşı polis şiddetini protesto Kızılderililer, hakları açısından etmek amacıyla, bir adam Taksim ciddi bir farkındalık yaratmayı Meydanı’nda durma eylemi başardılar. yapıyordu. Sessiz ve hareketsiz... Sadece AKM’ye doğru bakıyordu. Ardından binlerce kişi ona katıldı ve binlerce kişi AKM'ye bakıyordu.

119 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 120 Danimarka halkı, Başörtülerini Nazilere karşı çıkardılar, Yahudileri korudu özgürlük fotoğraflarını İkinci Dünya Savaşı sırasında dünyayla Danimarka, Nazilerce işgal edilmişti. Naziler, Yahudileri ayırt paylaştılar edebilmek için onları, arkasında altı uçlu sarı yıldız bulunan Bu eylem, hicap zorunluluğunu giysiler giymeye zorunlu bıraktı. protesto etmek isteyen İranlı Demokrat Danimarkalılar ise bu kadınların imzasını taşıyordu. yasayı kabullenemedi. Neredeyse İranlı kadınların protesto tüm insanlar sarı yıldızlı giysilerle fotoğrafları kamuya açık sokağa çıktı. Bu, Yahudilerin alanda çektirildi. Tabii her daim tanınmasını da imkansızlaştırdı. rejimin askerleri ve destekçisi Belki de tüm topluma yayılan en toplumun taşıdığı risk altında büyük itaatsizlik eylemlerinden bu eylemler gerçekleştirildi. biriydi bu. Fotoğraflar, “My Stealthy Freedom” adlı facebook sayfasında paylaşıldı.

121 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 122 Bergama’da yerel "Düşünceye Özgürlük" halk, siyanüre ve kitabı, yasakları binlerce şirketlere karşı itaat kişiyle deldi etmedi 1995 yılının Mart ayında "Düşünceye Özgürlük" adlı kitabı, 1080 kişinin Türkiye’de de etkili birçok sivil imzasıyla yayınlandı. Bu kitabın itaatsizlik eylemi düzenlendi. yayınlanışı da bir sivil itaatsizlik Bunlardan biri Bergama’daydı. eylemiydi. Kitabın çıkarılmasına, daha Bergama’da siyanürle altın arama önce 24 yazarın yazılarını bir araya planları karşısında Bergama getiren "Düşünce Özgürlüğü ve Türkiye" köylüleri boş durmadı. Çanakkale- adlı kitabın toplatılması üzerine karar İzmir yolunu 5 saat süreyle trafiğe verilmişti. Erdal Öz ile Yaşar Kemal kapattılar. Bunun dışında; yarı hakkında da dava açılmıştı. 1080 kişi, çıplak yürüyüşler gerçekleştirdiler, yeni kitabın yayıncısı olarak aynı suça maden sahasını işgal ettiler. imza attılar. Sonuçta, dönemin terörle Denizli’nin Aşağıdağdere mücadele yasasında yapılan değişiklikle dava düşmüştü. Tabi ki düşünce suçları Köyü’ndeki mermer ocağının ve devam edecekti. Birçok aydın ve yazar fabrikasının kapanmasına yönelik "Düşünceye Özgürlük-2000" adlı yeni yine köylüler, 2004 seçimlerinde bir kitap daha yayınladılar. Bu eylemler, oy kullanmayıp bir sivil itaatsizlik yasadışı bir sivil itaatsizlik eylemi olarak eylemine daha imza atmışlardı. Türkiye tarihindeki yerini aldı.

123 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 124 Dünyanın en uzun sivil Sürekli aydınlık için itaatsizlik eylemlerinden biri: bir dakika karanlık Cumartesi Anneleri Kasım 1996’da gerçekleşen, Susurluk kazası 2000’li yıllarda 1995 yılının 27 Mayıs'ında, yakınları gözaltında Türkiye gündemini sarsıyordu. kaybolan küçük bir grup ve onları destekleyenler Kazada, devlet ile kirli çevrelerin ve Beyoğlu'nda, Galatasaray Lisesi'nin önünde bir araya mafya dünyasının ilişkileri ortaya gelerek, yarım saat süren oturma eylemi yaptı. Bu çıkmıştı. Buna karşı “Sürekli Aydınlık eylem, 1998 yılının Eylül ayına dek, her Cumartesi İçin Bir Dakika Karanlık” eylemleri günü tekrarlandı. Sonra bir süre ara verilse de sonra başlatıldı. Her akşam saat 21.00'da tekrar başladı ve bu yıl 600. kez gerçekleştirildi. ışıklar bir dakikalığına söndürüldü. Yakınlarını kaybeden insanlar, ellerinde kaybolan Bu eylem, birçok niteliği yakınlarının fotoğraflarıyla, slogan atmadan, hiçbir bakımından bir sivil itaatsizlik partinin bayrağını taşımadan kamuoyu yaratmak için eylemiydi ve bunu izinsiz yürüyüşler bir araya gelen insanlar... Buenos Aires'te, çoğu 80'li izledi. Sürekli aydınlık için bir dakika yaşlara gelen Plaza de Mayo Anneleri, 1977'den beri karanlık eylemi, 96 yılından bu yana birçok olaya tepki göstermek her perşembe aynı yerde toplanarak adalet isteyen amacıyla gerçekleştirilmiştir. anneler ile davaları aynı olan "Cumartesi Anneleri".

