Wel of Niet in De Olie

nr.: 08 € 4,95

16 april 2011

Topbeloningen Spaarrekeningen Interview met ceo blijven verbazen beoordeeld Hoetmer (CSM)

Wel of niet in de olie

TNT Post Port betaald

Retouradres: VEB, postbus 240, 2501 CE Den Haag Daarom bent u lid van de VEB De VEB is de grootste beleggersvereniging van Nederland. Al jarenlang pro teren beleggers van onze kennis, actie en service. En dat is geen overbodige luxe in de turbulente nanciële markten, waarin er meer dan ooit behoefte is aan openheid van zaken en een betrouwbare en onafhankelijke kennispartner op het gebied van beleggen en nanciële producten. Jan Maarten Slagter Directeur VEB NCVB

Kennis Actie Service

EFFECT Collectieve acties Beleggersservice EFFECT is Nederlands grootste De VEB komt in actie als belangen van onafhankelijke beleggingsmagazine. Het beleggers worden geschaad. Zo hebben wij Heeft u vragen of klachten over een fonds, staat boordevol nieuws, cijfers, actie updates, succes behaald voor gedupeerde beleggers bank of vermogensbeheerder? Raadpleeg kritische analyses en onderzoeken die voor u in juridische acties als World Online, onze deskundigen van de Beleggersservice. als belegger van belang zijn. Met EFFECT KNPQwest, Ahold, Shell, Unilever en Numico, Zij kunnen u informeren over de verdere bent en blijft u goed geïnformeerd. Vedior. In de VEB Actie World Online hebben stappen die u kunt nemen. zelfs alleen VEB-leden recht op een compensatie die naar verwachting uitkomt Aantrekkelijke kortingen VEB website www.veb.net op meer dan het geleden koersverlies in de Beleggen is voornamelijk een online schadeperiode. U profiteert van aantrekkelijke ledenkortingen aangelegenheid. De VEB sluit daarop aan met Als lid bent u verzekerd van deelname aan op bijvoorbeeld cursussen, boeken en andere een website die inmiddels behoort tot de lopende collectieve acties en blijft u op de zaken die relevant zijn voor beleggers. Kijk grootste financiële sites van Nederland. hoogte van alle gebeurtenissen en voor de kortingen op www.veb.net. Actueel, diepgravend, kritisch en altijd initiatieven van de VEB. onafhankelijk. De Dag van de Belegger Aandeelhoudersvergaderingen Ieder jaar organiseert de VEB het grootste Nieuwsbrief Als aandeelhouder heeft u stemrecht. De VEB financiële evenement in Nederland. Kom op Tienduizenden beleggers blijven op de bezoekt alle aandeelhoudersvergaderingen. dit evenement in aanraking met hoogte via een digitale nieuwsbrief die de De VEB kan namens u stemmen, zodat ook topbestuurders, analisten, fondsmanagers en VEB wekelijks verstuurt. uw stem vertegenwoordigd is gedurende alle aanbieders van financiële producten en belangrijke aandeelhoudersvergaderingen. neem deel aan de vele workshops. Leden De verslagen vindt u op www.veb.net. hebben gratis toegang en prioriteit bij inschrijving. Beleggingstips Ieder jaar krijgt u op aanvraag het jaarboek ‘Beleggingstips’ gratis toegezonden. Daarin Beleggingsfondsen presenteren beleggingsexperts hun visie. Zo begint u ieder jaar met een voorsprong! Op www.veb.net treft u een compleet overzicht aan van alle relevante informatie Bent u nog geen lid? van een groot aantal beleggingsfondsen.

Beleggingsstudieclubs Daarnaast beoordelen wij voor u de Vraag dan vandaag nog een informatiepakket beleggingsfondsen op kosten, rendement en Leer samen met familie, vrienden of collega’s aan of meld u direct aan op risico. De VEB Fondsenrating helpt u als over het beleggen in al zijn facetten. Ga www.veb.net/lidworden. fondsbelegger goed op weg! samen met uw beleggingsstudieclub erop uit naar bedrijfsbezoeken, cursussen en andere De VEB heet u van harte welkom! presentaties. De VEB helpt u bij de oprichting en het onderhoud van uw beleggingsstudieclub. inhoud 3

Daarom bent u 16 april 2011

Nummer 8  VISIE lid van de VEB 4 kortweg Eurocastle, InnoConcepts, PostNL De VEB is de grootste beleggersvereniging van Nederland. 5 openingsbel Leve liquiditeit! Al jarenlang pro teren beleggers van onze kennis, actie en service. En dat is 8 ondernemingsnieuws Ajax beursschlemiel 9 Column Geen inspiratie geen overbodige luxe in de turbulente nanciële markten, waarin er meer dan 10 macro Schuldencrisis woedt voort ooit behoefte is aan openheid van zaken en een betrouwbare en onafhankelijke 12 interview Gerard Hoetmer (CSM) kennispartner op het gebied van beleggen en nanciële producten. Jan Maarten Slagter 16 China Inmenging in prijsbeleid Unilever Directeur VEB NCVB  ADVIES & ANALYSE 22 sectoranalyse SBM Offshore en Fugro 26 TEChnische analyse Optimistisch Kennis Actie Service 28 BELEggingsfondsen Pim van Vliet 30 grondstoffen Raadsel van de aardgasprijs Wel of 32 Column De calloptie van ING EFFECT Collectieve acties Beleggersservice 33 smallcap Kleine bedrijven, grote winnaars EFFECT is Nederlands grootste De VEB komt in actie als belangen van 34 smallcap Verwarring over Hitt onafhankelijke beleggingsmagazine. Het beleggers worden geschaad. Zo hebben wij Heeft u vragen of klachten over een fonds, 36 juridische zaken Pas op met te goede tips staat boordevol nieuws, cijfers, actie updates, succes behaald voor gedupeerde beleggers bank of vermogensbeheerder? Raadpleeg onze deskundigen van de Beleggersservice. niet in de olie  VEB kritische analyses en onderzoeken die voor u in juridische acties als World Online, 38 AVA-agenda als belegger van belang zijn. Met EFFECT KNPQwest, Ahold, Shell, Unilever en Numico, Zij kunnen u informeren over de verdere 39-42 VEB Beleggersenquête bent en blijft u goed geïnformeerd. Vedior. In de VEB Actie World Online hebben stappen die u kunt nemen. Aandelen staan al behoorlijk bloot aan zelfs alleen VEB-leden recht op een 43 oproep Algemene ledenvergadering compensatie die naar verwachting uitkomt 20 de olieprijsontwikkeling 44 LEDENservice Aantrekkelijke kortingen VEB website www.veb.net op meer dan het geleden koersverlies in de  beursoverzicht schadeperiode. U profiteert van aantrekkelijke ledenkortingen Beleggen is voornamelijk een online 45 jAArcijfers 2010 Als lid bent u verzekerd van deelname aan op bijvoorbeeld cursussen, boeken en andere aangelegenheid. De VEB sluit daarop aan met 46 fondsselectie Energietrackers lopende collectieve acties en blijft u op de zaken die relevant zijn voor beleggers. Kijk een website die inmiddels behoort tot de 48 oPinies&taxaties ASML, Wavin hoogte van alle gebeurtenissen en voor de kortingen op www.veb.net. grootste financiële sites van Nederland. 49 BEursoverzicht Indices initiatieven van de VEB. Actueel, diepgravend, kritisch en altijd 50 BEursoverzicht Stijgers & dalers onafhankelijk. 51 BEursoverzicht AEX De Dag van de Belegger Ondoorgrondelijke 52 BEursoverzicht AMX Aandeelhoudersvergaderingen Ieder jaar organiseert de VEB het grootste topbeloningen 53 BEursoverzicht AScX & Lokaal Nieuwsbrief Als aandeelhouder heeft u stemrecht. De VEB financiële evenement in Nederland. Kom op De jaarlijkse loonstrookjes van 54 koersen beleggingsfondsen Tienduizenden beleggers blijven op de bezoekt alle aandeelhoudersvergaderingen. dit evenement in aanraking met hoogte via een digitale nieuwsbrief die de De VEB kan namens u stemmen, zodat ook topbestuurders, analisten, fondsmanagers en toplieden blijven verbazing wekken 54 Colofon VEB wekelijks verstuurt. uw stem vertegenwoordigd is gedurende alle aanbieders van financiële producten en belangrijke aandeelhoudersvergaderingen. neem deel aan de vele workshops. Leden Effect verschijnt tweewekelijks en is een uitgave van De verslagen vindt u op www.veb.net. hebben gratis toegang en prioriteit bij de VEB NCVB. Abonnement via lidmaatschap VEB NCVB. inschrijving. Beleggingstips VEB NCVB Bureau Den Haag: Ieder jaar krijgt u op aanvraag het jaarboek Postadres: Postbus 240, 2501 CE Den Haag Bezoekadres: Amaliastraat 7, 2514 JC Den Haag ‘Beleggingstips’ gratis toegezonden. Daarin Beleggingsfondsen 6 Tel. 070-3130000, fax 070-3130099 presenteren beleggingsexperts hun visie. Zo E-mail [email protected], website www.veb.net Geopend: werkdagen, 09.00 – 17.00 uur begint u ieder jaar met een voorsprong! Op www.veb.net treft u een compleet overzicht aan van alle relevante informatie Lidmaatschap van een groot aantal beleggingsfondsen. Het lidmaatschap van de VEB NCVB kost voor Nederland en België Bent u nog geen lid? € 70,- (accept), voor landen binnen Europa € 120,- en voor landen

Beleggingsstudieclubs Daarnaast beoordelen wij voor u de buiten Europa € 150,- per jaar. Zie voor meer informatie onze website Vraag dan vandaag nog een informatiepakket beleggingsfondsen op kosten, rendement en www.veb.net/lidmaatschap. U kunt zich telefonisch opgeven bij het secretariaat, tel. 070-3130000, of via www.veb.net/lidworden. Het Leer samen met familie, vrienden of collega’s aan of meld u direct aan op risico. De VEB Fondsenrating helpt u als rekeningnummer van de VEB is 44 70 100. Deze rekening is alleen over het beleggen in al zijn facetten. Ga www.veb.net/lidworden. fondsbelegger goed op weg! bestemd voor contributies. Het lidmaatschap wordt automatisch verlengd, tenzij uiterlijk één maand voor de vervaldatum schriftelijk een samen met uw beleggingsstudieclub erop uit opzegging is ontvangen. Voor uitgebreide informatie over het 17 lidmaatschap en het doorgeven van adreswijzigingen en opzeggingen naar bedrijfsbezoeken, cursussen en andere De VEB heet u van harte welkom! verwijzen wij u naar onze website, www.veb.net/lidmaatschap. presentaties. De VEB helpt u bij de oprichting VEB Spaar- en het onderhoud van uw Disclaimer Dit nummer is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. De beleggingsstudieclub. onderzoek 2011 VEB NCVB aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor mogelijke Een spaarder moet goed gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van de in deze uitgave opgenomen informatie. De VEB NCVB behoudt zich het recht selecteren en geduld hebben voor aangeboden advertenties te weigeren. Een in dit nummer geplaatste advertentie betekent geen aanbeveling van de VEB NCVB.

08 16 APRIL 2011 4 kortweg

Nieuwe kleren voor de postdode Ik ben geen bankier, maar ik weet wel en aardig Amerikaans on- splitsen in TNT Express en dat men opmerkzaam zou moeten zijn Ederzoekje gaf de wereld PostNL. Dat dit laatste buiten wanneer 100 miljard dollar op een laatst een top-10 van ‘stervende het Nederlandse taalgebied rekening wordt gestort en daarna weer industrieën’. Op nummer één volstrekt onuitspreekbaar zal verdwijnt. stond de kledingindustrie, met blijken, was zeker geen pro- een jaarlijkse omzetdaling van bleem. En dat er een flinke ka- Meesteroplichter Bernard Madoff 14 procent in de afgelopen tien pitaalvernietiging plaatsvindt haalt in de Financial Times uit naar de banken. jaar. Structureel dalende prij- blijkbaar ook niet. Nog geen zen moeten daar de oorzaak vier jaar geleden werden 40.000 van zijn, want de meeste men- postbodes in het oranje-zwart sen gaan toch doorgaans ge- gestoken, postkantoren op- ING vast kleed over straat. Het gaat ver- nieuw aangekleed en alle rode tuum. Nieuwe kleren voor de moedelijk om de Amerikaanse brievenbussen vervangen. En post‘dode’. Dat is dan tenmin- op vastgoed textielindustrie, die niet meer nu gaat de huisstijl weer op de ste nog een opsteker voor die tegen de Aziatische producen- schop. Alle overgebleven post- andere bedrijfstak in nood, de ij van wc-eend adviseren ten op kan. Andere industrieën bodes krijgen een nieuw kos- kledingindustrie. Wwc-eend. Zo klinkt het ad- in de top-10 zijn meer voor de vies dat vorige week door ING hand liggend: platenwinkels Real Estate Investment Mana- (-13% per jaar), fotoshops (-11%), gement (ING REIM) naar buiten vastelijntelefonie (-8%) en kran- werd gebracht: vastgoed ver- tenuitgevers (-4%). Veel slacht- dient een zwaardere weging in offers van de digitalisering. de beleggingsportefeuille. On- Postbezorging staat er niet derzoekers van ING REIM ont- bij, maar is ongetwijfeld een dekten dat niet-beursgeno- runner-up, want ook stevig aan teerd vastgoed het in de recente het krimpen dankzij de digita- financiële crisis beter heeft gele alternatieven. De afnemende daan dan elke andere grote be- postvolumes waren voor TNT leggingscategorie, afgezien van de reden om het bedrijf op te staatsobligaties. En vastgoed is een prima manier om het risico te dempen. Toppers & floppers Het gewicht van het vastgoed- deel in de portefeuille kan van de huidige 2,2 procent die het u de eerste drie maanden ieder geval olie, in elke soort en gers. Maar koos je als belegger Nvan het jaar afgesloten zijn, variant: heating oil, Brent, gasoli- voor suiker of tarwe, dan werd is het tijd om eens in de achter- ne of nog beter, aandelen van het een flop. Beleggen in grond- uitkijkspiegel te kijken. Welke oliebedrijven. En katoen bleek stoffen is lastig en kan voor posi- markt was top en waar liepen ook erg populair onder beleg- tieve, maar ook voor zeer negatie- beleggers tegen een flop ve resultaten leiden. aan? Tegenwoordig is op Top-5 Minder verrassend wa- elke markt, sector, regio 1 iShares S&P CNX Nifty India Swap 39,2% ren de slechte rendemen- of grondstof wel een trac- ten voor de Afrikaanse re- 2 Lyxor ETF STOXX Oil & Gas 38,4% ker te vinden. De presta- gio en Egypte in het ties van deze passieve 3 Source S&P GSCI Cotton 35,3% bijzonder. De onrust zorg- fondsen kunnen eenvou- 4 UBS ETC Cotton 35,2% de voor aanzienlijke da- dig als maatstaf gebruikt 5 ETFS Cotton 34,3% lingen op de financiële worden voor een kijkje in markten aldaar. Ook el- nu volgens de Oeso uitmaakt bij de rendementen over het ders waren opkomende een gemiddeld pensioenfonds, afgelopen kwartaal. Flop-5 landen minder vast met naar maar liefst 15 procent wor- De eerste conclusie? 1 ETFS Sugar -20,5% grote verliezen in Vietnam den opgetrokken. Bovendien Grondstoffen zorgen voor en Chili. Dan India, een zou het instapmoment nu pri- de nodige reuring en daar 2 Source S&P GSCI Sugar -20,2% van de grootste opkomen- ma zijn. Voorwaarde is wel dat valt dus rendement te boe- 3 Market Vectors Egypt Index -20,0% de landen, dat was weer het vastgoed niet met al te veel ken voor beleggers. Maar 4 RBS MSCI EFM Africa ex South Africa -17,1% absoluut top met een ren- vreemd vermogen is gefinan- welke grondstof te kiezen? dement in euro’s van bijna cierd. 5 Source S&P GSCI Wheat -16,9% In het begin van dit jaar in 40 procent. Dat laatste is een cruciale toe-

08 16 APRIL 2011 openingsbel 5

Leve liquiditeit! voeging. De schuldenberg is na- van maar liefst 3,4 miljard euro melijk het probleem dat de vast- aan vooral Duits vastgoed zo Jan Maarten Slagter goedprijzen nog altijd sterk diep in de schulden gestoken, Directeur VEB onder druk houdt. Er zijn heel dat feitelijk de hele portefeuille wat partijen die aan het ‘dele- te koop staat. Het water staat veragen’ zijn en daarom grote EuroCastle al een paar jaar aan hoeveelheden commercieel de lippen, wat ook te merken is vastgoed te koop hebben staan, aan de beurskoers, die van bo- waaronder nota bene het met ven de 40 euro tot onder de 30 et is een terugkerend thema in de discussie over corporate gover- schulden overladen ING zelf. cent is gezakt. Hnance: korte termijn versus lange termijn. Volgens mij is het niet Maar denk ook aan SNS Reaal’s ING REIM heeft best een punt, zo ingewikkeld: de onderneming moet zich richten op het creëren van Property Finance, Homburg maar beleggers hoeven ook aandeelhouderswaarde op de lange termijn. En daar moet ze vandaag Invest en het wat minder beken- weer geen haast te maken met nog mee beginnen. Aandeelhouders beoordelen de mate waarin het de Amsterdamse fonds Euro- het kopen van vastgoed, de wc- management hiertoe in staat is en baseren daarop de prijs waartegen Castle. Dat vastgoedbedrijf eend is nog lang niet uitver- ze bereid zijn het aandeel te kopen of te verkopen. Dit geldt evengoed heeft zich met een portefeuille kocht. voor daghandelaren als voor pensioenfondsen met een horizon tot in de volgende eeuw. Verschillende versnellingen Helaas faal ik tot nu toe volkomen in het verspreiden van dit inzicht. En dus besteedt Europees Commissaris voor de interne markt Michel ls het goed gaat, wil je dat groot vraagteken. Is dit gewoon Barnier weer vele alinea’s aan dit ‘probleem’ in het Groenboek over de Agraag kwijt. Uit recent on- historisch zo gegroeid of zegt Europese Corporate Governance, dat afgelopen week ter consultatie werd derzoek blijkt dat beursfondsen het iets over de kwaliteit van de voorgelegd. Het Groenboek stelt dat technologische ontwikkelingen, zoals dit jaar gemiddeld een paar da- interne financiële systemen? ‘high frequency trading’, hebben geleid tot een hogere omloopsnelheid gen sneller naar buiten kwamen Bij de echte kleintjes (ASCX en van aandelen en daarmee korter aandeelhouderschap. Op de belangrijkste met de (voorlopige) jaarcijfers lokale fondsen) duurt het meest- beurzen zou ieder jaar de volledige aandelenhoeveelheid anderhalf keer dan in het ‘rampjaar 2009’. Over al nog langer. Het excuus is vaak het algemeen waren de gepre- dat zij nou eenmaal minder (fi- van de hand gaan, wat een gemiddeld aandeelhouderschap van acht senteerde cijfers aanzienlijk be- nanciële) middelen hebben dan maanden impliceert. Van aandeelhouders met een dergelijk korte horizon ter dan vorig jaar. de grotere broers. Toch kan hier valt weinig belangstelling voor goed bestuur en de gezondheid van de De 25 grootste ondernemin- meer spelen. Zo was het inmid- onderneming op de lange termijn te verwachten, is de suggestie. Wat hier- gen op het Damrak hadden ge- dels failliete InnoConcepts vo- aan te doen, is de vraag. middeld 48 dagen nodig na de rig jaar hekkensluiter. De resul- Eerst even die technologische ontwikkeling, die heeft hier volgens mij sluiting van het boekjaar. De taten kwamen op 7 mei naar niets mee te maken. Orders kunnen veel sneller worden uitgevoerd dan kleinere midkappers deden er buiten, een week later dan aan- vroeger; voor de gemiddelde particulier die via internet handelt binnen gemiddeld tien dagen langer vankelijk was aangekondigd over. Hoewel sneller dan vorig door problemen bij de Chinese enkele seconden. Dat is heel plezierig: het betekent dat de kans klein is jaar, is dit langzamer dan be- deelneming Cheng Meng. dat er iets belangrijks gebeurt tussen het moment waarop de order wordt drijven uit Groot-Brittannië en Inmiddels blijkt uit het curato- ingelegd en dat waarop deze wordt uitgevoerd. Het maakt het mogelijk de Verenigde staten. Hier rap- renverslag dat er via enkele ver- een kortetermijnstrategie te volgen – maar dat hoeft natuurlijk niet. Als porteren de grootste honderd dachte ‘related party transacti- aandelen gemiddeld acht maanden worden gehouden, betekent dit dat ondernemingen gemiddeld ons’ 20 miljoen euro aan de massa’s beleggers hun stukken nog steeds jarenlang vasthouden. binnen respectievelijk 27 en 34 onderneming is onttrokken. Goed, maar de gemiddelde omloopsnelheid is toch wel degelijk dagen. Het kostte InnoConcepts kenne- toegenomen. Nu de vraag: is dat erg? Dat denk ik niet. Het betekent dat Let altijd wel op, want afwij- lijk veel pijn en moeite om de ac- de beurs – als handelsplatform – zijn werk goed doet. Een hoge liquiditeit kingen rondom gemiddelden countant te overtuigen. kunnen groot zijn. Zo geeft beleggers het vertrouwen dat ze desnoods weer snel tegen een reële heeft binnen de AEX prijs van hun aandelen af kunnen. Dat betekent dat ze eerder geneigd chipmachinefabrikant zullen zijn – en dus tegen een lagere prijs dan wanneer er nauwelijks ASML minder dan drie handel is – ze te kopen. De betreffende bedrijven profiteren van de lagere weken nodig, terwijl kapitaalkosten die hiervan het gevolg zijn. beleggers in baggeraar En, misschien nog wel belangrijker, een goed functionerende markt in Boskalis tweeënhalve het aandeel is een belangrijk communicatiemiddel. Door te stemmen met maand moeten wach- de voeten kunnen aandeelhouders het management een signaal afgeven. ten op de jaarcijfers. Door dit wapen bot te maken, wordt slecht management beschermd – ik Waarom verschillen tussen ondernemingen zie niet in hoe dat aan goede corporate governance bijdraagt. zo groot zijn, is een

0808 16 16 APRIL APRIL 2011 2011 6 actuele kwestie

Ondoorgrondelijke topbeloningen De jaarlijkse loonstrookjes van toplieden blijven verbazing wekken. Pensioenstortingen, ontslagvergoedingen, jubileumuitkeringen, je kunt het zo gek niet bedenken.

Tekst: Jasper Jansen en David Tomic'

erschillende beloningsbestandde- le jaren aan toplui wordt overgemaakt. Ook laag gaat, groeit de andere. En dan ook nog len waarmee commissarissen de plotselinge pensioenstortingen, ontslagver- eens zonder valide argumenten. Het meren- portemonnees van bestuurders goedingen en zelfs uit de lucht vallende ju- deel van de beloning van de topman moet vullen, zijn zo nu en dan bizar te bileumuitkeringen verdienen een kritische afhangen van behaalde resultaten, maar die noemen.V Beleggers moeten niet alleen een blik. relatie is ver te zoeken. scherp oog hebben voor de jaarlijkse cash- Onderdelen van de totale beloning blijken bonus of de variabele beloning die na enke- communicerende vaten: als de ene post om-

Hoezo doelstellingen gehaald? Werk in uitvoering

Waarom krijgt bestuursvoorzitter Marc van Gelder van Mediq Bij KPN stemden beleggers een cashbonus van 431.000 euro? Volgens het laatste jaarverslag vorige week in met een van de leverancier van medicijnen en medische hulpmiddelen nieuw beloningsbeleid, kan Van Gelder bij het halen van zijn doelstellingen (at target) zonder te weten waaraan ze 230.000 euro opstrijken. Bij maximaal presteren is dit eenmaal precies hun fiat gaven. Het zijn jaarsalaris (510.000 euro). Prima gedaan dus Van Gelder, bleek nog werk in uitvoe- zeggen zijn toezichthouders, die voor het vaststellen van zijn ring te zijn. De langeter- cashbonus kijken naar het nettoresultaat, de economische mijnbonus is voortaan meer winst, het gemiddelde werkkapitaal als percentage van de om- gebaseerd op niet-financië- zet en persoonlijk functioneren. Beleggers kunnen slechts gis- le doelstellingen. Het gaat sen hoe hij op ieder criterium heeft gescoord: Mediq weigert een om liefst dertien prestatie- inkijkje te geven in het rapport van Van Gelder. Sterker, Mediq criteria, waaronder energie- rapporteert zijn economische winst (bedrijfsresultaat plus af- besparing, klanttevreden- schrijvingen verminderd met vermogenskosten) niet eens. heid en duurzaamheid. Afgezet tegen de jaarresultaten zijn president-commissaris Maar hoe maak je deze Sjoerd van Keulen (oud-ceo SNS Reaal) en zijn collega-toezicht- zachte doelen op een trans- houders Van Gelder goedgezind. Het nettoresultaat steeg mar- parante manier meetbaar en ginaal met 3 procent tot 76,7 miljoen euro, en het werkkapitaal dus controleerbaar? Rob Routs (oud-bestuurder van Shell) moest afgezet tegen de omzet verslechterde zelfs van 5,8 procent naar als voorzitter van de remuneratiecommissie het antwoord schul- ruim 7 procent. Er maar één conclusie mogelijk: Mediq voorzag dig blijven en erkennen dat KPN nog steeds bezig was met de een lastig 2010 en heeft de lat lager gelegd. En met een criterium “uitwerking van het beloningsbeleid”. Aandeelhouders waren als persoonlijk functioneren is makkelijk een loopje te nemen. naïef, KPN had het voorstel nooit naar de aandeelhoudersverga- Mediq heeft moeizame jaren achter de rug. Omzet en winst dering mogen loodsen. Want goedkeuring vragen voor een nog bewegen zich de laatste vijf jaren in tegengestelde richting. Op onvoldragen plan kan niet. Anderzijds had het aandeelhouders autonome basis is omzetgroei kennelijk moeilijk te realiseren, gesierd als zij zich kritischer hadden uitgelaten. terwijl gepleegde overnames nog onvoldoende bijdragen aan Ook bij Aegon staat een beloningswijziging op het menu van de de winstgevendheid. De operationele marge en de nettowinst- aandeelhoudersvergadering van 12 mei. De verzekeraar wil net marge kwamen in 2010 uit op een dieptepunt – rampjaar 2008 als bij KPN de langetermijnbonus meer laten afhangen van niet- uitgezonderd – van respectievelijk 4,3 en 2,9 procent. Sinds financiële en duurzaamheidsdoelstellingen. Hoe dit moet ge- 2004 waren deze ratio’s niet zo laag. Persoonlijk gaat Van Gelder beuren, staat ook bij Aegon nog niet op papier. Opvallend is dat dit jaar in ieder geval plussen: zijn vaste salaris wordt opge- Routs ook hier commissievoorzitter is. Zou hij over een kleine schroefd naar 550.000 euro. maand wel zijn huiswerk hebben gemaakt?

08 16 APRIL 2011 actuele kwestie 7

Jubileumbonus Vertrekpremie voor onbevredigende overname

Het is tamelijk vervelend voor een top- Bij het vertrek van bestuurders is het al- Deze woorden klinken de lezer van het man als zijn bonus over 2010 lager uitvalt tijd wachten op het eerstvolgende jaar- jaarverslag acht maanden later schril in dan de bonus in het jaar ervoor. Het over- verslag om te weten wat zij meekrijgen. de oren. Inclusief een ruimhartige ont- kwam Loek de Vries van kunstvezelpro- Zo kondigde bestuurder Ben Vree in juli slagvergoeding van 829.000 euro kreeg ducent Ten Cate. In 2009 bedroeg zijn vorig jaar al na enkele maanden zijn ver- Vree vorig jaar 1,7 miljoen euro in zijn cashbonus 279.000 euro, vorig jaar stopte trek aan bij Boskalis, omdat de integra- loonzakje. Meer zelfs dan de totale belo- de teller op 230.000 euro. Maar wat blijkt? tie van maritiem dienstverlener Smit op ning van hoogste baas Peter Berdowski Dit verschil maken commissarissen goed rolletjes zou lopen. (1,4 miljoen euro). door De Vries een “bijzondere vergoe- Vree had Smit een half jaar eerder tot Beleggers zullen een wrange nasmaak ding” toe te kennen van 51.000 euro. “De onvrede van enkele aandeelhouders ver- hebben bij de gouden parachute, want bijzondere beloning van De Vries over kocht aan het baggerconcern. Lang Vree verkocht Smit na lang touwtrekken 2010 betreft een jubileumuitkering”, zo tweede viool spelen kon hij niet. Op de niet bepaald voor de hoofdprijs. De over- leren de kleine lettertjes in het jaarver- vraag aan Vree of hij aanspraak kon ma- namesom van 60 euro per aandeel en een slag. In augustus vorig jaar was De Vries ken op een vertrekregeling zei hij: dividenduitkering van 2,75 euro was ma- tien jaar de hoogste man van Ten Cate. “Jazeker, en die is keurig in lijn met de ger te noemen. Ook de werknemers, die Het ontbreekt commissarissen niet aan code-Tabaksblat. Het klinkt misschien zich sterk verzetten tegen de overname creativiteit, maar zij gaan wel hun boekje een beetje arrogant, maar ik heb de af- door de ‘Papendrechtse baggerboeren’, te buiten. Het beloningsbeleid zoals aan- gelopen jaren een goede naam opge- zullen hun bedenkingen hebben bij de deelhouders dit voor het laatst in 2005 bouwd. Die ga ik nu niet verkwanselen riante vertrekregeling. hebben goedgekeurd, laat helemaal geen voor een zak geld.” ruimte voor dergelijke extraatjes.

Voorbarige bonus

Het echte werk moet nog beginnen, maar een jaar commissaris, enkele weken gele- Saab-Spyker-baas Victor Muller heeft den plotseling op. zijn bonus alvast binnen. Muller krijgt Mullers totale jaarwedde kwam inclu- van zijn commissarissen een contante bo- sief zijn vaste managementvergoeding nus van ruim 500.000 euro vanwege “het van 500.000 euro uit op ruim 1 miljoen behalen van enkele prestatiedoelstellin- euro in contanten. Ook krijgt Muller gen verband houdend met het voor Saab nog een ‘incidenteel’ extraatje van opgestelde businessplan”. Van deze tar- 120.000 aandelen Spyker vanwege “een gets zou Muller 40 procent volbracht heb- succesvolle bijdrage aan de overname ben, maar welke dit zijn, blijft een raad- van Saab”, aldus de commissarissen in sel. Spyker nam vorig jaar met financieel hun verslag. Mocht het verkeerd aflopen kunst- en vliegwerk de Zweedse autofa- met Spyker, dan zit in deze aandelenbo- brikant over van General Motors en in- nus ten minste nog enige belangenpa- middels wapperen er steeds meer rode rallellie met overige aandeelhouders: vlaggen rond het hoofdkantoor van de Mullers aandelen zullen dan flink in autobouwer. waarde decimeren. Maar door zijn cash- Zo staakten leveranciers de belevering bonus heeft hij een buffer. van de Saab-fabriek, omdat de rekeningen niet betaald worden. Niet vreemd dat accountant Ernst & Young net als vorig jaar in het jaarverslag opnieuw waar- schuwt dat de continuïteit van het concern in gevaar komt als het management overheid deze bezittingen in onderpand niet snel extra financiering weet los te houdt ter dekking van haar garantstelling peuteren bij investeerders. Mullers laatste voor een lening van 400 miljoen euro van plan om geld vrij te maken is de verkoop de Europese Investeringsbank (EIB). Het is van Saab-vastgoed, waarvoor zijn kom- maar zeer de vraag of de Zweden afstand paan Vladimir Antonov zich inmiddels willen doen van dit pandrecht. Ondertussen als belangstellende zou hebben gemeld. stapten Saab-topman Jan-Åke Jonsson en Probleem hierbij is wel dat de Zweedse commissaris Pieter Heerema, hij was krap

08 16 APRIL 2011 8 ondernemingsnieuws Van godenzonen tot beursschlemielen Op de beurs presteert Ajax een stuk stabieler dan op het voetbalveld, met verlies als constante. En er is nu ook nog een bestuursrel.

Tekst: David Tomic'

jax is stuurloos. Met het bij te willen neergooien. aangekondigde vertrek Ajax: troosteloos koersverloop Het bestuur onder leiding van de voltallige raad 13 van Rik van den Boog wil voor- van commissarissen lopig van geen wijken weten, Akwam de paleisrevolutie ander- 12 al lijkt de bezieling en overtui- halve week geleden tot een cli- 11 ging bij het driemanschap ook max, de Amsterdamse voetbal- 10 verdwenen. Voorafgaand aan club in verwarring achterlatend. het gewonnen thuisduel tegen De directie weigerde de plannen 9 FC Groningen afgelopen zon- van clubicoon Johan Cruijff ten 8 dag zei Van den Boog zelfs uitvoer te brengen, waarop de “niet over zijn graf heen te wil- commissarissen besloten op te 7 len regeren”, mogelijk hintend stappen. 6 op een nakend afscheid. Om Terwijl de inmenging van Cruijff eraan toe te voegen dat “Ajax 5 tot oplossingen had moeten lei- ook dit jaar geen kampioen den, was een heuse stammenstrijd 4 zal worden”. Toch is het lands- het gevolg. Ondertussen blijft de 3 kampioenschap door misstap- normale belegger van iedere in- 2000 2005 2010 pen van naaste concurrenten formatie verstoken door een PSV en FC Twente nog niet de- voortdurend een-tweetje tussen finitief uit het zicht. Ajax heeft directie en ledenraad. drie punten achterstand op de Tukkerse dan ook bestuurder van grootaandeel- lijstaanvoerder en ontmoet FC Twente op de Atypisch bedrijf houder vereniging Ajax worden. Nu zijn laatste speeldag in de eigen Arena. Vanwege de atypische structuur van Ajax dat nog president-commissaris Uri moet de ledenraad, als hoeder van het Coronel, zakenbankier Joop Krant en Cor Snel bijpraten 73%-belang dat de vereniging Ajax houdt van Eijden. Zij hebben net als Jan Haars Kennelijk hebben Van den Boog en zijn se- in het beursfonds Ajax, nu op zoek naar (oud-cfo TNT en Corio) en Frank Eijken dus condanten geaccepteerd om nog even op de drie nieuwe commissarissen. Dit trio zal aangegeven het bijltje er zo snel mogelijk winkel te passen. Het is dan aan de nieuwe raad van commissarissen om over hun lot te beslissen. Volgens de statuten van Ajax kunnen directieleden door de commissarissen Missie Damrak (vooralsnog) mislukt worden ontslagen. De uiteindelijke benoeming van nieuwe Introductiekoers Ajax in 1998: 25 gulden per aandeel (11,34 euro) toezichthouders moet in een speciale aan- Beurskoers 13 april 2011: 6,92 euro, negatief koersrendement: 39 procent deelhoudersvergadering van Ajax worden Totaalverlies 2000–2010: 83 miljoen euro goedgekeurd. Maar hoe het profiel van aspi- Slechts drie magere winstjaren: 2004 (€ 9,8 mln.), 2005 ( € 2,9 mln.) en 2008 (€ 7,8 mln.) rant-commissarissen eruitziet, weet alleen Slechts twee jaar een dividenduitkering: 1999 (€ 0,1134) en 2004 (€ 0,25) de ledenraad. Nog los van de vraag of de Operationele winst eerste halfjaar gebroken boekjaar 2010/2011: 9,8 miljoen euro zoektocht wel binnen een redelijke termijn Ajax verwacht nettowinst over hele boekjaar 2010/2011 door transfers Urby Emanuelson en Luis Suarez kan worden afgerond. Stevige prognose Ajax: komende vijf jaar drie keer Champions League Voor minderheidsaandeelhouders is het belangrijk dat zij zo snel mogelijk worden bijgepraat over de ontstane chaos en met di-

08 16 APRIL 2011 column 9

Door Pieter Wind Directeur marketingcommunicatie ING Investment Management

Geen inspiratie rectie en commissarissen van gedachten eze week heb ik weinig inspiratie. Peinzend over geschikte onderwerpen voor een kunnen wisselen over de toekomst van Ajax. Dcolumn passeert een aantal gedachten de revue. Ik zou natuurlijk van leer kunnen De VEB heeft er daarom op aangedrongen trekken tegen de trieste gang van zaken – zowel bij banken als in de politiek – rond de issue om zo snel mogelijk een buitengewone aan- van bonussen. Immers, waar beoordelingsvermogen ontbreekt en rancune heerst, krijg je deelhoudersvergadering te organiseren. Ajax wil daar nog niet in meegaan. Wel blijkbaar rechteloosheid. Maar als ING’er ben ik nog steeds dankbaar dat het bedrijf nog heeft deze week een onderonsje tussen di- bestaat. Dit idee laat ik maar varen. rectie en enkele commissarissen en de VEB Tamboereren op het stokpaardje governance zou ook kunnen. Leuk te illustreren met de plaatsgevonden. Op de VEB-website (www. casus Ajax. De beursgenoteerde instelling wordt via de pers tot koerswijziging gedwongen. veb.net) is een gespreksverslag hiervan te Bestuur houdt de eer aan zichzelf, de commissarissen zijn onzichtbaar. Normaal gesproken lezen. tijd voor een bijzondere aandeelhoudersvergadering. Maar ja, het heeft niet zo veel zin om Fiasco beursgang in een column de aandeelhouders tot actie op te roepen. Zij zijn immers allemaal voetbal- Successen op de beurs komen voort uit de- lende vaders, Ajax-fan en dus Cruyff-adept. Ook geen goed idee. gelijk operationeel en financieel beleid. En Dan maar een beursanalyse op grond van een parallel met oorlog voeren? We zijn immers daaraan heeft het bij Ajax, eigenlijk sinds weer bij eentje betrokken geraakt. Of beter nog, een vergelijking van beursontwikkelingen de beursgang in 1998, ontbroken. Met het met de voorbereiding op een militaire actie? Dat is misschien wel leuk, laten we de toen bij beleggers opgehaalde geld moest Ajax “duurzaam tot de nationale en contouren van zo’n column in kaart brengen. Europese top gaan behoren”, zo meldde het Als er een voorbereiding met enige intelligentie plaatsvindt, moeten we bekende en emissieprospectus. Ondertussen is Ajax in onbekende onzekerheden onderscheiden. Dat is de Rumsfeld-doctrine. Voor beleggers zijn de 2004 voor het laatst kampioen geworden en bekende onzekerheden groot. Neem bijvoorbeeld de meltdown in Japan en de veel ernstiger moet het Europees gezien genoegen nemen ontwrichting van deze grote economie dan eerder gedacht. Of de burgeroorlog in met een rol op het tweede plan, de Europa Libië en de groeiende onrust in Syrië met op de achtergrond de toenemende League. Ajax heeft de slag naar een volwaardige dreiging van een soennitisch-sjiitisch conflict in het Midden-Oosten. Kijk naar beursgenoteerde onderneming nooit kun- de verstrengelde schuldenproblematiek van banken en overheden binnen het nen maken. Hoewel met de notering aan het eurogebied. Er is wel een soort oplossingsrichting, maar deze moet nog Damrak 55 miljoen euro werd opgehaald, instemming verkrijgen van alle nationale parlementen. Of neem de is het geld in allerlei putjes verdwenen. ongebreidelde stimulansen van de centrale banken in Europa en de Het bestuur heeft de onderneming uit- geleverd aan passanten die flink de geld- Verenigde Staten, die ooit moeten worden afgebouwd. Het zijn alle buidel konden trekken. Trainers kregen bekende onzekerheden. De doctrine zegt dat dat niet iets is om je de vrije hand om dure spelers aan te trek- zorgen over te maken, ze zijn immers bekend. Onbekende ken, die niet in het Ajax-plaatje pasten en onzekerheden kennen we niet en daar houden we dus ook geen geen meerwaarde op het veld bleken. Door rekening mee. Ergo, geen vuiltje aan de lucht. Rumsfeld zou de aanval hoge transfersommen voor middelmatige inzetten en de Nederlandse helikopter vertrekt. Beleggers doen spelers te betalen, zijn de afschrijvingen op de spelersgroep relatief hoog geweest. En hetzelfde en jagen de beurs omhoog. Dit is op zich wel een leuk idee als daar onvoldoende lucratieve verkopen voor een column. Maar aan de andere kant, beleggers (waaronder tegenover staan, bij voorkeur van zelfopge- wij) lijken dan zo dom. Toch maar niet doen dus. leide toppers, betekent dit een forse aanslag Als laatste idee schiet me te binnen dat het aantal twitterberichten op de resultatenrekening. over beursgenoteerde bedrijven een voorspellende waarde heeft voor Ajax staat nu op een cruciaal kruispunt. Het beursbedrijf moet eindelijk eens een de beurskoersen. Wellicht is het een idee dit breder te trekken en de doorwrochte langetermijnstrategie gaan mate van negativiteit op geenstijl.nl en stemmingen in Maurice de ontwikkelen en de verleiding tot opportu- Honds marktonderzoeken eens te correleren aan de richting van de nistische en ondoordachte beslissingen beurs. Maar helaas, ook dat kan nog geen column worden. Zoiets zien te weerstaan. Ajax heeft ondervonden vergt dieper onderzoek. dat de prestaties op het veld daar alleen Weet je, ik schrijf deze keer maar eens geen column. maar onder lijden, terwijl daar het geld moet worden verdiend. Ajax moet worden geleid als bedrijf. Dat dit ten koste zou gaan van sportief presteren, is een misvatting: het is een twee-eenheid.

