Veilen of Verlengen
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Veilen of verlengen Onderzoek naar de impact van het veilen of verlengen van FM- frequenties op de landelijke commerciële radiomarkt Veilen of verlengen Onderzoek naar de impact van het veilen of verlengen van FM- frequenties op de landelijke commerciële radiomarkt In opdracht van de Vereniging van Commerciële Radio (VCR) 1 september 2020 Maarten Noordink Ton Meuleman Anthony Duursma Samenvatting • De landelijke commerciële radiosector zit door de van aard zijn. De directe en indirecte werkgelegenheid in Corona-crisis in financieel zwaar weer. De advertentie- de landelijke commerciële radiosector zal waarschijnlijk inkomsten zijn in korte tijd drastisch gedaald en het is niet terugkomen op het niveau van voor de crisis. zeer de vraag of de advertentie-inkomsten weer op het Daarnaast is er minder ruimte voor maatschappelijke en oude niveau terugkomen. culturele initiatieven. Ook wordt minder geïnvesteerd in • Onder normale marktomstandigheden hoeft een veiling de digitalisering van de radio, waardoor de opmars van van de vergunningen voor landelijke commerciële radio radiodistributie via internet en DAB+ vertraagt. En als over een langere periode bezien niet (veel) nadeliger uit kavels gedurende een bepaalde tijd leeg blijven, gaat dit te pakken dan een verlenging. Onder de huidige ten koste van de pluraliteit en pluriformiteit van het omstandigheden is dat anders. Waar een (tijdelijke) radio-aanbod en van doelmatig spectrumgebruik. verlenging perspectief biedt, zorgt een veiling voor nog • De huidige marktomstandigheden maken het bovendien meer onzekerheid. niet aantrekkelijk voor nieuwkomers om de markt te • Het risico op overbieden bij een veiling is aanwezig. De betreden, waardoor dit voordeel van een veiling ten huidige vergunningshouders kunnen zich het niet opzichte van een verlenging deels wegvalt. veroorloven om hun FM-kavel te verliezen, terwijl de • Ondertussen zetten alternatieven voor radio binnen het toekomstige waarde van een kavel door de economische audio- en media-aanbod, zoals (internationale) omstandigheden lastig te bepalen is. Daardoor is de streamingdiensten, hun sterke ontwikkeling door, kans op een verlieslatende business case zeer reëel. waardoor de concurrentie toeneemt en (commerciële) • Het risico bestaat dat de overgangseffecten van een radio waarschijnlijk verder terrein verliest. veiling niet tijdelijk maar ingrijpender en structureler 3 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Achtergrond 5 2. Onderzoeksvragen en afbakening 6 3. Aanpak 7 4. Conclusies 8 5. Analyse 17 6. Achtergrondinformatie 24 Bijlagen • Onderzoeksdesign 52 • Gesprekspartners 53 • Bronnenlijst 54 4 1. Achtergrond De huidige vergunningen voor landelijke commerciële De landelijke commerciële radiostations, verenigd in radio in de FM-band lopen op 31 augustus 2022 af. Het Vereniging van Commerciële Radio (VCR), hebben ministerie van EZK staat voor de keuze om de onafhankelijk onderzoek laten uitvoeren door KWINK vergunningen te veilen of nogmaals te verlengen. In groep naar de impact van de beleidskeuze om te veilen of principe geniet veilen de voorkeur (‘veilen tenzij’), maar te verlengen op de toekomst van de Nederlandse het Frequentiebesluit 2013 biedt ruimte om hier commerciële radiosector en de overstap van analoge naar gemotiveerd van af te wijken. De minister kan kiezen voor digitale etherradio. verlengen als (artikel 18, tweede lid): De VCR wil de uitkomsten van het onderzoek benutten in • Een verlenging het algemeen maatschappelijk, cultureel het advies- en besluitvormingsproces dat in de tweede of economisch belang dient, of; helft van 2020 wordt doorlopen. • Een verlenging van belang is voor de bevordering van de overgang van analoge naar digitale techniek. Naast veilen of verlengen spelen nog andere vraagstukken in de radiosector, waaronder de afschakeling van FM en het eventueel versoepelen van vergunningsvoorwaarden. 5 2. Onderzoeksvragen en afbakening Onderzoeksvragen effecten – welke wegen het zwaarst? – is niet altijd De focus in dit onderzoek ligt op het vraagstuk objectief vast te stellen. We hebben bijvoorbeeld wel veilen/verlengen: gekeken naar potentiële nieuwkomers, maar of het belang • Welke maatschappelijke, culturele en economische van ruimte voor nieuwkomers zwaarder weegt dan andere belangen zijn gediend met een verlenging van de effecten is in de eerste plaats een politieke keuze. huidige vergunningen van de landelijke commerciële De wet biedt ook de mogelijkheid van een vergelijkende radiostations in vergelijking met een veiling? toets (met of zonder een financieel bod). Naar dit • Welke bijdrage levert een verlenging van de huidige verdelingsmechanisme is geen onderzoek gedaan. Het vergunningen van de landelijke commerciële ontwerp van een