125 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 126 Kent planlaması alanında bir husustur. Nitekim Karl sosyalist kent planlamasında, Gökhan Yıldırım kapitalizmden sosyalizme Marx, hiçbir bireyin dünyaya kentin mekânsal niteliğini

| [email protected] geçiş, sosyalist teori sahip olmadığını ilân ederek belirleyen devlet otoritesi, ve pratiğin en karmaşık kapitalizme doğrudan karşı mekânsallaşmayı, konut | @_moonchuck sorunlarındandır. Bunun çıkmakla kalmamış, hiçbir ve iş alanlarını beraber içine ekolojiyi eklemek, bu ulusun ya da halkın da işleyerek kent merkezini sorunun daha da dallanıp yeryüzüne sahip olmadığını siyasal, kültürel ve sosyal Sosyalizmde kent planlaması sorunsalı budaklanması anlamına vurgulamıştır. bir alan olarak tanımlamıştır gelmesine rağmen üzerinde (Marcuse and Van Kempen Elimizde yeni bir kent ve ekolojik perspektif yoğunlaşılması gereken 2000). Bu dönemde kent anlayışına dair örnekler merkezi, Ebenezer Howard’ın sosyalist devletlere dair 1890’da ortaya koyduğu "kır olgular olmakla beraber yaşamının aptallığının ve kent sosyalizm, "kendi sürekliliğini yaşamının çürümüşlüğünün sağlayabilecek nesnel yeniden kent ile kır arasındaki üretim dinamiklerine sahip bir çelişki çözülmedikçe alt toplumsal formasyon değil, edilemeyeceğini" söylediği sınıflı toplumlar ile sınıfsız "Garden City", kent planlama toplum arasındaki geçiş fikrinin gelişmiş hâli sürecidir. Bir başka deyişle, olarak görülebilir. Bu yeni sosyalizm, mutlak bir ideal nitelik, kent merkezinin ya da nihai bir amaç değil, sadece toplu taşıma bir mücadele evresidir.’’ Yani araçlarıyla ulaşılan bir yaya eğer ki hayalini kurduğumuz bölgesine dönüştürülmesini kent düzeni komünist bir sağlamakta, hem kent kentleşme ise, elimizdeki merkezini hem bu merkez örneklerin hiçbirinin net çevresinde konumlanmış doğruyu gösteremeyeceği olan diğer yaşam alanlarını aşikâr olmakla birlikte bir bağlayan raylı sistemlerle akıl fırtınası yürütmemize bölgeler arası geçişkenlik ve de engel olmamaktadır. kolay ulaşım sağlanmaktadır. Nitekim, yeni insanın oluşumuyla birlikte gelişecek Howard'ın adımlarını izleyen ve toplumsal bir algı olarak daha sonraki plancılar ise oluşacak yeni kentler, hem geniş olarak toplumu gözardı mevcut durumda hem de ettiler ve tasarımın yalnızca sosyalizmde devam edecek teknik yönleri üzerinde mücadele dinamikleri ile durmayı seçtiler. Bu tür birlikte şekillenecektir. yaklaşımlarının sonucu; tasarladıkları "yeni kentler" in kapitalist toplumla uyuşamaz Garden City ütopyası olduğunu göremediler. ve yeni planlama Gerçekten de ABD’de kurulan anlayışı sözüm ona yeni kentler, Gelire veya zenginleşmeye esas olarak pahalı banliyöler bağlı olarak şekillenmeyen olmaktan öteye gidemediler PWP Landscape Architecture