08 16 APRIL 2011 10 macro

Schuldencrisis woedt voort, besmettingsgevaar vermindert De reikwijdte van de Europese schuldencrisis is met de steunvraag van Portugal afgebakend. Spanje en Italië blijven buiten schot.

Tekst: Cees Rijsdijk (beleggingsstrateeg SNS Bank)

n dat was nummer hard is opgelopen, zijn de Spaanse en terugdringing van begrotingstekorten en drie. Na Griekenland Italiaanse ‘spreads’ juist teruggelopen. het saneren van schulden ontberen het ver- en Ierland heeft ook Daarmee blijven de betreffende landen ge- trouwen gezien de ervaringen in het verle- Portugal bij het vrijwaard van besmetting met het renteop- den, zoals met het ‘ijzeren’ stabiliteitspact. EEuropese steunfonds moeten drijvende paniekvirus. Met het nieuwe fonds is er ten opzichte van aankloppen. Daarmee lijkt de Niettemin zal de schuldenkwestie ons nog de huidige situatie wel een belangrijk ver- crisis alleen maar verder uit te heel lang parten blijven spelen. En dikke schil. De nieuwe spelregels voorzien er na- dijen, maar schijn bedriegt. Dat Portugal kans dat de PIG-landen (met de I van Ierland) melijk in dat ook private partijen moeten hulp nodig heeft, is geen verrassing meer. uiteindelijk hun schulden niet volgens bloeden als landen niet aan hun betalings- Belangrijker is dat beleggers inmiddels een schema zullen afbetalen. Zolang er sprake verplichtingen voldoen. Pensioenfondsen onderscheid weten te maken tussen ‘goede’ is van economische groei, zal er geen sprake en banken zullen er niet meer op kosten van en ‘slechte’ perifere landen. zijn van een brede schuldencrisis in Europa, de belastingbetaler uit kunnen springen. Vorig jaar dreigde nog elk land buiten de laat staan van een crisis rond de euro. Dit betekent dat ze uitermate kritisch zul- harde kern van de muntunie door beleggers len letten op de financiële gezondheid van in de ban gedaan te worden, maar inmid- Toch permanent paraat overheden en bij twijfel geen of alleen tegen dels wint de rede het van de emotie. Dat is te Een permanent noodfonds gaat vanaf juni een hoge rentevergoeding overheidspapier zien aan het extra rendement dat beleggers 2013 het huidige tijdelijke fonds vervangen. willen kopen. Daarmee gaat de tucht van de vragen ter compensatie van het debiteuren- De vrees bestaat dat de rijkere landen van markt heersen en die legt veel meer druk op risico. Terwijl het verschil tussen de rente de muntunie dan ook op permanente basis overheden om hun financiën gezond te krij- op tienjarige Portugese obligaties en die op gaan opdraaien voor landen die nu hun gen. Misschien zijn we naïef, maar naar veilige Duitse obligaties dit jaar tot nu toe zaakjes niet op orde hebben. Afspraken over onze inschatting is het schrikbeeld van

Koers-winstverhoudingen Aziatische beurzen Spreads t.o.v. Duitse 10-jaarsrente

90 7 Italië 80 Verre Oosten Spanje Japan 6 70 Portugal 5 Ierland 60 4 50 3 40

30 2

20 1

10 0 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2010 2011 Bron: D atastream Bron:

08 16 APRIL 2011 macro 11

trale bank zal zijn die de rente gaat verhogen, zou het ons niet verbazen als de Japanse aandelenmarkt het de komende maanden en kwartalen beter gaat doen dan menig- een verwacht.

Oliesmet op aandelen De olieprijzen zetten hun stijging voort. De prijs van het zwarte goud staat al ruim 35 procent hoger dan eind vorig jaar. De burgeroorlog in Libië kan makkelijk tot meer productie-uitval en weer hogere prijzen leiden, maar voor de iets langere termijn zijn de ontwikkelingen in het Midden-Oosten nog het meest riskant. Daar is een veelvoud aan spanningen – democratie versus feoda- lisme, soennieten versus sjiieten, Saoedi- Arabië versus Iran – die recentelijk in Bahrein op miniatuurformaat blootgelegd massale geldtransfers van rijk naar arm niet dag van de aardbeving, is de Japanse aande- werden. reëel. lenmarkt met zo’n 5 procent gedaald en dat Noord-Afrika was tot voor kort goed voor terwijl deze markt in de periode ervoor ook 5 procent van de olieproductie wereldwijd, Verdriet en hoop al erg achterbleef. De koers-winstverhou- een percentage dat bij uitval theoretisch In Japan kampt men met heel andere pro- ding van Japanse aandelen kwam in het nog kan worden opgevangen door andere blemen. Na de drievoudige ramp krijgt de voorjaar van verleden jaar voor de eerste producenten. Voor het Midden-Oosten is economie daar – laten we ons maar tot het keer in de geschiedenis beneden het gemid- dat onmogelijk. Het aandeel in de wereld- materiële beperken – met een flinke terug- delde van dat van het Verre Oosten als ge- olieproductie van deze regio is 30 procent. slag te maken, onder meer door de schade heel. Het verhoudingsgetal is nu tot rond de Op grond van fundamentele factoren zijn aan infrastructuur en door de verstoorde 14 gezakt, een niveau gelijk aan de diepte- aandelen ons inziens aantrekkelijk ten op- energievoorziening. De Oeso schat dat de punten van eind 2008/begin 2009 tijdens zichte van andere beleggingscategorieën, bbp-groei in het tweede kwartaal 0,5 tot 1,4 de kredietcrisis. Als we dan ook nog weten maar met de oliefactor in het achterhoofd is procent lager zal uitkomen en het is duide- dat de Bank of Japan een maximaal stimule- het hebben van een exitstrategie geen over- lijk dat ook de balans voor de tweede helft rend beleid voert en echt de allerlaatste cen- bodige luxe. van het jaar nog negatief zal zijn. Voor de langere termijn zijn er wel licht- punten. In de eerste plaats is de directe KORTE RENTE 31-12-05 31-12-06 31-12-07 31-12-08 31-12-09 31-12-10 28-03-11 11-04-11 mut. 2 wkn schade aan de productiecapaciteit in ver- 3 MND EURO 2,49 3,73 4,68 2,89 0,90 1,01 1,21 1,31 8,3% houding beperkt. In de tweede plaats staat 3 MND GB 4,58 5,28 5,95 2,63 0,65 0,80 0,83 0,83 0,0% de yen onder neerwaartse druk, waardoor 3 MND VS 4,54 5,36 4,70 1,43 0,25 0,30 0,31 0,28 -7,9% bedrijven concurrerender worden ten op- 3 MND JAP 0,10 0,54 0,86 0,74 0,46 0,34 0,34 0,34 0,0% zichte van het buitenland. En ten slotte 3 MND ZWI 0,91 2,02 2,76 0,20 0,11 0,28 0,23 0,24 4,3% geldt dat de enorme investeringen die no- 3 MND CHINA 2,50 3,26 4,74 1,75 1,91 4,62 3,83 3,91 2,1% dig zijn om nieuwe huizen en wegen te bou- LANGE RENTE wen een positief effect zullen hebben op de 10 JAAR NL 3,37 3,80 4,41 3,53 3,55 3,14 3,47 3,76 8,3% groei. 10 JAAR GB 4,10 4,74 4,55 3,09 4,12 3,51 3,61 3,82 5,7% Na de vernietigende aardbeving in Kobe 10 JAAR VS 4,40 4,71 4,03 2,25 3,84 3,31 3,45 3,57 3,5% in 1995 herstelde de lokale economie aldaar 10 JAAR JAP 1,46 1,66 1,48 1,18 1,25 1,08 1,18 1,32 11,8% voorspoedig. Zonder ook maar de schijn te 10 JAAR ZWI 1,89 2,46 2,97 2,06 1,89 1,59 1,81 2,10 16,1% willen wekken de gevolgen van de aardbe- VALUTA ving te bagatelliseren, hebben we er ver- EURO/DOLLAR 1,18 1,32 1,46 1,40 1,43 1,34 1,41 1,44 2,5% trouwen in dat Japan uiteindelijk ook deze EURO/POND 0,69 0,67 0,73 0,97 0,89 0,86 0,88 0,88 -0,1% klap te boven zal komen. EURO/YEN 138,73 157,26 162,95 127,82 132,21 108,19 114,87 122,50 6,6% Japanse beurs verzakt EURO/CHF 1,55 1,61 1,65 1,49 1,48 1,25 1,29 1,31 1,7% De ramp heeft een zware wissel getrokken DOLLAR/YUAN 8,07 7,81 7,30 6,83 6,83 6,62 6,56 6,54 -0,3% op de Japanse aandelen. Sinds 11 maart, de Bron: Datastream

08 16 APRIL 2011 12 interview CSM: Purac groeimotor Purac is de groeimotor van CSM en bestuursvoorzitter Gerard Hoetmer de machinist. “Purac kan binnen tien jaar tienmaal zo groot worden.”

Tekst: Martin Voorn; foto’s: Mark van den Brink

erard Hoetmer, van huis uit werk- Waarom bent u naar CSM gegaan? Heeft CSM nu voldoende focus? tuigbouwkundige, is voorzitter “Het belangrijkste van een mooie carrière is “Ja, we hebben twee activiteiten waarmee van de Stichting Spieren voor een leuke baan. En als je je ontwikkelt en je we behoorlijk kunnen groeien. In bakkerij- Spieren, die zich inzet voor kin- bent ambitieus kijk je steeds een stapje voor- en hebben we een marktaandeel van 10 pro- Gderen met een spierziekte. Niet toevallig, uit, zo van: die baan van mijn baas lijkt me cent, dat betekent dat je met een groot per- want zijn dochter Karin heeft een spierziek- geweldig. Als ik die over tien jaar heb, zou centage kunt groeien en daar investeren we te. De aandacht voor zijn dochter stond een dat mooi zijn. En zo maak je carrière. Dan in. Hier is zowel organische groei als groei carrière bij Unilever niet in de weg en leidde kom je altijd wel kruispunten tegen waardoor acquisities mogelijk. In melkzuur lig- uiteindelijk tot de toppositie bij CSM. van je zegt: ga ik naar links, ga ik naar gen zulke grote marktmogelijkheden, rechts? Ik was bij de voedingsdivisie van waaronder bioplastics. McKinsey schat dat Voor een werktuigbouwkundige ligt de Unilever verantwoordelijk voor de inkoop de markt over een jaar of tien meer dan tien- voedingsindustrie niet voor de hand. voor alle fabrieken wereldwijd, en voor de maal zo groot is als nu. Dat is dus alleen de “Ik ben begonnen fabrieken te bouwen bij distributie wereldwijd. Hier kwam een mo- markt in bioplastics, laat staan met de acti- Unilever, dat heeft alles met werktuigbouw gelijkheid voorbij om eigen baas te zijn. En viteiten die we nu doen.” te maken. Alle apparatuur in de voedings- dan maakt grootte niet zo veel uit.” middelenindustrie moet ontworpen wor- Wat doet u precies op bakkerijgebied? den, gekoppeld worden, opgewarmd wor- Wat heeft u van Unilever meegenomen om bij “We leveren ingrediënten naar vier kana- den, afgekoeld worden. Een fabriek bouwen CSM toe te passen? len: de bakker op de hoek, in Amerika, in is mooi. Dat is gegroeid van kijken naar de “Een stuk ervaring. Bij CSM moesten we Turkije, in Nederland, in Duitsland. Aan de processen in de fabriek naar het bouwen eerst een paar jaar herstructureren voor bakkers leveren we ook kant-en-klare pro- van een grote fabriek in Zuid-Afrika. Toen een hogere efficiency. Dat herstructureren ducten, muffins, croissants die afgebakken ben ik naar de logistiek gegaan, dat is uitge- kende ik van Unilever. Bij Unilever werd moeten worden, donuts. We leveren ook breid naar het runnen van een business. En veel geld aan innovatie besteed, bij CSM aan ‘out of home’, alles wat je eet buitens- dan groei je door.” weinig. Wat we dus gedaan hebben is de huis, benzinestations, restaurants, helft van de besparing geïnvesteerd in mar- Starbucks, kantines. We leveren hier met keting en onderzoek en ontwikkeling, om name kant-en-klare producten. Geen brood, ID gerard hoetmer innovatiekracht te versterken. We hebben voornamelijk zoete gebakachtige produc- ons gefocust op de dingen waar we echt ten. We leveren ook aan de grote retailers, Geboren: 5 juni 1956 goed in zijn, waar we wereldmarktleider Functie: Koersrendement: kunnen zijn; bakkerijingrediënten, daarin ceo CSM +2,1% sinds aantreden zijn we de grootste of één van de grootste ID CSM op 20-4-2005 spelers. In melkzuur zijn we met een aan- Basissalaris: deel van 60 procent wereldmarktleider. In de sectoren waarin CSM actief is, spelen wij 594.000 euro Waar we nooit marktleider in hadden kun- wereldwijd een vooraanstaande rol: wij zijn de nen worden is suiker. Dat hebben we toen grootste leverancier van bakkerijproducten en een toonaangevende speler op het gebied van Externe functies: ook afgestoten.” voorzitter Stichting Spieren voor Spieren natuurlijke voedselconserveringsmiddelen en groene, chemische producten. Wij hebben onze Moet u de naam CSM (Centrale Suiker marktpositie mede te danken aan onze ambitie Opleiding: werktuigbouwkunde, TU Delft Maatschappij) dan niet veranderen? om het succes van onze klanten te bevorderen. “Nee, waarom? DSM is toch ook een begrip Van groot belang voor het verwezenlijken van Werkervaring: in de hele wereld? In Nederland denken onze ambitie is het op grote schaal toepassen 1980 - 2005 Unilever van innovatie, efficiency en servicegerichtheid. 2005 - heden cSM mensen van mijn generatie misschien nog: CSM heeft de omvang, kennis en (financiële) dat is van de staatsmijnen. Maar het heeft middelen, die nodig zijn om enerzijds te investe- Burgerlijke staat: gehuwd niks meer met mijnen te maken. CSM is een ren in innovatie en services en anderzijds schaal- grote speler, zo niet dé speler in het bakke- voordeel te realiseren. Maar nog belangrijker is Hobby’s: fietsen en voetbal rijgebeuren buiten Nederland. Zo zien men- hoe wij met onze klanten omgaan. sen ons ook.

08 16 APRIL 2011 interview 13

zoals Walmart, Tesco, Jumbo, Metro of Carrefour.”

Geen Albert Heijn? “Aan Albert Heijn leveren we, maar dat kan nog wel wat meer worden. We leveren ook ingrediënten aan industriële bakkers, die hun brood elke morgen over de weg sturen naar waar het verkocht wordt. Maar het kunnen ook ingrediënten zijn die in elk mengsel gebruikt worden, een broodverbe- teraar bijvoorbeeld, die het makkelijker maakt om te bakken. In meel zit zo veel verschil, alles vraagt een andere compositie. We verkopen ook cakes.”

En wat kun je met die bioplastics? “Purac is een iets andere business; met Purac hebben we een groot aantal producten, allemaal gebaseerd op melkzuur. Dat is pure biotechnologie, de technologie van de toekomst. Melkzuur kan in veel gebieden gebruikt worden, van elektronica tot een natuurlijk oplosmiddel. Pesticiden kunnen bijvoorbeeld opgelost worden in melkzuur. We kunnen melkzuur halen uit suiker, met name uit koolhydraten. Dat kan rietsuiker zijn, of gewone suikerbieten, suiker uit maïs, of tapioca. We verwachten het in 2015 te halen uit biomassa. Die ontwikkeling is met name belangrijk voor de bioplastics, dan ben je niet afhankelijk van de voedsel- keten. Het mag natuurlijk niet zo zijn dat voor 15 procent van de brandstofbehoefte in Amerika 40 procent van de maïs gebruikt wordt.” Kun je voor melkzuur ook makkelijk switchen van suikerbieten naar afval? “Je kunt niet zeggen: ik draai de kraan om en het is er. We hebben organismes, zeg maar beestjes, die groeien en produceren op basis van suiker of maïs. In Thailand switchen we tussen tapioca en suiker, afhankelijk van wat commercieel het meest attractief is. Vaak maken we van melkzuur derivaten, hangen er een mineraal aan. Dat wordt vaak gebruikt in sportdrinks, maar ook als middel om voedsel langer houdbaar te houden. Je kunt er minera- len aan vastplakken, zink, magnesium, kali- um. Het heeft dus een uitgebreid toepassings- gebied, dat we continu aan het ontwikkelen zijn. Die ontwikkeling loopt al vijfentwintig jaar en daarmee groeien we met 8 tot 10 procent per jaar.”

08 16 APRIL 2011 14 interview

Jaarcijfers CSM (€mln)

Omzet Bedrijfsresultaat Nettoresultaat

2.990 99 90 2.599 87 2.486 2.556 2.421 158 143 64 122 107 56

2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010 2006 2007 2008 2009 2010

Purac gaat nu echt lopen. Een aantrekkelijke markt lokt nieuwe lypropyleen, pvc, die in het verleden ook “Het is een business met 400 miljoen omzet. toetreders uit. flinke groeicurves hebben gehad? Dan ziet Met Purac kun je – dat is de link naar bio- “Absoluut. Maar we hebben een mooi pak- de groeicurve waarin wij nu zitten er rede- plastics – een aantal melkzuurmoleculen ket aan patenten, aan kennis en ervaring, lijk uit. Er is geen reden om te twijfelen dat aan elkaar plakken om melkzuurpolymeer waardoor je dat traject zo lang mogelijk dat wezenlijk anders wordt. Het totale ge- te krijgen. Een keten van melkzuurmolecu- voor jezelf probeert te houden, en voor een bruik aan melkzuur is over tien jaar tien- len is een plastic. Dat kun je gebruiken in enkele andere partij. Wij verwachten een maal zo groot. Dan kun je zo uitrekenen wat flesjes, in glazen, in allerlei toepassingen. ‘lead’ van twee à drie jaar te hebben op de de autonome groei is, dan kijk je naar hoe We hebben ook plastic met 180 à 200 gra- concurrenten.” de curve van soortgelijke materialen zich den Celsius hittebestendigheid. Dat kun je ontwikkeld heeft.” gebruiken in kleding of als verpakkingsma- Welke autonome groei plakken we dan op teriaal. Omdat er zo veel toepassingen mo- bioplastics? Dat heeft u gedaan en wat is de uitkomst? gelijk zijn, zegt McKinsey dat we met dit “Als je een nieuwe markt ontwikkelt, is het “Wij hebben de curves op elkaar gelegd, ab- soort producten waarschijnlijk voor een nooit een groei in rechte lijn. De vraag is: soluut. En dan is de vraag: welke curve neem kwart van de totale plasticmarkt als alterna- hoe doen wij het ten opzichte van nylon, po- je? Je hebt een olieprijsfenomeen, een dol- tief kunnen dienen. De totale plasticmarkt larprijsfenomeen, allerlei fenomenen. Wij is 250 miljoen ton, een kwart daarvan is 60 zeggen niet: dus wordt het volgend jaar dit miljoen ton. Dan kan Purac met hetzelfde CSM (€) en over twee jaar dat. Daar zijn te veel varia- marktaandeel binnen tien jaar tienmaal zo belen voor. In 2020 zal er een markt van vier groot worden.” 27,5 miljoen ton melkzuur zijn. Dat is meer dan tienmaal zo veel als de huidige vraag. Dat Dus het begint eigenlijk nog maar net? 25,5 zou je als autonoom groeipercentage kun- “Purac is al vijfentwintig jaar een mooie 23,5 nen nemen. En of het dan 70 of 80 of 100 24,84 business, maar bioplastics begint net. Het is 21,5 procent per jaar is…” een heel grote groeimotor qua inkomsten. 19,5 Als je 400 miljoen tienmaal zo groot maakt, De grondstoffenprijzen stijgen explosief, is praat je over 4 miljard. In de bakkerijmarkt 17,5 dat zorgwekkend? verwachten we te groeien in marktaandeel, 15,5 “De ontwikkelingen zijn deels door vraag en met acquisities. Bij bakkerijen groeien 13,5 en aanbod gedreven en deels door specu- we met 1 à 2 procent boven de marktgroei lanten. Het grondstoffenprijspeil zal in de en de marktgroei is zeg maar de economi- 11,5 toekomst hoger zal liggen dan de afgelopen sche groei in de wereld, 2 tot 4 procent. Dan 9,5 dertig jaar. In reële guldens of euro’s zijn de doen we de acquisities erbij. Dat zal de 7,5 boeren erop achteruitgegaan. De mechani- trendlijn zijn, hoewel de trend in het Verre 2009 2010 2011 satie is verbeterd. Nu neemt de vraag toe, Oosten zal zijn om van rijst over te stappen Beurswaarde 1,6 mrd Wpa 2011T 2,07 maar de mechanisatie nog onvoldoende. De op graan, omdat het watergebruik bij graan Omzet 2010 3,0 mrd Wpa 2012T 2,46 wereld zal toe moeten naar gebruik van ge- een factor acht minder is. Dat zijn macro- Nettowinst 2010 99,3 mln Dividend 2010 0,90 netisch gemanipuleerde grondstoffen om trends die lang gaan duren.” aan de vraag naar voedsel te voldoen. Dat

08 16 APRIL 2011 interview 15

moet als de wereld groeit met twee mil- denken wij, en ook een groot aantal aan- jard mensen. De wereld is daar ook al deelhouders, dat Purac de mogelijkheid aan toe, behalve Europa. We zullen de biedt heel veel waarde te creëren, ge- fluctuaties in de grondstoffenprijzen steund door de bakkerijen.” moeten dempen. Wat de wereld niet kan toestaan, is dat een aantal mensen U heeft zo’n 300 miljoen beschikbaar voor op deze wereld geen eten heeft of 100 overnames. procent van hun inkomsten aan eten “Wij acquireren niet omdat we geld heb- moet uitgeven.” ben. Wij kunnen acquireren omdat we geld hebben. We hebben een wensen- Moet de overheid hier ingrijpen? lijst die beperkt is. Die overnames kun- “Ik weet niet of overheden kunnen in- nen morgen komen, over een jaar ko- grijpen. Wat overheden kunnen doen is men, over twee jaar komen. We zullen meer mechaniseren, genmodificatie voornamelijk in bakkerijen investeren, ook in Europa toestaan, technieken in omdat daar de organische en acquisitie- Europa exporteren naar landen waar de groei samenkomen. Dat is een markt die rendementen veel lager zijn. En mis- de komende jaren ongetwijfeld gaat schien kunnen overheden helpen met consolideren, met 10 procent marktaan- het agrarisch maken van gebieden die deel zijn wij één van de grotere spelers.” nog niet toegankelijk zijn, en dan praat ik niet over het kappen van het Hoe zijn de perspectieven in China? Amazone-oerwoud.” “In China is de consumptie per hoofd van de bevolking vrij laag, maar er zijn Verwacht u ook sterke grondstoffen- veel Chinezen. Daar zien we ook de wes- prijsstijgingen in 2011 en daarna? halve cent in prijs omhooggegaan en elk terse voedingstrends binnenkomen, ook “Dan zou ik een kristallen bol hebben. Het product dat suiker heeft gaat ook met het- door de fastfoodbedrijven, ook door de enige wat ik nu kan zeggen is dat 2011 die zelfde percentage omhoog. Daar loop je grootwinkelbedrijven als Carrefour. De trend niet doorbroken heeft, de kosten zijn toch op een gegeven moment misschien wat trend in voedingsmiddelen daar gaat ook verder opgelopen. Het kan niet zo doorgaan, achter de feiten aan. Er zullen ook klanten richting brood en banket. Dus daar zien we want dan kunnen mensen het niet meer be- zijn die producten vragen van wat mindere perspectief.” talen. En dan neemt de vraag af. De prijsfluc- kwaliteit om aan bepaalde prijsniveaus te tuaties zijn zodanig dat dat niet gezond is blijven voldoen die consumenten vragen.” Zijn overnames mogelijk in bioplastics? voor de economie, voor de voedingsmidde- “Bioplastics groeit vooral organisch. Hoewel lenindustrie, en ook niet voor de consument. Kunt u dan uw marge op peil houden? we 60 procent marktaandeel hebben, zul- Geen enkel bedrijf kan een grondstoffen- “Zo houden zij hun marge op peil. Wij leve- len we best wat kunnen acquireren in speci- prijsstijging van 80 procent opvangen in de ren de producten die onze klanten, bakkers, fieke regio’s, maar die behoefte is er niet. eigen resultaten of met besparingen. Onze grootwinkelbedrijven, aan hun klanten Als je deze grootte, deze technologieën grondstoffenprijzen zullen in 2011 waar- aanbieden. Die keuze maken zij, daar staan hebt, zal het aantal acquisitiemogelijkhe- schijnlijk met 200 miljoen euro stijgen. Je zij dichter bij de consument dan wij.” den zeer beperkt zijn.” kunt van geen enkel bedrijf verwachten dat ze hun winst gaan weggeven, of verlies gaan Sommige analisten hadden een iets hoger Zou CSM zelf overgenomen kunnen worden? lijden, want dat is voor het bedrijf ook niet resultaat in 2010 verwacht. “Ja, maar dat zijn altijd speculaties. Als men- houdbaar. Dus die extra kosten moeten door- “Ja, maar de consensus lag duidelijk lager sen er veel geld voor overhebben en aan- belast worden aan de consument.” dan wat wij gebracht hebben. De aandeel- deelhouders dan hun aandelen willen ver- houders waren tevreden en de analisten wa- kopen, kun je hoog of laag springen. Dan Kunt u de grondstoffenprijzen in 2011 ook ren positief verbaasd. Vandaar ook de koers- ben ik niet degene die het tegenhoudt. Het doorberekenen? stijging, met name door de resultaten en enige wat ik kan doen is met de mensen hier “Wij hebben onze prijzen in het vierde een aankondiging dat we weer een alliantie enthousiast een bedrijf bouwen dat er staat kwartaal verhoogd, aan de bakkerijkant met een grote klant hebben in plastics.” en dat een stuk groter is dan nu. Doe de din- met 2,5 procent. Wij zullen onze prijzen gen waar je goed in bent, werk hard en voor moeten blijven verhogen. En dat hebben wij Wanneer kan CSM beter als twee aparte de rest gebeuren er toch dingen in de we- in 2007, 2008 gedaan, dat is hetzelfde als bedrijven verdergaan? reld die je niet kunt voorspellen.” wat we nu doen. Wij moeten wel, we hebben “Als de buitenwereld ziet dat je veel meer geen keuze. De hele voedingsmiddelenin- waarde kunt creëren uit de activiteiten dan Droomt u van een plek in de AEX? dustrie zal de prijsverhogingen moeten je zelf kunt. Dan genereer je waarde. Op dit “De AEX-index zou een pluim zijn voor de doorbelasten. Wij als consumenten zullen moment is die waarde binnen CSM ruim dingen die we doen. Maar ik word er niet die rekening moeten betalen. Met vertra- voorhanden. Een belangrijke synergie is dat warm of koud van, ik vind het veel mooier ging, maar we gaan uit van volledige door- Purac geld nodig heeft om in bioplastics te als mensen zeggen: dat is een bedrijf waar berekening. Het is niet zo dat je op elk mo- investeren en dat de bakkerijen die cash ge- ik trots op ben, dat is een bedrijf dat prach- ment van de dag zegt: suiker is nu met een neren. Voor de rest kopen we samen in. Nu tige prestaties levert.”

08 16 APRIL 2011 16 china

Inmenging in prijsbeleid Unilever De Chinese economie is en blijft in essentie een centraal geleide economie. Zo ondervond Unilever.

Tekst: Bert van Dijk (freelancecorrespondent in Shanghai)

e Chinese premier als het concern dat niet zou Wen Jiabao wond doen, blijft onduidelijk omdat er tijdens een re- Unilever dat niet wil vertellen. cent werkbezoek Daan de provincie Zhejiang Met geboeide handen geen doekjes om: “Het sta- Unilever’s buiging voor de biel houden van prijzen is Chinese overheid is opmerke- de topprioriteit van het hui- lijk omdat het concern toestaat dige macro-economische dat een lokale overheid direct beleid.” De regering is uiter- ingrijpt in de bedrijfsvoering mate bezorgd over snel stij- om een macro-economisch gende prijzen in een groot probleem in de economie aan aantal sectoren. Met rente- te pakken. In de toch al ex- verhogingen en verplichtin- treem concurrerende Chinese gen voor banken om steeds markt voor wasmiddelen ont- grotere reserves aan te hou- neemt ‘Peking’ Unilever in fei- den, probeert ‘Peking’ de te een instrument om de winst- oververhitte huizenmarkt al marges op peil te houden. een tijdje in bedwang te Unilever benadrukt dat de houden. Dergelijke maatre- prijsverhogingen zijn uitge- gelen hebben vooral effect steld en dat van afstel geen op lokale Chinese consumenten en bedrij- opgelopen dat ze sinds kort ingrijpen in de sprake is, maar toch maakt het ingrijpen ven. Datzelfde geldt voor de prijsplafonds bedrijfsvoering van buitenlandse beursge- van de overheid duidelijk dat in China nog die de overheid instelt voor bijvoorbeeld noteerde ondernemingen. altijd lang geen sprake is van een totaal vrije benzine en gas. Toen Chinese consumenten lucht kregen markt. Voorlopig zal het overheidsingrijpen van geruchten over de ophanden zijnde waarschijnlijk geen noemenswaardig effect Nerveuze autoriteiten prijsverhogingen, bestormden ze grote su- hebben op de totale concernwinst van Sinds kort krijgen echter ook beursgeno- permarkten om nog zo veel mogelijk was- Unilever, maar aandeelhouders van Unilever teerde westerse bedrijven direct te maken middel en tandpasta in te slaan voordat de en in de toekomst misschien van andere met de consequenties van het prijsstabilise- prijsverhogingen zouden ingaan. De pa- consumentenbedrijven doen er goed aan te rende beleid van de Chinese regering. Zo niekverkopen in steden als Peking en beseffen dat in China het management bij maakte was- en levensmiddelenconcern Sjanghai leidden al snel tot lege schappen sommige beslissingen met geboeide han- Unilever zich op om per 1 april de prijzen in grote lokale en internationale super- den zit. voor een groot aantal consumentenproduc- marktketens. In het algemeen is prijsbeleid het terrein ten te verhogen. Het concern wilde met de Dat was voor de Chinese overheid aanlei- van het management, maar in sommige prijsstijgingen van 5 à 15 procent de opge- ding om aan Unilever en branchegenoten te landen is dat lang niet altijd het geval, zo lopen grondstoffenkosten verdisconteren ‘vragen’ voorlopig af te zien van het verho- blijkt in China. En dat zal voorlopig ook nog in de prijs voor de eindconsument. In gen van de prijzen. Hogere prijzen zijn in wel even zo blijven, want de inflatie in China Europa en de Verenigde Staten is dat geen het huidige klimaat te gevoelig en histo- is nog allerminst onder controle en heeft al probleem. Daar ligt het mandaat voor der- risch gezien een bron van sociale onrust ge- geleid tot een dalend consumentenvertrou- gelijke prijsverhogingen bij het manage- weest. Het overheidsverzoek, volgens wen. ment van het bedrijf. Tot voor kort gold dat Unilever voor het eerst, werd door het con- ook in China, maar de nervositeit bij de cern ingewilligd. Waarom Unilever dat Chinese autoriteiten is inmiddels zo hoog heeft gedaan en of er sancties aan vastzaten

08 16 APRIL 2011 sparen 17

VEB Spaaronderzoek 2011: verdienen met sparen is moeilijk

Lage rentes, oplopende inflatie en een gretig calculerende fiscus maken sparen momenteel weinig aantrekkelijk. Wie toch rendement zoekt met sparen, moet goed selecteren en geduld hebben.

Tekst: Robert Rosenau

e kredietcrisis mag dan voorbij netspaarrekening van Bank of Scotland, een doende is om er in koopkracht niet op ach- zijn, de pijnlijke herinnering aan onderdeel van Lloyds Banking Group, de teruit te gaan, proberen zij op allerlei dat financiële debacle is nog lang grootste retailbank van Groot-Brittannië. manieren toch spaarders te lokken en aan niet verdwenen uit de hoofden van Dit blijkt uit een inventarisatie van 27 spaar- zich te binden. Naast de standaardspaarre- Dbeleggers. Er is zelfs een forse groep beleg- rekeningen met de hoogste rentevergoe- kening die een variabele rente tot een be- gers die de beurzen laat voor wat ze zijn om dingen, zonder afwijkende voorwaarden. paald maximumsaldo biedt, vergoeden veel vervolgens alleen nog maar te gaan sparen. De VEB heeft namelijk onderzoek gedaan aanbieders onder bepaalde voorwaarden Maar ook in spaarland zijn de zorgeloze naar de aanbieders die op de Nederlandse een hogere rente. tijden voorbij. De kredietcrisis heeft pijnlijk spaarmarkt actief zijn en heeft uit het totale Zo bieden ING en Ohra een vaste actieren- duidelijk gemaakt dat spaargeld lang niet aanbod 27 spaarrekeningen geselecteerd op te voor respectievelijk het eerste kwartaal bij alle aanbieders veilig is. Bovendien zijn basis van de hoogte van de rentevergoeding. en het eerste halfjaar na het openen van de de officiële rentetarieven zo laag dat de ver- Aan de hand van de beperkende voorwaar- rekening, maar daarna valt de rente sterk goeding op spaargeld nauwelijks voldoet den is vervolgens aan elke spaarrekening een terug. Een andere mogelijkheid is een bo- om inflatie te compenseren. Het unieke score voor klantvriendelijkheid toe- nusrente wanneer het spaargeld een kwar- Internationaal Monetair Fonds verwacht gekend. Hoe minder beperkende voorwaar- taal vaststaat, zoals bij ABN Amro Direct voor dit jaar een gemiddelde inflatie in den, hoe beter de klantvriendelijkheid. Kwartaalsparen, RegioBank Bonus Sparen, Nederland van 1,3 procent. En dan is er nog en de MoneYou Kwartaal Spaarrekening. niet eens rekening gehouden met de fiscus De variabele rente Verder zijn er aanbieders die een bonusren- die, boven een drempel van zo’n 21.000 Ondanks dat banken een schamele rente- te vergoeden wanneer periodiek een stor- euro, 1,2 procent inhoudt op spaartegoe- vergoeding bieden die ternauwernood vol- ting wordt gedaan, zoals bij Aegon den. De Belastingdienst gaat er in zijn bereke- ningen van uit dat spaarders een rendement van 4 procent op hun spaargeld kunnen ha- Icesave: ijskoud lesje len. De praktijk blijkt anders. Banken die fi- nanciële steun hebben ontvangen van de Het debacle rondom Icesave is een echte ‘wake-up call’ geweest, want het terughalen van het overheid, mogen niet stunten met spaarta- spaargeld dat niet onder de dekking van het Nederlandse depositogarantiestelsel viel, bleek niet rieven zolang zij de ontvangen miljarden makkelijk. Deze IJslandse spaarbank trad in mei 2008 toe tot de Nederlandse spaarmarkt en niet hebben terugbetaald. Dat maakt dat er bood een zeer aantrekkelijke rente van 5,25 procent, ruimschoots boven de gemiddelde rente niet op het scherpst van de snede gestreden van 4 procent. Ruim honderdduizend Nederlandse spaarders openden een rekening zonder stil kan worden om de gunst van de spaarder. te staan bij de risico’s. Maar de kredietcrisis toonde al snel de kwetsbaarheid van de sterk opge- blazen IJslandse bankensector en in oktober 2008 werd besloten om Landsbanki, de moeder van Nog een reden voor de matige rentevergoe- Icesave, vanwege grote financiële problemen te nationaliseren. Doordat ook de spaartegoeden dingen op spaarrekeningen. werden bevroren, brak een periode aan van grote onzekerheid. Uiteindelijk heeft de Nederlandse Inflatie en belastingdruk bij elkaar opge- overheid het grootste deel van de spaargelden uitgekeerd. IJsland beschikte namelijk niet over teld leert dat met een spaarrekening pas de financiële middelen om aan de verplichtingen te kunnen voldoen, zodat het land 1,3 miljard enigszins rendement wordt gemaakt vanaf euro moest lenen. Nu, ruim twee jaar na de nationalisatie, duurt het gesteggel over het aflossen een rentevergoeding van 2,5 procent. Er zijn van de lening nog steeds voort. slechts een paar aanbieders die een dergelijke vergoeding bieden. De hoogste rente, van 2,6 procent, valt te halen bij de inter-

08 16 APRIL 2011 18 sparen

Test spaarrekeningen Bank en spaarrekening Minimum Maximum Klantvrien- Sparen Bijstorten Minimum Rente- Bijzonderheden rente* rente* delijkheid verplicht? mogelijk? eerste inleg betaling Ohra Maand Spaarrekening 2,50% 4,00% 4,0 ja nee € 25 jaarlijks 4,0% in de eerste 6 maanden; verplichte maandelijkse inleg Friesland Bank Spaar en Betaal Mix Rekening 0,50% 2,70% 6,3 nee ja 0 jaarlijks Spaar- en betaalrekening; 2,7% vanaf € 25.000 Bank of Scotland Internet Spaarrekening 2,60% 2,60% 5,8 nee ja 0 jaarlijks Valt niet onder het depositogarantiestelsel in NL NIBC Direct Internetspaarrekening 2,50% 2,50% 8,8 nee ja 0 jaarlijks WestlandUtrecht Bank Spaaronline Rekening 2,50% 2,50% 8,3 nee ja 0 jaarlijks Centraal Beheer Achmea RentePlus Rekening 2,50% 2,50% 7,8 nee ja 0 maandelijks Anadolubank Alfa Spaarrekening 2,50% 2,50% 9,0 nee ja 0 kwartaal ING Profijtrekening 2,10% 2,50% 6,0 nee ja € 25.000 jaarlijks 2,5% in het eerste kwartaal, min. saldo €25000 ING Toprekening 2,10% 2,50% 6,0 nee ja € 5.000 jaarlijks 2,5% in het eerste kwartaal, min. saldo €5000 MoneYou Kwartaal Spaarrekening 2,00% 2,50% 7,8 nee ja 0 kwartaal 0,50% bonus wanneer het saldo een kwartaal vaststaat Aegon Eigen Stijl Sparen 2,00% 2,50% 5,8 nee ja 0 jaarlijks 2,5% rente alleen mogelijk bij min. saldo en saldotoename SNS Bank SNS Plussparen 1,85% 2,50% 7,3 nee ja 0 jaarlijks 2,5% rente alleen bij een minimum saldo van € 10.000 Friesland Bank BonusSpaarrekening 1,20% 2,50% 5,8 nee ja € 35.000 jaarlijks 1,3% bonusrente over het laagste saldo MoneYou Sparen 2,45% 2,45% 8,3 nee ja 0 kwartaal The Economy Bank Ster Spaarrekening 2,40% 2,40% 8,5 nee ja 0 kwartaal Overboeken via internet is niet mogelijk SNS Bank SNS Maxisparen 2,40% 2,40% 3,5 ja nee € 50 jaarlijks Verplichte maandelijkse inleg €50-€500 Argenta Internetspaarrekening 2,35% 2,35% 7,3 nee ja 0 jaarlijks Valt niet onder het depositogarantiestelsel in NL ASN Bank ASN Ideaalsparen 2,30% 2,30% 10,0 nee ja 0 jaarlijks Rabobank Rabo Internetsparen 2,00% 2,30% 6,8 nee ja 0 jaarlijks 2,3% rente alleen bij een minimum saldo van €100.000 RegioBank Bonus Sparen 1,30% 2,30% 8,3 nee ja 0 kwartaal 1,0% bonus over laagste saldo dat een kwartaal vaststaat Friesland Bank InternetTop Spaarrekening 1,65% 2,25% 5,0 nee ja 0 jaarlijks 0,60% bonus bij min. storting van € 1.500 per maand ASR Bank ASR Spaarrekening 2,20% 2,20% 8,5 nee ja 0 jaarlijks Afsluiten via tussenpersoon, geen internetbankieren Triodos Bank Maandsparen 2,20% 2,20% 4,0 ja nee € 10 jaarlijks Verplichte maandelijkse inleg € 10 - € 500 Garantibank Gouden Internet Rekening 2,10% 2,10% 8,8 nee ja 0 jaarlijks SNS Bank SNS Internet Sparen 2,10% 2,10% 8,8 nee ja 0 jaarlijks ABN Amro Direct Kwartaal Sparen 1,50% 2,10% 8,0 nee ja 0 kwartaal 0,60% bonus wanneer het saldo een kwartaal vaststaat Aegon SpaarComfort 1,00% 2,10% 6,5 nee ja 0 jaarlijks 2,1% rente bij maandelijkse storting van ten minste € 50 *Effectieve rente op jaarbasis; peildatum 11 april 2011, informeer bij de aanbieder naar de actuele rentevergoeding en voorwaarden

Spaarcomfort en de Friesland Bank voor klantvriendelijkheid toegekend. Volgens dit onderzoek naar klantvriende- InternetTop Spaarrekening. Hierdoor is het makkelijker om de spaarre- lijkheid scoort ASN Ideaalsparen uitstekend Er is ook nog een categorie banken die keningen met elkaar te vergelijken. Bij de en toont daarmee goed aan dat zonder be- een rentetrap aanbiedt, oftewel een hoge- bepaling van deze score is gelet op beper- perkende voorwaarden een rente kan wor- re rentevergoeding wanneer een hoger kende voorwaarden die gelden bij de hoog- den geboden die in lijn ligt met de concur- minimumsaldo wordt aangehouden, zo- ste rentevergoeding per aanbieder. De elf rentie. ASN, een dochter van SNS, is dan ook als bij SNS Bank SNS Plussparen, Rabobank beperkende voorwaarden zijn: een referentiepunt voor andere aanbieders Rabo Internetsparen, en de Friesland Bank –– internet- en/of telefonisch bankieren als het gaat om klantvriendelijkheid. Ook Spaar en Betaal Mix Rekening. De Friesland mogelijk de populaire internetaanbieders, zoals Bank BonusSpaarrekening vereist geen –– het maximumsaldo waarover de hoogste WestlandUtrecht Bank, MoneYou, NIBC en minimumsaldo na de eerste inleg van rente wordt vergoed Anadolubank (Turkse bank met Nederlandse 35.000 euro, maar biedt over het hele sal - –– geld vrij opneembaar bankvergunning) bieden zeer klantvrien- do een basisrente en alleen over het laag- –– koppeling met een betaalrekening delijke spaarrekeningen. ste saldo een bonusrente. Aegon combi- –– minimuminleg vereist De spaarrekeningen die een periodieke in- neert twee voorwaarden, zodat het –– mogelijkheid om bij te storten leg vereisen, zijn juist het minst klantvriende- mogelijk is om een hogere rente te ontvan - –– mogelijkheid om spoedoverboekingen lijk. Hierbij valt op dat Triodos Bank Maand gen wanneer spaarafspraken worden ge- te doen Sparen ook een relatief lage rentevergoeding maakt over het minimumsaldo en de sal- –– verstrekking papieren rekeningafschrif- biedt, terwijl de Ohra Maand Spaarrekening dotoename. ten en SNS Bank Maxisparen in ruil voor de ver- –– verplichte periodieke storting eiste maandelijkse inleg wel een relatief hoge Beperkende voorwaarden –– bescherming door het Nederlandse de- rente vergoeden. Net als bij deze spaarreke- Naast de hoogte van de rente is het ook be- positogarantiestelsel ningen is ook bij de andere geen glijdende langrijk te letten op beperkende voorwaar- –– verplichting om het saldo een bepaalde schaal te herkennen tussen de hoogte van de den. De VEB heeft aan de hand van de elf be- periode op de rekening te laten staan rente en de beperkende voorwaarden, zodat langrijkste beperkende voorwaarden aan om in aanmerking te komen voor het oplettendheid is geboden. de geselecteerde spaarrekeningen een score hoogste rentetarief.