vergelijkende toets, en dan met name de radiostations aan de overgang van analoge naar digitale keuze van beoordelingscriteria en wegingsfactoren, is techniek in vergelijking met een veiling? complex. Het vervolgens beoordelen van de aanvragen en het geven van scores bevat altijd de nodige subjectiviteit. Afbakening Mede daardoor is er een grote kans op juridische We hebben geen onderzoek gedaan naar wat binnen de procedures, zowel tegen het instrument als de uitkomsten. Europese en nationale regelgeving wel en niet mag voor Dit was ook bij de vergelijkende toets in 2003 het geval. De wat betreft verlengen, vergunningsduur, clausulering en de programmering van de winnende aanvragers moet koppeling met DAB+. Dus bijvoorbeeld de vraag óf permanent worden gemonitord om te zien of die in lijn is Europese regelgeving het toelaat om nogmaals te met hetgeen is beloofd. Dat leidt tot administratieve verlengen is niet onderzocht. lasten, interpretatiediscussies en juridische procedures. Wij brengen zo precies mogelijk de verwachte effecten van Het voorgenoemde maakt het onaantrekkelijk om te kiezen de verschillende beleidsopties in beeld. De weging van die voor een vergelijkende toets als verdelingsmechanisme. 6 3. Aanpak Er is een onderzoeksdesign opgesteld waarlangs de onderzoeksvragen zijn geanalyseerd (p. 52). Vervolgens zijn diverse bronnen geraadpleegd (p. 54), die inzicht verschaffen in de ontwikkeling en het functioneren van de radiomarkt. Het gaat hierbij zowel om onderzoeksrapporten als actuele data over bijvoorbeeld luistercijfers en advertentie-inkomsten. Daarnaast is een digitale informatie-uitvraag uitgezet onder de commerciële radiostations om ontbrekende informatie te vergaren en zijn gesprekken gevoerd met relevante stakeholders (p. 53). 7 3. Conclusies (1) Veilen versus verlengen investeringen terug te verdienen. Een veiling zorgt onder normale omstandigheden voor • Dit zal op maatschappelijk-cultureel vlak waarschijnlijk tijdelijke negatieve effecten in de radiomarkt, maar hoeft leiden tot versobering van het programma-aanbod en over een langere periode bezien niet (veel) nadeliger uit te economische gevolgen hebben op bijvoorbeeld het pakken dan een verlenging. terrein van werkgelegenheid. Ook zullen investeringen in • In vergelijking met een verlenging zorgt een veiling voor digitalisering tot een minimum worden beperkt. onzekerheid. Allereerst voor de zittende • Deze effecten zijn naar verwachting wel van relatief vergunninghouders: kan ik mijn huidige verdienmodel korte duur: de resterende jaren tot aan de veiling en de via FM voortzetten, uitbreiden of valt het deels of eerste periode erna. Op lange termijn zal de markt weer volledig weg? Daarnaast ook voor adverteerders. In de stabiliseren. De advertentiemarkt, veruit de beginperiode na de veiling, zeker bij kavelwisselingen, belangrijkste inkomstenbron, zal normaal gesproken zullen adverteerders eerst een afwachtende houding weer terugkomen op het oude niveau. En als er voor aannemen en vanwege hun onderhandelingspositie radiostations uitzicht ontstaat op het maken van winst meer eisen stellen (kortingen, meer zendtijd voor dan komt er ook weer meer ruimte voor niet-direct hetzelfde geld, et cetera). commerciële (maatschappelijk-culturele) activiteiten en • De exploitatie van de commerciële radiostations komt investeringen in DAB+ en internetradio. hierdoor onder druk te staan. De focus zal komen te • Een veiling biedt bovendien ook kansen, voor bestaande liggen op de commerciële (rendabele) vergunninghouders om uit te breiden of een beter kavel bedrijfsactiviteiten en op kostenbesparingen, te bemachtigen (relatieve concurrentie) en voor voorafgaand aan de veiling om te sparen voor de veiling, nieuwkomers om toe te treden tot FM (absolute na de veiling om zo snel mogelijk de gedane concurrentie). 8 3. Conclusies (2) • Daarnaast kunnen de potentiële negatieve effecten van de Corona-crisis uitmondt in een economische crisis en een veiling (deels) worden voorkomen of gemitigeerd dat de advertentie-inkomsten nog geruime tijd onder met een intelligent veilingontwerp, met bepaalde het niveau van begin van dit jaar blijven. Het is vergunningsvoorwaarden (bijvoorbeeld koppeling DAB+) bovendien maar zeer de vraag of de advertentie- en een langere vergunningsduur. inkomsten weer op het oude niveau terugkomen. • Onder de streep kunnen er kortom verschillen zijn • Door de recessie (hoe diep en hoe lang?) is het lastig om tussen een verlenging en een veiling, maar die zullen de toekomstige waarde van een kavel te bepalen. Omdat onder normale omstandigheden over een langere FM ook in 2022 nog steeds het distributiekanaal zal zijn periode bezien (bijvoorbeeld 8 jaar of langer) niet heel waarmee geld wordt verdiend, zullen radiostations groot zijn. eerder geneigd zijn om relatief hoog te bieden; ze De (verwachte)