127 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 128 batı devletlerinin aksine endüstrileşmesini, kentin çıkarak kapitalizmden hızlı, verimli bir kitle ulaşımı, tarımsal nitelik kazanmasını komünizme geçişte bir algı çok düşük sokak suçları, ve çeşitli yöntemlerle Çin sıçramasına yol açması hemen hemen ücretsiz sağlık nüfusunun tamamen kentlere hedeflenen sosyalizmde ve halkın hem yaşadığı, hem hizmetleri ve ırksal gettoların yığılmasını sınırlandırmıştır. kent planlamasının, kentin de çalıştığı bir komünite veya mali krizlerin yokluğu Böylece nüfusun yoğunlaştığı örgütlenişine dair önerdiği idealine yaklaşamadılar. olarak kendini var etmiştir. kentlerde, görece olarak tezler, önümüze belirli Çin’de ise Sovyetler’deki ekolojik tahribatın azlığından hedefler koyabilmektedir. verimlilik amacına dayanan söz edilebilir. Ancak sonraki "Sosyalizm her zaman Sovyet ve Çin kent planlaması yerini süreçte kent merkezlerini kapitalizmin sömürü planlamasının komünite vurgusuna ekonomiye ve sermayeye ilişkilerini tersine çevirmeyi ve yöntemi, getirileri ve yani komşuluk ilişkileri kaptıracak olan Çin Halk bu ilişkilerin doğurduğu çoklu ekolojik hassasiyet ile örgütlenme modeline Cumhuriyeti için süreç pek toplumsal kötülükleri ortadan bırakmıştır. Komşuluk de böyle işlememiştir. Böyle Genel olarak baktığımızda kaldırmayı hedefleyen bir biriminin politik, toplumsal bir planlamanın sonucuyla önümüzdeki en büyük iki toplum olarak düşünülmüştür. ve ekonomik yaşamı, kitle Çin’de suç, veneral hastalıklar sosyalist kent deneyimi Bu; üretim araçlarında özel katılımını özendirecek ve narkotik bağımlılıklar çok olan Sovyetler ve Çin mülkiyeti kaldırmayı, her biçimde örgütlenir. Bu düşük seviyede kalmıştır. deneyimlerinden, mevcut alanda yüksek bir eşitlik planlama kent-kır çelişkilerini kentlerin dönüşümüne Bu iki deneyimden yola seviyesini, birbirleriyle ilişkili dair örnekler, elimizdeki çözme girişiminde; Çin’in en büyük veriler olabilir. Sovyetler Birliği bu konuda yoksul bir ülke devralması, büyük bir anti-komünizm hareketine hedef olması, iki paylaşım savaşı geçirmesinin Garden City, E.Howard etkisiyle ve kentleşmenin tek ülkede sınırlı gelişim öngörüsü ile birlikte; büyük bir endüstrileşme ve kentleşme hızına maruz kalmış, bu süreçte ekolojik tahribat neredeyse kapitalizmin ürettiği aşamaya yaklaşmıştır. ''Sovyet Marksizmi, 20. asır başlarının modernizmini şekillendirecek biçimde kendine has bir çevre katliamının önünü açarak aşırı bir prodüktivizme saplanmıştır.'' ( J.B.Foster 2010) Sovyetler’deki kent

planlaması, verimlilik Transforming Moscow into a Model Socialist City of the State Proletariat, Aleksandr Dejneka üzerine kurulup kapitalist Garden City, E.Howard 129 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 130 Çernobil

üreticilerin gerçek toplumsal gelecek öngörüsü sırasında yönden ele alacak olursak ihtiyaçlar ekseninde yaptığı "yeni bir dünya" algısına geçmişin prodüktivist planlamayla piyasanın kör hizmet edecek çalışma da uygulamalarının aksine, güçlerini yok etmeyi, köy ve bu yönde olmalıdır. Kent mevcut sistemin dayattığı kent, beyin ve beden gücü, merkezlerinin, iş ve ticaret ekolojik tahribatın radikal ırk, cinsiyet ayrımları ile ilişkili merkezi olarak imarlaşan değişiklikler ile gezegenin, bireysel farkları olabildiğince durumu, sosyalist bir yaşayabileceği bir seviyeye ortadan kaldırmayı gerektirir. düzende halkın iradesi indirilmesi ve sonrasında Öte yandan, sosyalizmin ile değiştirilmeli, kent yok olması hedeflenmelidir.