08 16 APRIL 2011 sparen 19

Grote risico’s Top 10 van hoogste rentevergoedingen* spaarders bij een faillissement voor Tijdens de kredietcrisis is duidelijk Bank en spaarrekening Rente na 1 jaar onaangename verassingen kunnen geworden dat er grote risico’s kun- komen te staan wanneer het spaar- Bank of Scotland Internet Spaarrekening € 26,00 nen kleven aan sparen bij de ver- geld is gespreid over rekeningen van schillende aanbieders. Het debacle WestlandUtrecht Bank Spaaronline Rekening € 25,00 verschillende aanbieders die onder rondom Icesave illustreert de risico’s NIBC Direct Internetspaarrekening € 25,00 een en dezelfde bankvergunning val- en onzekerheden bij het terughalen Centraal Beheer Achmea RentePlus Rekening € 25,00 len. Per bankvergunning kan name- van spaargelden uit het buitenland. lijk slechts eenmaal aanspraak ge- MoneYou Kwartaal Spaarrekening € 25,00 De tegoeden op spaarrekeningen bij maakt worden op het Argenta en Bank of Scotland worden Anadolubank Alfa Spaarrekening € 25,00 depositogarantiestelsel. Zo vallen bij- niet gedekt door het Nederlandse MoneYou Sparen € 24,50 voorbeeld RegioBank en Reaal depositogarantiestelsel, maar door The Economy Bank Ster Spaarrekening € 24,00 Bancaire Diensten onder dezelfde respectievelijk het Belgische en het bankvergunning. Tevens delen onder Britse garantiestelsel. Bij een faillis- Argenta Internetspaarrekening € 23,50 meer Delta Lloyd en Ohra, ABN Amro sement zal de vergoeding dan ook ASN Bank ASN Ideaalsparen € 23,00 en MoneYou, en Centraal Beheer uit deze landen moeten komen met *bij een eenmalige inleg van 1.000 euro Achmea, Avero Achmea en FBTO alle rompslomp van dien. bankvergunningen. Daarnaast is het ook oppassen ge- blazen met het parkeren van meer dan gaan. In het algemeen geldt voor de kleinere Makkelijk overstappen 100.000 euro op een spaarrekening, omdat spaarbanken die alleen actief zijn op het in- Het grote voordeel van een spaarrekening is daarmee de maximale dekking van het ternet dat zij de kosten kunnen beperken en dat het makkelijk is om over te stappen naar Nederlandse depositogarantiestelsel wordt spaargeld kunnen aantrekken door een ho- een andere aanbieder. Er moet dan natuur- overschreden. Vooral bij kleine spaarban- gere rente te vergoeden. Deze hogere rente lijk wel voordeel te behalen zijn. De rente- ken die gretig op zoek zijn naar spaargeld betekent doorgaans een hogere risicopre- vergoedingen zijn namelijk nauwelijks vol- om zeer risicovolle activiteiten te financie- mie. doende voor koopkrachtbehoud, zodat ren, is voorzichtigheid geboden, omdat ren- Ook zijn er diverse aanbieders die een overstappen op basis van de huidige rente- dement en risico doorgaans hand in hand bankvergunning delen. Dat betekent dat vergoedingen in veel gevallen niet zinvol is en het meer voor de hand ligt om te kiezen voor de zekerheid van het depositogarantiestelsel in plaats van een kwart procentje meer bij een buitenlandse aanbieder. Maar er is hoop. Nu de economie weer aan- trekt en de investeringsmogelijkheden toenemen, beginnen banken weer te concurreren om spaarders en dat vertaalt zich in een hogere rentevergoeding. Daarnaast heeft ECB-voorzitter Jean-Claude Trichet begin deze maand een eerste stap gezet om de inflatie te beteugelen door de korte rente met een kwart procentpunt te verhogen. Deze korte rente vormt de basis voor de tarieven in de geldmarkt en wordt dan ook in de regel doorberekend in de variabele spaarrentes. De meeste waarnemers vermoeden dat deze renteverhoging niet op zichzelf zal staan, zodat spaarders uitzicht hebben op hogere spaarrentes. Ook de banken die nu aan het staatsinfuus hangen, kunnen na afkoppeling hiervan weer mee gaan concurreren. Dan kunnen spaarders een opti- male verhouding tussen risico, rente en klantvriendelijkheid vaststellen en hun spaargeld bij de aanbieder parkeren die het beste tegemoetkomt aan hun individu- ele voorkeuren. Daarna is het belangrijk om alert te blijven en de variabele rente re - gelmatig te controleren, want wanneer de spaarder scherp blijft, zullen de aanbieders volgen.

08 16 APRIL 2011 20 sectoranalyse Wel of niet in de olie Veel particuliere beleggers willen profiteren van de almaar stijgende olieprijs. Maar vaak staan ze in hun portefeuille al behoorlijk bloot aan de olieprijsontwikkeling.

Tekst: Koos Henning

e olieprijs is de afgelopen tijd fors correlatie. De correlatie kan tussen de band- olieprijs 1 is, beweegt een aandeel één op gestegen: een vat Europese olie is breedte -1 en 1 liggen. Wanneer de correla- één in dezelfde richting als de olieprijs in het eerste kwartaal in euro’s al tie tussen de koers van een aandeel en de (sterk positief verband). Bij een correlatie bijna 20 procent meer waard ge- Dworden. Nu de olieprijs blijft oplopen, staan de banken klaar om geïnteresseerde particuliere beleggers via allerlei producten te De oliemarkt laten beleggen in olie. Maar voordat zij zich Olie komt in vele vormen. In elke regio wordt ruwe olie met andere eigenschappen uit de grond laten verleiden, doen particuliere beleggers gehaald en daar worden vaak verschillende prijzen voor gerekend. Zo is de olie uit de Verenigde er goed aan eerst eens na te gaan in hoever- Staten (West Texas Intermediate) iets lichter dan olie uit de Noordzee (Brent Crude). Brent Crude re ze via bepaalde aandelenposities al mee- komt overigens ook weer uit verschillende olievelden in de regio en is, net als West Texas Interme- liften met de olieprijs. diate, een verzamelnaam (oilmarker, ook wel benchmark). Olie kan onder andere verhandeld worden op de ‘spot’-markt en op de futuremarkt. Op de spot- Effect olieprijs niet eenduidig markt wordt olie direct gekocht of verkocht. Dit betekent dat de betalingen meteen plaatsvinden. Het post- en expressconcern TNT zakte na De olie wordt op een later tijdstip geleverd. Op de futuremarkt worden futurecontracten afgeslo- een winstwaarschuwing begin april weg op ten. In een futurecontract het Damrak (-12%). De scherpe stijging van Aandelen doen het beter wordt een hoeveelheid olie de olieprijzen was er mede de oorzaak van tegen een vastgestelde prijs dat de pakketjesdienst van TNT in het eerste 250 op een bepaalde tijd in de kwartaal van dit jaar meer onder druk Mandje Fugro, SBM, Shell toekomst verhandeld. Olie (Brent Crude) De prijs van olie is afhan- kwam te staan dan was verwacht. De hoge 200 olieprijs zorgde voor een terugloop in de in- kelijk van de vraag naar en ternationale bezorging van pakketten en aanbod van olie. De vraag een daaraan gerelateerde vertraging in het 150 naar olie zal bijvoorbeeld terugverdienen van de hogere benzinekos- toenemen wanneer de weten. Een bedrijf als SBM Offshore, dat drij- reldeconomie de komende 100 vende op- en overslagsystemen voor de olie- tijd groei laat zien. Volgens en gasindustrie produceert en verhuurt Shell is met name “de sterk toenemende vraag uit de (lease), ziet daarentegen juist dat een hoge 50 olieprijs leidt tot investeringen in olievel- opkomende markten als den door olieconcerns en dat bevordert de China, India en Brazilië een 0 belangrijk gegeven in deze verkoop van zijn producten. Beide bedrij- 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ven hebben dus een heel andere relatie met vergelijking”. De aanbod- de prijs van olie. Een gelijk gewogen mandje olieaandelen presteerde afgelopen jaren beter kant kan ook zorgen voor dan een fysieke belegging in olie. Om een goed beeld te krijgen van welke een daling of stijging in de prijs van olie. Zo heeft de bedrijven meebewegen met de olieprijs, onrust in het Midden-Oosten voornamelijk een effect op de aanbodkant (kan Libië in de toekomst hebben we het verband tussen de rende- nog wel olie leveren?). menten op aandelen uit de AEX en de olie- Daarnaast kan de olieprijs ook bepaald worden door speculatie van handelaren en het afdekken prijs onderzocht. We hebben in ons onder- van risico’s door bedrijven. Het afdekken van risico’s gebeurt via futures, opties en swaps, het zoek gerekend met de prijs van Brent Crude speculeren voornamelijk via futures. In de praktijk zie je dan ook vaak dat de olie niet geleverd op de ‘spot’-markt. Het onderzoek betreft wordt, maar dat partijen geïnteresseerd zijn in het verhandelen van risico. Levering kan worden de periode van mei 2003 tot april 2011. voorkomen door contracten te verkopen voor ze aflopen. De toets of variabelen onderling gerelateerd zijn komt neer op het bepalen van de

08 16 APRIL 2011 sectoranalyse 21

van -1 beweegt een aandeel één op één in de tegenovergestelde richting van de olieprijs (sterk negatief verband). Bij een correlatie 0 Futures is er geen verband tussen beide variabelen. Een andere mogelijkheid is het kopen van een futurecontract op de futuremarkt. In een future- De drie bedrijven met het sterkste positie- contract wordt een hoeveelheid olie tegen een vastgestelde prijs verhandeld, op een bepaalde ve verband met de schommelingen in de tijd in de toekomst. Door een contract te verkopen voor het afloopt, voorkomt de belegger dat hij olieprijs zijn Fugro, SBM Offshore en Shell. daadwerkelijk olie moet leveren. Alle drie de bedrijven hebben een correlatie Voor beleggers die geen ervaring op de futuremarkt hebben, is het handelen in futures niet aan met olie van rond de 0,36. Uit ons onder- te raden. Het is een complexe markt, waar de positie continu gemonitord moet worden. Wel zijn zoek bleek ook dat er een positief verband is er trackers op oliefutures Trackers blijven achter beschikbaar. De rende- tussen de olieprijs en de hele AEX (correla- menten op de trackers tie van 0,27). In veel portefeuilles van 200 kunnen fors afwijken van Nederlandse particuliere beleggers zal dus ETFS Brent 1month Olie (Brent Crude) de rendementen van de al een bepaalde blootstelling aan de olie- olieprijs. Sinds de stijging prijs zitten. Let overigens wel, correlatie is 150 van de olieprijs in 2009 geen statisch gegeven, maar verandert in de (+135%, in euro’s) bleven tijd. de trackers fors achter: zo Bedrijf Correlatie 100 steeg het rendement van de ETFS Brent 1month 1 Fugro 0,37 in dezelfde periode met 2 SBM Offshore 0,37 ‘slechts’ 77 procent. Dit is 50 3 Shell 0,36 een gevolg van de strategie die wordt gevolgd: 4 Boskalis 0,30 wanneer de oliemarkt in 5 ArcelorMittal 0,29 0 ‘contango’ is, is de prijs 2006 2007 2008 2009 2010 AEX 0,27 van de future die bijna De rendementen van trackers op kortetermijnoliefutures weken de afgelopen afloopt en die de fonds- jaren fors af van het rendement op een fysieke belegging in olie. manager moet verkopen Om het gevonden verband wat tastbaarder om levering te voorkomen, te maken, hebben we ook de bèta berekend. namelijk lager dan de meest liquide en kortlopende future die de fondsmanager moet kopen. De bèta geeft in deze context aan hoeveel Kortom, er moet dus worden bijbetaald voor een nieuwe positie. Het tegenovergestelde gebeurt procent een aandeel of index stijgt of daalt in markten die in ‘backwardation’ zijn. Hier is de prijs van de aflopende future hoger dan de prijs bij een stijging of daling van 10 procent van van de aan te kopen future. de olieprijs. Bij elke 10 procent die de olieprijs oploopt, stijgt de AEX met 1,7 procent. Voor de aandelen SBM Offshore, Fugro en Shell is dat respectievelijk 3,8, 3,7 en 2,4 (futures) is dit niet mogelijk. Een belegger rect effect heeft op de inkomsten: de lease- procent. in olie heeft namelijk helemaal geen recht betalingen zijn op basis van het geïnves- Een belegger moet dus altijd goed kijken op toekomstige kasstromen. teerde bedrag en verkoop is op basis van hoe de balans in zijn portefeuille is. kostprijs plus marge. Wel is het zo dat de Wanneer hij bijvoorbeeld al Shell, Fugro en Gemengde reacties hoge olieprijs investeringen in olievelden ArcelorMittal in zijn portefeuille heeft, is We vroegen Shell en SBM Offshore naar een door oliebedrijven en verkoop van onze het uit oogpunt van spreiding niet optimaal toelichting op de relatie tussen de olieprijs producten bevordert.” Bij een lage olieprijs om ook nog een oliefuture te kopen, omdat en de bedrijfsvoering van beide bedrijven. van onder de 40 dollar “zijn juist veel nieu- historisch gezien de drie aandelen in de Shell stelt dat de hogere olieprijs “meer in- we oliewinningsprojecten niet winstge- portefeuille al meebewegen met schomme- komsten oplevert bij het winnen van olie en vend en zal SBM minder verkopen”. lingen in de olieprijs. De belegger moet gas (het upstreambedrijf)”. Bij een lage olie- Bodemonderzoeker Fugro zag vorig jaar daarom altijd alert zijn op de ‘verborgen prijs bestaat daarentegen het risico dat lan- dat de stijging van de olieprijs resulteerde blootstelling’ aan olie om ‘dubbel inzetten’ getermijnprojecten niet meer winstgevend in een toename van de wereldwijde uitga- te voorkomen. zijn, wat kan leiden tot afboekingen en zelfs ven voor exploratie en productie door de Overigens rendeerde een mandje oliegere- het stopzetten van projecten. Bij de raffina- olie- en gasindustrie. Omdat Fugro steeds lateerde aandelen de afgelopen jaren beter ge en verkoop van olieproducten (het down- meer betrokken is bij nagenoeg de totale le- dan een fysieke belegging in olie. Een groot streambedrijf) is het verband wat lastiger: venscyclus van olie- en gasvelden, kan het voordeel van aandelen in het algemeen is “Daar is de marge tussen inkoop en verkoop bedrijf profiteren van de investeringen van bovendien het dividend. Dividend zorgt er- belangrijker dan de absolute hoogte van de oliemaatschappijen. Ongeveer 73 procent voor dat de belegger periodiek daadwerke- olieprijzen. Hoge olieproductprijzen kun- van Fugro’s activiteiten heeft betrekking op lijk geld in handen krijgt. Ook kunnen aan- nen wel resulteren in een lager verkoopvo- de olie- en gasindustrie. delen gewaardeerd worden op verwachte lume door afname van de vraag”, aldus een winsten, dividenden en kasstromen. Bij een woordvoerder van het olie- en gasconcern. fysieke of bij een ‘directe’ belegging in olie SBM Offshore zegt dat “de olieprijs geen di-

08 16 APRIL 2011 22 sectoranalyse Fugro en SBM: bedrijven waaraan alles klopt

Fugro en SBM Offshore zijn stevig gevestigd op een fundament van technische specialisering en opereren in een nichemarkt die bestand is tegen concurrentiedruk.

Tekst: Jacques Potuijt (financieel consultant)

e zijn er nog, bedrij- weerstand kunnen bieden aan hun angst en niet serieus vat op de ontwikkelingen bin- ven die door de jaren hadden ze ook de aandelen in deze bedrij- nen Fugro. Over dat jaar kwam de omzet- heen, hoog- en laag- ven gedumpt. Op het dieptepunt konden ze groei met zo’n 5 procent slechts zeer be- conjunctuur passe- opgepikt worden voor 30 procent van hun scheiden onder druk. De operationele Zrend, blijven groeien en een eerder bereikte toppen. marge van 17,9 procent kon echter worden fraai rendement voor beleg- Het herstel verliep daarop spectaculair. In gehandhaafd. Deze uitkomst was des te op- gers genereren. Ze zijn niet al juni was de helft van het verloren terrein vallender in een jaar waarin de olieprijs ge- te groot, maar ook niet al te heroverd. De andere helft zou naar verwach- rekend vanaf de piekprijs van 145 euro die klein. Ze hebben een duidelijke missie en ting snel volgen. Voor beide zat het wel in 2008 was gevestigd, een duikeling maak- aan hun bedrijfsmodel behoeft meestal niet goed, maar Fugro leek op dat moment de te van 70 procent tot circa 35 euro. veel te worden gesleuteld. De resultaten minst riskante en daardoor, gezien de nog Zowel het lot van Fugro als dat van SBM worden daarom niet vertroebeld door her- steeds woelige marktomstandigheden, de Offshore wordt in de perceptie van beleg- structureringsoperaties. Ze worden uiterst aantrekkelijkste. De koers van SBM Offshore gers nauw aan de olieprijs gekoppeld. De professioneel geleid en beschouwen de hele bedroeg toen 2,44 euro, die van Fugro 31,35 relatie met de oliesector is ontegenzeglijk, wereld als hun werkterrein. euro. Op de huidige niveaus laat de koers- maar is een stuk gecompliceerder van aard Heftige stormen, zoals de recente financi- winst zich becijferen op respectievelijk 64 dan een louter lineair op en neer bewegen ële crisis, laten hen niet onberoerd, maar en 103 procent. So far so good, maar de met de olieprijs. Ook de meerjarige explora- worden uiteindelijk ongehavend doorstaan. vraag dringt zich op of het herstelpotenti- tie- en productiebudgetten van oliemaat- Je hoeft er als belegger niet ver voor van eel van deze fondsen inmiddels niet geheel schappijen volgen op korte termijn niet huis, want ze staan genoteerd in Amsterdam. is uitgeput en of er op hun huidige koersni- slaafs de prijzen op de oliemarkt. Te denken valt aan bedrijven als Imtech, veau misschien zelfs al niet sprake is van Feit is dat de mondiale oliesector in 2009 Aalberts, SBM Offshore en Fugro. Wat ze ge- enige overwaardering. de budgetten met 18 procent liet dalen, meen hebben, is een nuchtere ingenieurs- maar dat volgde wel op een toename van 26 mentaliteit die zich verre houdt van finan- Record op record procent in 2008. Met wat goede wil kan de cial engineering, maar geconcentreerd is op In 2008, het eerste jaar waarin de financiële krimp in 2009 daarom worden opgevat als technische oplossingen die de wereld een crisis zich in volle omvang manifesteerde, een gezonde correctie op een te uitbundige stapje in de goede richting helpen duwen. vestigde Fugro het zoveelste record in zijn investeringsgolf in het voorgaande jaar. Fugro en SBM Offshore zijn hier vaker aan bestaan, zowel wat betreft omzet als winst. Volgens Global Data stegen de investerin- een duo-analyse onderworpen. Beide zijn De omzet passeerde dat jaar met een stijgen in 2010 alweer met 10 procent en de in- zulke succesvolle spelers in het maritieme ging van 20 procent overtuigend de mijl- vesteringsbudgetten voor 2011 zullen vol- cluster, een bedrijfstak waarin Nederland paal van 2 miljard euro. De operationele gens schattingen van deze markt- door zijn geografische ligging nog steeds marge bleef op 17,9 procent slechts een frac- onderzoeker daar weer 12 tot 15 procent tot de wereldtop behoort. De laatste keer tie onder het zeer hoge niveau van 18 pro- boven uitkomen. Voor de investeringen van dat ze hier aan bod kwamen, was in juni cent dat in 2007 was behaald. De winst per het beursgenoteerde deel van de oliemaat- 2009. Het dieptepunt in de financiële crisis aandeel steeg dat jaar met 25 procent tot schappijen wordt dit jaar een record van was in maart gepasseerd. Ondanks de alom 3,88 euro. 490 miljard dollar voorzien. erkende kwaliteiten hadden beleggers geen De verdieping van de crisis in 2009 kreeg De fase waarin de oliesector zich bevindt,

08 16 APRIL 2011 sectoranalyse 23

waarbij de piekproductie volgens de meeste experts al is gepasseerd, laat op dit punt geen verslapping in exploratie toe. Over de hele linie wordt koortsachtig gezocht naar nieuwe bronnen, terwijl gas, al dan niet vloeibaar gemaakt, veel sneller dan verwacht de plaats van olie begint in te nemen. Die overschakeling brengt eerder meer dan minder vraag naar seismisch onderzoek en nauw daaraan gerelateerde diensten voor oliemaatschappijen met zich mee, een acti- viteit waarvan Fugro het voor circa 75 procent van de omzet moet hebben. In 2010 werd daardoor met een omzet van 2.280 miljoen euro het record van 2008 alweer gebroken. De omzetgroei werd gehol- pen door acht nieuwe acquisities die Fugro in 2009 ondanks de moeilijke marktomstandigheden had gerealiseerd. Juist hierdoor was het prijsniveau van overnamekan- didaten immers tot een aantrekkelijk niveau gedaald. In de eerste helft van 2010 nam de omzet met nog geen procent toe, maar in de tweede helft begonnen de markten waarin Fugro actief is zich steeds krachtiger te herstellen. Door de relatief zwakke opening van het jaar kwam de operationele marge over het hele jaar wel iets onder druk en viel terug tot 15,4 procent. In de tweede jaarhelft bedroeg de marge echter alweer een comfortabele 17,6 procent. Al met al bleef de opera- Fugro (FUR.AS) tionele winst nog slechts 4 procent onder 2006 2007 2008 2009 2010 2011T 2012T het absolute record van 2008. Omzet 1.435 1.803 2.154 2.053 2.280 2.500 2.750 Het goede herstel vond plaats ondanks de Operationeel resultaat (ebit) 212 325 386 367 351 420 480 slag die de offshore-oliewinning werd toe- Nettowinst (€ mln) 141 216 283 263 272 300 340

FUGRO (€) Ebitmarge 14,7% 18,0% 17,9% 17,9% 15,4% 16,8% 17,5% Rendement eigen vermogen 27,4% 34,3% 34,8% 24,9% 20,2% 18,7% 18,9%

65 63,40 Medewerkers 9.837 11.472 13.627 13.482 13.463 15.000 16.000 60 Winst per werknemer € 14.335 € 18.847 € 20.798 € 19.538 € 20.220 € 20.000 € 21.250 55

50 Rentedragend vermogen € 342 € 450 € 395 € 441 € 591 € 600 € 700 45 Eigen vermogen € 562 € 700 € 928 € 1.188 € 1.508 € 1.700 € 1.900 40 Balanstotaal € 1.406 € 1.700 € 2.123 € 2.366 € 3.090 € 3.300 € 3.600 35

30 Uitst. aandelen (mln., ult.) 70 70 77 79 80 81 82 25 Winst per aandeel (€) € 2,05 € 3,11 € 3,88 € 3,34 € 3,39 € 3,70 € 4,15 20 Dividend (€) € 0,60 € 0,83 € 1,25 € 1,50 € 1,50 € 1,70 € 1,80 15 2009 2010 2011 Dividend rendement 1,7% 1,6% 6,1% 3,7% 2,4% 2,7% 2,8% Koers ult. & 8/4/11 € 36,20 € 52,80 € 20,49 € 40,26 € 61,50 € 63,40 Beurswaarde 5,1 mrd Wpa 2011T 3,70 Omzet 2010 2,3 mrd Wpa 2012T 4,15 K/W 17,7 17,0 5,3 12,0 11,9 17,1 15,2 Nettowinst 2010 272 mln Dividend 2010 1,50 Marktkapitalisatie (€ mrd) 5,1

08 16 APRIL 2011 24 sectoranalyse

gebracht met de ramp met het BP-platform in de Golf van Mexico. Van Fugro’s omzet is 9 procent direct of indirect gerelateerd aan oliewinning in deze regio. De negatieve effecten bleven beperkt en de door president Obama direct na de ramp afgekondigde ban op nieuwe diepwaterprojecten in het getroffen gebied werd onder zware binnen- landse politieke druk binnen een halfjaar opgeheven. Voor 2011 conformeert Fugro zich wat de groei van exploratie- en productiebudgetten van de oliesector betreft aan de door Global Data afgegeven verwachtingen. Er zijn nieuwe uitdagingen, met name veroor- zaakt door de politieke onrust in Noord- Afrika en het Midden-Oosten, maar deze zullen naar verwachting verschuivingen met zich meebrengen naar vooral offshore- exploratie in meer politiek stabiele regio’s, terwijl ook de overschakeling naar vloei- niveau dat nog steeds ruimte biedt voor ver- nomzet voor zijn rekening. Zoals eerder baar gas er een extra impuls door krijgt. betering in de komende jaren. aangegeven zijn onverwachte winstschom- Ook in dit segment van de energiemarkt In de jaren 2004 t/m 2006 lag de marge ge- melingen hier mogelijk, maar na de marge- heeft Fugro volop werk. De werkvoorraad middeld rond 15 procent bij een omzet die druk in de achterliggende jaren lijkt het re- aan het begin van dit jaar bedroeg ruim 1,5 toen de helft bedroeg van de gemiddelde 3 delijk te verwachten dat de tijd nu rijp is miljard euro, een toename van 13,9 procent miljard euro in de afgelopen drie jaar. De voor een positieve omslag. ten opzichte van een jaar eerder. margedruk houdt verband met het feit dat Een positieve stimulans mag ook worden Al met al kan gesteld worden dat de drie het bedrijf al vanaf 2006 geleidelijk aan verwacht als een eerste order kan worden achterliggende crisisjaren bij Fugro slechts meer turnkey-systemen FPSO (floating pro- binnengehaald voor een drijvende lng-in- een lichte rimpeling veroorzaakten in een duction and storage systems) voor eigen re- stallatie. De prijs van 2,5 miljard dollar voor groeitempo dat in de laatste vijftien jaar rekening is gaan produceren. De te realiseren een dergelijk systeem ligt op ruim het dub- sulteerde in een gemiddelde omzet- en prijzen hiervoor zijn uiteraard vatbaar voor bele van een gangbare FPSO. Lang heeft SBM winstgroei van respectievelijk 15 en 21 pro- de condities van de markt op het moment Offshore aan de ontwikkeling hiervan ge- cent. Die groei kwam voor een belangrijk dat ze voor verkoop beschikbaar komen. werkt en oliemaatschappijen lijken nu klaar deel mede tot stand door een consistent uit- Het is niet verbazingwekkend dat de zwak- om de investeringsbeslissing te nemen. gevoerde acquisitiestrategie, waarbij ge- ke markt van 2008 en 2009 de marges op Verwacht wordt dat in 2011 de groei weer middeld zo’n acht, doorgaans kleine gespe- deze systemen onder druk zette. in een hogere versnelling zal komen met cialiseerde bedrijven per jaar werden Tijdens de drie afgelopen crisisjaren hoef- een omzettoename van circa 10 procent tot verworven. Het lopend jaar zal daar waarde SBM Offshore niet in te teren op de werk- 3,3 miljard dollar. Topman Macy voorziet schijnlijk geen uitzondering op vormen. portefeuille. Integendeel, de orderontvangst dat het aantal grote contracten voor drij- Met handhaving van gezonde financiële lag in elk van de jaren een miljard euro bo- vende systemen dit jaar tot boven het niveau verhoudingen is daar circa 250 miljoen ven de omzet zodat de portefeuille eind vo- van voor de crisis zal toenemen. Met een euro voor beschikbaar. rig jaar de recordomvang van 11,5 miljard mondiaal marktaandeel van 20 procent zal dollar bereikte. Van dit bedrag heeft 78 pro- SBM Offshore daarin ten volle delen. De Ruimte voor verbetering cent betrekking op de niet contant gemaak- operationele winstmarge kan opnieuw een SBM Offshore ging de financiële crisis in te waarde van alle in de toekomst te ontvan- vol procentpunt verbeteren, waardoor on- met een werkportefeuille van 8 miljard dol- gen leasetermijnen van de leasevloot van der aan de streep de recordwinst die in 2007 lar, circa driemaal de gemiddelde jaarom- momenteel eenentwintig systemen. werd neergezet, zal worden overtroffen. zet van dat moment. Die comfortabele situ- Vorig jaar werd een nieuw, twintig jaar atie zorgde ervoor dat de recordomzet van durend leasecontract binnengesleept voor Uitzonderlijke resultaten 2,9 miljard dollar van 2007 in het daarop- een FPSO (de Cidade de Party) voor de SBM Offshore, voorheen jarenlang opere- volgende jaar zelfs nog kon worden verbe- Braziliaanse oliemaatschappij Petrobras rend onder de namen IHC Holland en IHC terd tot iets boven de 3 miljard dollar. In de met een totale contractwaarde van 2,5 mil- Caland, en Fugro hebben beleggers gedu- afgelopen twee jaar is de omzet op dat hoge jard dollar. Het betreft hier een financial rende vele jaren uitzonderlijk gunstige be- niveau blijven hangen, terwijl de operatio- lease, waarbij de helft van de contractwaar- leggingsresultaten bezorgd. Bij Fugro is dat nele marge in beide jaren maar heel licht de wordt geboekt onder omzet Turnkey nagenoeg ononderbroken het geval geweest onder druk stond en tot iets onder de 10 Systems en de andere helft onder Lease & sinds de beursintroductie van 1992. Over procent terugviel. Vorig jaar verbeterde de Operate. In totaal nam Turnkey Systems vo- die hele periode bedroeg de gemiddelde winstgevendheid weer tot 11,9 procent, een rig jaar 65 procent van de totale concer- koersappreciatie 17,4 procent. Over de afge-

08 16 APRIL 2011 sectoranalyse 25

lopen tien en vijf jaar was dit respectievelijk gemiddeld 17,6 en 16,2 procent. Voor de berekening van het totaalrendement mag daar dan nog bijna jaarlijks 3 procent dividend aan worden toegevoegd. Een dergelijke performance deed zich lang ook bij SBM Offshore en zijn voorgangers voor, maar na een forse winstdip in 2003 en 2004 is de ontwikkeling hier sindsdien toch aanmerkelijk minder rechtlijnig gaan ver- lopen. Ook na het recente herstel ligt de koers nog steeds niet boven het niveau van vijf jaar geleden, zodat beleggers het hier uitsluitend met het dividend hebben moeten doen dat in deze periode gemiddeld iets boven de 4 procent per jaar lag. In de huidige koersen is de aperte onder- waardering van 2009 al nagenoeg of geheel opgeheven. Fugro kent op de huidige koers van 63,19 euro en de voor 2011 getaxeerde winst een koers-winstverhouding van 17,1. Dat ligt tamelijk hoog binnen de historische bandbreedte en daarmee lijkt het aandeel voorlopig vol gewaardeerd. Redelijkerwijs is daarentegen ook niet te verwachten dat zich op korte termijn een gunstiger instapmoment zal voordoen. Alles wijst bij Fugro op een voortgezette hoge en stabiele winstgroei. SBM Offshore doet op dezelfde basis berekend een koers-winstverhouding van 15,1 en dat is vergeleken met wat voor dit fonds vóór 2007 gebruikelijk was een tamelijk bescheiden waardering. Naarmate de bestaande SBM Offshore (SBMO.AS) scepsis onder beleggers na een voortgezette 2006 2007 2008 2009 2010 2011T 2012T gunstige ontwikkeling geleidelijk wegebt, Omzet 1.990 2.871 3.060 2.966 3.056 3.300 3.600 mag hier op korte termijn een nog iets verder oplopende waardering worden verwacht. Operationeel resultaat (ebit) 254 302 275 293 362 425 475 Nettowinst ($ mln) 216 267 228 230 276 325 360

SBM OFFSHORE (€) Ebitmarge 12,8% 10,5% 9,0% 9,9% 11,9% 12,9% 13,2% Rendement eigen vermogen 21,5% 21,8% 17,7% 15,1% 14,2% 15,0% 15,5% 27,5 Medewerkers 2.356 2.715 3.263 3.539 3.787 4.000 4.300 25,5 Winst per werknemer $91.808 $98.269 $69.844 $64.990 $72.881 $81.250 $83.721 23,5

21,5 20,38 Rentedragend vermogen (mln) $586 $875 $1.464 $1.464 $1.711 $1.900 $2.100 19,5 Eigen vermogen (mln) $1.119 $1.333 $1.235 $1.803 $2.073 $2.250 $2.400 17,5 Balanstotaal (mln) $2.940 $3.643 $4.345 $4.658 $5.091 $5.500 $6.000 15,5

13,5 Uitst. aandelen (mln., ult.) 141 143 146 164 169 172 175 11,5 Winst per aandeel $1,55 $1,85 $1,54 $1,47 $1,44 $1,89 $2,06 9,5 Dividend $0,77 $0,93 $0,93 $0,67 $0,71 $0,80 $0,90 7,5 2009 2010 2011 Dividend rendement 3,0% 4,3% 9,9% 4,9% 5,2% 3,9% 4,4%

Beurswaarde 3,4 mrd Wpa 2011T $ 1,89 Koers ult. & 8/4/11 € 26,05 € 21,60 € 9,35 € 13,77 € 16,76 € 20,38 Omzet 2010 $ 3,1 mrd Wpa 2012T $ 2,06 K/W 22,1 17,3 8,5 14,7 15,8 15,1 13,9 Nettowinst 2010 $ 276 mln Dividend 2010 $ 0,71 Marktkapitalisatie (€ mrd) 3,4

08 16 APRIL 2011 26 technische analyse Onverminderd optimistisch

Ondank de onrust op diverse plaatsen in de wereld blijven de beurzen goed liggen. AEX INDEX Tekst: Royce Tostrams (Tostrams Groep)

550

450

350

oals verwacht weten de cruciale steunniveaus rond 250 De 200/dagenlijn heeft de het 200-daags gemiddelde prima stand te hou- AEX prima weten op te den. We handhaven onze optimistische visie, want vangen technisch bezien liggen zowel de aandelen-, als de 2007 2008 2009 2010 2011 Zvastgoed- en grondstoffenmarkten er prima bij, ondanks © Bron: www.tostrams.nl de gevolgen van de aardbeving in Japan, de crisis in het Midden-Oosten, nieuwe problemen in Portugal en de be- grotingsperikelen van Obama. Het economisch zonnetje DSM begint op volle kracht te schijnen, noch Japan, noch Khadaffi of Portugal DSM heeft alle belangrijke toppen van de afgelopen 5 kunnen wolken maken. jaar gebroken

60 Beter dan staatsobligaties 50 Technisch bezien zullen aandelen, vastgoed en grondstoffen het ook in 40 het tweede kwartaal veel beter blijven doen dan staatobligaties. Zelfs met 30 de sterk gedaalde koersen parkeren we ons geld voorlopig niet op de stoep bij minister De Jager. Voor de AEX handhaven we voor deze zomer ons 20 koersdoel van 415-420, waar de toppen van augustus 2008 liggen. De reden voor ons optimisme halen we uit de businesscyclus. De AEX-index oogt technisch bezien niet slecht. De langetermijntrend blijft opwaarts gericht. Zolang deze gematigd stijgende trend intact blijft, mag een koersstijging worden verwacht richting weerstand 417,42 (top 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 van 15 augustus 2008). Enkel bij een terugval onder steun 343,20 (bodem © Bron: www.tostrams.nl van 18 maart) verzwakt het beeld. De 200-dagenlijn van de AEX-index laat een stijgende trend zien. Dit geeft een positieve technische conditie weer. Zoals al in een eerdere co- MSCI WORLD REAL ESTATE lumn aangegeven, ligt er rond de 200-dagenlijn behoorlijk veel steun. Posities op de Amsterdamse beurs mogen aangehouden worden. De huidige technische positie blijft positief. Op 17 januari 2011 hebben we aan de beurs van Amsterdam een hoge weging toegekend in de langetermijn- 250 portefeuille. 200

150 Sterke aandelen Aandelen waarin beleggers nog steeds kunnen instappen of die ze kun- MSCI World Real Estate nen bijkopen zijn onder andere DSM, AkzoNobel, SBM Offshore, TKH, index geeft het koersverloop 100 van de grootste fondsen in Boskalis en ASML. Deze handhaven we dan ook in onze langetermijnpor- de Vastgoedsector weer De MSCI World Real Estate index beweegt in een tefeuille. Sterke grondstoffen waarin Tostrams Vermogensbeheer via tur- gematigd stijgende trend bo’s belegt zijn onder andere goud, zilver en ruwe olie. Verder geven we 50 vastgoed een hoge weging. 2007 2008 2009 2010 2011 © Bron: www.tostrams.nl De trend van DSM blijft ondanks de huidige consolidatiefase opwaarts gericht. De hogere bodems wijzen nog steeds op aanhoudende vraag. De

08 16 APRIL 2011 technische analyse 27 Onverminderd optimistisch

Ondank de onrust op diverse plaatsen in de wereld blijven de beurzen goed liggen.

Tekst: Royce Tostrams (Tostrams Groep)

steun ligt rond 40,40 (gevormd op 1 augus- Vierjarige businesscyclus tus 2008). Slaagt DSM erin om boven de laatste top te breken, dan kan de stijgende trend weer worden hervat en komt er ruimte Onze belangrijkste informatiebron bij het beleggen is al sinds jaar en dag de vierjarige busi- vrij voor verdere koersstijging. Weerstand nesscyclus. Deze bevestigt nog steeds een periode van economische voorspoed, ondanks de hanteren we op 47,50 (berekend koersdoel). ontwikkelingen in Japan en het Midden-Oosten. In deze fase doen alle beleggingscategorieën, Het 200-daags voortschrijdend gemid- behalve obligaties, het goed. Dit rechtvaardigt de conclusie om positief te blijven ten aanzien delde laat een stijgende trend zien. Dit wijst van aandelen, vastgoed en grondstoffen, maar behoedzaam te blijven met staatsobligaties. op een positieve technische conditie. De De businesscyclus onderscheidt periodes van groei en krimp. De geschiedenis herhaalt zich opwaartse richting van de B.O.B.-indicator steeds; de economie laat tijdens een complete cyclus chronologisch altijd dezelfde volgorde in van DSM suggereert betere prestaties, ver- gebeurtenissen zien. Dit impliceert dat zich door de jaren heen steeds dezelfde ontwikkelingen geleken met de rest van de markt. Op 24 de- herhalen. Hierdoor kunnen we draaipunten identificeren voor verschillende financiële en econo- cember 2010 is dit aandeel opgenomen in mische indicatoren, maar ook voor obligaties, aandelen, vastgoed en grondstoffen. Zo signaleer- de portefeuille. DSM kan nog steeds (bij-) de de businesscy- gekocht worden. clus al eind 2007/ BUSINESSCYCLUS begin 2008 dat de

FASE I FASE II FASE III FASE IV FASE V FASE VI economische bloei Vastgoed: pas op de plaats Economie krimpt Einde recessie Economie groeit, Rente en inatie Ec. groei stagneert Economische Rente daalt rentedaling voorbij stijgen, Economie Inatie stijgt verder groei neemt af begin inatie op volle kracht voorbij was. De MSCI World Real Estate-index, die het Inatie daalt koersverloop van de grootste fondsen in de De vierjarige businesscyclus vastgoedsector weergeeft, maakt even pas Q2 ‘11 op de plaats, maar ligt er technisch bezien volgt (geïdeali- niet onaardig bij. Omdat MSCI World Real seerd) het chrono- logische pad van Estate hogere koersbodems weet te vor- ‘08/’09 ‘09/’10 ‘10/’11 IV V VI I de vier financiële men, blijven we opwaarts kijken. Dit geeft II III ‘11/’12 (?) aan dat er nog steeds op hogere niveaus markten: obliga- wordt gekocht. Om de oude stijgende trend ties, aandelen, voort te kunnen zetten, moet MSCI World vastgoed en Real Estate breken en sluiten boven de laat- grondstoffen. Passen we de ste koerspiek. Onder steun 146,38 (bodem Strategie: Strategie: Strategie: Strategie: Strategie: Strategie:- Obligaties kopen, Obl. uitbreiden Oblig.verkopen Aand./VG aanh. Aand./VG afbouw. Cash aanhouden Aandelen mijden Aandelen+VG Grondsto en kopen Grondst. uitbreiden Grondst. aanhoud. Mijden: Aand./VG businesscyclus van 3 december 2010) verzwakt het beeld. VG/Grondst. mijd. kopen Aand./VG uitbreid. Obl. mijden Obl. mijden Grondst. verkopen Weerstand ligt op 162,00 (gevormd op 28 toe op de huidige februari). Na een uitbraak boven weer- beursontwikke- stand 162,00 wordt 179,46 het volgende lingen, dan valt opwaartse koersdoel. De stijgende 200-da- op dat we thans alle karakteristieken zien van de fase van economische voorspoed, waarin alle genlijn wijst op een positieve technische beleggingscategorieën, behalve obligaties, het goed doen. Dit lijkt de conclusie te rechtvaardigen conditie van de sector vastgoed. Op 20 sep- om positief te blijven ten aanzien van aandelen, vastgoed en grondstoffen, maar behoedzaam te tember 2010 gaven we vastgoed weer een blijven met staatsobligaties. Deze waarneming leidt niet tot wijzigingen in onze langetermijnbe- hoge weging mee in de langetermijnporte- leggingsstrategie. feuilles.

08 16 APRIL 2011 28 beleggingsfondsen Hoger rendement bij lager risico Iedere belegger heeft geleerd dat rendement en risico altijd hand in hand gaan. Volgens fondsmanager Pim van Vliet klopt deze les niet. Conservatief beleggen levert op termijn juist meer op.

Tekst: Jasper Jansen en Ronald van Genderen; foto: Mark van den Brink

im van Vliet, de jonge fondsmana- Een vervelend trekje van de strategie, aan- markt moest weer met 64 procent stijgen ger van het Robeco European gezien in stijgende markten het meeste geld om het verlies van 39 procent goed te ma- Conservative Equity fonds, heeft naar beleggingsfondsen vloeit, maar dan ken, met ons verlies van 27 procent hadden aardig wat deuren moeten intrap- voornamelijk naar de fondsen die het beter wij maar 37 procent nodig.” Ppen om de laagrisicofondsen van de grond deden dan de index. Beleggers halen hun In 2010 steeg de markt 6,4 procent, terwijl te krijgen. De eerste hevige discussies over geld juist uit de markt als de lage volatiliteit het fonds 10,6 procent won. “In de kern de strategie van het fonds vonden plaats op op haar best is. “Zo deed de markt in 2008 komt het erop neer dat ons fonds het door de onderzoeksafdeling, daarna was marke- minus 39 procent, terwijl ons fonds toen de marktcyclus heen waarschijnlijk beter ting aan de beurt. Het was in het midden ‘slechts’ 27 procent van zijn waarde ver- doet dan de markt.” van het vorige decennium en het woord ‘ri- loor.” Verschillende Nederlandse pensioenfond- sico’ behoorde nauwelijks tot het vocabulai- Door een lagere volatiliteit en neerwaarts sen steken inmiddels 20 tot 30 procent van re van beleggers. Een fonds opzetten met risico kan een belegger bovendien meepro- hun vermogen in lagevolatiliteitstrategie- een strategie die zich richt op het selecteren fiteren van het rente-op-rente-effect. “De ën. “Bij elkaar beheren we nu meer dan een van saaie aandelen met een laag risico (lage miljard euro voor institutionele partijen, volatiliteit) is dan niet het eerste wat in je maar ook particulieren weten ons steeds opkomt. Persoonlijk prospectus beter te vinden.” Maar er was nog meer reden voor scepsis op het hoofdkantoor van Robeco aan de Blijvend effect Coolsingel in Rotterdam. “In tegenstelling Pim van Vliet Vaak reageert de markt snel op dit soort fe- tot wat iedere economiestudent leert, rende- nomenen (anomalieën), waardoor het extra ren aandelen met een laag risico op termijn Geboortedatum: 30-09-1977 rendement snel verdwijnt. Het lijkt immers beter dan aandelen met een hoog risico.” Uit aannemelijk dat beleggers en masse in aan- onderzoek van Van Vliet en collega David Werkervaring: vanaf 2000 delen met een lager risico zullen stappen, Blitz blijkt dat aandelen met een lage volatili- waardoor de prijs wordt opgedreven en het teit (standaarddeviatie) het in de onderzoeks- Begint de dag met: extra rendement verdwijnt. periode een kleine 6 procent beter deden dan Het Financieele Dagblad “In plaats van dat het fenomeen verdwijnt, aandelen met een hoge volatiliteit. lijkt het erop dat het alleen maar sterker is Gestart met beleggen: 1991 geworden.” Hoe kan dit? Misschien wel de Winnen door niet te verliezen belangrijkste reden zijn de prikkels van Het lijkt erop dat Robeco een heilige graal Beste belegging: fondsmanagers. “De managers van beleg- in handen heeft, maar er is een ‘catch’ die aandelen opkomende markten gingsfondsen zijn geneigd in aandelen met het vermarkten van de strategie een lastige een hoog risico te stappen. Zij hebben na- zaak maakt. De lagevolatiliteitsaandelen Grootste misser: Fokker melijk allemaal geleerd dat een hoger risico bewijzen hun dienst alleen als de markt zich in een hoger rendement zal vertalen.” daalt of licht stijgt (tot 15% op jaarbasis), Beste beleggingsboek: Als de financiële markten hun weg om- maar doen het slechter bij sterk opverende Finding Alpha, door Eric Falkenstein hoog vinden, zal de fondsmanager het beter markten. Het Robeco European Conservative doen dan de markt en zal hij een dikke bo- Equity fonds, dat Van Vliet samen met col- Lijfblad: The Economist nus krijgen. “Een versterkend effect daarbij lega Arlette van Ditshuizen beheert, pres- is dat vers geld toestroomt naar de markten teerde bijvoorbeeld in het hersteljaar 2009 Favoriete website: die het goed hebben gedaan en daarbinnen 8 procent slechter dan benchmark MSCI SSRN.com met nieuwste onderzoek weer naar de fondsen die het beter doen Europe Index. dan de benchmark. Daardoor is het relatief

08 16 APRIL 2011 beleggingsfondsen 29

Fondsprospectus

Naam: Robeco European Conservative Equity ISIN-code: LU0339661307 TER: 1,16% PTR: 51% Rendement: 3 maanden 1,92% 1 jaar 6,55% 3 jaar 2,37% 5 jaar n.a. Volatiliteit: 12,7% Maximaal verlies: -15,81%

Top-10 belangen per 31 maart 2011

Bedrijfsnaam Weging Royal Dutch Shell B 1,98% Vodafone Group shs 1,94% Total SA 1,92% Telefónica SA 1,89% Nestlé SA/new 1,85% Unilever NV - Cert 1,76% GlaxoSmithKline 1,75% Novartis AG-REG SHS 1,72% British American Tobacco 1,62% Sanofi-Aventis 1,33% beter doen dan de markt in haussemarkten voor de fondsmanager financieel veel aan- trekkelijker dan het relatief beter doen in slechte markten.” Om deze twee redenen zijn de fondsmanagers waarschijnlijk bereid te veel te betalen voor aandelen die het goed doen in stijgende markten (hogevola- tiliteitsaandelen), en zijn aandelen met een laag risico juist ondergewaardeerd. De particulier draagt ook zijn steentje bij aan het rendementsverschil tussen beide “Het is toch mooi als je kunt winnen van naar beneden gaat, beseffen veel beleggers soorten risicoaandelen. “Veel particulieren miljoenen mensen over de hele wereld die dat het ongeluk van verliezen van vermogen zien beleggen als een loterij waarin zij ho- zich bezighouden met beleggen.” De onevenredig veel groter is dan het geluk bij pen snel rijk te worden, maar door de jacht Robeco-fondsenman vindt dat de uitgevoer- de aangroei ervan. naar de nieuwe Microsoft betalen we juist de strategie wetenschapsgedreven moet Wat zijn dan nu precies aandelen met een een premie voor het aanhouden van aande- zijn. In die zin is Van Vliet misschien meer lage volatiliteit? “Momenteel zijn we over- len met een hoog risico.” Aangezien het een echte wetenschapper dan een belegger. wogen in de nuts-, telecom- en vastgoed- denken in termen van de benchmark ver- “Ik zie mezelf als onderzoekend belegger.” aandelen.” De banken- en informatietech- slaan alleen maar lijkt toe te nemen en par- Heeft Pim van Vliet nog tips voor de parti- nologiesector zijn voor Van Vliet juist ticulieren hun jacht op het gouden aandeel culiere belegger? “Risicomijdende beleg- minder interessant. “Al zien we de volatili- zullen blijven voortzetten, zal deze anoma- gers die geen benchmark hoeven te ver- teit en waarderingen van it-bedrijven als lie nog wel even blijven bestaan. slaan, doen er goed aan de meest volatiele bijvoorbeeld Microsoft dalen, waardoor aandelen te vermijden. Staar je in hausse- deze fondsen binnenkort misschien wel in- Knikkeren tegen de wereld markten niet blind op aandelen of fondsen teressant worden voor beleggers. Deze dy- Van Vliet hield zich in de derde van het vwo met hoge rendementen, maar vraag je goed namiek maakt beleggen in ‘saaie’ aandelen al bezig met beleggen en zag het toen als af hoe deze zouden bewegen in tijden dat de veel interessanter dan sommige fondsma- een potje knikkeren tegen de hele wereld. beurs naar beneden gaat.” Pas als de markt nagers denken.”

08 16 APRIL 2011 30 grondstoffen Het raadsel van de aardgasprijs Terwijl de olieprijs hoge toppen scheert, blijft aardgas achter. Dit lijkt een raadsel. Toch zijn er een paar perfect logische verklaringen.

Tekst: Koen Lauwers (financieel analist)

e onrust in het Midden-Oosten en 10 dollar, wat erg ongebruikelijk is. WTI In de Verenigde Staten, maar bijvoorbeeld Noord-Afrika, gekoppeld aan een heeft dus tijdelijk zijn status als referentie- ook in Groot-Brittannië, komen de prijzen toenemende vraag, deed de prijs punt verloren en die rol wordt nu door Brent tot stand op hubs of virtuele handelsplaat- van een vat ruwe olie uit de ingevuld. sen. Daar speelt de wet van vraag en aanbod DNoordzee (Brent) de voorbije weken oplo- Wat de aardgasprijs betreft, moeten we een en is er geen directe koppeling met de olie- pen tot boven 120 dollar. De prijs van de onderscheid maken tussen de Amerikaanse prijs. Bekende Amerikaanse hubs zijn onder Amerikaanse variant (West Texas markt en die op het Europese vasteland. In de meer de Henry Hub en SoCal (Southern Intermediate of WTI) bleef steken tussen meeste Europese landen is de prijs van aard- California). Hubs zijn meestal plaatsen waar 105 en 110 dollar. Deze prijzen komen voor- gas automatisch gekoppeld aan de olieprijs. verschillende pijplijnen samenkomen. In alsnog niet in de buurt van het recordni- Wordt olie duurder, dan moet automatisch Groot-Brittannië is National Balancing veau dat in de zomer van 2008 werd bereikt. ook meer voor gas worden betaald. Dit is de Point (NBP) de grootste handelsplaats. In vergelijking met het dieptepunt van be- reden waarom Europese consumenten niet De prijs die tot stand komt bij de hubs gin 2009 is ruwe olie bijna vier keer zo duur. kunnen genieten van een lage gasprijs. dient ook als basis voor de prijzen van ter- Bij aardgas is deze prijsstijging veel minder Stijgingen en dalingen van de olieprijs wor- mijncontracten (futures). Deze laatste note- uitgesproken. In een langetermijngrafiek is den wel met vertraging in de gasprijs doorge- ren op beurzen als de New York Mercantile zelfs nauwelijks te zien dat de gasprijs is rekend. Aangezien ruwe olie al bijna twee jaar Exchange (NYMEX). Net als bij andere toegenomen en per saldo is aardgas nu niet zonder noemenswaardige prijscorrectie grondstoffen kan gas dus worden verhan- duurder dan in 2002. duurder wordt, blijven ook de Europese gas- deld zonder dat er fysieke levering aan te Om misverstanden te vermijden, moeten prijzen toenemen. pas komt. De prijsvolatiliteit bij de hubs is we eerst wijzen op de verschillen in daardoor wel groter. Ook in prijsvorming tussen olie en gas. In Europa bestaan dergelijke beide gevallen kunnen de regiona- Olie-gasprijsratio hubs, zoals Title Transfer le verschillen erg groot zijn, maar Facility (Nederland), Emden 15,0 olie-gasprijsratio (rechter schaalverdeling) 30 dit is momenteel met name het ge- gasprijs ($/mln BTU) (Duitsland), Zeebrugge (België) val bij aardgas. In de markt van 13,5 en Baumgarten (Oostenrijk). 25 ruwe olie zijn er tientallen soorten 12,0 Het verschil in prijsvorming

die tegen verschillende prijzen no- 10,5 is echter niet de enige reden teren, al naargelang de kwaliteit. 20 waarom gas voor de eindver- Als algemene regel geldt hoe ‘lich- 9,0 bruiker zo duur is. Er is name- ter’ de olie, dus hoe minder inge- 7,5 15 lijk ook nog een distributienet- wikkeld het raffinageproces is om 6,0 werk dat het gas van de 10 producent tot bij de eindge- de ruwe olie te verwerken tot distil- 4,5

laten, hoe duurder. Ondanks de berg bruiker brengt. De kosten die 3,0 m vele soorten zijn er internationaal 5 oo daarvoor worden berekend, Bl 1,5 : maar twee referentiecontracten: n kunnen een groot deel van de

Brent en WTI. Historisch gezien is 0,0 0 Bro totale gasprijs uitmaken. het prijsverschil tussen beide vari- 2000 2005 2010 anten gering, maar door een speci- In theorie zou een barrel ruwe olie ongeveer 5,8 maal een miljoen BTU aard- Overaanbod en dalende fieke situatie (tijdelijk overaanbod gas kosten, omdat een barrel ruwe olie 5,8 maal zo veel energie bevat als voorraden bij de WTI hub in Cushing, een miljoen BTU aardgas. De olie-gasprijsratio piekte eind augustus 2009 op De gemiddelde aardgasprijs in Oklahoma) is deze spread de voor- 26,4 en bereikte vorige week een nieuw hoogtepunt op 27,9. de Verenigde Staten bedroeg in bije maanden opgelopen tot boven 2010 4,4 dollar per miljoen

08 16 APRIL 2011 grondstoffen 31

cessies in handen te krijgen. Deze moeten Substitutie-effecten CRB-INDEX ($) zo veel mogelijk aardgas opbrengen, anders Een ander element dat van belang kan zijn zijn ze niet rendabel. Ook naar investeer- voor de aardgasmarkt is de nucleaire ramp 685 ders toe kan een bedrijf het niet maken om in Japan. De problemen met de nucleaire re- 673,64 648 op het vlak van productiegroei achter te actoren in Fuku-shima zijn nog steeds niet blijven bij de concurrentie. Een ander ele- van de baan en het blijft onduidelijk of en 611 ment is dat een steeds groter deel van de wanneer de situatie opnieuw onder contro- 574 productie op voorhand wordt verkocht (gele zal komen. Hoe dan ook heeft de positie

537 hedged). In december 2010 hadden de 37 van kernsplitsing als energiebron een flin- grootste Amerikaanse aardgasbedrijven ke tik gekregen. Een groot deel van de 500 gemiddeld 54 procent van hun productie Japanse nucleaire capaciteit zal voor een 463 op voorhand verkocht. Begin 2008 was dit aantal jaar op non-actief worden gesteld. 426 maar 38 procent. Het gaat om een energieproductie van naar Door te hedgen profiteren de producenten schatting 12 Gigawatt. 389 van de prijsstructuur bij de termijncontrac- De sluiting van kerncentrales beperkt zich 352 ten op aardgas. Zo is het aardgascontract niet tot Japan alleen. In China, maar ook in 315 voor levering in januari 2012 bijna een dol- verschillende Europese landen worden heel 2009 2010 lar duurder dan de actuele ‘spot’-prijs voor wat centrales tijdelijk gesloten om uitge- 29-03-11 12-04-11 mutatie onmiddellijke levering. Dit maakt dat de breide veiligheidscontroles te doen. Zo ligt CRB-index* 661,92 673,64 1,8% producenten relatief weinig hinder onder- de productie in zeven van de zeventien vinden van de lage spotprijs. Door de lage Duitse kerncentrales momenteel stil, waar- Aluminium ($/ton) 2648,00 2660,00 0,5% productiekosten van aardgas, gecombi- door de output van elektriciteit er met 8 Goud ($/tr.oz.) 1417,50 1450,50 2,3% neerd met een hedgingpolitiek, slagen de Gigawatt zal afnemen. Koffie ($-cts/lb) 261,45 273,80 4,7% meeste Amerikaanse aardgasbedrijven er Het is niet zo dat er wereldwijd een over- Koper ($cts/pond) 433,75 437,75 0,9% zelfs bij de huidige lage prijzen nog steeds schot aan energiecapaciteit is, integendeel. in om winstgevend te blijven. Er is, met an- De verminderde productie zal dus ergens Nikkel ($/ton) 26250,00 27115,00 3,3% dere woorden, dus (nog) geen stimulans om gecompenseerd moeten worden. Aardgas Olie ($/vat) 115,27 123,98 7,6% de productie af te bouwen. moet naast ruwe olie ook met steenkool Suiker ($cts/lb) 31,93 28,92 -9,4% In Europa was de situatie de voorbije concurreren. Deze fossiele brandstof zal maanden totaal verschillend. De Europese eveneens profiteren van de extra vraag. Zo Tarwe ($cts/bushel) 737,25 759,50 3,0% gasprijs is nu bijna dubbel zo hoog als in zal in Japan de behoefte aan steenkool met Zilver ($/tr.oz.) 37,12 40,13 8,1% 2009. Dit komt door een samenloop van om- drie tot vijf miljoen ton toenemen. In *CRB-index: grondstoffenfuturesindex van het standigheden. Vooreerst was er het abnor- Duitsland zal dit tot het eind van het jaar Commodity Research Bureau maal koude weer en een sterker dan ver- naar schatting twaalf miljoen ton zijn. De wacht economisch herstel, waardoor ook de structurele vraag naar steenkool is erg British Thermal Units (BTU). In 2008 was de industriële vraag opnieuw aantrok. groot, doordat steenkool in Azië nog veruit prijs dubbel zo hoog en momenteel schom- Tegelijkertijd bleef het aanbod uit met name de belangrijkste fossiele brandstof is om melt aardgas rond het prijsniveau van 4,2 Noorwegen achter bij de prognoses, terwijl stroom op te wekken. Japan is na China de dollar/miljoen BTU. De prijsdaling kan ech- ook de aanvoer van lng (liquefied natural grootste importeur van steenkool en ook ter niet worden toegeschreven aan de vraag, gas of vloeibaar aardgas) onder de verwach- India wordt in toenemende mate een be- want die neemt sinds 2008 steeds verder tingen bleef. Daardoor zijn de Europese langrijke speler. De steenkoolmarkt kampt toe. Zowel de particuliere als industriële voorraden sterk teruggevallen. daarnaast aan de aanbodzijde met heel wat consumptie steeg vorig jaar tot het niveau van voor het uitbreken van de crisis. De oorzaak ligt met name aan de aanbodzijde. Door een forse toename van de productie zijn de Amerikaanse aardgasvoorraden opgelopen naar historische recordniveaus. De opkomst van schaliegas speelt een grote rol in dit overaanbod. Schaliegas wordt gewonnen uit leisteen en kan erg goedkoop worden geproduceerd. Sommige analisten stellen zich vragen over de duurzaamheid van de bronnen, de impact op het milieu en de productiviteit op langere termijn, maar voorlopig is het aanbod erg groot. De aardgasproducenten laten zich ook niet afschrikken door de lagere prijzen. Dat heeft verschillende redenen. Een eerste is dat veel geld werd betaald om aardgascon-

08 16 APRIL 2011 32 grondstoffen

problemen, die in hoofdzaak toe te schrij- Door Joost Groeneveld ven zijn aan een onaangepaste transport- Directeur Wingman Business Valuators en haveninfrastructuur. De relatieve aantrekkingskracht van aardgas als fossiele brandstof tegenover steen- De calloptie van ING kool wordt niet alleen bepaald door de steenkoolprijs zelf, maar ook door de prijs n december 2008 ontving ING van de staat een financiële injectie ten bedrage van 10 mil- van emissierechten. Elektriciteitsprodu- centen moeten deze emissierechten kopen Ijard euro. Dus in kas 10 miljard. Dat is in de balans een debetpost. De creditboeking mag om de uitstoot van schadelijke gassen te natuurlijk niet onder het vreemd vermogen vallen, want dan bederven de financiële ratio’s compenseren. Deze uitstoot ligt veel hoger nog verder. Je moet het kunnen boeken onder het eigen vermogen ten behoeve van de tier- bij steenkool dan bij aardgas. Een aanhou- 1-ratio. Dat is niet zo moeilijk: je geeft aandelen uit en die worden door de staat gekocht. De dend hoge steenkoolprijs trekt dus automa- totale beurswaarde van ING bedroeg op dat moment ruim 15 miljard euro. Met 10 miljard tisch ook de prijs van aardgas omhoog. zou de staat een meerderheidsbelang hebben gekocht. Maar kennelijk wilden partijen geen

Geen koppeling met olie zeggenschap verhandelen. Dus werd het een aandeel zonder zeggenschap. Wie in aardgas wil investeren met afgeleide Hoewel: “De overheid krijgt voor tien miljard aan effecten en mag twee leden voor de producten (trackers of hefboomproducten), raad van commissarissen voordragen die een vetorecht krijgen bij fundamentele beslissingen moet er zich van bewust zijn dat de onder- en bij beloningsregelingen. De top van ING ziet dit jaar af van bonussen en bij een eventueel liggende waarde meestal de Amerikaanse vertrek krijgen ze niet meer mee dan één jaarsalaris [curs. JG]. Minister Bos (Financiën, gasvariant is (Henry Hub). Er is dus geen directe koppeling met olie in de gasprijsvor- PvdA) komt zo tegemoet aan het om begrijpelijke redenen breed levende sentiment in ming. Een ander belangrijk element is de politiek en samenleving dat het met het systeem van salariëring in de bankensector stevig prijsstructuur van de termijncontracten. De uit de hand is gelopen” (NRC Handelsblad, 20 oktober 2008). De hier gecursiveerde gasmarkt vertoont zoals uitgelegd momen- maatregelen zullen er danig hebben ingehakt. Als daarmee echt werd teel een contangosituatie. Dit betekent dat tegemoetgekomen aan het “breed levende sentiment”, zat dat de prijs van termijncontracten momenteel sentiment misschien wel hoger ligt dan de spotprijs voor onmiddellijke levering. Telkens als het onderliggende breed, maar toch niet erg hoog, laat staan erg diep. Symboolpolitiek. termijncontract doorgerold wordt, blijven “De overheid krijgt voor 10 miljard euro aan effecten”. Dat klinkt er dus minder contracten over. heerlijk. Wie zou ze niet willen krijgen? Alleen, het is niet waar: de Een indirecte belegging kan in aandelen overheid moest er 10 miljard voor betalen. Waren ze dat waard? van aardgasproducenten of distributeurs. Als ING deze effecten niet binnen drie jaar tegen 150 procent Een bedrijf waar potentiële beleggers in aardgas moeilijk omheen kunnen, is het van de nominale waarde zou terugkopen, zou ING een oplopend Russische Gazprom. De Russische overheid dividend moeten gaan betalen. Voor die 50 procent spreekt heeft de helft van de aandelen in handen. Sylvester Eijffinger op 21 maart 2011 (Business News Radio, Gazprom is een dominante speler op de BNR) van een boete. Russische markt, maar heeft daarnaast ook Niets is minder waar. In feite heeft ING hiermee een calloptie een marktaandeel van 28 procent in Europa. gekregen. Door die calloptie kan de staat niet zoals andere Dit percentage zal de komende jaren nog verder toenemen, want de voorbije maan- aandeelhouders nog even blijven zitten. Tegen de uitoefenprijs den sloot Gazprom een aantal overeenkom- van 3 miljard euro wordt die optie nu voor een deel (nominale sten af met Europese landen om het komen- waarde van € 2 miljard) uitgeoefend. Dat doe je in het de decennium aardgas te leveren. Gazprom algemeen wanneer de markt een hogere prijs noteert. Natuur- controleert bijna 70 procent van alle lijk, enerzijds 3 miljard euro uit kas. Anderzijds geen verwate- Russische aardgasreserves en 18 procent van de wereldwijde gasreserves. ring meer. Die 150 procent lijkt heel wat, maar de beurskoers Vanwege het politieke risico is Gazprom tot heeft sindsdien een behoorlijke stijging meegemaakt. De nog toe niet erg geliefd bij westerse instituti- laagste koers in het najaar van 2008 bedroeg 5,33 euro. De onele beleggers. Dit verklaart waarom het hoogste in februari 2011 was 9,32 euro. aandeel slechts vijf keer de verwachte koers- Door de optie zou naar verwachting het rendement voor de winstverhouding noteert. Gazprom heeft een staat maximaal 14,5 procent per jaar bedragen. Niet erg veel beurskapitalisatie van meer dan 130 miljard euro. Het bedrijf investeerde de voorbije jaren voor eigen vermogen in die toen oh zo deplorabele situatie van fors in enkele megaprojecten en pijpleidin- de bank. In de markt zal de rendementseis hoger zijn geweest. gen (Sakhalin, Yamal, Altai) en beschikt over Sterker nog, per 7 maart 2011 geeft Het Financieele Dagblad voor het potentieel om uit te groeien tot een van de ING als koers-winstratio het getal 6. Omgerekend 16,7 grootste energieconcerns ter wereld. procent. Onmiskenbare staatssteun; ook achteraf.

08 16 APRIL 2011 smallcap 33 Kleine bedrijven, grote winnaars Aandeelhouders van Beter Bed, Sligro en Accell boekten honderden procenten rendement in de afgelopen tien jaar. Een concern als Philips verloor een kwart van zijn waarde.

Tekst: Arnoud Wolff (Teslin Capital Management)

mallcaps waren de winnaars van fors daalde en een aantal concurrenten zelfs landen in tien jaar tijd nauwelijks is geste- het beursjaar 2010. Met een gemid- failliet ging. Hoe? Door samen met zijn le- gen, wist Accell de omzet te verdubbelen en deld rendement, inclusief dividend, veranciers kwalitatief goede boxsprings te winst te verveelvoudigen. Dankzij de uitge- van 16 procent rendeerden zij beter ontwikkelen met verkoopprijzen dik onder kiende productontwikkeling en marketing Sdan de grote beursfondsen. Largecaps le- de 1.000 euro, terwijl voorheen 1.500 à van het bedrijf kan een fietsenwinkel tegen- verden slechts 9 procent op voor hun aan- 2.000 euro de marktnorm was. Gevolg: ret- woordig voor alle doelgroepen een twee- deelhouders. En 2010 is geen uitzondering. wieler met de juiste techniek, kleur, acces- Kleine bedrijven presteren al langer beter. soires én prijs aanbieden. Met name de In de afgelopen periode van tien jaar bracht elektrische fiets is dankzij innovatie en on- een belegging in de Amsterdamse Small Kleine bedrijven dernemerschap van de fietsenmaker uit Cap Index (ASCX) 60 procent op, inclusief Heerenveen uitgegroeid tot dé hit onder se- dividend. Met een belegging in de AEX- blinken uit in nioren. Aandeelhouders konden over de af- index verloren aandeelhouders in diezelfde gelopen tien jaar een rendement bijschrij- periode 20 procent, ondanks de hoge divi- innovatie en ven van 1.626 procent. denduitkeringen van multinationals zoals Ter vergelijking: aandeelhouders van lar- KPN en Shell. ondernemerschap gecaptechnologieconcern Philips, dat fors Het verschil in prestatie loopt verder op inzet op grote groeilanden als China en als we bij Morningstar de resultaten van de Brazilië en zich richt op groeisectoren als smallcapspecialisten bekijken. Door parel- teketet, topomzet. Maar ook door het lef te medische apparatuur en led-verlichting, vissen in de zee van kleine beursbedrijven hebben om in een krimpende markt win- verloor in dezelfde periode 26 procent. blijken tienjaarsrendementen van 150 pro- kels te blijven openen. Zo verdubbelde Beter cent of meer voor hen eerder regel dan uit- Bed in tien jaar tijd het aantal winkels van Vak van de lange adem zondering. Terwijl de economie zich in die 550 tot ongeveer 1.100. Aandeelhouders Beleggers laten zich makkelijk afleiden door periode van crisis naar crisis sleepte, bleken verdienden in deze periode 640 procent. de prangende actualiteit op de voorpagina’s kleine bedrijven een prima belegging. De groothandel voor de horeca en de zorg- van de kranten. Ook dit jaar snellen we weer Waarom doen smallcapaandelen het zo sector Sligro bewees ook in 2010 een slim- van crisis naar crisis: revoluties in het veel beter? Niet door grote en dure overname ondernemer te zijn. Door teruglopende Midden-Oosten, een stijgende olieprijs en mes of eindeloze reorganisatietrajecten, zo- uitgaven in (bedrijfs-)restaurants en cafés natuurrampen in Japan. Largecapaandelen als normaal is bij menig multinational. Wel hadden concurrenten moeite het hoofd bo- vormen voor even de veilige haven. En dus door de kracht van innovatie en onderne- ven water te houden, maar Sligro won op- steeg de AEX in het eerste kwartaal van 2011 merschap. Hieronder een paar voorbeelden nieuw fors marktaandeel. In tien jaar tijd met 3,5 procent harder dan de ASCX met 1,7 van smallcapbedrijven die indrukwekken- heeft de grootgrutter en grossier met over- procent, beide inclusief dividenden. de rendementen voor aandeelhouders reali- names en gestage uitbreiding van groot- Maar de langetermijnbelegger houdt vast seerden door innovatie en ondernemer- handels en distributiecentra het marktaan- aan zijn zorgvuldig geselecteerde groep schap in ‘saaie’, niet-groeiende markten deel weten te verdubbelen tot bijna 19 smallcapaandelen. Hij weet dat hij uitein- zoals bedden, kruidenierswaren en fietsen. procent. Aandeelhouders van Sligro profi- delijk aan het langste eind trekt. Beleggen is teerden mee met een stijging van het aan- een vak van de lange adem. Retteketet naar topomzet deel van liefst 380 procent. Beter Bed, een keten van beddenspeciaalza- Tot slot fietsenmaker Accell (Sparta, Teslin Capital Management heeft posities in Beter Bed, Sligro en Accell. ken, boekte in 2010 een recordwinst, terwijl Batavus en Koga). Hoewel het aantal ver- de Nederlandse beddenmarkt vorig jaar kochte fietsen in Nederland en omringende

08 16 APRIL 2011 34 smallcap Hitt: verwarring over aandeelhoudersstructuur Juist nu de groeimotor van verkeersbegeleider Hitt op toeren komt, lijkt de grootaandeelhouder op zoek te zijn naar een exitmogelijkheid.