temelindeki sorun daha çeperlerinde gelişen Buna bağlı olarak, mevcut Kaynaklar da derindedir. Sosyalizme semtlerdeki konut alanları kentlerin sosyalist sistemde Boos, Florence S. "News From Nowhere and 'Garden Cities': Morris's Utopia and Nineteenth-Century Town-Design." Journal of geçiş, yalnızca bizzat ile birlikte düşünülmesi geleceği üzerine ortak bilinç Pre-Raphaelite Studies insanları devrimcileştiren gerekmektedir. Kent oluşturmak, kentlerdeki CCAS, age. ss. 107 -108 devrimcileştirici pratiklerle merkezindeki mevcut nüfusun sınırlandırılmasının Marcuse, P. Van Kempen, R. (2000) Of States and Cities: The Partitioning of Urban Space mümkündür " (Sweezy 1971) mekânsal ihtiyaca göre olanakları, kentsel planlama Ruth, S. Fengshen Aileleri, Çin'de Kentsel Yaşam, Baltimor, 1974, s. 15 şekillenmiş yapılaşma, ve kent örgütlenmesinin Sowers, L. (1977) Sovyetler Birliği’nde ve Çin’de Kent Planlaması Kapitalizmden komünist gerekli geliştirmeler yapılarak nihai hedefinde önümüze Foster, J.B. (2010) Montly Review'den Sendika.org tarafından çeviri. kent planlamasına geçiş yerinde bir dönüşüme koymamız gereken yol Karl Marx, Grundrisse (London: Penguin, 1973), ve Kapital, vol. 1 (London: Penguin, 1976), 915. sırasında karşılaşılacak ana uğramalı ve sosyal, kültürel olmalıdır. Karl Marx, Kapital, vol. 3 (London: Penguin, 1976), 911. sorun, mevcut planlama ve yaşantıyı karşılayabilecek Paul M. Sweezy, "The Transition to Socialism," Sweezy ve Charles Bettelheim, On the Transition to Socialism (New York: Monthly yapılaşmanın geleceğidir. niteliğe ulaşmalıdır. Ekolojik Review Press, 1971). Kent planlamacıların bir

131 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 132 SÜRDÜRÜLEBİLİR YAŞAM FİLM FESTİVALİ 2016

19 İlde, 22 Salonda, 25 Film, 16 Bin İzleyiciye Sürdürülebilir Yaşam için İlham Verdi

18-19-20 Kasım'da 19 il/ilçede eş zamanlı gerçekleşen Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali, Türkiye’den ve dünyadan 25 belgeseli izleyici ile buluşturdu. Festival, dokuzuncu yılında da belgeseller, konuşmacılar, müzisyenler ve yan etkinliklerden oluşan programıyla, düzenlendiği tüm illerde 16 bin izleyici için buluşma ortamı yarattı.

Sürdürülebilir Yaşam müzisyen/müzik grubu ve 15 organizasyonların ürettiği Kolektifi’nin “Siz de performans festivale renk çözüm fikirlerini, hayata Yapabilirsiniz!” çağrısına kattı. geçen girişimleri içeriyor. kulak veren yerel STK’lar Bu yılki seçkide izleyiciler Sürdürülebilir Yaşam Film ve aktivist gruplardan atığın ne kadar değerli bir Festivali’nin seçkisinde yer oluşan ekipler, Sürdürülebilir kaynak olduğunu, dünyanın alan filmler bütüncül ve Yaşam Film Festivali’nin karşı karşıya olduğu sistemik bir bakış açısına dokuzuncusunu işbirliği sorunlara çözüm üretmek sahip olmasıyla, konuların/ içerisinde, 19 il ve ilçede eş için işbirliğinin potansiyelini, sorunların birbiriyle zamanlı olarak gerçekleştirdi. ekonomik demokrasinin ve ilişkisini içermesiyle Ankara, Antalya, Artvin, kooperatif iş modellerinin dikkat çekti. Sürdürülebilir Balıkesir, Bayındır (İzmir), gücünü, gerçek gıdanın nasıl Yaşam Kolektifinden Bodrum (Muğla), Bursa, mümkün olduğunu, yerelin Tuna Özçuhadar, Pınar Diyarbakır, Düzce, Eskişehir, değerini ve birçok yaratıcı Öncel ve Gamze Selçuk, Fethiye (Muğla), Güzelbahçe çözümü görürken, harekete “İçerisinde yaratıcı (İzmir), İstanbul, İzmir, Kartal geçmek için ilham da aldı.” çözümler barındırmayan, (İstanbul), Kayseri, Konya, dedi. sadece sorunlara odaklı Manisa ve Mersin’de üç filmler izleyiciyi güçsüz gün boyunca doya doya hissettiriyor. Oysa bizim festival keyfi yaşandı.Film yaratmak istediğimiz duygu İstanbul Salt Galata, gösterimlerinin yanı sıra ‘bir şeyler yapabilirim’... Tuvi Arbel’i ağırladı tüm illerde 120 konuşmacı Festival seçkisindeki filmler izleyici ile buluşurken; 35 Sürdürülebilir Yaşam bireylerin, toplulukların,