Tekst: Peter Schutte

itt, softwarefabrikant voor ver- de uitgifte van nieuwe aandelen raakt Hitt ding steunden, omdat zij van mening waren keersbegeleidings- en navigatie- Holding immers de meerderheid in het dat de beursnotering niet de gewenste voor- systemen, maakte in de zomer beursfonds kwijt. Bij een verkoopprocedure delen opleverde. De beurswaardering zou te van 1998 zijn opwachting aan de is het altijd prettig het heft in eigen hand te laag zijn om een emissie te rechtvaardigen, HAmsterdamse beurs. Een maand daarvoor kunnen houden. maar de prijs van 5 euro was wel hoog ge- werd het bedrijf verzelfstandigd door een noeg om de overige aandeelhouders mee af managementbuy-out. De oud-oprichters Eerdere overnamepoging te schepen. Verkoop van het beursfonds aan die daarbij betrokken waren, hebben hun Het blijft speculeren of er iets zal gaan ge- een derde partij was blijkbaar niet moge- aandelen verenigd in het beleggingsvehikel beuren op korte termijn. In ieder geval kan lijk. Destijds was Frans Prinsen commissa- Hitt Holding. Sinds de beursgang bezit Hitt gezegd worden dat als Hitt Holding zijn be- ris bij Hitt en John van Asperen cfo. Holding 2.400.000 aandelen, wat gelijk- lang in het geheel aan één partij verkoopt, staat aan een belang van 51,13 procent in de nieuwe eigenaar gehouden is aan een Wisselvallige winstontwikkeling het beursfonds. bod op heel Hitt. Deze plicht bestaat al bij Hitt heeft feitelijk nooit echt kunnen vol- Bij de laatste aandeelhoudersvergadering een belang vanaf 30 procent. Als dit niet ge- doen aan de hooggespannen verwachtin- liet de directie van Hitt als een soort ‘slip of wenst is, zouden meerdere kopers gevon- gen. Een solide trackrecord heeft het bedrijf the tongue’ weten dat de grootaandeelhou- den moeten worden, tenzij alleen Prinsen uit Apeldoorn dan ook allerminst weten op der bereid zou zijn uit Hitt te stappen. Frans van zijn belang af wil. Wat dat betreft zou te bouwen. De nettowinst fluctueerde sinds Prinsen, die destijds de managementbuy- het aardig zijn om te weten hoe de besluit- de beursgang stevig en hoger dan de in out leidde, bezit 52 procent van de aandelen vorming binnen Hitt Holding precies verlo- 2002 behaalde 2,33 miljoen euro is het tot Hitt Holding. De vier andere oprichters, pen is inzake het niet instemmen met de op heden niet gekomen. Verliesgevend is waaronder oud-cfo John van Asperen, hou- emissiemacht van de directie van Hitt. den een ieder 12 procent in Hitt Holding. Opvallend was verder dat geen van de aan- Prinsen is inmiddels de zeventig jaar ruim wezige aandeelhouders tijdens de vergade- HITT (€) gepasseerd en het lijkt voor hem inderdaad ring naar de intenties van Prinsen vroeg. niet onlogisch om te cashen. Ook Frederik van Beuningen van Todlin 6,7 6,45 Prinsen ontkende dat dit momenteel (5,2%-belang) hield zijn mond, maar toonde 6,3 speelt en toonde zich bijzonder ongelukkig zich achteraf gezien wel behoorlijk verrast met de uitspraak van de directie. Niettemin over de gang van zaken. 5,9 gooide Prinsen zelf olie op het vuur door Todlin en Hitt Holding hebben in het ver- 5,5 namens Hitt Holding de huidige directie leden nauw samengewerkt in een poging 5,1 van Hitt de macht te ontnemen om op eigen Hitt tegen een aantrekkelijke prijs van de houtje maximaal 10 procent nieuwe aande- beurs te halen. In 2003 kwamen de oprich- 4,7 len uit te geven. Prinsen benadrukte dat ters van Hitt en Todlin een bod van 5 euro 4,3 Hitt Holding geen eigen mensen meer in de per aandeel overeen. De prijs impliceerde 3,9 raad van commissarissen of het bestuur van een premie van 33 procent boven de destijds Hitt heeft, uitgezonderd zijn zoon Mark. geldende beurskoers, maar een gigantische 3,5 Daarmee zou de invloed van zijn beleg- korting ten opzichte van de 10,90 euro 3,1 gingsvehikel flink zijn afgenomen en wil waartegen Hitt in 1998 op de beurs werd ge- 2,7 hij toch graag meebeslissen over grote za- ïntroduceerd. De overige aandeelhouders 2009 2010 2011 ken. vonden de geboden prijs dan ook te laag, Beurswaarde 30,3 mln Wpa 2011T -- De werkelijke reden van Prinsen lijkt ech- waardoor de beursexit niet doorging. Omzet 2010 36,2 mln Wpa 2012T -- ter eerder dat een emissie zeer ongelegen Opvallend was wel dat de destijds zittende Nettowinst 2010 2,2 mln Dividend 2010 0,26 zou komen als hij van zijn belang af wil. Bij directie en raad van commissarissen de bie-

08 16 APRIL 2011 smallcap 35

het bedrijf echter nooit geweest, zelfs niet tijdens de recente crisis, en ieder jaar is er dividend betaald. Hitt mag dan over hoog- waardige producten en diensten beschik- ken, de grote concurrentie in met name de luchtvaartsector heeft de onderneming door de jaren heen behoorlijk parten ge- speeld. Het afgelopen jaar is feitelijk een zeer goed jaar geweest voor het bedrijf. De nettowinst kwam uit op 2,2 miljoen euro, gelijk aan 0,52 per aandeel. Met name bevredigend is de omvangrijke orderintake van 54 miljoen euro in het afgelopen jaar, waarvan 40 pro- IVS 3D, actief op het gebied van hydrografie ten aangaat. Klanten van Hitt zijn veelal cent betrekking heeft op 2012 en later. Hitt en navigatiesystemen voor de lucht- en overheden. Verder doet Hitt nog weleens is 2011 ingegaan met een orderboek van 45 scheepvaart. De aanwinst zal Hitt met name aan voorfinanciering om een project van de miljoen euro. Ceo Sjoerd Jansen maakte versterken op het gebied van data-analyse grond te krijgen, wat ook kapitaalbeslag zich aanvankelijk nog even zorgen of er voor in de scheepvaartbegeleiding, met mogelij- met zich meebrengt en risico’s. Zo zitten er dit jaar wel genoeg werk zou zijn om de om- ke toepassingen in de luchtvaart. Jansen nog enkele miljoenen vast in India. Nu deze zet over 2010 van dik 36 miljoen euro te ziet veel synergievoordelen met de hydro- projecten weer zijn gaan lopen, hoopt Hitt kunnen evenaren, maar enkele recente or- grafische tak van Hitt, vooral ook in de sa- toch snel terugbetaald te worden. ders ter waarde van 7,5 miljoen euro nemen menwerking die ontstaat met universitei- Jansen en de zijnen mogen niet uit het oog deze onzekerheid grotendeels weg. Het gaat ten. Hitt’s QPS-meettechniek en de verliezen dat de ruime kas Hitt ook een aan- hier onder meer om een maritiem verkeers- producten van IVS 3D zijn complementair trekkelijk overnamedoelwit maakt en dus begeleidingssysteem in Letland en een be- en bieden gecombineerd een breed scala de kwetsbaarheid verhoogt. De aantrekke- wakingssysteem voor booreilanden voor de aan producten voor het hogere segment van lijkheid van Hitt neemt ook toe door het ge- kust van India. de markt. wijzigde verdienmodel, waarbij Hitt zijn Jansen toonde zich bijzonder enthousiast Hoewel de overnamesom niet bekend techniek steeds vaker in licentie geeft. Zo over het feit dat Hitt de afgelopen twee jaar wordt gemaakt, kan worden aangenomen kunnen ontwikkelingskosten over meerde- vijf van de negen tenders voor Chinese dat Hitt deze eenvoudig uit eigen zak kan re klanten worden gespreid, wat de concur- luchthavens in de wacht heeft gesleept. Dat voldoen. Per ultimo 2010 had het bedrijf 11 rentiekracht bevordert, en ontstaat er ook zegt toch wat over de kracht van Hitt. Wat miljoen euro in kas, gelijk aan 2,26 euro per een meer duurzame relatie met de klant via niet wegneemt dat Jansen erkent dat Hitt aandeel en 35 procent van het balanstotaal. de levering van aanvullende diensten en vooral op het gebied van luchtvaartbegelei- Daarnaast heeft Hitt ook nog eens 200.000 software-updates. Verder gaan de afzonder- ding nog verdere verbreding van de portfo- eigen aandelen ingekocht en op de plank lijke onderdelen van het bedrijf steeds nau- lio nodig heeft. De concurrentie komt voor- liggen, eventueel aan te wenden als betaal- wer met elkaar samenwerken, wat kostenbe- al van vergelijkbare spelers die deel middel. sparingen oplevert en innovatie stimuleert. uitmaken van een groter geheel of van en- De ruime kaspositie kan op nogal wat kri- Dit alles moet binnen een periode van drie kele grote spelers in de markt. Om de tiek van de aandeelhouders rekenen. Zij tot vijf jaar tot een nettowinstmarge van Chinese markt goed te bedienen is Hitt zien deze liever aangewend worden voor in- meer dan 10 procent leiden. Het afgelopen druk doende de vestiging in Hongkong te teressante overnames, dan wel uitgekeerd jaar was dat nog maar de helft. Hitt heeft het ontwikkelen, maar dat kost de nodige tijd. worden. Jansen benadrukte echter dat Hitt potentieel, kan zeker als overnamekandi- geld achter de hand moet houden om het daat worden aangemerkt, maar ontbeert Kas puilt uit vertrouwen van de klant in de continuïteit het trackrecord. Op zich zou het niet slecht Intussen blijft Hitt zich technologisch ver- van de onderneming te waarborgen. Dat zijn als het aandelenkapitaal meer gespreid der versterken. Vorige maand heeft het zijn wordt actueler door de crisis en omdat Hitt raakt. De liquiditeit van het fonds is mo- oog laten vallen op het Amerikaanse bedrijf steeds vaker langetermijnrelaties met klan- menteel uiterst beperkt.

08 16 APRIL 2011 36 juridische zaken Pas op met ‘te goede’ tips!

Een snel handelende supermarkteigenaar kreeg een boete van 114.000 euro, want kennis, gedeeld door slechts zevenhonderd mensen, is voorkennis.

Tekst: Geert Koster; illustratie: Josje van Koppen

e AFM heeft onlangs een boete van 114.000 euro opgelegd aan de supermarkteigenaar van een C1000- vestiging. De AFM heeft vastgesteld Ddat hij gebruik heeft gemaakt van voorwetenschap bij de aankoop van aandelen Super de Boer. De supermarkteigenaar had op een bijeenkomst, waar zevenhonderd man aanwezig waren, opgevangen dat een partij voornemens was een concurrerend bod uit te brengen op Super de Boer. Het boetebesluit toont aan hoe gevaarlijk het is om te handelen op basis van geruchten.

Concurrerend bod Op 18 september 2009 heeft Super de Boer bekendgemaakt een bod van Jumbo op al haar activa en passiva te hebben ontvangen. De VEB en Super de Boer hebben een stevig De supermarkteigenaar heeft naar aanlei- bij openbaarmaking mogelijk een signifi- robbertje gevochten of deze informatie niet ding van deze informatie, nog in de pauze cante invloed hebben op de koers van de ef- eerder openbaar gemaakt had moeten wor- van de ondernemersdag, gebeld met zijn fecten. den. De rechtbank Utrecht heeft de VEB in- bank om een effectenrekening te openen. De uitspraken van X tijdens de onderne- middels in het gelijk gesteld. Super de Boer Uit het opgenomen gesprek met de bank mersdag op 23 september 2009 waren, zo heeft niet tijdig gemeld dat zij een bod had bleek dat hij meteen de opdracht heeft ge- oordeelt de AFM, voldoende specifiek om ontvangen. Dit staat echter los van de boete geven om 25.000 aandelen Super de Boer te daaruit de conclusie te trekken dat C1000 die de AFM aan de supermarkteigenaar kopen. Vervolgens heeft hij op 6 oktober een rol ging spelen bij de overname van Super heeft opgelegd. 2009 de aandelen verkocht en heeft hier- de Boer. Het argument dat de ondernemers- Vijf dagen na het bericht van 18 september mee een voordeel behaald van 14.057,03 dag openbaar was, gaat niet op volgens de 2009 is de supermarkteigenaar aanwezig op euro. AFM. De informatie was slechts toegankelijk een ondernemersdag voor medewerkers van voor de aanwezigen. Er zou geen pers aanwe- C1000. Een van de sprekers, de heer X, ver- Besloten karakter zig zijn geweest. Ook al waren er liefst zeven- wijst aan het begin van zijn presentatie naar De AFM oordeelt dat sprake is van handel honderd mensen aanwezig, de ondernemers- een artikel uit De Telegraaf van 18 septem- met voorkennis. De AFM stelt vast dat de su- dag had een besloten karakter. ber 2009. Het artikel ‘Super de Boer is prooi permarkteigenaar beschikt over voorwe- De supermarkteigenaar opperde dat niet van concurrent Jumbo’ heeft betrekking op tenschap, want er is voldaan aan de vier wordt voldaan aan het vereiste van signifi- het bod van Jumbo op Super de Boer. X doet voorwaarden uit de wet. De wet verbiedt ie- cantie, omdat een stijging van 0,25 euro van tijdens zijn toespraak verschillende uitspra- dereen die weet of redelijkerwijs moet ver- het aandeel Super de Boer niet significant is ken die refereren aan het krantenartikel, de moeden dat hij over voorwetenschap be- te noemen. Volgens de AFM is het niet rele- mogelijke overname van Super de Boer en schikt, gebruik te maken van die vant is of zich daadwerkelijk een koersstij- de rol van C1000 in de consolidatieslag bin- voorwetenschap. Wil er sprake zijn van ging zal voordoen. Het gaat om de vraag of nen de supermarktbranche. Al met al ont- voorwetenschap, dan moet de betreffende een redelijk handelende belegger van de in- staat door deze uitspraken de indruk dat informatie 1) concreet zijn, 2) betrekking formatie van X gebruik zal maken om zijn C1000 een concurrerend bod zal uitbrengen hebben op een beursgenoteerde onderne- beleggingsbeslissing om aandelen Super de op Super de Boer. ming, 3) niet openbaar gemaakt zijn en 4) Boer te kopen op te baseren.

08 16 APRIL 2011 juridische zaken 37

De supermarkteigenaar was op het moment over en gebruik heeft gemaakt van voorwe- Als de tip echter te maken heeft met concre- dat hij de transactie deed ervan overtuigd tenschap door aandelen Super de Boer te te informatie over een beursgenoteerde on- dat C1000 die avond of nacht een bod op kopen in de pauze van de ondernemersdag. derneming, die nog niet openbaar is, dient Super de Boer uit zou brengen. De beleg- Voor de geconstateerde overtreding geldt een belegger zich af te vragen of hier sprake gingsbeslissing was, aldus de AFM, geba- een basisboete van 2 miljoen euro. De AFM is van voorkennis. Dit kan bijvoorbeeld het seerd op concrete informatie, namelijk de kan dit bedrag aanpassen aan de hand van geval zijn als een loslippige topman tijdens informatie afkomstig van X tijdens de be- een aantal factoren. Uiteindelijk is een boe- een bijeenkomst uitspraken doet, die nog sloten bijeenkomst. In het bijzonder bleek te opgelegd van 100.000 euro vermeerderd niet eerder openbaar zijn gemaakt. Maar dit uit het opgenomen gesprek met zijn met het behaalde voordeel van ongeveer ook informatie over grote claims of een bank, waarbij hij zijn effectenrekening 14.000 euro. De supermarkteigenaar kan rechtszaak die nog niet openbaar is ge- opende en meteen een order plaatste. nog bezwaar aantekenen tegen het boete- maakt, kan als voorwetenschap gelden. Tijdens dit gesprek zei hij aanwezig te zijn besluit van de AFM. Daarna kan hij het boe- Uit voornoemd boetebesluit van de AFM is te bij een presentatie van C1000 waarin is ge- tebesluit ter toetsing aan de rechter voor- destilleren dat een belegger zelf moet nagaan sproken over het bod op Super de Boer en de leggen. Ongeacht het resultaat zal hij een of de informatie al dan niet openbaar is ge- heer X liet weten dat C1000 “vanavond of forse rekening van zijn advocaat gepresen- maakt. Een belegger moet dus goed nadenken vannacht” het bod van Jumbo op Super de teerd krijgen. Deze kosten worden namelijk over het risico dat hij neemt als hij op grond Boer zou gaan overtreffen. voor het grootste deel niet vergoed, mocht van een concrete tip wil handelen. De AFM Tijdens het onderzoek bleek de super- hij uiteindelijk toch gelijk krijgen. heeft een groot aantal opsporingsbevoegdhe- markteigenaar dit soort transacties bijna den en kan bijvoorbeeld bandopnamen van nooit aan te gaan en dat hij weinig verstand Zelf nagaan gesprekken opvragen bij een bank. De kans is heeft van beleggen. Gelet ook op de door- In de praktijk gebeurt het vaak dat beleg- aanzienlijk dat de AFM actie onderneemt bij breking van het normale beleggingspa- gers een goede tip krijgen. Dat kan op basis ongebruikelijke transacties waarbij mogelijk troon is de AFM van oordeel dat hij wist, van fundamentele of technische analyse met voorkennis is gehandeld. dan wel moest vermoeden dat hij beschikte zijn, dan is er geen sprake van voorkennis. Uw stem telt! Hoe de VEB u kan vertegenwoordigen bij aandeelhoudersvergaderingen

Als aandeelhouder heeft u stemrecht.

Ook u kunt via de VEB uw stem laten gelden bij aandeelhoudersvergaderingen. Dit kan door de VEB een algemene volmacht te verlenen.

Wilt u dat de VEB uw belangen tijdens aandeelhoudersvergaderingen behartigt? Bekijk alle informatie hierover op www.veb.net/volmacht en download direct het formulier.

08 16 APRIL 2011 38 ava agenda

Datum Bedrijf Tijd Locatie Plaats 18-apr Wereldhave 11.00 Steigenberger Kurhaus Hotel Den Haag 18-apr Kendrion 14.30 Hotel Theater Figi Zeist 19-apr Heijmans 14.00 Sociaal Cultureel Centrum Perron-3 Rosmalen 19-apr Wessanen 14.00 Marriott Renaissance Hotel Amsterdam 19-apr Reed Elsevier 10.30 Hilton Hotel Amsterdam 20-apr Neways Electronics 14.00 Evoluon Eindhoven 20-apr SNS Reaal 10.00 Jaarbeurs Utrecht 20-apr Ahold 14.00 Muziekgebouw aan 't IJ Amsterdam 20-apr TMC 14.00 Dorint Hotel Eindhoven 20-apr Bam 15.00 Marriott Renaissance Hotel Amsterdam 20-apr ASML 14.00 ten kantore Veldhoven 21-apr Corio 15.00 Spoorwegmuseum Utrecht 21-apr Aalberts Industries 14.00 Okura Hotel Amsterdam 21-apr Ten Cate 14.00 Polman Stadion Almelo 21-apr Heineken 14.00 Beurs van Berlage Amsterdam 21-apr Heineken Holding 16.30 Beurs van Berlage Amsterdam 26-apr Galapagos 14.00 ten kantore Mechelen (België) 26-apr Nedap 11.00 Zendgebouw Radio Kootwijk Hoog Soeren 26-apr BinckBank 15.00 ten kantore Amsterdam 27-apr NSI 11.30 Schouwburg het park Hoorn 27-apr AkzoNobel 14.00 Hilton Hotel Amsterdam 27-apr Unibail-Rodamco 10.30 CNIT Parijs 27-apr Macintosh 14.00 Golden Tulip Apple Park Hotel Maastricht 27-apr Ageas 10.00 Sheraton Hotel Brussel (België) 27-apr DPA 11.00 ten kantore Amsterdam 27-apr Wolters Kluwer 11.00 Okura Hotel Amsterdam 27-apr Vopak nnb Beurs-World Trade Center Rotterdam 27-apr Wavin 14.00 Rosarium Amsterdam 28-apr Telegraaf Media 10.30 ten kantore Amsterdam 28-apr Rood Microtec 14.00 Beursplein 5 Amsterdam 28-apr Ageas nnb ten kantore Utrecht 28-apr Gamma 11.00 ten kantore Helmond 28-apr Besi 14.00 ten kantore Duiven 28-apr Kas Bank 11.30 ten kantore Amsterdam 28-apr DSM 14.00 ten kantore Heerlen 28-apr Accell 14.30 ten kantore Batavus BV Heerenveen 28-apr Beter Bed 12.30 IBN Vergadercentrum Uden 28-apr New World Resources 10.00 Hilton Schiphol Schiphol 29-apr TomTom 10.00 Muziekgebouw aan 't IJ Amsterdam 03-mei CSM 14.30 Dorint Hotel Schiphol-Oost 04-mei Logica 10.30 Kings Place London 04-mei Vastned Retail 11.00 Novotel Brainpark Rotterdam 04-mei Vastned O/I 14.00 Novotel Brainpark Rotterdam 05-mei SBM Offshore 14.30 Hilton Hotel Rotterdam 09-mei ING 13.30 Muziekgebouw aan 't IJ Amsterdam 09-mei Draka 14.30 ten kantore Amsterdam 09-mei Arseus 15.00 ten kantore Waregem (België) 10-mei Fugro 14.00 Crown Plaza - Promenade Hotel Den Haag 10-mei ArcelorMittal 11.00 Avenue de la Liberté Luxemburg 11-mei Van Lanschot 14.00 ten kantore 's Hertogenbosch 11-mei Roto Smeets 15.00 Rosarium Amstelpark Amsterdam 11-mei Ordina 14.30 ten kantore Nieuwegein 11-mei Pharming 15.00 ten kantore Leiden 11-mei AMG 13.00 Hilton Hotel Amsterdam

08 16 APRIL 2011 enquête 39

VEB Beleggersonderzoek

Geachte lezer van Effect,

De VEB wil graag in kaart brengen wat er leeft onder beleggers in Nederland. Daarom doen wij van tijd tot tijd onderzoek naar specifieke beleggingsonderwerpen. Wij nodigen u graag uit middels deze enquête uw mening te geven over de dienstverlening en producten van de VEB. De resultaten van deze enquête zullen worden gebruikt om de dienstverlening en producten van de VEB nog beter af te stemmen op uw behoeftes. Het invullen van de vragenlijst zal u slechts 10 minuten kosten. Wij zijn u zeer dankbaar voor uw inzending! De lijst kan worden uitgenomen uit deze Effect (of gekopieerd) en kan kosteloos worden ingestuurd met de in deze Effect bijge- voegde envelop. Indien u geen envelop heeft aangetroffen, kunt u de enquête in een ongefrankeerde envelop opsturen naar:

Vereniging VEB NCVB U kunt de VEB helpen kosten te besparen door de enquête niet Beleggersonderzoek op papier in te vullen maar online via onze website: Antwoordnummer 10145 www.veb.net/onderzoek 2260 WB Leidschendam

1 Wat is uw geslacht? 8 Hoe actief belegt u? ❏ Man ❏ 0-10 transacties per jaar ❏ Vrouw ❏ 11-25 transacties per jaar ❏ 26-100 transacties per jaar 2 In welke leeftijdscategorie valt u? ❏ Meer dan 100 transacties per jaar ❏ Jonger dan 30 jaar ❏ Ik beleg uitsluitend via een vermogensbeheerder/adviseur ❏ 31-50 jaar ❏ 51-65 jaar 9 Waarin belegt u? (Meerdere antwoorden mogelijk) ❏ 66 jaar of ouder ❏ Aandelen ❏ Obligaties, inclusief converteerbare obligaties 3 Wat is uw hoogst genoten opleiding? ❏ Derivaten en structured products (opties, turbo’s, notes, etc.) ❏ Basisonderwijs ❏ Onroerend goed (cv’s, beleggingsfondsen) ❏ MBO ❏ Trackers/indexfondsen/beleggingsfondsen ❏ HAVO/VWO ❏ Anders, nl. ❏ HBO ❏ WO 10 Wat is uw risicoprofiel? 4 In welke categorie valt uw bruto jaarinkomen (box 1)? ❏ Zeer defensief ❏ Offensief ❏ Minder dan € 32.000 ❏ € 65.000-100.000 ❏ Defensief ❏ Zeer offensief/ speculatief ❏ € 32.000-65.000 ❏ Meer dan € 100.000 ❏ Neutraal

5 Met welk doel belegt u? 11 In welke landen belegt u? (Meerdere antwoorden mogelijk) ❏ Algemeen vermogensopbouw ❏ Nederland ❏ Aanvulling op pensioen ❏ Andere Europese landen ❏ Specifieke uitgave in de toekomst ❏ Amerika ❏ Als hobby ❏ Opkomende markten (zoals China, India, Brazilië, Rusland, etc.) ❏ Anders, nl. 12 Op welke basis neemt u beleggingsbeslissingen? (Meerdere antwoorden mogelijk) 6 Hoe lang belegt u al? ❏ Kranten, tijdschriften ❏ Minder dan 3 jaar ❏ Analistenrapporten ❏ 3 tot 10 jaar ❏ Radio, tv ❏ Meer dan 10 jaar ❏ Internet, nieuwsbrieven ❏ Fundamentele analyse 7 Hoe groot is de omvang van uw beleggingsportefeuille? ❏ Technische analyse ❏ Minder dan € 50.000 ❏ € 100.000-500.000 ❏ Adviezen van vermogensbeheerder ❏ € 50.000-100.000 ❏ Meer dan € 500.000 ❏ Anders, nl.

08 16 APRIL 2011 40 enquête

13 Welke beleggingssites bezoekt u en welke nieuwsbrieven leest 19 Waarom bent u lid geworden van de VEB? u regelmatig? (Meerdere antwoorden mogelijk) (Meerdere antwoorden mogelijk) Site Brief Site Brief ❏ Vanwege de (juridische) collectieve acties ❏ ❏ IEX.nl ❏ ❏ VEB.net ❏ Voor de belangenbehartiging van beleggers ❏ ❏ DFT.nl ❏ ❏ Tostrams.nl ❏ Sta achter de doelstellingen en onafhankelijkheid van de VEB ❏ ❏ Belegger.nl ❏ ❏ Eurobench.nl ❏ Vanwege het blad Effect ❏ ❏ FD.nl ❏ ❏ Analist.nl ❏ Voor advies bij vragen of klachten (ledenservice) ❏ ❏ Morningstar.nl ❏ ❏ Inveztor.nl ❏ Voor de VEB Bottomline ❏ ❏ RTLZ.nl ❏ Anders, nl. ❏ ❏ Anders, nl.

14 Welke tv- en radioprogramma’s volgt u regelmatig? 20 Indien de bijdrage voor het VEB-lidmaatschap vrijwillig zou zijn (Meerdere antwoorden mogelijk) (momenteel € 70.-), hoeveel zou u dan jaarlijks overmaken? ❏ RTL Z ❏ € 0 ❏ RTL Nieuws ❏ € 20 ❏ NOS Journaal ❏ € 40 ❏ Business Class ❏ € 70 ❏ BNR ❏ € 100 ❏ Radio 1 ❏ € 150 ❏ Anders, nl. 21 In welke mate leest u Effect? 15 Welke kranten en/of (beleggings)bladen leest u regelmatig? ❏ Vrijwel nooit, Effect wordt vaak ongelezen weggelegd (Meerdere antwoorden mogelijk) ❏ Hoogstens enkele pagina’s worden gelezen ❏ Effect ❏ Effect wordt voor ongeveer de helft gelezen ❏ (Financiële) Telegraaf ❏ Effect wordt vrijwel van a tot z gelezen ❏ NRC ❏ FD 22 Hoeveel personen naast uzelf lezen het blad Effect met u mee? ❏ AD ❏ 0 personen ❏ IEX Magazine ❏ 1 persoon ❏ Elsevier ❏ 2 personen ❏ BeleggersBelangen ❏ 3 of meer personen ❏ Belegger.magazine ❏ Beleggingsexpres 23 Wat zou u qua diepgang willen veranderen aan Effect? ❏ Beter beleggen ❏ Zo laten, geen grote veranderingen gewenst ❏ Cash ❏ Meer diepgang in artikelen gewenst ❏ Safe ❏ Eenvoudiger maken, meer op hoofdzaken concentreren ❏ Anders, nl. 24 Hoe vaak zou Effect moeten uitkomen? 16 Hoe kwalificeert u uw kennis over beleggen? ❏ Eenmaal per 2 weken, dus geen verandering ❏ Zeer goed ❏ Voldoende ❏ Wekelijks ❏ Goed ❏ Matig ❏ Maandelijks ❏ Eenmaal per kwartaal 17 Bent u lid van de VEB? ❏ Ik lees Effect vrijwel nooit ❏ Ja. [Ga verder naar vraag 19 en sla vraag 18 over] ❏ Nee, maar ik was dit wel in het verleden. 25 Hoeveel pagina's wilt u dat iedere editie van Effect heeft? [Ga verder naar vraag 18 en sla vraag 19 over] ❏ Zo laten als nu ❏ Nee, maar ik overweeg dit wel. ❏ Meer pagina's gewenst [Ga verder naar vraag 18 en sla vraag 19 over] ❏ Minder pagina's gewenst, zolang hoofdzaken maar zijn behan- ❏ Nee. [Ga verder naar vraag 18 en sla vraag 19 over] deld

18 Welke van de onderstaande redenen geven het best weer 26 Indien het huidige Effect in de boekhandel werd aangeboden, waarom geen lid van de VEB bent? welke prijs zou dan redelijk zijn voor de losse verkoop? (Meerdere antwoorden mogelijk; sla vervolgens vraag 19 over) ❏ € 2,50 ❏ Geen actieve belegger ❏ € 5,00 ❏ Nooit bewust over nagedacht ❏ € 7,50 ❏ Toegevoegde waarde diensten niet duidelijk ❏ € 10,00 ❏ Onvoldoende toegevoegde waarde diensten ❏ Kosten lidmaatschap 27 Zou u geïnteresseerd zijn in een VEB-lidmaatschap ❏ Beleg via een vermogensbeheerder/adviseur zonder Effect? ❏ Anders, nl. ❏ Ja ❏ Alleen indien contributie sterk wordt verlaagd ❏ Nee

08 16 APRIL 2011 enquête 41

28 Wat is uw mening over de volgende producten en diensten van de VEB? Tevredenheid Belang Goed Voldoende Slecht Geen mening Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Website ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Nieuwsbrief per email ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Effect ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Collectieve juridische en/of publicitaire acties ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Vertegenwoordiging op aandeelhoudersvergaderingen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ AVA boekje ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Verslagen aandeelhoudersvergaderingen op website ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Jaarboek Beleggingstips ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Kwartaalblad Samen Beleggen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Cursussen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Dag van de Belegger ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Ledenkortingen op boeken ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Beleggersservice/ledenservice (bereikbaarheid en afhandeling vragen) ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Hulp bij oprichting van een beleggingsstudieclub ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Ledenadministratie (bereikbaarheid en afhandeling vragen) ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏

29 Hoe beoordeelt u de diverse onderdelen van de VEB-website? Tevredenheid Belang Goed Voldoende Slecht Geen mening Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Actuele informatie en nieuws ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Informatie over bedrijven en de beurs ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Informatie over de VEB en het lidmaatschap ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Informatie over juridische acties ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Beleggingsfondsenrating ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Navigatiestructuur ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Gebruikersvriendelijkheid ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏

30 Hoe beoordeelt u de diverse onderdelen van Effect? Tevredenheid Belang Goed Voldoende Slecht Geen mening Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Column Jan Maarten Slagter (openingsbel) ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Kort nieuws ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Interview bestuursvoorzitter ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Macro-economische analyse ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Gedetailleerde analyse beursgenoteerde ondernemingen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Technische analyse ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Verslagen van aandeelhoudersvergaderingen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Artikelen over Corporate Governance en beloningen ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Update over juridische acties (zoals World Online, Fortis, Verliespolis) ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Koersenpagina's ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ Beleggingsfondsen (analyse, interview fondsmanagers) ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏ ❏

08 16 APRIL 2011 42 enquête

33 Wat mist u in de dienst- 31 Wat zou u inhoudelijk aan Effect veranderd willen hebben? VEB NCVB verlening van de VEB? Meer doen Zo laten Minder doen Analyses over beursgenoteerde bedrijven ❏ ❏ ❏ Informatie over beleggingsfondsen/trackers/indexfondsen ❏ ❏ ❏ LEDENVERGADERING 2011 Informatie over obligaties ❏ ❏ ❏ Informatie over derivaten en structured products ❏ ❏ ❏ Informatie over bedrijven die genoteerd zijn op de overige Europese beurzen ❏ ❏ ❏ Informatie over bedrijven die genoteerd zijn op de Amerikaanse beurs ❏ ❏ ❏ Op zaterdag 14 mei 2011 vindt de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering plaats. De vergadering begint om 10.00 Informatie over bedrijven die genoteerd zijn op de Aziatische en Zuid-Amerikaanse beurzen ❏ ❏ ❏ uur en wordt gehouden in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs aan het Jaarbeursplein in Utrecht. Registratie en Testen van beleggingsproducten en aanverwante beleggingszaken ❏ ❏ ❏ ontvangst met ko e/thee vindt plaats vanaf 09.15 uur. Aan- en verkooptips ❏ ❏ ❏ Corporate governance en beloningen ❏ ❏ ❏ Leden worden van harte opgeroepen de vergadering bij te wonen. Educatie over beleggen ❏ ❏ ❏ Ingezonden brieven van leden ❏ ❏ ❏ AGENDA VEB NCVB LEDENVERGADERING 2010 Beantwoording veel gestelde vragen bij de Beleggersservice ❏ ❏ ❏ 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 7. Contributie 2012 Aan beleggen verwante financiële thema's zoals aanvullende pensioenen en sparen ❏ ❏ ❏ 2. Inleiding door Jan Maarten Slagter, directeur VEB NCVB 8. (Her)benoeming(en) lid/leden raad van toezicht van de VEB NCVB Financiële thema's naast puur beleggen, zoals verzekeren, hypotheken en fiscaliteiten ❏ ❏ ❏ Lifestyle, zoals vakanties, luxe, hobby's ❏ ❏ ❏ 3. Vaststelling notulen Algemene Ledenvergadering VEB 9. Benoeming registeraccountant dhr. R. van der Houwen (Bouwer & O cier) Entertainment, zoals puzzels en quizzen ❏ ❏ ❏ NCVB d.d. 26 april 2010 10. Rondvraag en sluiting Anders, nl...... ❏ ❏ ❏ 4. Jaarverslag • Jaarverslag 2010 VEB NCVB TOELICHTING AGENDAPUNT 7 32 Geef van de onderstaande diensten aan welke u wel of niet interessant vindt. Hartelijk dank voor het invullen Belang van deze enquête. U bent niet ver- • Jaarrekening 2010 VEB NCVB Bestuur en raad van toezicht stellen ten aanzien van de contributie voor plicht om uw gegevens achter te 2012 voor deze ongewijzigd te houden op het niveau van 2011. Meer doen Zo laten Minder doen laten. Indien u uw persoonsgege- 5. Decharge 2010 Vergelijkende onderzoeken & testen van beleggingsinstellingen en -producten ❏ ❏ ❏ vens invult, zal de VEB hier uiter- • Decharge Bestuur VEB NCVB 's Middags na de ALV zal een informatief programma worden gepresen- aard vertrouwelijk mee omgaan. Beleggingsadviezen van experts geselecteerd door de VEB ❏ ❏ ❏ teerd, dat de gelegenheid biedt elkaar en de VEB NCVB beter te leren • Decharge raad van toezicht VEB NCVB Gratis checklist voor beleggers ❏ ❏ ❏ kennen. Hierover zullen we u zo spoedig mogelijk nader informeren via Naam: 6. Begroting 2011 de website en Eect. Keurmerk van de VEB op financiële producten ❏ ❏ ❏ Meer informatie over structured products/ turbo’s ❏ ❏ ❏ (hierlangs knippen) Meer informatie over derivaten/ opties ❏ ❏ ❏ Adres: Meer informatie over trackers/ indexfondsen ❏ ❏ ❏ AANMELDINGSFORMULIER Meer informatie over (converteerbare) obligaties ❏ ❏ ❏ Wij verzoeken u vriendelijk het aanmeldingsformulier zo spoedig mogelijk in te sturen of te faxen Meer informatie over Europese aandelen ❏ ❏ ❏ Huisnummer: naar onderstaand adres of faxnummer. Meer informatie over Amerikaanse aandelen ❏ ❏ ❏ Meer informatie over overige markten (Azië, BRIC, opkomende markten, etc.) ❏ ❏ ❏ Postcode: Lidnummer Het aanbieden van tools voor fundamentele analyse van aandelen ❏ ❏ ❏ Naam en voorletters ( ❏ m/ ❏ v) Onafhankelijk portefeuilleadvies ❏ ❏ ❏ Plaats: Adres Rechtsbijstandsverzekering bij geschillen met beleggingsinstanties ❏ ❏ ❏ U kunt zich ook aanmelden Postcode/woonplaats Beleggingsinformatie voor beginnende beleggers ❏ ❏ ❏ via de website: Telefoon (overdag) Beleggingsinformatie voor ervaren beleggers ❏ ❏ ❏ www.veb.net/ALV Telefoonnummer: Onafhankelijke informatie over (beleggings)spaarproducten ❏ ❏ ❏ E-mailadres: VEB NCVB Onafhankelijke informatie over hypotheken ❏ ❏ ❏ WENST DEEL TE NEMEN AAN: Antwoordnummer 2143 Onafhankelijke informatie over pensioenen ❏ ❏ ❏ E-mailadres: ❏ De Algemene Ledenvergadering op zaterdag 14 mei 2011, die wordt gehouden in het 2509 VB DEN HAAG Onafhankelijke informatie over (beleggings)verzekeringen ❏ ❏ ❏ Beatrixgebouw van de Jaarbeurs te Utrecht, en wenst de vergaderstukken te ontvangen. Faxnummer: 070 – 313 00 99 Onafhankelijke informatie over fiscale vraagstukken ❏ ❏ ❏ ❏ De Algemene Ledenvergadering + aansluitende lunchbijeenkomst + middagprogramma. ❏ Neemt geen deel aan de vergadering, maar wenst slechts de vergaderstukken te ontvangen. (NB: het tekstuele deel van het jaarverslag zal in Eect worden gepubliceerd). Wij verzoeken u vriendelijk het aanmeldingsformulier zo spoedig mogelijk in te sturen of te faxen naar onderstaand adres of faxnummer. 08 16 APRIL 2011 oproep 43 VEB NCVB LEDENVERGADERING 2011

Op zaterdag 14 mei 2011 vindt de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering plaats. De vergadering begint om 10.00 uur en wordt gehouden in het Beatrixgebouw van de Jaarbeurs aan het Jaarbeursplein in Utrecht. Registratie en ontvangst met ko e/thee vindt plaats vanaf 09.15 uur.

Leden worden van harte opgeroepen de vergadering bij te wonen.

AGENDA VEB NCVB LEDENVERGADERING 2010 1. Opening, mededelingen en ingekomen stukken 7. Contributie 2012 2. Inleiding door Jan Maarten Slagter, directeur VEB NCVB 8. (Her)benoeming(en) lid/leden raad van toezicht van de VEB NCVB 3. Vaststelling notulen Algemene Ledenvergadering VEB 9. Benoeming registeraccountant dhr. R. van der Houwen (Bouwer & O cier) NCVB d.d. 26 april 2010 10. Rondvraag en sluiting 4. Jaarverslag • Jaarverslag 2010 VEB NCVB TOELICHTING AGENDAPUNT 7

• Jaarrekening 2010 VEB NCVB Bestuur en raad van toezicht stellen ten aanzien van de contributie voor 2012 voor deze ongewijzigd te houden op het niveau van 2011. 5. Decharge 2010 • Decharge Bestuur VEB NCVB 's Middags na de ALV zal een informatief programma worden gepresen- teerd, dat de gelegenheid biedt elkaar en de VEB NCVB beter te leren • Decharge raad van toezicht VEB NCVB kennen. Hierover zullen we u zo spoedig mogelijk nader informeren via 6. Begroting 2011 de website en Eect.

(hierlangs knippen) AANMELDINGSFORMULIER Wij verzoeken u vriendelijk het aanmeldingsformulier zo spoedig mogelijk in te sturen of te faxen naar onderstaand adres of faxnummer.

Lidnummer Naam en voorletters ( ❏ m/ ❏ v) Adres U kunt zich ook aanmelden Postcode/woonplaats via de website: Telefoon (overdag) www.veb.net/ALV E-mailadres: VEB NCVB WENST DEEL TE NEMEN AAN: Antwoordnummer 2143 ❏ De Algemene Ledenvergadering op zaterdag 14 mei 2011, die wordt gehouden in het 2509 VB DEN HAAG Beatrixgebouw van de Jaarbeurs te Utrecht, en wenst de vergaderstukken te ontvangen. Faxnummer: 070 – 313 00 99 ❏ De Algemene Ledenvergadering + aansluitende lunchbijeenkomst + middagprogramma. ❏ Neemt geen deel aan de vergadering, maar wenst slechts de vergaderstukken te ontvangen. (NB: het tekstuele deel van het jaarverslag zal in Eect worden gepubliceerd). Wij verzoeken u vriendelijk het aanmeldingsformulier zo spoedig mogelijk in te sturen of te faxen naar onderstaand adres of faxnummer. 44 ledenservice

Home Acties Beurs beleggingsfondsen Voordeel Over VEB Lidmaadschap Zoeken Effect Speciaal voor Voor cursussen kunt u zich aanmelden op de website VEB-leden www.veb.net onder het kopje Voordeel/Cursus.

Cursus ETF's

TF’s (exchange traded funds) of trackers vue. Ten slotte wordt een aantal direct toe- Data en locaties cursus ETF’s: Ezoals ze in Nederland genoemd worden, pasbare beleggingsstrategieën met ETF’s 26 april 2011 Amsterdam 15.00 uur tot 17.45 uur komen steeds vaker in de publiciteit. Maar besproken. Zo leert u bijvoorbeeld hoe u 19 mei 2011 Amsterdam 15.00 uur tot 17.45 uur hoe werken ze nu precies, welke verschillen- opties en trackers kunt combineren tot een 23 juni 2011 Amsterdam 15.00 uur tot 17.45 uur de ETF’s zijn er en hoe kunt u ze toepassen in strategie met een interessant rende- uw portefeuille? mentspotentieel. 16 september 2011 Utrecht 10.00 uur tot 12.30 uur In deze cursus biedt de VEB haar leden in Na afloop van het seminar bent u bekend 5 oktober 2011 Utrecht 10.00 uur tot 12.30 uur samenwerking met ThinkCapital, Alex met de werking van ETF’s, begrijpt u be- 18 november 2011 Utrecht 10.00 uur tot 12.30 uur Academy en BlackRock meer inzicht in langrijke vaktermen, kent u de voor- en na- 16 december 2011 Utrecht 10.00 uur tot 12.30 uur deze innovatieve producten. U leert wat delen en weet u hoe u ETF’s succesvol kunt ETF’s zijn, wat de voordelen zijn en hoe toepassen. Voor meer informatie kunt u contact opne- ETF’s zich verhouden tot andere beleg- Kijk hieronder voor de eerstvolgende ses- men met Marianne Kraan via telefoon- gingsinstrumenten, zoals beleggingsfond- sies van de cursus ETF’s. Deelname is exclu- nummer 020-3301118 (maandag, dinsdag sen en aandelen. Daarnaast passeren sief voor VEB-leden en toegang is gratis. of donderdag) of via e-mailadres ncvb@ trends en innovaties in de ETF-markt de re- Vooraf inschrijven is echter verplicht. veb.net.

hierlangs knippen Biografie Paul Fentener van Vlissingen

aul Fentener van Vlissingen (1941–2006) jacht. Ook reflecteert de biografie op de er- Tegen inlevering van deze bon, Pleidde ruim twintig jaar SHV Holdings, fenis die Fentener van Vlissingen heeft ach- kunt u het boek met korting het grootste familiebedrijf van Nederland. tergelaten. kopen bij uw lokale boekwinkel. Onder zijn leiding als bestuursvoorzitter, Mathijs Smit (1969) is historicus en finan- president-commissaris en grootaandeel- cieel-economisch journalist. Hij studeerde houder groeide SHV uit tot een machtig geschiedenis aan de Universiteit van Titel: Filosoof-miljardair miljardenconglomeraat, met activiteiten Amsterdam en de University of Hull en Auteur: Smit, M. over de hele wereld en in vrijwel alle secto- journalistiek in Rotterdam. Hij werkte voor ISBN: 9789035135819 ren van het bedrijfsleven. Trouw, NRC Handelsblad, Het Financieele Uitgeverij: Prometheus / Bert Bakker Bij het grote publiek genoot Fentener van Dagblad en economisch weekblad FEM Prijs: € 19,95 Vlissingen vooral bekendheid als filosofe- Business. rende, dichtende en relativerende miljar- Speciaal voor dair, die het liefst in een simpele blokhut VEB-leden: € 15,95 zonder sanitair op zijn Schotse landgoed Korting: € 4,00 Letterewe verbleef. Zijn profiel werd de laat- Actienummer: 901-85465 ste jaren van zijn leven steeds meer bepaald Begindatum: 26/02/2011 door de African Parks Foundation, die hij Einddatum: 26/05/2011 oprichtte en financierde om de wildparken van Afrika te redden en te beschermen. Wie was deze markante captain of indus- try werkelijk, en wat is het geheim van zijn succes? In deze biografie gaat historicus en journalist Mathijs Smit op zoek naar de man achter het imago. Filosoof-miljardair beschrijft onder meer Fentener van Vlissingens achtergrond, zijn jonge jaren, de keuze voor het familiebedrijf in de jaren zestig, de problemen en successen bij SHV, zijn genezing van kanker begin jaren tach- tig, zijn vriendschap met de Oranjes en zijn paradoxale liefde voor de natuur en de

08 16 APRIL 2011 jaarcijfers 2010 45

AEX NAAM BEDRIJF omzet bedr. res. net. res. operat. netto eigen verm. rend. ev totaal verm. ev/tv aantal ev per slotkoers wpa k/w koers/ aantal omzet net. res. marge marge aand. aand. evpa wrknr per wrknr per wrknr (mln) (mln) (mln) (mln) (mln) (mln) Aegon € 31.608 € 1.972 € 1.419 6,2% 4,5% € 17.210 8,2% € 332.303 5% 1.736 € 9,91 € 4,58 € 0,82 5,6 0,5 27.474 € 1.150.470 € 51.649 Ahold € 29.530 € 1.336 € 853 4,5% 2,9% € 5.910 14,4% € 14.725 40% 1.192 € 4,96 € 9,80 € 0,72 13,7 2,0 122.027 € 241.996 € 6.990 Air France KLM € 20.994 -€ 1.285 -€ 1.559 -6,1% -7,4% € 5.363 -29,1% € 27.775 19% 294 € 18,21 € 11,71 -€ 5,29 -- 0,6 104.721 € 200.476 -€ 14.887 AkzoNobel € 14.640 € 1.219 € 754 8,3% 5,2% € 8.984 8,4% € 20.094 45% 234 € 38,47 € 46,49 € 3,23 14,4 1,2 55.590 € 263.357 € 13.564 Aperam $5.604 $91 $128 1,6% 2,3% $3.912 3,3% $5.865 67% 78 $50,12 -- $1,64 -- -- 9.900 $566.061 $12.929 ArcelorMittal $78.025 $3.605 $2.916 4,6% 3,7% $62.430 4,7% $130.904 48% 1.561 $39,99 $38,13 $1,87 20,4 1,0 273.811 $284.959 $10.650 ASML € 4.508 € 1.161 € 1.022 25,8% 22,7% € 3.022 33,8% € 6.454 47% 437 € 6,92 € 28,90 € 2,34 12,3 4,2 9.245 € 487.615 € 110.546 Boskalis € 2.674 € 402 € 311 15,0% 11,6% € 1.565 19,8% € 4.315 36% 101 € 15,50 € 35,70 € 3,08 11,6 2,3 13.832 € 193.320 € 22.448 Corio € 452 € 347 € 376 76,9% 83,2% € 4.196 9,0% € 8.049 52% 91 € 46,10 € 48,02 € 4,13 11,6 1,0 451 € 1.001.330 € 833.038 DSM € 9.050 € 838 € 507 9,3% 5,6% € 5.481 9,3% € 10.480 52% 166 € 32,93 € 42,61 € 3,05 14,0 1,3 21.911 € 413.035 € 23.139 Fugro € 2.280 € 352 € 272 15,4% 11,9% € 1.508 18,1% € 3.090 49% 80 € 18,79 € 61,50 € 3,39 18,1 3,3 13.463 € 169.383 € 20.218 Heineken € 16.133 € 2.283 € 1.436 14,2% 8,9% € 10.228 14,0% € 26.549 39% 576 € 17,76 € 36,69 € 2,49 14,7 2,1 65.730 € 245.443 € 21.847 ING € 54.887 € 4.477 € 3.220 8,2% 5,9% € 46.555 6,9% € 1.247.110 4% 3.832 € 12,15 € 7,28 € 0,84 8,7 0,6 106.139 € 517.124 € 30.338 KPN € 13.324 € 3.250 € 1.793 24,4% 13,5% € 3.500 51,2% € 22.737 15% 1.573 € 2,23 € 11,15 € 1,14 9,8 5,0 30.599 € 435.439 € 58.597 Philips € 25.419 € 2.065 € 1.452 8,1% 5,7% € 15.046 9,7% € 32.269 47% 947 € 15,90 € 22,92 € 1,53 14,9 1,4 119.000 € 213.605 € 12.202 Randstad € 14.179 € 341 € 288 2,4% 2,0% € 2.851 10,1% € 7.039 41% 170 € 16,76 € 39,50 € 1,65 23,9 2,4 25.680 € 552.142 € 11.215 Reed Elsevier € 7.084 € 1.275 € 751 18,0% 10,6% € 2.273 33,0% € 13.055 17% 724 € 1,55 € 9,26 € 0,51 18,1 6,0 30.200 € 234.570 € 24.868 RD Shell A $378.152 $36.340 $20.127 9,6% 5,3% $148.013 13,6% $322.560 46% 6.241 $23,71 $66,78 $3,22 20,7 2,8 97.000 $3.898.474 $207.495 SBM Offshore $3.056 $362 $240 11,9% 7,9% $2.073 11,6% $5.091 41% 169 $12,29 $22,43 $1,42 15,8 1,8 4.114 $742.771 $58.328 TNT € 4.274 € 480 € 347 11,2% 8,1% € 2.424 14,3% € 8.137 30% 376 € 6,44 € 19,75 € 0,92 21,4 3,1 37.662 € 113.483 € 9.214 TomTom € 1.521 € 186 € 108 12,2% 7,1% € 1.136 9,5% € 2.623 43% 222 € 5,12 € 7,89 € 0,49 16,3 1,5 3.487 € 436.192 € 30.878 Unibail-Rodamco € 1.485 € 1.153 € 2.188 77,6% 147,4% € 11.025 19,8% € 24.977 44% 92 € 120,17 € 148,00 € 23,84 6,2 1,2 1.616 € 918.626 € 1.353.713 Unilever € 44.262 € 6.339 € 4.244 14,3% 9,6% € 14.485 29,3% € 27.561 53% 2.810 € 5,16 € 23,47 € 1,51 15,5 4,6 165.000 € 268.255 € 25.721 Wereldhave € 232 € 145 € 89 62,5% 38,2% € 1.611 5,5% € 3.122 52% 21 € 75,12 € 73,06 € 4,13 17,7 1,0 130 € 1.786.154 € 682.100 Wolters Kluwer € 3.556 € 481 € 288 13,5% 8,1% € 1.612 17,9% € 4.177 39% 299 € 5,40 € 16,40 € 0,96 17,0 3,0 18.237 € 194.988 € 15.792 Legenda: bedr.res: bedrijfsresultaat; net.res.: nettoresultaat; operat.marge: operationele marge; verm.: vermogen; ev: eigen vermogen; tv: totaal vermogen; aand.: aandeel; evpa: eigen vermogen per aandeel; wrknr.: werknemer

AMX NAAM BEDRIJF omzet bedr. res. net. res. operat. netto eigen verm. rend. ev totaal verm. ev/tv aantal ev per slotkoers wpa k/w koers/ aantal omzet net. res. marge marge aand. aand. evpa wrknr per wrknr per wrknr (mln) (mln) (mln) (mln) (mln) (mln) Aalberts Ind. € 1.683 € 167 € 104 9,9% 6,2% € 733 14,3% € 1.778 41% 107 € 6,87 € 15,77 € 0,98 16,1 2,3 11.536 € 145.891 € 9.053 AMG $990 $43 $2 4,4% 0,2% $222 1,1% $855 26% 28 $8,07 $12,00 $0,09 136,7 1,5 2.039 $485.775 $1.184 Arcadis € 2.003 € 130 € 74 6,5% 3,7% € 393 18,8% € 1.425 28% 66 € 5,95 € 17,42 € 1,12 15,6 2,9 15.905 € 125.923 € 4.648 ASMI € 1.223 € 329 € 111 26,9% 9,0% € 411 26,9% € 1.214 34% 53 € 7,77 € 26,50 € 2,09 12,7 3,4 16.699 € 73.232 € 6.623 Bam € 7.611 -€ 30 € 15 -0,4% 0,2% € 1.100 1,4% € 7.134 15% 233 € 4,73 € 4,60 € 0,07 69,8 1,0 26.088 € 291.733 € 587 BinckBank € 185 € 60 € 44 32,6% 23,9% € 469 9,4% € 3.217 15% 75 € 6,30 € 11,60 € 0,59 19,5 1,8 646 € 286.139 € 68.483 Brunel € 721 € 37 € 25 5,2% 3,5% € 202 12,5% € 294 69% 23 € 8,69 € 29,49 € 1,08 27,2 3,4 7.684 € 93.821 € 3.277 CSM € 2.990 € 158 € 95 5,3% 3,2% € 1.117 8,5% € 2.627 43% 66 € 16,96 € 26,19 € 1,44 18,2 1,5 9.664 € 309.406 € 9.830 Delta Lloyd € 8.999 € 834 € 621 9,3% 6,9% € 4.621 13,4% € 69.187 7% 168 € 27,58 € 15,09 € 3,71 4,1 0,5 6.665 € 1.350.173 € 93.143 Eurocomm. Prop. € 141 € 109 € 94 77,5% 66,6% € 1.214 7,7% € 2.506 48% 40 € 30,13 € 26,25 € 2,33 11,3 0,9 50 € 2.817.100 € 1.874.800 Heijmans € 2.680 € 48 € 16 1,8% 0,6% € 455 3,4% € 1.600 28% 17 € 27,00 € 15,05 € 0,93 16,2 0,6 8.426 € 318.114 € 1.857 Imtech € 4.481 € 234 € 140 5,2% 3,1% € 812 17,3% € 3.046 27% 87 € 9,30 € 28,39 € 1,61 17,7 3,1 25.075 € 178.704 € 5.599 Logica € 4.325 € 248 € 178 5,7% 4,1% € 2.341 7,6% € 4.319 54% 1.602 € 1,46 € 1,52 € 0,11 13,7 1,0 39.284 € 110.103 € 4.531 Mediq € 2.634 € 115 € 77 4,3% 2,9% € 492 15,6% € 1.196 41% 60 € 8,25 € 14,00 € 1,29 10,9 1,7 7.184 € 366.640 € 10.671 Nutreco € 4.940 € 186 € 111 3,8% 2,3% € 809 13,8% € 2.364 34% 35 € 23,15 € 56,79 € 3,19 17,8 2,5 9.913 € 498.305 € 11.238 Ordina € 456 -€ 13 -€ 7 -2,8% -1,5% € 180 -3,9% € 346 52% 50 € 3,59 € 3,68 -€ 0,14 -- 1,0 3.330 € 136.914 -€ 2.102 Pharming € 1 -€ 44 -€ 50 -- -- € 11 -462,2% € 37 29% 436 € 0,02 € 0,21 -€ 0,12 -- 8,3 89 € 6.438 -€ 564.213 SNS Reaal € 7.068 € 727 -€ 204 10,3% -2,9% € 3.832 -5,3% € 127.647 3% 288 € 13,32 € 3,19 -€ 0,71 -- 0,2 7.113 € 993.674 -€ 28.680 Ten Cate € 985 € 75 € 46 7,6% 4,7% € 432 10,7% € 891 48% 26 € 16,94 € 28,00 € 1,80 15,5 1,7 4.271 € 230.508 € 10.770 Unit 4 € 422 € 40 € 23 9,5% 5,5% € 216 10,9% € 569 38% 29 € 7,38 € 24,23 € 0,80 30,2 3,3 4.040 € 104.391 € 5.794 USG People € 3.099 € 43 € 15 1,4% 0,5% € 740 2,1% € 1.677 44% 76 € 9,68 € 15,20 € 0,20 76,0 1,6 7.228 € 428.698 € 2.116 VastNed Retail € 127 € 105 € 99 83,1% 78,3% € 976 10,2% € 2.015 48% 18 € 52,75 € 51,98 € 5,36 9,7 1,0 68 € 1.873.493 € 1.467.218 Vopak € 1.106 € 359 € 262 32,4% 23,7% € 1.453 18,0% € 3.831 38% 128 € 11,37 € 35,35 € 2,05 17,3 3,1 4.004 € 276.299 € 65.410 Wavin € 1.231 € 38 € 7 3,1% 0,6% € 571 1,2% € 1.361 42% 51 € 11,24 € 11,40 € 0,14 81,5 1,0 6.089 € 202.209 € 1.166 Wessanen € 712 € 5 -€ 6 0,7% -0,9% € 177 -3,4% € 392 45% 75 € 2,37 € 2,96 -€ 0,08 -- 1,3 2.222 € 320.522 -€ 2.745 Legenda: bedr.res: bedrijfsresultaat; net.res.: nettoresultaat; operat.marge: operationele marge; verm.: vermogen; ev: eigen vermogen; tv: totaal vermogen; aand.: aandeel; evpa: eigen vermogen per aandeel; wrknr.: werknemer

08 16 APRIL 2011 46 fondsselectie

Energietrackers vooral in oil majors

nrust in olierijke landen heeft 130 een groter maximaal verlies in het Omeestal een hogere olieprijs tot afgelopen jaar tegenover staat. gevolg. Niet verwonderlijk dat de 120 Daarnaast is de ruimere keuze bui- huidige onrust in Noord-Afrika en ten de oil majors verantwoordelijk het Midden-Oosten de olieprijs we- 110 voor een beter rendement over peri- reldwijd opzweept. Olieproducenten odes variërend van drie maanden tot en aan de oliesector gerelateerde be- vijf jaar. Daar hangt wel een prijs- 100 drijven zouden er wel bij moeten va- kaartje aan, want met 1,49 procent

ren. SPDR voor ING en 2,01 procent voor 90 Fondsbeleggers kiezen met trac- Lyxor Schroder zijn de fondsen fors duur- kers voor een belegging in voorna- Easy der dan de trackers die 30 tot 50 ba- melijk de grote geïntegreerde olie- 80 Schroder sispunten rekenen. En dan zijn die maatschappijen, de zogenaamde ‘oil 9-4-2010 = 100 ING twee actieve fondsen nog niet eens majors’, als BP, Total en Royal Dutch 70 de duurste in deze categorie. Shell. Deze bedrijven krijgen door jun10 sep10 dec10 mrt11 Beleggers staan daarom voor de hun grote omvang een evenredig volgende persoonlijke keuze: goed- groot gewicht in de portefeuille van uitmaken, terwijl dat bij een actief fonds 25 kope trackers met een beperkte sprei- de trackers. Dit heeft tot gevolg dat de be- tot 35 procent is. ding en een belegging in hoofdzakelijk de leggingen geconcentreerd zijn in de vijf De betere spreiding bij actieve fondsen als Europese oil majors, of een aanzienlijk grootste aandelen die samen bij zo’n trac- die van ING en Schroder vertaalt zich in een duurder actief fonds met een wereldwijde ker algauw 70 procent van de portefeuille iets lagere volatiliteit, hoewel daar wel weer blik en een veel betere spreiding.

ING Energy Fund

Fondsaanbieder ING Fund Management et ING Energy Fund belegt wereldwijd Fondsmanager Frederic van Parijs in ondernemingen die actief zijn in de ISIN-code: NL0000289791 Oprichtingsdatum 10-02-2003 H energiesector, zoals exploratie, productie TER: 1,49% Fondsvermogen € 91 mln PTR: 54% en marketing van olie en gas. Bekende (laag) Kostenbox: bedrijven zijn Shell en Total. Het fonds is TER Top 5 posities: zeer gevoelig voor de ontwikkeling van de (hoog) ExxonMobil 15,5% olieprijs en reageert gemiddeld ook sterk omloopfactor (laag) (hoog) Occidental Petroleum 6,2% op internationale politieke situaties. Omdat Rendement: BG Group 5,6% het fonds specifiek belegt in één sector, 3 maanden 1 jaar 3 jaar 5 jaar Chevron 4,7% kent het fonds een hoger risico. Daarom is Suncor Energy 4,2% 6,4% 23,4% 9,3% 9,8% het fonds geschikt als aanvulling op een goed gespreide beleggingsportefeuille. Het Risico: Volatiliteit: 18,4% fonds keert in principe jaarlijks dividend uit. Maximumverlies: -29,1%

Schroder ISF Global Energy

Fondsaanbieder Schroder Invest. Management chroder ISF Global Energy streeft naar ISIN-code: LU0256331488 Fondsmanager John Coyle vermogensgroei door hoofdzakelijk te Oprichtingsdatum 03-07-2006 S TER: 2,01% PTR: na Fondsvermogen € 686 mln beleggen in effecten van bedrijven die (laag) Kostenbox:

actief zijn in de energiesector. TER

(hoog) Top 5 posities: omloopfactor Total 6,2% (laag) (hoog) Suncor Energy 5,3% Rendement: 3 maanden 1 jaar 3 jaar 5 jaar BG Group 5,3% ConocoPhilips 5,2% 13,0% 30,5% 4,2% na Devon Energy 3,7% Risico: Volatiliteit: 17,7% Maximumverlies: -35,4%

08 16 APRIL 2011 fondsselectie 47

EasyETF STOXX Europe 600 Oil & Gas

Fondsaanbieder BNP Paribas asyETF Euro Energy heeft als doelstel- Fondsmanager EasyETF ISIN-code: FR0007068085 ling het zo nauwkeurig mogelijk volgen TER: 0,30% Oprichtingsdatum 08-02-2002 E PTR: na Fondsvermogen € 54 mln van de prestaties van de Dow Jones Euro (laag) Kostenbox: STOXX Oil & Gas Index. TER Top 5 posities: (hoog) BP 19,6% omloopfactor Royal Dutch Shell 15,2% (laag) (hoog) Rendement: Total 14,9% 3 maanden 1 jaar 3 jaar 5 jaar BG Group 11,6% Eni 8,5% 4,9% 7,2% -0,3% -0,6%

Risico: Volatiliteit: 20,8% Maximumverlies: -23,6%

Lyxor ETF STOXX 600 Oil and Gas

Fondsaanbieder Société Générale yxor ETF DJ STOXX 600 Oil & Gas heeft Fondsmanager Lyxor ISIN-code: IE00B3CNHD93 als doelstelling het repliceren van de TER: 0,65% Oprichtingsdatum 07-11-2006 L PTR: na Fondsvermogen € 230 mln ontwikkeling van de Dow Jones STOXX (laag) Kostenbox: 600 Oil & Gas Index, onafhankelijk van de TER richting, waarbij de tracking error tussen (hoog) Top 5 posities: de prestaties van het fonds en de index zo omloopfactor BP 21,2% (laag) (hoog) veel mogelijk wordt geminimaliseerd. De Rendement: Total 15,3% 3 maanden 1 jaar 3 jaar 5 jaar Royal Dutch Shell 14,6% doelstelling voor de tracking error is minder BG Group 11,5% dan 1 procent, berekend over een periode 11,4% 29,3% na na Eni 8,4% van 52 weken. Risico: Volatiliteit: 20,0% Maximumverlies: -19,1%

SPDR MSCI Europe Energy

Fondsaanbieder State Street Global Advisors PDR MSCI Europe Energy kopieert het Fondsmanager State Street Global Advisors ISIN-code: FR0000001810 Sresultaat van de MSCI Europe Energy TER: 0,50% Oprichtingsdatum 06-08-2001 PTR: na Fondsvermogen € 69 mln Index, hoe deze zich ook ontwikkelt. De (laag) Kostenbox: beleggingsstrategie richt zich erop dat het TER verschil tussen de ontwikkeling van de (hoog) Top 5 posities: netto intrinsieke waarde van het fonds en omloopfactor BP 17,6% (laag) (hoog) de index (gemeten door de tracking error) Rendement: Royal Dutch Shell A 15,1% 3 maanden 1 jaar 3 jaar 5 jaar Total 15,1% zo klein mogelijk is en lager dan 1 procent. Royal Dutch Shell B 11,2% 2,8% 7,5% 2,7% 0,3% BG Group 9,6% Risico: Volatiliteit: 20,3% Maximumverlies: -22,8%

Uitleg begrippen Rendement: de procentuele opbrengst bestaande uit koersresultaat en dividend over genoemde periodes. Total Expense Ratio (TER): de Total Expense Ratio becijfert alle kosten die in een jaar in mindering zijn gebracht op het vermogen van het beleggingsfonds, exclusief transactie- en interest- kosten, als een percentage van het gemiddelde vermogen. Portfolio Turnover Ratio (PTR): de Portfolio Turnover Ratio of omloopfactor geeft de waarde van alle effectentransacties, gecorrigeerd voor in- en uitstroom van gelden, in een jaar als percentage van het gewogen gemiddelde vermogen. Op deze wijze kan een indruk worden verkregen van de mate waarin er actief beheer plaatsvindt en is het een indicator van de transac- tiekosten. Standaarddeviatie: de volatiliteit (of standaarddeviatie) geeft aan of een beleggingsfonds grote koersuitslagen maakt. Hoe hoger de volatiliteit, des te risicovoller het beleggingsfonds. Maximaal verlies: het maximale verlies is een andere indicator voor het risico van een beleggingsfonds. Het maximale verlies meet het verschil tussen de hoogste en de laagste koers van het beleggingsfonds in een periode. Hoe groter het maximale verlies, des te risicovoller het beleggingsfonds. Een uitgebreide rating over deze fondsen is te vinden op www.veb.net/fondsenrating.

08 16 APRIL 2011 48 opiniesopinies & & taxaties taxaties

Wavin: bodem bereikt Beter Bed: aantrekkelijk dividendrendement 30 maart 2011, slotkoers 30-3: € 11,05 dragen aan een winstnormalisatie in de Wavin’s resultaten over 2010 lijken aan te komende jaren. 30 maart 2011, slotkoers 30-3: € 21,09 geven dat de bodem min of meer is bereikt. De financiële positie is ook wat verbeterd. Het beleid van Beter Bed is gericht op het De omzet over heel 2010 steeg met 6,2 pro- Zoals verwacht, keert de onderneming geen verder aanscherpen van de winkelformules, cent tot 1,23 miljard euro. De winst voor be- dividend uit over 2010, omdat er vanuit de verbetering van de marge en het verlagen lasting, rente, afschrijvingen en amortisa- kredietfaciliteiten nog steeds beperkingen van de kosten per winkel. Doordat het be- tie (ebitda) daalde met 5,7 procent tot 104,1 zijn. Niettemin blijft de onderneming, met drijf bovendien scherp op de kosten heeft miljoen euro, in lijn met de consensusver- een nettoschuld-ebitdaratio van 2,3 maal gelet, kon in de afgelopen kwartalen al een wachtingen. De onderliggende winst daal- eind 2010, ruim binnen de grenzen zoals die duidelijk winstherstel gerealiseerd wor- de met 24 procent tot 8,9 miljoen euro, door de banken gesteld zijn (3,7x). We verho- den. maar dit was toch nog iets beter dan analis- gen het advies van Houden naar Kopen, ge- Wij verwachten een bescheiden herstel in ten hadden voorspeld. richt op een koersdoel van 14 euro. de vergelijkbare omzet in 2011 en 2012, De margedruk door hogere kosten voor vooral door een herstel van de consumen- grondstoffen lijkt langzamerhand iets af te tenbestedingen in Duitsland en deels ook vlakken. Wavin is voorzichtig optimistisch gezien de relatief makkelijke vergelijkings- dat het nu iets beter in staat is om die hoge- WAVIN basis met 2010. Beter Bed’s strategie van verre kosten door te geven aan de eindklanten. dere winkelopeningen zal bovendien de 5% Gezien de forse margedruk van de afgelo- omzetgroei verder ondersteunen. pen jaren kan dit in belangrijke mate bij- 0% De gezonde financiële positie (nettokas- positie) stelde de onderneming in 2009 en -5% 12,18 2010 in staat om 100 procent van de winst 11,05 ABN AMRO uit te keren. De onderneming heeft al aan- Adviseringsmethodiek -10% gegeven dat zolang er geen geld nodig is De verwachting voor de komende zes tot voor overnames en er geen directe dreiging -15% twaalf maanden: is van een nieuwe financiële crisis, zij door zal gaan met het volledig uitkeren van de AANBEVOLEN -20% winst aan de aandeelhouders. Hierdoor opwaarts potentieel van minimaal 15% wordt het dividendrendement de komende -25% KOPEN jaren potentieel erg aantrekkelijk. We ver- opwaarts potentieel van minimaal 10% hogen ons advies van Houden naar Kopen -30% mei jul sep nov jan mrt HOUDEN 10 10 10 10 11 11 met 24 euro als koersdoel.

min of meer zijwaarts (+/- 10%) Beurswaarde 560 mln Wpa 2011T - VERKOPEN Omzet 2010 1,2 mln Wpa 2012T - een koersdaling van minimaal 10% Nettowinst 2010 7 mln Koersdoel 14,00 Dividend 2010 - Advies kopen ASML ASML: topkwaliteit nu voor een lage prijs 30% 14 april 2011, slotkoers 13-4: € 28,29 Het aantal nieuwe orders daalde in het eer- zet van 5,2 miljard in 2012 mogelijk maken. 20% ste kwartaal van 2011 zoals verwacht van De fundamentele factoren blijven sterk voor het zeer hoge niveau in het laatste kwartaal ASML. Het bedrijf wordt een ‘cashmachine’: 10% van 2010. Maar met het aantrekken van de we geloven dat er ruimte is voor zo’n 2 mil- 26,16 orderinstroom in het tweede kwartaal is jard euro aanvullende aandeelhoudersbe- 28,29 0% dat geen bedreiging voor onze omzetschat- loning boven op het huidige dividend en ting van 5,6 miljard in 2011. We voorzien aandelenkoopprogramma. We verhogen een herstel van de instroom in het derde en ons koersdoel van 31 naar 33 euro en het ad- -10% vierde kwartaal van 2011 tot het niveau van vies van Houden naar Bijkopen. 1,2 à 1,3 miljard euro, en dat moet een om- -20%

-30% mei jul sep nov jan mrt SNS Securities: adviseringsmethodiek 10 10 10 10 11 11 De aanbevelingen zijn met een tijdhorizon van twaalf maanden gebaseerd op verwachte Beurswaarde 12,2 mln Wpa 2011T 3,38 veranderingen in het totale aandeelhoudersrendement (koers + dividend) binnen de volgende Omzet 2010 4,5 mln Wpa 2012T 2,97 bandbreedtes: VERKOPEN AFBOUWEN HOUDEN BIJKOPEN KOPEN Nettowinst 2010 1,0 mln Koersdoel 33,00 -10% 0% 10% 20% Dividend 2010 0,40 Advies bijkopen

08 16 APRIL 2011 beursoverzicht 49

Twijfel steekt de kop op 13/04/11 AEX AMX AScX wijfels over de bestendigheid van de eco- den even pas op de plaats te maken. Ook de Tnomische groei houden beleggers op de nucleaire problemen in Japan zijn nog niet slotkoers 362,76 642,90 532,58 aandelenmarkten in de greep. Het helemaal achter de beleggershorizon ver- mutatie 2 wkn -1,4% -1,5% 3,0% Internationaal Monetair Fonds (IMF) heeft dwenen. mutatie 12 mdn 2,4% 12,0% 4,8% de groeiraming voor de Amerikaanse eco- In Nederland kwam ASML als eerste met hoogste koers 12 mdn 374,19 659,77 533,89 nomie verlaagd. De hoge olieprijs en rente- de cijfers over het eerste kwartaal en die vie- datum hoogste koers 18/02/11 05/04/11 13/04/11 verhogingen om de stijgende inflatie te belen mee. Maar de tegenvallende orderin- laagste koers 12 mdn 301,48 482,93 435,80 teugelen kunnen de groei afremmen. stroom legde meer gewicht in de schaal en datum laagste koers 25/05/10 25/05/10 25/05/10 De verwachtingen voor de bedrijfsresul- het aandeel daalde met 3,8 procent. Toen dividendrendement 3,2% 2,7% 3,6% taten in het eerste kwartaal waren hoogge- bekend werd dat Saoedi-Arabië een eerder taxatie wpa 11 38,21 55,29 -- spannen, maar de eerste die daarmee kwam, doorgevoerde verhoging van de oliepro- taxatie wpa 12 43,41 64,17 -- de Amerikaanse aluminiumproducent ductie terugdraaide, zakte de hoge olieprijs k/w 11 9,5 11,6 -- Alcoa, stelde toch iets teleur. Na de stijgin- niet verder weg, maar dat deed wel de koers k/w 12 8,4 10,0 -- gen op de beurzen is dat voor beleggers re- van Royal Dutch.

AEX CAC40 DAX30 FTSE 100

20% 20% 20% 20%

7177,97

10% 362,76 10% 10% 10% 4006,23 6010,44

0% 0% 0% 0% 6434,52 341,72 3828,34 5747,35

-10% -10% -10% -10% 01-11-10 03-01-11 01-03-11 01-11-10 03-01-11 01-03-11 01-11-10 03-01-11 01-03-11 01-11-10 03-01-11 01-03-11

5% 5% 5% 5%

0% 0% 0% 0%

-5% -5% -5% -5% 01-11-10 03-01-10 01-03-11 01-11-10 03-01-10 01-03-11 01-11-10 03-01-10 01-03-11 01-11-10 03-01-10 01-03-11 Halfjaarlijkse koersontwikkeling integraal en van dag op dag

Dow 30 Nasdaq Composite Nikkei 225 Shanghai Composite

20% 20% 20% 20%

2761,52 12350,61

10% 10% 10% 10% 2955,77 9641,18

0% 0% 0% 0% 10788,05 2441,23 2655,66 9403,51

-10% -10% -10% -10% 01-11-10 03-01-11 01-03-11 01-11-10 03-01-11 01-03-11 01-11-10 04-01-11 01-03-11 01-11-10 04-01-11 01-03-11

5% 5% 10% 5%

0% 0% 0% -5%

-10%

-5% -5% -15% -5% 01-11-10 03-01-10 01-03-11 01-11-10 03-01-10 01-03-11 01-11-10 04-01-10 01-03-11 01-11-10 04-01-10 01-03-11

08 16 APRIL 2011 50 beursoverzicht

€ € BAM (€) TNTPHILIPS ( ) ( )

27,0 13 28,0 25,2 12 26,2 dalers 23,4 11 24,4 5,80 21,622,6 16,42 10 5,75 5,76 5,70 19,820,8 9 5,65 22,49 18,45 5,60 18,019,0 s STIJGER 8 5,55 5,50 16,2 7 17,2 5,45 5,40 14,4 6 5,76 5,47 15,4 5,35 16,42 5,30 12,613,6 5 30-3 13-4 30-3 13-4 4 10,811,8

3 10,09,0 2009 2010 2009 2010 2010 2009 2010 2011 Beurswaarde 22,2 mrd Wpa 2010 1,54 Beurswaarde 1,3 mrd Wpa 2011T 0,61 Beurswaarde 6,2 mrd Wpa 2011T 1,41 Omzet 2010 25,4 mrd Wpa 2011T 1,95 Omzet 2010 7,6 mrd Wpa 2012T 0,75 Omzet 2010 4,3 mrd Wpa 2012T 1,62 Nettowinst 2010 1,4 mrd Dividend 2010 0,75 Nettowinst 2010 15,3 mln Dividend 2010 0,03 +5,3% Nettowinst 2010 347 mln Dividend 2010 0,57 -11,0% AEX/AMX AEX/AMX 30-03-11 13-04-11 mutatie 30-03-11 13-04-11 mutatie 1 Bam 5,47 5,76 5,3% 1 tnt 18,45 16,42 -11,0% Volgens Royal Bank of Scotland staat Bam op het punt te profiteren van TNT knalde met 12 procent omlaag na een winstwaarschuwing voor de ex- verbeteringen op de bouwmarkt, en vooral de woningmarkt. De nieuw- pressdivisie, die last heeft van de hoge olieprijs, onderbezetting van de lucht- bakken midkapper komt daarom op de favorietenlijst van RBS. Ook kreeg vloot en problemen in Brazilië. Analisten verlagen uiteraard hun koersdoelen, Bam een opdracht ter waarde van 83 miljoen euro. maar een aantal handhaaft het koopadvies na de koersdaling.

2 ten Cate 29,01 30,41 4,8% 2 asML 31,45 28,29 -10,0% Ten Cate signaleert groei in kunstgrasproducten in de Verenigde Staten en ASML maakte prachtige cijfers over het eerste kwartaal bekend, maar Europa en breidt daarom de productiecapaciteit uit. Ook kreeg het bedrijf meldde ook dat de orderinstroom tegenviel, deels door de aardbeving en een Italiaanse order voor vlamwerend weefsel. ABN Amro vindt het aan- tsunami in Japan. Wel houdt de fabrikant van chipmachines vast aan een deel nu koopwaardig. Een juridische claim van FieldTurf wijst Ten Cate af. omzet in 2011 hoger dan 5 miljard euro.

3 Mediq 14,15 14,81 4,7% 3 usG People 14,80 13,75 -7,1% Mediq heeft een (kleine) overname in Noorwegen gedaan en volgens SNS Volgens ING Research vertraagt het herstel in de voor USG belangrijke Ne- Securities is dat een goede zet. Mediq is een koop met een koersdoel van derlandse markt. Daarom gaat USG van de favorietenlijst voor de Benelux, 19 euro, vindt SNS. Dan zit er nog wel iets in het vat, dan kunnen we nog maar blijft het koopadvies wel gehandhaafd. Ook kan de lichte vertraging een aardig ritje maken, zo redeneerden beleggers. in de economische groei uitzenders treffen.

4 akzoNobel 48,40 50,40 4,1% 4 delta Lloyd 19,04 17,80 -6,5% AkzoNobel investeert 30 miljoen euro om aan de vraag naar Expancel Het aandeel Delta Lloyd daalde sterk nadat moeder Aviva meldde van plan te (expandeerbare microbolletjes, die onder andere in tennisballen worden zijn haar belang in de Nederlandse verzekeraar flink te verlagen, van 58 naar verwerkt) te kunnen voldoen. De koers van AkzoNobel is de laatste maand 43 procent. Dat kan de gedachte voeden dat Aviva Delta Lloyd niet meer van flink gestegen, zonder dat er substantieel nieuws aan ten grondslag ligt. strategisch belang vindt en nog meer aandelen zou kunnen afstoten.

5 heijmans 20,81 21,65 4,0% 5 philips 22,72 21,43 -5,7% Analisten signaleren dat Heijmans een sterke orderinstroom heeft. Zo Het aandeel Philips daalde door een winstwaarschuwing voor de divisie con- kreeg de bouwer een order van 47 miljoen van de fiscus. In de laatste sumentenelektronica, waar de televisieactiviteiten weer eens een fors verlies maanden heeft Heijmans voor dik 200 miljoen euro aan opdrachten bin- opleveren. Het lek is daar dus nog steeds niet boven. Een deel van het verlies nengesleept. Zowel SNS als KBC hanteert nu een koopadvies. kan wellicht worden toegeschreven aan de ex-dividendnotering.