133 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 134 Kolektifi tarafından ve bu nedenle burada Sürdürülebilir yaşam Festival Destekçileri: Surdurulebiliryasam.tv olduğunuzu düşünüyorum. üzerine kolektifin • Buluşum Platformu ve Kelebek Etkisi Derneği Lütfen politikacılarınızdan işbirliği ile hayata geçen hayallerinize ortak olmasını yorumu… • Heinrich Böll Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği festivalin 19 Kasım isteyin, onları yanınıza alın’ “Yaşadığımız gezegenin • Sivil Düşün AB Programı Cumartesi günü etkinlikleri demişti; ben de size de aynı imkânlarının, insan kapsamında, Değişimin şeyi söylüyorum.” faaliyetlerini daha fazla Film Destekçisi: Kanatları (Wings of Change) tolere edemeyeceğinin • ABD İstanbul Başkonsolosluğu filminin yönetmeni Tuvi anlaşılmasının geçmişi çok Arbel, izleyicilerle sohbet Christopher Beaver, uzun yıllara dayanmıyor. Festival Dostu: etti. Arbel’in filmi,“kuşçu” “Hedef sıfır” dedi Dolayısıyla sürdürülebilirlik • AFD (Agence française de développement) Fransız Kalkınma Ajansı lakaplı Prof. Yossi Leshem’in kelimesinin farklı bağlamlarda • Ekol Lojistik İsrail ve Filistin’de çiftçilerin Sürdürülebilir Yaşam kullanılışı da, insanlık tarihine tarlalarda haşereye karşı Film Festivali’nin bir diğer mukayeseli bakıldığında • İstanbul Fransız Kültür Merkezi kimyasallar yerine peçeli konuğu, Hedef Sıfır (Racing çok yeni sayılır. Bu göreceli • İzmir Fransız Kültür Merkezi baykuşların kullanılması için To Zero)’ın yönetmeni olarak yeni sayılabilecek yaptığı çalışmaları anlatıyor… Christopher Beaver oldu. kelimenin tarif ettikleri • Petra The Flooring Co. Beaver, internet üzerinden beraberinde birçok yanlış • Sanatorium Sanat Galerisi Tuvi Arbel, izleyici ile şunları verdiği mesajda “Biz paylaştı; “Barış konusu anlaşılmayı getirdiği gibi Amerika’nın tüketim yanlış anlamaya sebep Hizmet Destekçileri: benim için bir tutku. Daha konusunda davranışlarının önceki filmlerimde de bu verecek şekilde kullanıldığına • Dinamo İstanbul değiştirmesi gerektiğinin da sıkça rastlamaktayız. temayı ele aldım; Araplar- farkındayız. Bu filmden bir • Mikado Sürdürülebilir Kalkınma Danışmanlığı Yahudiler, Filistinliler-İsrailliler Dillerin, kelimelerin düşünce mesaj olması gerekirse sistemimiz üzerinde • Myra İletişim Tasarım Ajansı gibi… Wings of Change’de; ‘insanlara, satın almadan soğuk bir barış olsa da bir etkisi büyüktür. Hem önce düşünün’ demek sürdürülebilirlik kavramından Basın Destekçileri: kişinin bile barış ortamının doğru olacaktır. Azaltmak, yaratılmasına nasıl bir katkı ne anlamamız gerektiği • Açık Radyo yeniden kullanmak, bunlar hem de neyi sürdürmek sağlayabileceğini vermeye gitmemiz gereken yollar; • EkoIQ çalıştım. Prof. Leshem birçok istediğimizi sorguladığımızda, geri dönüşüm bunun • Gaia Dergi zorluğa rağmen bu çalışmaları konunun özünde yaşamı küçük bir parçası. Bu gibi görüyoruz. yürütüyor. Örneğin eşiyle platformlarda birbirimizden • Yeşil Gazete birlikte Kudüs yakınlarında öğreneceğimiz çok şey var. Toplumlar ve ekonomi, Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali hakkında: bir işgal bölgesinde yaşıyor Örneğin Hindistan’da eskiden ekosistem sayesinde ve olmaları Filistinlilerle işbirliği trenlerde yiyecek bir şey ekosisteme bağlı olarak vücut Sürdürülebilir Yaşam Film Festivali 2008 yılından bu yana, sürdürülebilirlik kavramının söz konusu olduğunda derin aldığınızda muz yaprağı içinde buluyor. İnsan biyosferde daha iyi anlaşılması, birbiriyle etkileşim içinde olan sistemik sorunların daha iyi bir çelişki barındırıyor. Bu verirlermiş. Yiyecek bittikten birbiri ile etkileşim halindeki algılanması ve ilham veren çözümlerin paylaşılması amacıyla düzenleniyor. çalışmalara bu denli vakit sonra muz yaprağını camdan tüm aktörler gibi yarattığı ayırması tutkulu olduğu bir attıklarında atık olmuyor etkilerin tepkilerine de maruz konu olan yırtıcı kuşlarla ilgili tabii. Farklı ülkelerden kalıyor. Gezegenimizde Festivali gerçekleştiren Sürdürülebilir Yaşam Kolektifi, bireylerin “kelebek etkisi çalışmalara yeterince vakit öğreneceğimiz çok şey var. yaşamın var olabilmesi, yaratacak” projeleri kolektif olarak hayata geçirmesi amacıyla doğdu. Çeşitliliğe değer ayırmasına engel olduğu için Eskiden vatandaş olarak ekosistemin dinamik olan veren açık ve esnek yapısıyla tamamen sivil bir oluşum olan Kolektif, film festivali zorlandığını biliyorum. adlandırılırdık, şimdi ise dengelerini koruyabilmesine gibi sürdürülebilir yaşam konusuyla ilgili farkındalık artırıcı çalışmaları, Sürdürülebilir bağlıdır. İnsan uygarlığının Prof. Leshem bir konferansta tüketici. Tüketirken kendimizin Yaşam Kolektifi'nin vizyonunu paylaşan bireyler ve organizasyonların desteği ve ekosistemin döngüleri Filistinlilere ‘Ben bir hayalim neler yapabileceğini katılımıyla sürdürüyor. olduğunda politikacıları düşünmemiz gerekiyor. ile uyum halinde olması düşmanım olarak görmek Filmin sonundaki karakterden kendi menfaatinedir. Özetle varlığımızın devam edebilmesi yerine onları yanıma çekmeye birinin dediği gibi hep birlikte Festival seçkisi, şehirler, programlar ve diğer tüm detaylar için: ve herkesin kazanabileceği çalışırsak bu konuların birbirimizle ve gezegenle durumlar yaratmaya üstesinden gelebiliriz…” kurduğumuz ilişki biçimine Senem Açık: [email protected]: 0532 739 3009 bağlı.” çalışıyorum. Sizlerin de İlknur Akgül Ardıç: [email protected] Tel: 0532 723 4663 bir şeylere inandığınızı Ferda Kervan: [email protected] Tel: 0533 517 8514 135 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 136 Rutin bir giriş, belki çekmek istiyorum, Nasıl başladı bu Nazlı Kocaçınar apartmanın girişi neye Dergimizin Ocak sayısına Nazlı Kocaçınar, 22 yaşında, kolajlar? göre giriş kime göre çıkış | [email protected] mis çizimleriyle katkı Bahçeşehir Üniversitesi'nde Bir şeyleri konuşarak noktası?" gibi çocukça | @zozanncetin Görsel İletişim Tasarımı anlatmaya çalıştığım sunan Nazlı Kocaçınar'ı sorgularım, büyüdüğümde Bölümü'nde, iç işlerinde olmuştur ancak insanların tanıyalım biraz. Kendisine de durdurak bilmeden devam serbest dış işlerinde kendine beni tam anlamıyla anladığını etti. Bir şeylerin nedenini bu değerli katkısından bağlı bir öğrenci... düşünmedim hiç. Her parça, sorgulayıp durdum, kafamda bir şekilde anlaşılmayacak dolayı teşekkürlerimizi Çalışmalarımdan biraz hâlâ daha yerli yerine bir pay taşır çünkü içinde. Hiç sunarız. bahsedecek olursak... koyamadığım ve belki de bir zaman tam anlaşılmıyor çoğu insana saçma gelecek Çalışmalarım, maalesef ya da tamamlanmıyor parçalar döngüsü devam uzun seneler deneyimlenen dediğim gün, bir şeylerin ediyor. Eskiz defterimin tecrübe ürünleri değil. Ancak belkide tamamlanmamasının birinde ters bir şekilde: bir gün bunun olacağına olan ayrı bir bütün yaratacağını "Dümdüz yaşamaktan inancımı ve heyecanımı sabit düşünmüş olabilirim. Çoğu bıkmadınız mı?" yazıyor, tutuyorum. Düşünebilmeye insanın anlam veremediği ve herkes düz okuduğu için başladığım andan itibaren, alâkasız diye nitelendirdiği ben eğleniyorum diyebilirim. en ufak ve insanlara saçma şeyleri birleştirip ortaya bütün Ters psikolojiyi hep sevdim, gelecek şeyleri sorguladım. olan ürünler koyuyorum. "Kavanoza niçin kavanoz bu yüzden çalışmalarımda denir, bence çok saçma." alâkasız yerlerde bir yanlış, Çalışmalar her zaman dediğimde 4 yaşındaymışım. bir piksellenme, irite edici, dışavurum mudur? Peşi sıra gelen, "Bu kapıda insanları rahatsız eden bir Pek sanmıyorum, dışavurum neden itiniz yazıyor, ben şey illâ bulunur. olayı her zaman bana tuhaf

137 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 138 Woman contemplating death, Nazlı Kocaçınar Gobble up, Nazlı Kocaçınar gelmiştir. Perdelerimi kaldırmaktan hoşlanmıyorum. Çalışmalarımı da belki üstü kapalı bir dışavurum diye özetleyebilirim. Çalışmalarıma aklımda dönen onlarca şeyin sadece yüzde 5'ini yansıtabiliyorum. Hepimizin içinde, hayatın herhangi bir yerinde kendimizi birilerine izah etme ihtiyacı hissederiz, bazılarımız sadece kendini anlamaya da çalışabilir ki ben bunu yapıyorum sanırım. Kendimizi anlamlandırabilmek, kendimizi anlatmaya adım atarken bastığımız ilk ve çok ince bir basamak, bazıları bu basamağın farkında olmaz, kimisi takılır kalır burada. Bazılarının o basamakta fazla zaman geçirmesi gerekir. Çalışmalarım genelde kendimi anlamak adına olmuştur. Kolajlarım, kendi kafamda birleştiremediğim parçaları bütünlediğim alan benim için. Ruhen kendime, görsel olarak başkalarına iyi gelir diye düşündüm ve umarım öyle olur.

if women were men, Nazlı Kocaçınar 139 | Gaia Dergi • Ocak 2017 GaiaBeing stuckDergi in reality,• Ocak Nazlı 2017 Kocaçınar | 140 Yeşil Mutfak

Zeytinyağlı kereviz

Malzemeler

• 2 adet kereviz • 1 tatlı kaşığı tuz • 1 adet patates • 1 tatlı kaşığı un • 1 adet havuç • 1 adet limon • 1 adet soğan • 4-5 su bardağı su • Zeytinyağı

Hazırlanışı oğanları yarım halka Sırasıyla patatesi, havucu, karışımını tenceredeki doğrayıp yıkıyor ve kerevizi ve soğanı tenceye sebzelerin üzerine Ssüzüyoruz. Kerevizi ekliyoruz. Ayrı derin bir döküyoruz ve sebzeler ve patatesi soyuyor ve kapta 4-5 bardak ılık suyun yumuşayana kadar küp küp, havuçları da çok içine 1 tatlı kaşığı un ve 1 (yaklaşık 20 dk civarı) kalın olmayacak şekilde tatlı kaşığı tuzu atıyoruz. pişiriyoruz. halka halka doğruyoruz. Üzerine 1 adet limonu sıkıp Afiyet olsun. Kısık ateşte tencereye ekliyoruz ve karıştırıyoruz. zeytinyağını koyuyoruz. Hazırladığımız su

Gaia Dergi • Ocak 2017 | 142 Kereviz sapı çorbası

atatesi, soğanı ve havucu soyarak birkaç parçaya bölüp tencereye Malzemeler Patıyoruz. Kereviz saplarını iyice yıkayarak üzerine ekliyoruz. Üzerine suyu ekleyerek sebzeler yumuşayana kadar 2 adet yapraklı kereviz sapı haşlıyoruz. Haşlandıktan sonra sebzeleri ve 1 adet Patates suyu ayırıyoruz ancak suyu dökmüyoruz. 1 adet havuç Sebzeleri, robot, karıştırıcı gibi herhangi 1 adet soğan bir şeyden geçirerek eziyoruz. Ayrı bir kaba aldığımız sebzenin suyunun içine 1 tatlı 1 tatlı kaşığı tuz kaşığı tuz, 1 tatlı kaşığı un ve 1 limonu 1 tatlı kaşığı un sıkıyoruz. İyice karıştırdıktan sonra suyu 1 adet limon tencereye alıyoruz. Ezdiğimiz sebzeleri de 1 çay kaşığı pul biber suyun içine katarak kaynayıncaya kadar (15 dk civarı) pişiriyoruz ve bu esnada içine 4-5 su bardağı su 1 çay kaşığı pul biber atıyoruz. Dilerseniz üzerine taze kekik ya da maydanoz koyarak servis edebilirsiniz. Afiyet olsun.

143 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 144 Kendin Yap

Neşeli Şemsiyeler

Yağmurların kendini sıkça gösterdiği mevsimlerdeyiz. Yağmurlu günlerde en yakın arkadaşınız olan şemsiyelerinizi biraz neşelendirmek isterseniz bu kendin yap projesi tam size göre. Bunun için gerekli olan malzemeler sadece biraz kumaş boyası, düz renkte bir şemsiye ve hayal gücünüz... ir adet siyah şemsiyeyi açık hale getiriyorum. Tebeşir ve cetvel yardımı ile kalın çizgiler çizerek boyanacak yerleri işaretleyerek başlıyoruz. Palete veya bir tabağa boşalttığımız Bbeyaz boyamızı, kalın uçlu fırçayla birlikte kullanacağız. Fırçamızla işaretlediğimiz alanı fotoğraftaki gibi bir boş bir dolu çizgi olacak şekilde boyayalım. Eğer bu şekilde taşırmadan boyamak zor geldiyse çizgilerdeki boyanmayan bölümleri duvar boyası yaparken kullanılan bantlarla kapatabilir, boya kuruduktan sonra bantları çıkarabilirsiniz.

Biz şemsiyemizi böyle klasik bir şekilde yaptık. Sizler aynı teknikle istediğiniz şekli verebilirsi- niz. Hazır alacağınız veya kendiniz yapacağınız şablonlarla (stencil) çok daha eğlenceli şemsi- yeler yapabilirsiniz. Rengarenk bir kış bizi bekliyor.

* Aynı teknikle bahçe ve balkon şemsiyelerinizi de renklendirebilir, hatta sıkıcı duş perdelerini bile güzel hale getirebilirsiniz. İyi eğlenceler! Bir adet şemsiye Kumaş boyası Cetvel Tebeşir (mümkünse terzilerin kullandığı) Farklı ebatlarda resim fırçaları

*Yapım aşamalarını ben çizgili bir şemsiye yaparak anlatacağım. Siz istediğiniz şekilde çizebilirsiniz.

145 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 146 Kendin Yap

ncelikle filleri ve tahta bloklarımı- zı aynı renge boyayalım. Boyalı Ömalzemeleri 1-2 saat kurumaya Ev yapımı kitap desteği bırakalım. Ahşap bloklardan birini ma- saya düz şekilde yatıralım. Sağ taraftaki uzun yatay kenara, diğer ahşap bloğu dik olacak şekilde fotoğraftaki gibi yapıştı- ralım. İki blok birbirine sağlamca kenet- Herkesin kendine özgü bir dekorasyon stili var. Yaşadığımız lendikten sonra artık filimizi yapıştırmaya hazırız. Yapışkanı filimizin ayak altlarına alanların bizi rahat ettirip huzur verecek şekilde dekore sürüp dikkatlice ahşabın üzerine yapış- edilmesinis hepimiz severiz. Ancak çocuk odasını düzenlemek tırıyoruz. Birinci desteğimiz hazır. Şimdi ikinci desteğimizi de aynı şekilde hazırla- kadar zevkli bir şey yok. Minik kitap kurtlarını mutlu edecek ve yacağız. Tek dikkat etmemiz gereken, bu aynı zamanda kullanmadığımız eşyaları işimize yarayacak başka defa dik olan ahşap bloğu yatay olanın sol kenarına yapıştıracak olmamız. Artık objelere çevirerek geri dönüşümün ne kadar gerekli olduğunu kitap desteklerimiz kitaplıkta yerlerini öğretecek bir projemiz var. Böylelikle artık oynanılmayan, rafa almaya hazırlar. İyi kullanımlar... kalkmış plastik oyuncakları da değerlendirmiş olacağız.

İki adet plastik fil Dört adet dikdörtgen şeklinde ahşap blok Yapıştıcı (ahşap tutkalı veya silikon) Boya (ahşap boyası veya sprey boya)

147 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 148 149 | Gaia Dergi • Ocak 2017 Gaia Dergi • Ocak 2017 | 150