LOKAAL LOKAAL 30-03-11 13-04-11 mutatie 30-03-11 13-04-11 mutatie 1 prologis 5,05 5,75 13,9% 1 Managment Share 2,88 1,31 -54,5% 2 holland Colours 27,49 30,06 9,3% 2 homburg 2,47 1,69 -31,6% 3 reesink 78,50 84,99 8,3% 3 MDxHealth 2,04 1,75 -14,2% 4 Beter Bed 21,09 22,35 6,0% 4 dico International 4,46 3,95 -11,4% 5 Besi 6,50 6,87 5,7% 5 Brill 14,50 13,25 -8,6%

0508 516 MAAR APRILT 20112011 beursoverzicht 51

AEX 13-04-11 NAAM BEDRIJF slotkoers mut. 2 wkn hoog 12 mnd laag 12 mnd d.o. 2 wkn** div.10 div.11* div.12* wpa10 wpa11* wpa12* pay-out10 PEG-ratio AANBEVELINGEN SECTOR beursw.** mut. 12 mnd datum hoog datum laag d.o. 6 mnd** div. r.10 div. r.11 div. r.12 k/w10 k/w11 k/w12 koersdoel Volatiliteit BUY ADD HOLD REDUCE SELL TOPMAN Aegon 4 14 16 1 1 Financiële instelling € 5,44 1,4% € 5,71 € 3,96 8.682 € 0,00 € 0,10 € 0,22 € 0,83 € 0,66 € 0,75 0,0% -- A.R. Wynaendts € 10,5 3,1% 09-03-11 31-08-10 11.526 0,0% 1,9% 4,0% 6,6 8,2 7,3 € 6,46 33,1% Gem. aanbev. 2,47 Mutatie 0,06 Ahold 9 8 16 1 1 Detailhandel € 9,74 2,6% € 10,82 € 9,05 4.198 € 0,29 € 0,34 € 0,38 € 0,73 € 0,91 € 1,01 39,7% 0,9 D. Boer € 11,2 -3,5% 10-06-10 17-03-11 4.987 3,0% 3,4% 3,9% 13,3 10,7 9,6 € 10,96 15,5% Gem. aanbev. 2,34 Mutatie 0,08 Air France-KLM 6 11 8 1 0 Luchtvaart € 11,66 -2,2% € 15,30 € 8,61 2.258 € 0,00 € 0,02 € 0,16 -€ 5,30 -€ 0,28 € 0,92 0,0% -- P.-H. Gourgeon € 3,5 -6,7% 12-01-11 25-05-10 2.709 0,0% 0,1% 1,3% -- -- 12,7 € 15,46 35,4% Gem. aanbev. 2,15 Mutatie 0,12 AkzoNobel 9 6 9 5 0 Chemie € 50,40 4,1% € 50,60 € 39,18 939 € 1,40 € 1,53 € 1,68 € 3,23 € 3,79 € 4,30 43,3% 1,8 G.J. Wijers € 11,8 20,1% 08-04-11 25-05-10 1.112 2,8% 3,0% 3,3% 15,6 13,3 11,7 € 54,14 23,4% Gem. aanbev. 2,34 Mutatie -- Aperam 1 6 3 1 0 Staal € 27,94 -1,6% € 32,20 € 26,19 418 € 0,00 € 0,75 € 0,77 € 1,22 € 1,80 € 3,60 0,0% 0,7 B. Fontana € 2,2 0,0% 27-01-11 15-03-11 -- 0,0% 2,7% 2,8% 22,8 15,5 7,8 € 36,91 -- Gem. aanbev. 2,36 Mutatie -0,04 Arcelor Mittal 6 10 10 3 2 Basisindustrie € 24,80 -4,4% € 32,82 € 20,26 5.531 € 0,58 € 0,86 € 1,03 € 1,50 € 2,90 € 4,15 38,5% 0,4 L.N. Mittal € 39,0 -20,8% 14-04-10 05-07-10 7.950 2,3% 3,5% 4,1% 16,5 8,6 6,0 € 29,81 34,6% Gem. aanbev. 2,52 Mutatie 0,02 ASML 7 8 11 0 2 IT hardware € 28,29 -10,1% € 32,95 € 19,34 2.388 € 0,40 € 0,42 € 0,42 € 2,35 € 3,22 € 2,77 17,0% 0,4 E. Meurice € 12,6 8,2% 21-02-11 01-09-10 2.674 1,4% 1,5% 1,5% 12,0 8,8 10,2 € 34,01 32,7% Gem. aanbev. 2,36 Mutatie -- Boskalis Westm. 3 4 5 1 0 Bouw € 36,69 -2,2% € 38,46 € 27,24 479 € 1,24 € 1,22 € 1,30 € 3,11 € 2,67 € 2,88 39,9% 4,6 P.A.M. Berdowski € 3,7 20,0% 01-03-11 25-05-10 395 3,4% 3,3% 3,5% 11,8 13,7 12,7 € 40,82 33,6% Gem. aanbev. 2,31 Mutatie -0,15 Corio 2 3 12 4 0 Onroerend goed € 49,03 -0,4% € 54,25 € 36,44 335 € 2,69 € 2,74 € 2,82 € 4,31 € 3,01 € 3,21 62,4% 9,3 G.H.W. Groener € 4,5 3,9% 26-10-10 26-05-10 310 5,5% 5,6% 5,8% 11,4 16,3 15,3 € 51,57 22,9% Gem. aanbev. 2,86 Mutatie -- DSM 9 7 8 1 0 Chemie € 43,29 -0,7% € 45,14 € 29,98 924 € 1,35 € 1,42 € 1,49 € 3,03 € 3,51 € 3,95 44,6% 3,0 F. Sijbesma € 7,9 26,0% 13-01-11 20-05-10 888 3,1% 3,3% 3,4% 14,3 12,3 11,0 € 50,14 22,8% Gem. aanbev. 2,04 Mutatie 0,04 Fugro 5 4 5 1 0 Olie € 62,52 1,2% € 63,68 € 36,87 327 € 1,50 € 1,52 € 1,76 € 3,47 € 3,88 € 4,65 43,2% 1,2 K.S. Wester € 5,0 26,9% 06-04-11 01-07-10 351 2,4% 2,4% 2,8% 18,0 16,1 13,5 € 66,18 28,0% Gem. aanbev. 2,13 Mutatie -- Heineken 11 4 12 3 4 Voedingsproducent € 39,85 3,9% € 39,96 € 32,81 911 € 0,76 € 0,87 € 0,98 € 2,54 € 2,89 € 3,24 29,9% 1,0 J.F. van Boxmeer € 22,9 10,0% 13-04-11 25-05-10 1.024 1,9% 2,2% 2,5% 15,7 13,8 12,3 € 42,62 18,5% Gem. aanbev. 2,56 Mutatie -- ING 7 14 10 0 1 Fin. instellingen € 9,16 0,2% € 9,50 € 5,34 19.344 € 0,00 € 0,06 € 0,33 € 0,85 € 1,41 € 1,55 0,0% 0,3 J.H.M. Hommen € 35,3 19,9% 30-03-11 07-05-10 24.114 0,0% 0,7% 3,6% 10,8 6,5 5,9 € 10,02 43,7% Gem. Aanbev. 2,19 Mutatie 0,06 KPN 10 12 10 3 2 Telecom € 11,80 -2,0% € 12,30 € 9,83 7.277 € 0,80 € 0,86 € 0,90 € 1,15 € 1,23 € 1,31 69,6% 1,3 A.J. Scheepbouwer € 18,0 5,5% 06-04-11 20-05-10 6.603 6,8% 7,3% 7,6% 10,3 9,6 9,0 € 13,17 15,4% Gem. aanbev. 2,32 Mutatie 0,03 Philips 12 15 12 0 0 Electronica € 21,43 -5,7% € 27,01 € 20,58 4.503 € 0,75 € 0,80 € 0,89 € 1,54 € 1,81 € 2,06 48,7% 0,5 G.J. Kleisterlee € 21,3 -10,2% 26-04-10 30-11-10 5.047 3,5% 3,7% 4,2% 13,9 11,9 10,4 € 27,95 31,5% Gem. aanbev. 2,00 Mutatie 0,08 Randstad 12 4 5 4 0 Uitzend&detachering € 37,66 -5,7% € 43,10 € 27,50 711 € 1,18 € 1,28 € 1,36 € 1,65 € 2,60 € 3,24 71,5% 0,6 B. Noteboom € 6,5 2,8% 14-02-11 25-08-10 733 3,1% 3,4% 3,6% 22,8 14,5 11,6 € 46,71 32,4% Gem. aanbev. 2,04 Mutatie 0,04 Reed Elsevier 3 11 9 1 1 Media € 8,98 -1,2% € 10,33 € 8,10 2.314 € 0,41 € 0,43 € 0,47 € 0,51 € 0,83 € 0,90 80,8% 1,6 E. Engstrom € 6,5 3,2% 14-02-11 21-05-10 2.505 4,6% 4,8% 5,2% 17,6 10,8 9,9 € 10,64 19,5% Gem. aanbev. 2,44 Mutatie 0,04 Royal Dutch Shell A 7 4 1 0 0 Olie € 25,28 -1,2% € 26,74 € 19,73 5.688 € 1,25 € 1,69 € 1,76 € 2,43 € 4,12 € 4,63 51,6% 0,8 P. Voser € 158,9 19,7% 02-02-11 01-07-10 6.598 5,0% 6,7% 7,0% 10,4 6,1 5,5 € 29,07 18,8% Gem. aanbev. 1,50 Mutatie 0,04 SBM Offshore 8 9 4 0 1 Olie € 20,03 -0,9% € 20,93 € 11,41 1.026 € 0,51 € 0,87 € 0,98 € 1,04 € 1,89 € 2,11 49,3% 1,2 T. Mace € 3,4 28,9% 05-04-11 01-07-10 962 2,6% 4,4% 4,9% 19,2 10,6 9,5 € 22,27 29,2% Gem. aanbev. 1,95 Mutatie -- TNT 6 6 10 1 2 Logistiek € 16,42 -11,0% € 23,79 € 16,00 3.365 € 0,57 € 0,59 € 0,67 € 0,93 € 1,41 € 1,62 61,4% 1,5 M.P. Bakker € 6,2 -25,5% 22-04-10 08-04-11 1.821 3,5% 3,6% 4,1% 17,7 11,7 10,2 € 20,30 29,9% Gem. aanbev. 2,48 Mutatie 0,16 TomTom 5 5 10 1 2 IT hardware € 6,15 -2,6% € 8,03 € 4,03 1.453 € 0,00 € 0,00 € 0,01 € 0,49 € 0,71 € 0,78 0,0% 1,0 H. Goddijn € 1,4 -2,5% 03-01-11 31-08-10 2.283 0,0% 0,0% 0,1% 12,6 8,7 7,9 € 7,88 42,0% Gem. aanbev. 2,57 Mutatie 0,04 Unibail-Rodamco 0 5 12 5 1 Onroerend goed € 153,85 1,0% € 167,00 € 119,85 382 € 8,00 € 8,05 € 8,28 € 23,82 € 8,84 € 9,25 33,6% 3,5 G. Poitrinal € 14,2 1,2% 21-09-10 25-05-10 359 5,2% 5,2% 5,4% 6,5 17,4 16,6 € 149,28 24,7% Gem. aanbev. 3,09 Mutatie -0,04 Unilever 8 10 16 6 3 Voedingsproducent € 22,37 0,7% € 24,11 € 20,68 4.443 € 0,83 € 0,87 € 0,93 € 1,46 € 1,60 € 1,74 57,0% 1,7 P. Polman € 68,0 1,7% 26-07-10 24-08-10 5.998 3,7% 3,9% 4,1% 15,3 14,0 12,8 € 24,80 19,7% Gem. Aanbev 2,67 Mutatie -0,05 Wereldhave 2 3 9 3 0 Onroerend goed € 73,47 -3,1% € 76,29 € 55,80 141 € 4,70 € 4,79 € 4,87 € 4,15 € 5,45 € 5,52 113,3% 5,4 J. Pars € 1,6 6,8% 01-04-11 25-05-10 120 6,4% 6,5% 6,6% 17,7 13,5 13,3 € 75,43 18,8% Gem. aanbev. 2,76 Mutatie 0,18 Wolters Kluwer 5 9 9 2 2 Media € 16,43 -0,4% € 17,93 € 14,20 792 € 0,67 € 0,71 € 0,75 € 0,97 € 1,54 € 1,67 69,1% 1,7 N. McKinstry € 4,9 8,5% 16-02-11 07-05-10 933 4,1% 4,3% 4,5% 16,9 10,7 9,9 € 18,10 20,3% Gem. aanbev. 2,52 Mutatie -- Legenda: mut. 2 wkn/12 mnd: mutatie 2 weken/12 maanden; d.o.: gemiddelde dagomzet; wpa: winst per aandeel; kw: koers-winstverhouding; div.: bruto dividend; div .rend.: dividendrendement. Gemiddelde aanbeveling: gewogen gemiddelde waarbij aan de aanbevelingen punten zijn toegekend, oplopend van 1 punt voor ‘buy’ tot 5 punten voor ‘sell’; mutatie: tov 2 weken eerder. **beurswaarde: x 1 miljard; dagomzet: x 1000 *consensustaxaties. Bron: Bloomberg, Thomson Financial I/B/E/S

08 16 APRIL 2011 52 beursoverzicht

AMX 13-04-11 NAAM BEDRIJF slotkoers mut. 2 wkn hoog 12 mnd laag 12 mnd d.o. 2 wkn** div.10 div.11* div.12* wpa10 wpa11* wpa12* pay-out10 PEG-ratio AANBEVELINGEN SECTOR beursw.** mut. 12 mnd datum hoog datum laag d.o. 6 mnd** div. r.10 div. r.11 div. r.12 k/w10 k/w11 k/w12 koersdoel Volatiliteit BUY ADD HOLD REDUCE SELL TOPMAN Aalberts Ind. 9 0 3 0 0 Industrie € 16,56 -2,1% € 17,28 € 9,10 314 € 0,28 € 0,33 € 0,37 € 0,98 € 1,29 € 1,45 28,6% 1,3 J. Aalberts € 1.767 33,2% 04-04-11 25-05-10 321 1,7% 2,0% 2,2% 16,9 12,9 11,5 € 17,66 31,9% Gem. aanbev. 1,50 Mutatie -- AMG 2 0 1 0 0 Basisindustrie € 15,85 2,3% € 16,92 € 6,20 456 € 0,00 € 0,00 € 0,00 € 0,07 € 1,25 € 1,93 0,0% 6,1 H.C. Schimmelbusch € 436 80,5% 06-04-11 02-09-10 444 0,0% 0,0% 0,0% 243,1 12,7 8,2 € 17,00 40,5% Gem. aanbev.2,00 Mutatie 0,25 Arcadis 3 4 4 1 0 Industrie € 16,86 -0,4% € 18,15 € 12,81 100 € 0,47 € 0,52 € 0,58 € 1,12 € 1,31 € 1,48 42,0% -- H.L.J. Noy € 1.135 8,7% 15-02-11 21-05-10 111 2,8% 3,1% 3,5% 15,1 12,8 11,4 € 19,58 24,8% Gem. aanbev. 2,25 Mutatie -- ASMI 6 3 1 1 0 It hardware € 26,95 -4,4% € 31,17 € 14,94 334 € 0,40 € 0,68 € 0,71 € 2,11 € 3,23 € 3,34 19,0% 0,4 Ch.D. del Prado € 1.452 34,6% 17-02-11 25-05-10 408 1,5% 2,5% 2,6% 12,8 8,4 8,1 € 35,75 38,5% Gem. aanbev. 1,73 Mutatie -- BAM 3 1 5 2 1 Bouw € 5,76 5,4% € 5,80 € 3,54 1.361 € 0,03 € 0,22 € 0,28 € 0,08 € 0,61 € 0,75 37,5% 1,9 N.J. de Vries € 1.338 16,7% 13-04-11 20-07-10 1.834 0,5% 3,9% 4,9% 72,0 9,4 7,7 € 5,85 42,0% Gem. aanbev. 2,75 Mutatie -- BinckBank 3 1 5 0 0 Financiële instelling € 12,30 -0,3% € 13,25 € 8,96 164 € 0,51 € 0,56 € 0,63 € 0,60 € 1,11 € 1,26 85,0% 1,0 K.N. Beentjes € 922 -0,1% 28-10-10 07-05-10 405 4,1% 4,6% 5,1% 20,5 11,0 9,8 € 14,02 32,2% Gem. aanbev. 2,22 Mutatie -- Brunel 6 2 0 0 1 Industrie € 33,25 2,6% € 33,50 € 19,27 77 € 0,80 € 0,92 € 1,14 € 1,09 € 1,88 € 2,44 73,4% 0,6 J.A. van Barneveld RA € 781 22,3% 31-03-11 25-08-10 54 2,4% 2,8% 3,4% 30,5 17,7 13,7 € 35,92 36,1% Gem. aanbev. 1,67 Mutatie -0,11 CSM 6 3 3 0 1 Voedingsproducent € 24,36 -2,3% € 27,10 € 19,80 222 € 0,90 € 0,86 € 1,03 € 1,44 € 2,06 € 2,46 62,5% 0,6 G. Hoetmer € 1.685 5,6% 17-01-11 25-08-10 356 3,7% 3,5% 4,2% 16,9 11,8 9,9 € 28,41 26,5% Gem. aanbev. 2,00 Mutatie -- Delta Lloyd 3 4 9 2 0 Financiële instelling € 17,80 -6,5% € 19,91 € 13,13 1.239 € 1,00 € 0,99 € 1,04 € 3,75 € 2,48 € 2,65 26,7% 1,3 N.W. Hoek € 2.969 6,8% 08-02-11 31-08-10 516 5,6% 5,6% 5,8% 4,7 7,2 6,7 € 20,06 29,1% Gem. aanbev. 2,56 Mutatie 0,08 Eurocomm. Prop. 5 3 6 2 0 Onroerend goed € 33,75 -3,4% € 36,72 € 24,24 79 € 1,78 € 1,87 € 1,97 € 2,43 € 1,83 € 1,92 73,3% 6,4 J.P. Lewis € 1.386 19,5% 22-10-10 25-05-10 96 5,3% 5,5% 5,8% 13,9 18,4 17,6 € 35,56 25,8% Gem. aanbev. 2,31 Mutatie -- Heijmans 4 1 3 1 1 Bouw € 21,65 4,0% € 21,65 € 10,70 81 € 0,35 € 0,71 € 0,93 € 0,93 € 1,85 € 2,55 37,6% 11,5 G. Witzel € 359 51,5% 13-04-11 25-05-10 86 1,6% 3,3% 4,3% 23,3 11,7 8,5 € 19,42 28,5% Gem. aanbev. 2,40 Mutatie -- Imtech 6 4 2 1 0 Industrie € 25,12 -4,3% € 28,48 € 19,40 390 € 0,65 € 0,75 € 0,85 € 1,70 € 2,15 € 2,42 38,2% 1,3 R.J.A. vd Bruggen € 2.297 9,7% 04-01-11 25-05-10 461 2,6% 3,0% 3,4% 14,8 11,7 10,4 € 31,07 28,2% Gem. aanbev. 1,85 Mutatie -- LogicaCMG 9 6 9 3 0 It software € 1,44 -5,0% € 1,78 € 1,19 1.486 € 0,05 € 0,05 € 0,06 € 0,11 € 0,13 € 0,15 43,8% 1,3 A. Green € 2.308 -4,3% 18-02-11 20-07-10 898 3,4% 3,2% 3,8% 12,7 10,8 9,8 € 1,78 30,4% Gem. aanbev. 2,22 Mutatie -0,04 Mediq 5 0 2 0 0 Farmacie € 14,81 4,6% € 16,41 € 12,09 62 € 0,46 € 0,47 € 0,51 € 1,30 € 1,45 € 1,58 35,4% -- M.C. van Gelder € 884 7,3% 22-06-10 08-09-10 81 3,1% 3,2% 3,4% 11,4 10,2 9,4 € 16,29 23,1% Gem. aanbev. 1,57 Mutatie -- Nutreco 5 3 5 0 1 Voedingsproducent € 53,80 2,7% € 60,73 € 40,77 179 € 1,50 € 1,81 € 2,00 € 3,17 € 4,35 € 4,74 47,3% 1,0 W. Dekker € 1.887 19,4% 14-12-10 25-05-10 153 2,8% 3,4% 3,7% 17,0 12,4 11,4 € 60,75 23,2% Gem. aanbev. 2,21 Mutatie -0,14 Ordina 2 1 4 1 0 It software € 4,00 0,0% € 4,45 € 2,31 265 € 0,00 € 0,02 € 0,08 -€ 0,14 € 0,25 € 0,36 0,0% 1,6 R. Kasteel € 204 -7,8% 15-04-10 31-08-10 330 0,0% 0,4% 2,0% -- 16,1 11,1 € 3,94 40,7% Gem. aanbev. 2,50 Mutatie -- Pharming 0 1 1 2 0 Biotech € 0,16 -11,9% € 0,45 € 0,09 7.487 € 0,00 € 0,00 € 0,00 -€ 0,19 -€ 0,06 -€ 0,05 0,0% -- S. de Vries € 72 -59,7% 15-04-10 10-03-11 9.547 0,0% 0,0% 0,0% ------€ 0,16 105,6% Gem. aanbev. 3,25 Mutatie -- SNS Reaal 4 4 5 2 1 Financiële instelling € 4,11 0,2% € 5,08 € 3,01 1.961 € 0,00 € 0,00 € 0,04 -€ 0,71 € 0,60 € 0,95 0,0% -- R. Latenstein van Voorst € 1.191 -16,2% 14-04-10 30-09-10 1.692 0,0% 0,0% 1,0% -- 6,9 4,3 € 4,36 38,4% Gem. aanbev. 2,50 Mutatie -0,03 Ten Cate 3 1 3 0 0 Industrie € 30,41 4,8% € 31,20 € 17,11 126 € 0,75 € 0,94 € 1,06 € 1,84 € 2,50 € 2,80 40,8% 1,0 L. de Vries € 780 46,9% 06-04-11 20-07-10 55 2,5% 3,1% 3,5% 16,5 12,2 10,9 € 32,00 31,1% Gem. aanbev. 2,00 Mutatie -0,17 Unit 4 5 3 2 0 0 It software € 24,20 1,0% € 24,79 € 15,50 52 € 0,25 € 0,32 € 0,39 € 0,82 € 1,78 € 2,11 30,5% 1,4 C. Ouwinga € 707 27,9% 21-12-10 25-08-10 60 1,0% 1,3% 1,6% 29,5 13,6 11,5 € 28,85 29,1% Gem. Aanbev. 1,70 Mutatie -- USG People 5 2 3 2 0 Uitzend&detachering € 13,75 -7,1% € 16,27 € 9,78 203 € 0,16 € 0,33 € 0,48 € 0,20 € 1,02 € 1,42 80,0% 0,2 R. Zandbergen € 1.070 -3,1% 09-02-11 27-08-10 336 1,2% 2,4% 3,5% 68,8 13,5 9,7 € 16,91 30,6% Gem. aanbev. 2,17 Mutatie -- VastNed Retail 2 3 6 0 0 Onroerend goed € 50,82 -1,8% € 53,31 € 37,00 48 € 3,68 € 3,69 € 3,76 € 5,39 € 4,08 € 4,06 68,3% 312,0 R.A. van Gerrevink € 941 7,3% 28-01-11 08-06-10 44 7,2% 7,3% 7,4% 9,4 12,5 12,5 € 55,13 25,9% Gem. aanbev. 2,36 Mutatie -- Vopak 5 4 2 2 0 Logistiek € 34,16 -0,1% € 37,32 € 28,15 306 € 0,70 € 0,83 € 0,89 € 2,06 € 2,43 € 2,67 34,0% 2,8 J.P. Broeders € 4.359 15,7% 04-01-11 07-05-10 265 2,0% 2,4% 2,6% 16,6 14,1 12,8 € 37,33 73,1% Gem. aanbev. 2,08 Mutatie -- Wavin 3 1 6 0 0 Industrie € 10,99 -0,5% € 12,31 € 8,51 80 € 0,00 € 0,08 € 0,21 € 0,11 € 0,59 € 0,98 0,0% 3,8 H. ten Hove € 558 -9,9% 30-04-10 25-08-10 133 0,0% 0,7% 1,9% 99,9 18,8 11,2 € 12,62 210,7% Gem. aanbev. 2,30 Mutatie -0,15 Wessanen 0 0 6 2 2 Voedingsproducent € 2,74 3,7% € 3,32 € 2,40 529 € 0,05 € 0,06 € 0,07 -€ 0,08 € 0,16 € 0,20 -62,5% -- P.H.. Merckens € 205 -12,0% 03-05-10 25-08-10 385 1,8% 2,0% 2,7% -- 16,7 13,6 € 2,79 27,2% Gem. aanbev. 3,60 Mutatie -- Legenda: mut. 2 wkn/12 mnd: mutatie 2 weken/12 maanden; d.o.: gemiddelde dagomzet; wpa: winst per aandeel; kw: koers-winstverhouding; div.: bruto dividend; div .rend.: dividendrendement. Gemiddelde aanbeveling: gewogen gemiddelde waarbij aan de aanbevelingen punten zijn toegekend, oplopend van 1 punt voor ‘buy’ tot 5 punten voor ‘sell’; mutatie: tov 2 weken eerder. **beurswaarde: x 1 miljoen; dagomzet: x 1000 *consensustaxaties. Bron: Bloomberg, Thomson Financial I/B/E/S

08 16 APRIL 2011 beursoverzicht 53

ASCX LOKAAL

NAAM slotkoers mutatie hoog laag div. d.o NAAM slotkoers mutatie hoog laag div. d.o BEDRIJF 13-04-11 2 wkn 12 mnd 12mnd datum 12mnd datum rend. 12 mnd BEDRIJF 13-04-11 2 wkn 12 mnd 12mnd datum 12mnd datum rend. 12 mnd Accell 37,78 2,1 7,0 39,49 19-01-11 31,27 25-05-10 4,5% 18.327 ICT 4,94 -3,1 12,0 5,95 04-01-11 3,80 10-05-10 5,9% 11.497 Acomo 10,92 -0,7 95,4 11,55 04-01-11 5,60 28-04-10 4,6% 34.014 InnoConcepts 0,01 0,0 -98,8 0,93 20-04-10 0,01 24-12-10 0,0% 706.383 Antonov 0,12 0,0 -77,8 0,57 15-04-10 0,10 24-03-11 0,0% 543.001 Man. Share 1,31 -54,5 197,7 2,88 30-03-11 0,26 28-09-10 0,0% 13.740 Arseus 11,85 -0,3 33,4 12,60 08-04-11 7,92 05-05-10 3,7% 33.890 MDxHealth 1,75 -14,2 -29,4 3,18 03-05-10 1,43 06-01-11 0,0% 47.272 Ballast Nedam 16,10 -8,3 19,2 18,00 31-03-11 10,13 18-08-10 2,2% 8.293 Nedap 25,09 4,5 35,6 25,70 07-01-11 16,78 15-07-10 3,9% 3.082 Besi 6,87 5,7 110,7 7,00 08-04-11 3,01 07-05-10 2,9% 138.842 Nedsense 0,51 8,5 -8,9 0,65 21-04-10 0,35 01-06-10 0,0% 11.046 Beter Bed 22,35 6,0 9,0 22,91 12-04-11 15,80 06-07-10 5,8% 35.128 Neways 9,20 5,1 36,3 9,68 01-03-11 5,91 06-05-10 1,7% 6.609 Dockwise 20,05 4,4 0,0 22,08 26-04-10 16,88 30-08-10 0,0% 35.001 Océ 8,15 -0,9 -4,8 8,65 28-04-10 5,50 06-08-10 0,0% 14.350 Exact 22,65 1,5 14,8 23,33 23-02-11 17,06 20-09-10 6,4% 21.846 OctoPlus 1,31 -6,1 -4,0 1,55 27-01-11 0,85 26-08-10 0,0% 32.711 Fornix 2,50 -0,4 6,9 10,34 23-04-10 1,85 21-09-10 132,0% 44.062 Oranjewoud 5,16 0,8 12,3 5,95 18-01-11 3,81 01-06-10 1,0% 3.285 Grontmij 15,44 -0,7 -4,7 17,68 30-04-10 13,01 08-09-10 3,2% 37.742 Porceleyne Fles 8,95 -0,7 -10,4 10,85 05-05-10 7,51 13-07-10 0,0% 259 Kardan 3,90 -1,3 -14,9 4,86 20-01-11 3,12 02-07-10 0,0% 57.684 Reesink 84,99 8,3 35,3 88,50 08-04-11 57,00 26-07-10 8,2% 540 Kas Bank 12,00 0,0 -8,4 13,80 21-04-10 10,60 25-05-10 6,1% 7.711 RoodMicroTec 0,17 3,0 -3,9 0,19 12-05-10 0,15 29-04-10 0,0% 116.005 Kendrion 17,99 0,2 83,6 18,86 06-04-11 8,82 25-05-10 3,3% 11.715 Roto Smeets 6,95 0,6 -50,4 14,00 14-04-10 5,50 06-04-11 0,0% 3.033 LBI Int. 1,79 -0,6 23,5 1,94 11-02-11 1,26 16-08-10 0,0% 159.577 Simac Techniek 3,08 1,0 74,8 3,25 16-02-11 1,71 08-06-10 2,6% 8.545 Macintosh 19,75 0,6 17,4 19,87 31-03-11 13,75 17-09-10 3,4% 16.200 Sopheon 0,10 -9,1 0,0 0,12 27-01-11 0,08 07-05-10 0,0% 205.683 Nieuwe Steen 14,60 -1,4 -1,3 15,93 14-04-10 13,25 04-06-10 8,6% 57.392 Stern 22,70 1,1 13,8 25,50 10-02-11 16,57 31-08-10 4,4% 805 Prologis 5,75 13,9 -2,4 6,05 13-04-11 3,80 20-05-10 0,0% 157.156 Thunderbird Res. 2,10 -4,1 31,3 3,80 22-11-10 1,20 19-05-10 0,0% 41.283 Punch Graphix 3,48 2,0 -22,3 4,49 14-04-10 1,85 25-05-10 0,0% 35.915 Tie 0,11 -3,7 -43,2 0,19 13-04-10 0,09 26-08-10 0,0% 117.169 Qurius 0,26 -2,6 -22,7 0,36 08-10-10 0,22 26-08-10 0,0% 374.068 TMC 11,86 0,5 68,9 12,18 08-04-11 5,70 28-05-10 4,2% 2.579 Sligro Food 24,82 3,8 -2,6 26,10 19-01-11 21,32 11-08-10 2,8% 34.779 Value8 31,00 -3,1 7,1 33,50 20-04-10 20,90 10-11-10 0,0% 1.347 Spyker Cars 3,97 -4,3 25,2 7,65 12-01-11 2,01 07-05-10 0,0% 116.452 Van Lanschot 29,72 -5,7 -15,1 35,45 15-04-10 29,51 13-08-10 2,4% 3.883 Telegraaf 14,86 4,3 9,1 16,45 06-01-11 12,20 21-09-10 3,0% 16.673 Vivenda 0,43 30,3 34,4 0,48 09-09-10 0,20 18-08-10 0,0% 21.887 TKH 20,60 0,7 35,2 20,79 11-04-11 12,85 24-08-10 3,0% 31.204 Value8 30,05 -4,6 19,7 33,50 20-04-10 20,90 10-11-10 0,0% 1.364 Vastned Offices 12,04 -2,2 -8,1 14,19 14-04-10 9,51 25-05-10 11,0% 48.977 Van Lanschot 30,51 -1,6 2,2 35,45 15-04-10 29,08 19-03-10 0,0% 4.462 Vivenda 0,28 0,0 -29,7 0,48 09-09-10 0,20 18-08-10 0,0% 23.458 LOKAAL

NAAM slotkoers mutatie hoog laag div. d.o BEDRIJF 13-04-11 2 wkn 12 mnd 12mnd datum 12mnd datum rend. 12 mnd Toelichting koerspagina’s Accsys 0,17 -5,6 -64,6 0,52 04-05-10 0,11 14-03-11 0,0% 165.298 Ajax 6,85 -4,4 1,5 7,40 26-08-10 6,25 26-05-10 0,0% 791 We hebben het beursoverzicht AEX en AMX teruggebracht tot de belangrijkste actuele Ageas 2,11 0,7 -24,7 2,82 13-04-10 1,68 30-11-10 3,8% 9.802.880 koersgegevens en taxaties, zoals deze door analisten op het moment van ter perse gaan worden voorspeld. Overzichten van de belangrijkste financiële jaarcijfers, zoals jaarom- Alanheri 5,00 0,0 -15,3 6,75 15-04-10 4,76 07-04-11 0,0% 1.678 zet en eigen vermogen per aandeel, zijn te vinden op onze website www.veb.net. AMT 2,04 1,6 -33,0 3,34 07-06-10 1,55 18-10-10 0,0% 38.329 Overigens hebben we voor de AEX- en AMX-fondsen twee nieuwe gegevens toege- AND Int. Pub. 4,49 3,0 -25,4 5,96 14-04-10 3,34 25-05-10 0,0% 17.494 voegd: de PEG-ratio en de volatiliteit. Batenburg 28,50 5,0 34,8 28,80 06-04-11 17,37 14-06-10 12,3% 903 PEG staat voor ‘price/earnings to growth’ en wordt hier berekend door de koers-winst- Bever 2,52 0,0 -3,1 4,51 12-07-10 1,70 30-04-10 0,0% 1.101 verhouding (KW) te delen door het verwachte groeipercentage (g) van de winst. In for- Brill 13,25 -8,6 9,3 14,66 29-03-11 10,79 31-05-10 6,8% 865 mule: PEG = KW : g. Hier is voor g gebruikt de Bloomberg Long Term Growth. Dat is de Crown v Gelder 5,83 -1,0 -25,3 8,60 20-04-10 5,60 15-03-11 0,0% 5.078 verwachte winstgroei over de volgende bedrijfscyclus, meestal liggend tussen 3 en 5 jaar. Cryo-Save 5,31 -2,6 -11,5 6,25 21-05-10 4,63 29-12-10 1,3% 9.018 Dus als een bedrijf een koers-winstverhouding heeft van 12 en Bloomberg een jaarlijkse Ctac 1,98 -1,0 -6,2 2,45 09-08-10 1,79 07-05-10 0,0% 6.433 winstgroei van 15 procent verwacht, is de PEG-ratio 0,8 (= 12 : 15). Een aandeel is goed Dico Internat. 3,95 -11,4 146,9 7,20 07-01-11 0,80 14-04-10 0,0% 3.598 gewaardeerd als de koers-winstverhouding gelijk is aan het groeipercentage van de on- Docdata 11,44 1,6 30,3 11,70 11-04-11 8,10 01-06-10 3,1% 4.125 derneming. De PEG-ratio is dan 1. Een PEG boven de 1 wordt in de praktijk vaak als duur DPA 1,80 -3,2 -6,8 2,48 13-01-11 1,71 08-04-11 0,0% 8.143 beschouwd omdat dan het groeipercentage van het bedrijf kleiner is dan de prijs die de Eurocastle 0,26 0,0 -23,5 0,36 15-04-10 0,22 14-01-11 0,0% 228.634 beleggers moeten betalen. Een PEG ruim onder de 1 kan erop duiden dat het aandeel een Galapagos 12,10 2,8 2,5 13,28 14-10-10 9,50 07-05-10 0,0% 62.709 koopje is. De PEG-ratio zegt echter niet alles. Zeker het dividendrendement is cruciaal en Gamma 29,60 2,1 140,7 29,75 14-03-11 11,40 25-05-10 0,0% 13.955 wordt in de formule volledig buiten beschouwing gelaten. De formule is wel aan te scher- Groothandelsgeb. 41,42 -0,2 -8,0 47,00 21-04-10 35,11 28-05-10 3,0% 70 pen door het dividendrendement bij de groeivoet op te tellen: PEG = KW : (g + d.r.) Hal Trust Unit 101,82 3,9 31,0 103,58 09-03-11 71,74 25-05-10 3,7% 8.959 Volatiliteit is een maatstaf voor de beweeglijkheid van de koers van een aandeel. Hier Hes 35,70 -4,8 46,3 37,71 30-03-11 25,25 22-04-10 3,5% 2.434 betreft het de historische volatiliteit over de afgelopen 260 handelsdagen (circa een Hitt 6,32 -3,5 51,9 6,64 28-03-11 4,04 26-04-10 4,1% 2.758 beursjaar dus), uitgedrukt in procenten. Een hoog percentage duidt op een hoge volati- Holland Col 30,06 9,4 50,2 30,11 27-01-11 19,64 12-05-10 1,7% 255 liteit en wil dus zeggen dat de koers van het betreffende aandeel sterk op en neer be- Homburg 1,69 -31,6 -67,6 5,30 13-04-10 1,54 13-04-11 0,0% 25.284 weegt. Volatiliteit is mede een indicator voor het risico dat een belegger loopt met een Hunter Douglas 34,13 -5,2 -13,8 40,56 27-04-10 27,00 31-08-10 3,7% 5.634 bepaald fonds. Hydratec 15,99 0,1 10,6 15,99 06-04-11 13,80 28-05-10 6,3% 913

08 16 APRIL 2011 effect #9 2004 3 28-04-2004 19:38 Pagina 31

KOERSEN BELEGGINGSFONDSEN

koers koers koers huidige vorige return return huidige vorige return return huidige vorige return return naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum

Holland Pacific Fund EUR 48.2 * 48.4 +6.17 +50.63 27/04 Robeco Emerg. Markets u. EUR 60.5 * 61.8 +6.81 +68.49 27/04 effect #9 2004 3 28-04-2004 19:38 Pagina 31 Holland Selectie Fonds EUR 70.5 * 70.2 -0.42 +13.03 27/04 Robeco Euro Oblig.Div. EUR 25.05 * 25.06 +1.17 +6.26 27/04 Holland Wereld Fonds EUR 26.15 * 25.8 - - 27/04 Robeco Euroland Aandelen EUR 36.67 * 36.43 +0.80 +27.48 27/04 Robeco Europe u. EUR 29.14 * 29 +3.75 +28.01 27/04 Robeco Growth Mix EUR 47.58 * 47.01 +3.12 +15.12 27/04 KOERSEN BELEGGINGSFONDSENT 0900 1737 TT PAG 524 Robeco High Yld Obligaties EUR 28.89 * 29.19 -3.57 +11.96 27/04 Robeco Hollands Bezit EUR 20.86 * 20.31 +3.27 +26.78 27/04 www.biopharmafund.nl Robeco Hypotheekfonds EUR 50.05 * 50.1 +0.54 +3.68 27/04 Robeco Lux-o-rente EUR 90.06 90.07 +0.06 +3.40 27/04 koers koers koers BioPharma Fund C EUR 14.31 * 13.63 +16.34 +31.89 27/04 T 020 521 50 00 F 020 521 50 09 Robeco Obligatierente EUR 55.94 56.04 +0.83 +0.94 27/04 huidige vorige return return huidige vorige return return huidige vorige return return www.insinger.com Robeco Pacific u. EUR 62.65 * 64.4 +6.23 +48.97 27/04 naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum naam fonds munt koers aex editie 3 maand 1 jaar datum Robeco Private Equity EUR 81.5 * 82.5 +5.84 +35.83 27/04 IdB Eq.Income Fd EUR 42 * 41.8 +7.69 +22.81 27/04 Robeco Safe Mix EUR 43.33 * 42.69 +0.84 +4.30 27/04 Holland Pacific Fund EUR 48.2 * 48.4 +6.17 +50.63 27/04 Robeco Emerg. Markets u. EUR 60.5 * 61.8 +6.81 +68.49 27/04 IdB Euro Alchemy EUR 27.6 * 27.4 +4.55 +10.40 27/04 Robeco Solid Mix EUR 42.54 * 42.38 +0.40 +6.14 27/04 Holland Selectie Fonds EUR 70.5 * 70.2 -0.42 +13.03 27/04 Robeco Euro Oblig.Div. EUR 25.05 * 25.06 +1.17 +6.26 27/04 IdB Euro High Yld Lx EUR 100.27 95.42 +5.41 +17.12 26/04 Robeco YoungDynamic EUR 11.41 * 11.27 +4.20 +14.67 27/04 Holland Wereld Fonds EUR 26.15 * 25.8 - - 27/04 Robeco Euroland Aandelen EUR 36.67 * 36.43 +0.80 +27.48 27/04T 020 594 21 18 [email protected] IdB Global Convertible EUR 43.4 * 43.4 +4.58 +14.71 27/04 Robeco ZelfSel.Australie EUR 67.75 * 67.55 +6.66 +28.21 27/04 effect #9 Robeco2004 Europe 3 u. 28-04-2004 EUR 29.14 * 19:38 29 +3.75 Pagina +28.01 27/04 31 www.koerslijn.nl IdB MM Asia ex Japan USD 151.96 152.41 +5.10 +51.94 27/04 Robeco ZelfSel.Brazilie EUR 30.14 * 30.25 -11.94 +46.92 27/04 Robeco Growth Mix EUR 47.58 * 47.01 +3.12 +15.12 27/04 IdB MM Balanced C EUR 83.93 83.79 +3.36 +15.83 27/04 Robeco ZelfSel.Canada EUR 85.15 * 85 +3.30 +30.73 27/04 T 0900 1737 TT PAG 524 Robeco High Yld Obligaties EUR 28.89 * 29.19 -3.57 +11.96DL 27/04 Dollar Fonds EUR 10.12 * 10.1 +4.87 -5.07 27/04 IdB MM Emerging CompaniesEUR 29.4 * 29.55 +13.08 +50.00 27/04 Robeco ZelfSel.Cap.Goods EUR 37.5 * 36.45 +5.07 +32.91 27/04 Robeco Hollands Bezit EUR 20.86 * 20.31 +3.27 +26.78 27/04 www.biopharmafund.nl DL Donau Fonds EUR 14.41 * 15.05 +13.46 +62.27 27/04 IdB MM Equity C EUR 63.08 62.94 +5.77 +24.12 27/04 Robeco ZelfSel.China EUR 19.05 * 19.29 -9.29 +62.82 27/04 Robeco Hypotheekfonds EUR 50.05 * 50.1 +0.54 +3.68 27/04 DL Euro Credit Fund EUR 11.49 * 11.5 +1.86 +5.03 27/04 KOERSENIdB MM European BELEGGINGSFONDSEN Equity EUR 47 * 46.8 +4.44 +27.03 27/04 Robeco ZelfSel.Comm.Tech. EUR 3.51 * 3.42 -7.14 +56.00 27/04 Robeco Lux-o-rente EUR 90.06 90.07 +0.06 +3.40DL 27/04 Euro Fonds EUR 6.5 * 6.52 -2.55 +29.48 27/04 IdB MM Global Equity EUR 167.5 * 169.5 +5.35 +25.37 27/04 Robeco ZelfSel.Cons.Goods EUR 42.3 * 41.5 +10.24 +30.35 27/04 BioPharma Fund C EUR 14.31 * 13.63 +16.34 +31.89 27/04 Robeco Obligatierente EUR 55.94 56.04 +0.83 +0.94 27/04 T 020 521 50 00 F 020 521 50 09 DL Investment Fund EUR 6.38 * 6.19 +5.98 +21.99 27/04 IdB MM Zeus EUR 113.5 113.5 +2.25 +7.55 31/03 Robeco ZelfSel.Duitsland EUR 55.3 * 53.9 -3.57 +44.89 27/04 Robeco Pacific u. EUR 62.65 * 64.4 +6.23 +48.97 27/04 www.insinger.com DL Jade Fonds EUR 7.46 * 7.33 +17.48 +72.69 27/04 Robeco Private Equity EUR 81.5 * 82.5 +5.84 +35.83 27/04 IdB Real Estate Equity EUR 64.4 * 65 +8.60 +58.66 27/04 Robeco ZelfSel.E-Business EUR 5.87 * 5.63 +4.26 +39.76 27/04 koers DL Mix Fonds EUR 9.93koers * 9.92 +0.81 +9.12 27/04 IdB RentSelectkoers EUR 38.5 * 38.5 +1.32 +0.58 27/04 Robeco ZelfSel.Energy EUR 55 * 56.25 +8.48 +29.34 27/04 IdB Eq.Income Fd EUR 42 * 41.8 +7.69 +22.81 27/04 Robeco Safe Mixhuidige EUR 43.33 vorige *return 42.69 return +0.84 +4.30 27/04 huidige vorige return return huidige vorige return return IdB Euro Alchemy EUR 27.6 * 27.4 +4.55 +10.40 27/04 naamRobeco fonds Solid Mixmunt koers EUR aex 42.54 editie * 3 maand 42.38 1 +0.40jaar datum +6.14DLnaam 27/04 Nederland fonds Fondsmunt EUR koers aex 5.42 editie * 3 5.43maand 1 -2.34jaar datum +31.87naam 27/04 fondsIdB Total muntMix koers aex editie EUR 3 maand 46.59 1 jaar 46.56 datum +4.04 +12.29 27/04 Robeco ZelfSel.Financials EUR 39.38 * 39.8 +5.41 +24.57 27/04 IdB Euro High Yld Lx EUR 100.27 95.42 +5.41 +17.12 26/04 Robeco YoungDynamic EUR 11.41 * 11.27 +4.20 +14.67DL 27/04 Rente Fonds EUR 13.43 * 13.45 +0.98 +4.68 27/04 MM European Bond A EUR 129.21 129.28 +0.82 +2.96 26/04 Robeco ZelfSel.Food&Agri EUR 42.35 * 41.9 +9.81 +16.71 27/04 T 020 594 21 18 [email protected] IdB Global Convertible EUR 43.4 * 43.4 +4.58 +14.71 27/04 Robeco ZelfSel.Australie EUR 67.75 * 67.55 +6.66 +28.21DeltaHolland 27/04 Deelnemingen Pacific Fund Fonds EUR EUR 48.2 29.31 * 48.4 * 29.41 +6.17 +50.63 +10.19 27/04 +88.46Robeco 27/04 Emerg. Markets u. EUR 60.5 * 61.8 +6.81 +68.49 27/04 Robeco ZelfSel.Frankrijk EUR 74.85 * 72.6 +1.76 +37.41 27/04 www.koerslijn.nl IdB MM Asia ex Japan USD 151.96 152.41 +5.10 +51.94 27/04 Robeco ZelfSel.Brazilie EUR 30.14 * 30.25 -11.94 +46.92Holland 27/04 Selectie Fonds EUR 70.5 * 70.2 -0.42 +13.03 27/04 Robeco Euro Oblig.Div. EUR 25.05 * 25.06 +1.17 +6.26 27/04 Robeco ZelfSel.HealthCare EUR 48.59 * 47.75 +8.97 +12.85 27/04 IdB MM Balanced C EUR 83.93 83.79 +3.36 +15.83 27/04 Robeco ZelfSel.Canada EUR 85.15 * 85 +3.30 +30.73Holland 27/04 Wereld Fonds EUR 26.15 * 25.8 - - 27/04 Robeco Euroland Aandelen EUR 36.67 * 36.43 +0.80 +27.48 27/04 Robeco ZelfSel.Hongkong EUR 35.75 * 35.25 -1.41 +41.71 27/04 DL Dollar Fonds EUR 10.12 * 10.1 +4.87 -5.07 27/04 IdB MM Emerging CompaniesEUR 29.4 * 29.55 +13.08 +50.00 27/04 Robeco ZelfSel.Cap.Goods EUR 37.5 * 36.45 +5.07 +32.91 27/04 Robeco Europe u. EUR 29.14 * 29 +3.75 +28.01 27/04 Robeco ZelfSel.IT EUR 34.96 * 34.13 -3.08 +31.68 27/04 DL Donau Fonds EUR 14.41 * 15.05 +13.46 +62.27 27/04 IdB MM Equity C EUR 63.08 62.94 +5.77 +24.12 27/04 Robeco ZelfSel.China EUR 19.05 * 19.29 -9.29 +62.82 27/04 Robeco Growth Mix EUR 47.58 * 47.01 +3.12 +15.12 27/04 Robeco ZelfSel.IT-Hardware EUR 7.15 * 7.12 -3.90 +43.00 27/04 Robeco High Yld Obligaties EUR 28.89 * 29.19 -3.57 +11.96 27/04 DL Euro Credit Fund EUR 11.49 * 11.5 +1.86 +5.03 27/04 IdB MM European Equity EUR 47 * 46.8 +4.44 +27.03 27/04 T 0900Robeco ZelfSel.Comm.Tech.1737 EUR 3.51TT * PAG 3.42 524 -7.14 +56.00 27/04 Robeco ZelfSel.Japan EUR 39.76 * 38.71 +16.43 +62.24 27/04 DL Euro Fonds EUR 6.5 * 6.52 -2.55 +29.48 27/04 Robeco Hollands Bezit EUR 20.86 * 20.31 +3.27 +26.78 27/04 IdB MM Global Equity EUR 167.5 * 169.5 +5.35 +25.37 27/04 Robeco ZelfSel.Cons.Goodswww.biopharmafund.nl EUR 42.3 * 41.5 +10.24 +30.35 27/04 Robeco ZelfSel.Maleisie EUR 17.49 * 17.1 +15.69 +35.20 27/04 DL Investment Fund EUR 6.38 * 6.19 +5.98 +21.99 27/04 IdB MM Zeus EUR 113.5 113.5 +2.25 +7.55 31/03 Robeco ZelfSel.Duitsland EUR 55.3 * 53.9 -3.57 +44.89 27/04 Robeco HypotheekfondsT 0513 EUR 48 50.05 22 * 22 50.1 +0.54 +3.68 27/04F 0513 41 63 65 Robeco Lux-o-rente EUR 90.06 90.07 +0.06 +3.40 27/04 Robeco ZelfSel.Med.BioT. EUR 14 * 12.37 +27.27 +58.73 27/04 DL Jade Fonds EUR 7.46 * 7.33 +17.48 +72.69 27/04 IdB Real Estate Equity EUR 64.4 * 65 +8.60 +58.66 27/04 Robeco ZelfSel.E-Business EUR 5.87 * 5.63 +4.26 +39.76 27/04 www.intereffektfunds.nl 524 BioPharma Fund C EUR 14.31 * 13.63 +16.34 +31.89 27/04 T 020 521 50 00 T 058-299F 5599020 521 50 09 Robeco Obligatierente EUR 55.94 56.04 +0.83 +0.94 27/04 TT PAG DL Mix Fonds EUR 9.93 * 9.92 +0.81 +9.12 27/04 IdB RentSelect EUR 38.5 * 38.5 +1.32 +0.58 27/04 Robeco ZelfSel.Energy EUR 55 * 56.25 +8.48 +29.34 27/04 Robeco ZelfSel.Media EUR 39.45 * 38.96 +1.41 +13.82 27/04 [email protected] Robeco Pacific u. EUR 62.65 * 64.4 +6.23 +48.97 27/04 Robeco ZelfSel.Mexico EUR 108 * 106.9 +17.67 +47.11 27/04 DL Nederland Fonds EUR 5.42 * 5.43 -2.34 +31.87 27/04 IdB Total Mix EUR 46.59 46.56 +4.04 +12.29 27/04 Robeco ZelfSel.Financials EUR 39.38 * 39.8 +5.41 +24.57 27/04 Robeco Private Equity EUR 81.5 * 82.5 +5.84 +35.83 27/04 DL Rente Fonds EUR 13.43 * 13.45 +0.98 +4.68 27/04 MM European Bond A EUR 129.21 129.28 +0.82 +2.96 26/04 Robeco ZelfSel.Food&Agri EUR 42.35 * 41.9 +9.81 +16.71IdB 27/04 Eq.Income Fd EUR 42 * 41.8 +7.69 +22.81 27/04 Robeco Safe MixIntereffekt EURJapanse 43.33 Aand. * 42.69 EUR +0.84 14.31 +4.30 * 14.2 27/04 +12.50 +59.71 27/04 Robeco ZelfSel.Nederland EUR 50.95 * 51.05 +0.21 +24.94 27/04 Delta Deelnemingen Fonds EUR 29.31 * 29.41 +10.19 +88.46 27/04 Robeco ZelfSel.Frankrijk EUR 74.85 * 72.6 +1.76 +37.41FrieslandIdB 27/04 Euro AlchemyBank Aandelen EUR FdsEUR 27.6 20.95 * 27.4 * 20.65 +4.55 +10.40 +6.35 27/04 +23.58Robeco 27/04 Solid MixIntereffekt EURJapanse 42.54 Warr. * 42.38 EUR +0.40 1.69 +6.14 * 1.65 27/04 +19.87 +76.04 27/04 Robeco ZelfSel.Polen EUR 41.96 * 42.99 +7.49 +42.10 27/04 Robeco ZelfSel.HealthCare EUR 48.59 * 47.75 +8.97 +12.85FrieslandIdB 27/04 Euro HighEuroRente Yld Lx Fonds EUR EUR 100.27 27.55 95.42 * +5.41 27.5 +17.12 +1.66 26/04 +5.14Robeco 27/04 YoungDynamic EUR 11.41 * 11.27 +4.20 +14.67 27/04 Robeco ZelfSel.Property EUR 66.65 * 66.5 +3.54 +32.44 27/04 T 020Robeco 594 ZelfSel.Hongkong 21 18 [email protected] EUR 35.75 * 35.25 -1.41 +41.71FrieslandIdB 27/04 Global MixConvertible Fonds EUR EUR 43.4 21.25 * 43.4 * +4.58 21.1 +14.71 +2.16 27/04 +9.41Robeco 27/04 ZelfSel.Australie EUR 67.75 * 67.55 +6.66 +28.21 27/04 Robeco ZelfSel.Singapore EUR 26.08 * 25.95 +2.27 +49.60 27/04 Robeco ZelfSel.ITwww.koerslijn.nl EUR 34.96 * 34.13 -3.08 +31.68IdB 27/04 MM Asia ex Japan USD 151.96 152.41 +5.10 +51.94 27/04 Robeco ZelfSel.Brazilie EUR 30.14 * 30.25 -11.94 +46.92 27/04 Robeco ZelfSel.Softw.&Serv EUR 8.76 * 8.59 -2.01 +23.38 27/04 Robeco ZelfSel.IT-Hardware EUR 7.15 * 7.12 -3.90 +43.00IdB 27/04 MM Balanced C EUR 83.93 83.79 +3.36 +15.83 27/04 Robeco ZelfSel.Canada EUR 85.15 * 85 +3.30 +30.73 27/04 DL Dollar Fonds EUR 10.12 * 10.1 +4.87 -5.07 27/04 IdB MM Emerging CompaniesEUR 29.4 * 29.55 +13.08 +50.00 27/04 Robeco ZelfSel.Cap.Goods EUR 37.5 * 36.45 +5.07 +32.91 27/04 Robeco ZelfSel.Spanje EUR 56.45 * 56.55 +3.30 +29.26 27/04 Robeco ZelfSel.Japan EUR 39.76 * 38.71 +16.43 +62.24 27/04 DL Donau Fonds EUR 14.41 * 15.05 +13.46 +62.27 27/04 IdB MM Equity C EUR 63.08 62.94 +5.77 +24.12 27/04 Robeco ZelfSel.China EUR 19.05 * 19.29 -9.29 +62.82 27/04 Robeco ZelfSel.Telec.Serv. EUR 28.28 * 28.18 +2.69 +14.03 27/04 T 0513 48 22 22 F 0513 41 63 65 DL EuroRobeco Credit ZelfSel.MaleisieFund EUR 11.49 EUR * 17.49 11.5 * +1.86 17.1 +5.03 +15.69 27/04 +35.20IdB 27/04 MM European Equity EUR 47 * 46.8 +4.44 +27.03 27/04 Robeco ZelfSel.Comm.Tech. EUR 3.51 * 3.42 -7.14 +56.00 27/04 Robeco ZelfSel.Ver.Staten EUR 75.75 * 74.6 +5.71 +17.95 27/04 Robeco ZelfSel.Med.BioT. EUR 14 * 12.37 +27.27 +58.73 27/04 T 058-299 5599 www.intereffektfunds.nl TT PAG 524 DL Euro Fonds EUR 6.5 * 6.52 -2.55 +29.48 27/04 IdB MM Global Equity EUR 167.5 * 169.5 +5.35 +25.37 27/04 Robeco ZelfSel.Cons.Goods EUR 42.3 * 41.5 +10.24 +30.35 27/04 Robeco ZelfSel.Zuid-Afrika EUR 52.95 * 52.8 +8.11 +40.43 27/04 DL InvestmentRobeco FundZelfSel.Media EUR 6.38 EUR * 39.45 6.19 * +5.98 38.96 +21.99 +1.41 27/04 +13.82IdB 27/04 MM Zeus EUR 113.5 113.5 +2.25 +7.55 31/03 Robeco ZelfSel.Duitsland EUR 55.3 * 53.9 -3.57 +44.89 27/04 Robeco ZelfSel.Zwitserland EUR 71.1 * 70.25 +3.98 +27.79 27/04 [email protected] DL JadeRobeco Fonds ZelfSel.Mexico EUR 7.46 EUR * 108 7.33 * +17.48 106.9 +72.69 +17.67 27/04 +47.11 27/04T 0900 1737 www.vanlanschot.com IdB Real Estate Equity EUR 64.4 * 65 +8.60 +58.66 27/04 Robeco ZelfSel.E-Business EUR 5.87 * 5.63 +4.26 +39.76 27/04 Robeco u. EUR 22.5 * 22.64 +4.37 +19.93 27/04 Intereffekt Japanse Aand. EUR 14.31 * 14.2 +12.50 +59.71 27/04 DL Mix RobecoFonds ZelfSel.Nederland EUR 9.93 EUR * 50.95 9.92 * +0.81 51.05 +9.12 +0.21 27/04 +24.94IdB 27/04 RentSelect EUR 38.5 * 38.5 +1.32 +0.58 27/04 Robeco ZelfSel.Energy EUR 55 * 56.25www.kempen.nl +8.48 +29.34 27/04 Friesland Bank Aandelen FdsEUR 20.95 * 20.65 +6.35 +23.58 27/04 Intereffekt Japanse Warr. EUR 1.69 * 1.65 +19.87 +76.04 27/04 DL NederlandRobeco FondsZelfSel.Polen EUR 5.42 EUR * 41.96 5.43 * -2.34 42.99 +31.87 +7.49 27/04 +42.10IdB 27/04 Total Mix EUR 46.59 46.56 +4.04 +12.29 27/04 Robeco ZelfSel.Financials EUR 39.38 * 39.8 +5.41 +24.57 27/04 Rolinco u. EUR 19.12 * 19.24 +5.60 +24.15 27/04 Friesland EuroRente Fonds EUR 27.55 * 27.5 +1.66 +5.14 27/04 DL RenteRobeco Fonds ZelfSel.Property EUR 13.43 EUR * 66.65 13.45 * +0.98 66.5 +4.68 +3.54 27/04 +32.44DucatusMM 27/04 European Bond A EUREUR 129.21 56 129.28 * +0.82 58 +2.96 -5.88 26/04 -5.49Robeco 27/04 ZelfSel.Food&Agri EUR 42.35 * 41.9 +9.81 +16.71 27/04 Rorento k. EUR 39.89 * 39.82 +1.68 +3.48 27/04 Friesland Mix Fonds EUR 21.25 * 21.1 +2.16 +9.41 27/04 Delta DeelnemingenRobeco ZelfSel.Singapore Fonds EUR 29.31 EUR * 26.08 29.41 * +10.19 25.95 +88.46 +2.27 27/04 +49.60Van 27/04 Lansch.Euro Credit Fd EUR 50.25 * 50.2 +1.23 -Robeco 27/04 ZelfSel.FrankrijkOrange Eur.Largecap EUR 74.85 Fund * 72.6 EUR +1.76 6.64 +37.41 * 27/04 6.5 +4.58 +28.49 27/04 Robeco ZelfSel.Softw.&Serv EUR 8.76 * 8.59 -2.01 +23.38Van 27/04 Lanschot Conv.Ptf EUR 24.66 24.6 -0.04 +5.38Robeco 27/04 ZelfSel.HealthCareOrange Eur.Midcap EUR 48.59 Fund * 47.75u. EUR +8.97 15.39 +12.85 * 15.15 27/04 +2.60 +48.45 27/04 Robeco ZelfSel.Hongkong EUR 35.75 * 35.25 -1.41 +41.71 27/04 Robeco ZelfSel.Spanje EUR 56.45 * 56.55 +3.30 +29.26Van 27/04 Lanschot Dutch Eq. EUR 26.84 * 26.83 -2.58 +19.29 27/04 Orange Eur.Smallcap Fnd u.EUR 15.6 * 15.25 +0.97 +47.14 27/04 Robeco ZelfSel.IT EUR 34.96 * 34.13 -3.08 +31.68 27/04 Robeco ZelfSel.Telec.Serv. EUR 28.28 * 28.18 +2.69 +14.03Van 27/04 Lanschot European Eq. EUR 17.84 * 17.9 +1.77 +20.01Robeco 27/04 ZelfSel.IT-HardwareOrange Europ.Property EUR 7.15 * 7.12 EUR -3.90 14.05 +43.00 * 14.02 27/04 +9.77 +53.00 27/04 Robeco ZelfSel.Ver.Staten EUR 75.75 * 74.6 +5.71 +17.95Van 27/04 Lanschot Far East Eq. EUR 29.69 * 29.35 +10.78 +58.60Robeco 27/04 ZelfSel.JapanOrange Fund EUR u. 39.76 * 38.71 EUR +16.43 25.4 +62.24 * 27/04 25 +8.30 +47.10 27/04 Robeco ZelfSel.Zuid-Afrika EUR 52.95 * 52.8 +8.11 +40.43 27/04 VanT Lanschot0513 48Global 22 Bond22 EUR 60.15 *F 0513 60.3 41 +1.60 63 65 +3.37Robeco 27/04 ZelfSel.MaleisieOrange Largecap EUR 17.49 Fund * u. 17.1 EUR +15.69 6.35 +35.20 * 6.35 27/04 -1.55 +25.74 27/04 Robeco ZelfSel.Zwitserland EUR 71.1 * 70.25 +3.98 +27.79 27/04 Robeco ZelfSel.Med.BioT. EUR 14 * 12.37 +27.27 +58.73 27/04 F 010 242 43 33 www.vastned.nl T 0900 1737 www.vanlanschot.com T 058-299 5599 Vanwww.intereffektfunds.nl Lanschot Global Eq.F EUR 32.49 *TT 31.99 PAG +4.17524 +19.99 27/04 Orange SeNSe Fund EUR 13.85 * 13.75 +4.14 +52.20 27/04 Robeco u. EUR 22.5 * 22.64 +4.37 +19.93Van 27/04 Lanschot ICT Fund EUR 9.35 * 9.09 -3.81 +18.20Robeco 27/04 ZelfSel.MediaOrange Wine EUR Fund 39.45 * 38.96 EUR +1.41 109 +13.82 * 109.8 27/04 +8.46 +31.01 27/04 www.kempen.nl Rolinco u. [email protected] 19.12 * 19.24 beleggingsfondsen +5.60 +24.15 27/04 Robeco ZelfSel.Mexico EUR 108 * 106.9 +17.67 +47.11 27/04 54 Van Lanschot Vintage Bd PtfEUR 15.31 15.32 +0.53 - 27/04 Sterrenstelsel Libra I EUR 42.45 42.45 -0.28 +2.61 31/03 Intervest Offices EUR 24.99 * 24.92 -0.44 +2.04 27/04 Ducatus EUR 56 * 58 -5.88 -5.49 27/04 Rorento k. EUR 39.89 * 39.82 +1.68 +3.48Intereffekt 27/04 Japanse Aand. EUR 14.31 * 14.2 +12.50 +59.71 27/04 Robeco ZelfSel.Nederland EUR 50.95 * 51.05 +0.21 +24.94 27/04 Van Lansch.Euro Credit Fd EUR 50.25 * 50.2 +1.23 - 27/04 Orange Eur.Largecap Fund EUR 6.64 * 6.5 +4.58 +28.49 27/04 Friesland Bank Aandelen FdsEUR 20.95 * 20.65 +6.35 +23.58 27/04 Intereffekt Japanse Warr. EUR 1.69 * 1.65 +19.87 +76.04 27/04 Robeco ZelfSel.PolenSterrenstelsel EUR Libra 41.96 II * 42.99 EUR +7.49 51.24 +42.10 51.24 27/04 -0.10 +6.35 31/03 Intervest Retail EUR 35 * 34.84 +0.34 +7.33 27/04 Friesland EuroRente Fonds EUR 27.55 * 27.5 +1.66 +5.14 27/04 Van Lanschot Conv.Ptf EUR 24.66 24.6 -0.04 +5.38 27/04 Orange Eur.Midcap Fund u. EUR 15.39 * 15.15 +2.60 +48.45 27/04 Robeco ZelfSel.PropertyZonnestelsel EUR Terra 66.65 Prima * 66.5 EUR +3.54 734.24 +32.44 734.24 27/04 -0.52 +4.32 31/03 VastNed Offices/Indus. EUR 20.26 * 20.35 +7.73 +23.68 27/04 Friesland Mix Fonds EUR 21.25 * 21.1 +2.16 +9.41 27/04 Robeco ZelfSel.Singapore EUR 26.08 * 25.95 +2.27 +49.60 27/04 Van Lanschot Dutch Eq. EUR 26.84 * 26.83 -2.58 +19.29 27/04 Orange Eur.Smallcap Fnd u.EUR 15.6 * 15.25 +0.97 +47.14 27/04 Zonnestelsel Terra Quarta EUR 619.5 619.5 +0.86 +4.20 31/03 VastNed Retail EUR 43.95 * 43.23 +11.37 +27.01 27/04 Robeco ZelfSel.Softw.&ServZonnestelsel EUR Terra 8.76 Secun. * 8.59 EUR 885.44 -2.01 +23.38 885.44 27/04 -0.16 +4.16 31/03 Van Lanschot European Eq. EUR 17.84 * 17.9 +1.77 +20.01 27/04 Orange Europ.Property EUR 14.05 * 14.02 +9.77 +53.00 27/04 Robeco ZelfSel.Spanje EUR 56.45 * 56.55 +3.30 +29.26 27/04 Van Lanschot Far East Eq. EUR 29.69 * 29.35 +10.78 +58.60 27/04 Orange Fund u. EUR 25.4 * 25 +8.30 +47.10 27/04 Robeco ZelfSel.Telec.Serv.Zonnestelsel EUR Terra 28.28 Tertia * 28.18 EUR +2.69 720.52 +14.03 720.52 27/04 -0.23 +3.16 31/03 Van Lanschot Global Bond EUR 60.15 * 60.3 +1.60 +3.37 27/04 Orange Largecap Fund u. EUR 6.35 * 6.35 -1.55 +25.74 27/04 010 242 43 33 www.vastned.nl Robeco ZelfSel.Ver.Staten EUR 75.75 * 74.6 +5.71 +17.95 27/04 Van Lanschot Global Eq.F EUR 32.49 * 31.99 +4.17 +19.99 27/04 Orange SeNSe Fund EUR 13.85 * 13.75 +4.14 +52.20 27/04 F Robeco ZelfSel.Zuid-Afrika EUR 52.95 * 52.8 +8.11 +40.43 27/04 Van Lanschot ICT Fund EUR 9.35 * 9.09 -3.81 +18.20 27/04 Orange Wine Fund EUR 109 * 109.8 +8.46 +31.01 27/04 www.vanlanschot.com Robeco ZelfSel.Zwitserland EUR 71.1 * 70.25 +3.98 +27.79 27/04 T 0900 1737 NAAM FONDS MUNT030 HUI 6077651DIGE EURO - www.hollandbeleggingsgroep.nl koErs rETURN rETURN DATUM NAAM FONDS MUNT HUIDIGE EURO- koErs rETURN rETURN DATUM NAAM FONDS MUNT HUIDIGE EURO- koErs rETURN rETURN DATUM Van Lanschot Vintage Bd PtfEUR 15.31 15.32 +0.53 - 27/04 Sterrenstelsel Libra I EUR 42.45 42.45 -0.28 +2.61 31/03 Intervest Offices EUR 24.99 * 24.92 -0.44 +2.04 27/04T koERS NEXT VORIGE 3 MND 1 JAAR Robeco u. EUR 22.5 * 22.64 +4.37 +19.93 ko 27/04ERS NEXT VORIGE 3 MND 1 JAAR koERS NEXT VORIGE 3 MND 1 JAAR www.kempen.nl Rolinco u. EUR 19.12 * 19.24 +5.60 +24.15 27/04 Sterrenstelsel Libra II EUR 51.24 51.24 -0.10 +6.35 31/03 Intervest Retail EUR 35 * 34.84 +0.34 +7.33 27/04 EDITIE EDITIE www.wereldhave.com EDITIE Zonnestelsel Terra Prima EUR 734.24 734.24 -0.52 +4.32 31/03 DucatusVastNed Offices/Indus.EUR EUR 56 * 20.26 58 * -5.88 20.35 -5.49 +7.73 27/04 +23.68 27/04 Rorento k. EUR 39.89 * 39.82 +1.68 +3.48 27/04 Van Lansch.Euro Credit Fd EUR 50.25 * 50.2 +1.23 - 27/04 Allianz Europe Fund EUR 2.93 * 2.91 +2.09 +20.58 27/04 Zonnestelsel Terra Quarta EUR 619.5 619.5 +0.86 +4.20 31/03 VastNed Retail EUR 43.95 * 43.23 +11.37 +27.01Orange 27/04 Eur.Largecap Fund EUR 6.64 * 6.5 +4.58 +28.49 27/04 Van Lanschot Conv.Ptf EUR 24.66 24.6 -0.04 +5.38 27/04 AllianzOrange Eur.MidcapMix Fund Fund u. EUR EUR 15.39 *4.97 15.15 * +2.60 4.96 +48.45 +0.20 27/04 +9.62 27/04 Wereldhave Belgium EUR 55 * 58.9 -0.63 +13.37 27/04 Zonnestelsel Terra Secun. EUR 885.44 885.44 -0.16 +4.16 31/03 Van Lanschot Dutch Eq. EUR 26.84 *Beleggen 26.83 -2.58 +19.29 27/04 Orange Eur.Smallcap Fnddoen u.EUR 15.6 * 15.25 +0.97 +47.14 27/04 Allianz Plus Fund EUR 5.75 * 5.74 +0.35 +1.90 27/04 T +31 (0)10 2247000 Wereldhave NV EUR 65.1 * 63.65 +11.87 +40.15 27/04 Zonnestelsel Terra Tertia EUR 720.52 720.52 -0.23 +3.16 31/03 Van Lanschot European Eq. EUR 17.84 * 17.9 +1.77 +20.01 27/04 Orange Europ.Property EUR 14.05 * 14.02 +9.77 +53.00 27/04 Allianz Top Fund EUR 3.78 * 3.75 -0.79 +15.53 27/04 www.robeco.com [email protected] Van Lanschot Far East Eq. EUR 29.69 * 29.35 +10.78 +58.60 27/04 HollandOrange Fund Amerika u. Fonds EUR EUR 25.4 15.73 * 25* 15.38 +8.30 +47.10 - 27/04 - 27/04 Van Lanschot Global Bond EUR 60.15 * 60.3 +1.60 +3.37 27/04 Orange Largecap Fund u. EUR 6.35 * 6.35 -1.55 +25.74 27/04 www.vastned.nl Van Lanschot Global Eq.F EUR 32.49 *we 31.99 +4.17 +19.99samen! 27/04 HollandOrange SeNSe Continu Fund Klik Fds EUR EUR 13.85 *23.3 13.75 +4.14 23.3 +52.20 +0.00 27/04 +0.87 27/04F 010 242 43 33 T 030 6077651 www.hollandbeleggingsgroep.nl Intervest Offices EUR 24,81 * 25,75 5,8 11 12/04 Van Lanschot ICT Fund EUR 9.35 * 9.09 -3.81 +18.20 27/04 HollandOrange Wine Dollar Fund Fonds EUR EUR 109 * 30 109.8www.wereldhave.nl 29.75 +8.46 +31.01 +4.35 27/04 -12.54 27/04 Robeco America u. EUR 38.02 * 37.48 +0.96 +10.68 27/04 Van Lanschot Vintage Bd PtfEURwww.wereldhave.com 15.31Ook 15.32 +0.53 in een - 27/04 beleggingsstudieclubHollandSterrenstelsel Euro Libra Selectie I Fds EUR EUR 42.45 24.3 42.45 * 24.17 -0.28 +2.61 +0.91 31/03 +11.93Intervest 27/04 OfficesIntervestRobeco RBalancedetail EUR 24.99 Mix * 24.92 EUR -0.44 45.49E +2.04UR * 45.3149,83 27/04 +2.48 * +8.5948,31 27/0416,45 24,2 12/04 Sterrenstelsel Libra II EUR 51.24 51.24 -0.10 +6.35 31/03 Intervest Retail EUR 35 * 34.84 +0.34 +7.33 27/04 Allianz Europe Fund EUR 2.93 * 2.91 +2.09 +20.58 27/04 Wereldhave Belgium HollandEUR Europe69,74 Fund * EUR72,45 49.05 *2,02 49.02 18,12 +3.05 +24.4512/04 27/04 VastRobecoNed ODivirenteffices/Indus. EUR 24.4EUR * 24.3411,86 +0.99 * +5.3412,54 27/04-6,87 -9,51 12/04 Allianz Mix Fund EUR 4.97 * 4.96 +0.20 +9.62 27/04 Wereldhave Belgium EUR 55 * 58.9 -0.63 +13.37HollandZonnestelsel 27/04 Fund Terra Prima EUR EUR 734.24 65 734.24 * 64.95 -0.52 +4.32 -1.14 31/03 +22.53VastNed 27/04 Offices/Indus.Robeco DuurzaamAandelen EUR 20.26 * 20.35 EUR +7.73 43.28 +23.68 * 42.85 27/04 +4.74 +19.49 27/04 T 020 638 82 26 F 020 639 15 16 Wereldhave NV ZonnestelselEUR Terra73,93 Quarta EUR* 619.575,54 619.52,44 +0.86 +4.207,45 31/0312/04 VastNed Retail EUR 43.95 * 43.23 +11.37 +27.01 27/04 Allianz Plus Fund EUR 5.75 * 5.74 +0.35 +1.90 27/04 T +31 (0)10 2247000 Wereldhave NV EUR 65.1 * 63.65 +11.87 +40.15Holland 27/04 Int.Rentefonds EUR 29.9 29.9 +2.05 -2.13 27/04 VastRobecoNed RDynamicetail Mix EUR 35.66EUR * 35.4250,81 +4.82 * +16.5752,46 27/04-2,04 7,28 12/04 www.wijs.nlPyramidefonds EUR 72,35 73,82 -0,08 3,49 12/04 Allianz Top Fund EUR 3.78 * 3.75 -0.79 +15.53 27/04 Zonnestelsel Terra Secun. EUR 885.44 885.44 -0.16 +4.16 31/03 www.robeco.com [email protected] HollandZonnestelsel Obligatie Terra Tertia Fonds EUR EUR 720.52 68.85 720.52 * 68.7 -0.23 +3.16 +0.73 31/03 +4.50 27/04 Robeco Economic Recovery EUR 21.14 * 20.97 +7.86 +34.99 27/04 Pyramidefonds EUR 72.74 72.48 +0.58 +15.02 27/04 Holland Amerika Fonds EUR 15.73 * 15.38 - - 27/04 Holland Continu Klik Fds EUR 23.3 23.3 +0.00 +0.87 27/04 Holland Dollar Fonds EUR 30 29.75 +4.35 -12.54 27/04 Robeco America u. EUR 38.02 * 37.48 +0.96 +10.68 27/04 T 030 6077651 www.hollandbeleggingsgroep.nl Holland Euro Selectie Fds EUR 24.3 * 24.17 +0.91 +11.93 27/04 Robeco Balanced Mix EUR 45.49 * 45.31 +2.48 +8.59 27/04 nummer 9, 1 mei 2004 31 Holland Europe Fund EUR 49.05 * 49.02 +3.05 +24.45 27/04 Robeco Divirente EUR 24.4 * 24.34 +0.99 +5.34 27/04 www.wereldhave.com Holland Fund EUR 65 * 64.95 -1.14 +22.53 27/04 Robeco DuurzaamAandelen EUR 43.28 * 42.85 +4.74 +19.49 27/04 Allianz EuropeT 020 Fund 638 EUR82 26 2.93 * 2.91 +2.09F +20.58020 639 27/04 15 16 Holland Int.Rentefonds EUR 29.9 29.9 +2.05 -2.13 27/04 Robeco Dynamic Mix EUR 35.66 * 35.42 +4.82 +16.57 27/04 Allianz Mix Fund EUR 4.97www.wijs.nl * 4.96 +0.20 +9.62 27/04 Wereldhave Belgium EUR 55 * 58.9 -0.63 +13.37 27/04 Holland Obligatie Fonds EUR 68.85 * 68.7 +0.73 +4.50 27/04 Robeco Economic Recovery EUR 21.14 * 20.97 +7.86 +34.99 27/04 Allianz PyramidefondsPlus Fund EUR 5.75 EUR * 72.74 5.74 +0.35 72.48 +1.90 +0.58 27/04 +15.02 27/04 T +31 (0)10 2247000 WereldhaveP NVhoenix Fund EUR 65.1 * 63.65 +11.87E +40.15UR 27/0412,61 * 12,54 7,23 -2,85 12/04 Allianz Top Fund EUR 3.78 * 3.75 -0.79 +15.53 27/04 www.robeco.com [email protected] Holland Amerika Fonds EUR 15.73 * 15.38 - - 27/04 VPV Emerg.Mkts EUR 81,12 81,42 -7,83 8,68 11/04 Holland Continu Klik Fds EUR 23.3MEI Real 23.3 Estate +0.00 +0.87 27/04 EUR 24,62 * 24,62 - 10,45 31/12 VPV European Value Fund EUR 28,82 * 28,51 1,3 12,08 12/04 Holland Dollar Fonds EUR 30 29.75 +4.35 -12.54 27/04 nummer 9, 1 mei 2004 Robeco America u. EUR 38.02 * 37.48 +0.96 +10.68 27/04 Holland Euro Selectie Fds EUR 24.3MEI * R 24.17usland +0.91 Midcap +11.93 Fonds 27/04 Robeco31EUR Balanced12,05 Mix EUR* 45.4912,02 * 45.31-5,42 +2.48 -5,19 +8.59 27/0412/04 VPV Income Fund EUR 17,35 * 17,19 7,7 9,56 12/04 Holland Europe Fund EUR 49.05MEI- *R 49.02oemenie& +3.05 +24.45Bulgarije 27/04 Fds RobecoEUR Divirente8,44 EUR* 24.48,36 * 24.348,9 +0.99 -22,07 +5.34 27/0412/04 VPV Obligatie Fonds EUR 30,9 30,93 -0,77 1,11 11/04 Holland Fund EUR 65 * 64.95 -1.14 +22.53 27/04 Robeco DuurzaamAandelen EUR 43.28 * 42.85 +4.74 +19.49 27/04 T 020 638 82 26 F 020 639 15 16 Holland Int.Rentefonds EUR 29.9MEI-Tsjechie& 29.9 +2.05Slowakije -2.13 27/04 Fds RobecoEUR Dynamic25,95 Mix EUR* 35.6625 * 35.425,66 +4.82 14,02 +16.57 27/0412/04 VPV Value Fundwww.wijs.nl EUR 27,53 * 27,26 8,86 16,94 11/04 Holland Obligatie Fonds EUR 68.85 *Beleggen 68.7 +0.73 +4.50 27/04 Robeco Economic Recovery doen EUR 21.14 * 20.97 +7.86 +34.99 27/04 Pyramidefonds EUR 72.74 72.48 +0.58 +15.02 27/04 we samen! nummer 9, 1 mei 2004 31 Ook in een beleggingsstudieclub VEB NCVB Beleggen doen Colofon Bureau Den Haag: Postadres: Postbus 240, 2501 CE Den Haag we samen! Effect verschijnt tweewekelijks en is een uitgave Bezoekadres: Ook in een beleggingsstudieclub van de VEB NCVB. Amaliastraat 7, 2514 JC Den Haag Tel. 070-3130000, fax 070-3130099 Redactie E-mail [email protected], website www.veb.net Floris Hers, e-mail: [email protected] Geopend: werkdagen, 09.00 – 17.00 uur Martin Voorn, e-mail: [email protected] Bureau Amsterdam: Abonnement Postadres: Postbus 10754, 1001 ET Amsterdam via het lidmaatschap van de VEB NCVB Bezoekadres: Beursplein 5, 1012 JW Amsterdam tel. 070-313 0000, fax 070-313 0099, e-mail info@veb. Tel. 020-3301118, fax 020-3308606 net E-mail [email protected], website www.ncvb.nl Geopend ma., di., do., 09.00 – 16.45 uur Advertentie-exploitatie Als u vragen heeft of een advertentie wilt plaatsen Ledenservice telefonisch spreekuur 070-313 00 00 neem dan contact op Maandag 10.00 tot 13.00 uur met Sales Q. Donderdag 10.00 tot 13.00 uur Contactpersoon: Coleta Maas E-mail: [email protected] Directie Telefoon: +31(0)23 711 32 00 mr. J.M. Slagter, directeur Fax: +31(0)23 532 71 22 ir. E. Keyner, adjunct-directeur Wilt u met familie, vrienden of collega’s een beleggingsstudieclub oprichten? Met het Basisontwerp en prepress Raad van toezicht stappenplan van de VEB wordt dit een fluitje az grafisch serviceburo bv, www.az-gsb.nl, Den Haag drs. P.C. van der Lugt (voorzitter), mevr. A. Gram MBA van een cent. CFA (vice-voorzitter), mr. P. Arlman, jhr. mr. G. Hooft Druk Graafland, prof. dr. L.R.T. van der Goot. mr. P.C.M.M. Beleggers kunnen geheel kosteloos meer Roularta, België informatie ontvangen, het stappenplan Terporten, mevr. ing. L.F.J. Herman aanvragen of zich direct aanmelden. Coverfoto: iStock Hiervoor kunt u bellen met 020-330 11 18 of Lidmaatschap mailen naar [email protected]. Het lidmaatschap van de VEB NCVB kost voor Aan dit nummer werkten mee: Nederland en België € 70,- (accept), voor landen binnen Door samen te beleggen, wordt u een VEB: Patrick Beijersbergen, Ronald van Genderen, Koos Europa € 120,- en voor landen buiten Europa € 150,- betere belegger! Henning, Jasper Jansen, Geert Koster, Robert Rosenau, per jaar. Zie voor meer informatie onze website www. Peter Schutte, Jan Maarten Slagter, David Tomic' veb.net/lidmaatschap. U kunt zich telefonisch opgeven bij het secretariaat, tel. 070-3130000, of via www.veb. Extern: Mark van den Brink, Bert van Dijk, Joost Groe- net/lidworden. Het rekeningnummer van de VEB is 44 neveld, Cynthia van der Hoogte, Koen Lauwers, Jacques 70 100. Deze rekening is alleen bestemd voor Wilt u met familie, vrienden of collega’s een Potuijt, Cees Rijsdijk, Royce Tostrams, Pieter Wind, contributies. Het lidmaatschap wordt automatisch beleggingsstudieclub oprichten? Met het Arnoud Wolff stappenplan van de VEB wordt dit een fluitje verlengd, tenzij uiterlijk één maand voor de vervalda- van een cent. tum schriftelijk een opzegging is ontvangen. Voor uitgebreide informatie over het lidmaatschap en het Beleggers kunnen geheel kosteloos meer doorgeven van adreswijzigingen en opzeggingen Wilt u met familie, vrienden of collega’s een Copyright ©2011 informatie ontvangen, het stappenplan verwijzen wij u naar onze website, www.veb.net/ beleggingsstudieclub oprichten? Met het aanvragen of zich direct aanmelden. Effect ISSN 0165-6341 lidmaatschap. stappenplan van de VEB wordt dit een fluitje Hiervoor kunt u bellen met 020-330 11 18 of van een cent. mailen naar [email protected]. Beleggers08 kunnen 16 APRIL geheel 2011 kosteloos meer Door samen te beleggen, wordt u een informatie ontvangen, het stappenplan betere belegger! aanvragen of zich direct aanmelden. Hiervoor kunt u bellen met 020-330 11 18 of mailen naar [email protected].

Door samen te beleggen, wordt u een betere belegger! Wat en hoe met geld 55 Neem je nanciële toekomst zelf in de hand!

Boekhandel prijs € 14,95 GELDZAKEN UITGELEGD IN GEWONE-MENSENTAAL Voor VEB leden Nog niet zo lang geleden was je geld nog te overzien; € 11,20 je spaarde wat, kocht misschien een huis en bouwde ongemerkt een pensioen op. Beleggen was meer iets voor miljonairs. Tegenwoordig zijn er ‘ﬁnanciële producten’ voor iedere portemonnee en loop je het risico dat je door de bomen het bos niet meer ziet. Nu de pensioengaranties afkalven, een bank kan omvallen en de AOW-leeftijd omhoog gaat, zullen we ons actief moeten gaan bemoeien met onze ﬁnanciële toekomst.

Dit boek biedt soelaas. Patrick Beijersbergen van de VEB behandelt ﬁnanciële onderwerpen waarvan iedere Nederlander op z’n minst íets zou moeten weten, waaronder pensioen, hypotheek, de beurs en aandelen. Je wordt in gewone-mensentaal bijgespijkerd in de essentie van deze Financiële Canon.

Wat en hoe met geld is een niet te missen boek waarvan je de aanschafprijs al snel zult terugverdienen.

VEB leden bestellen dit boek met 25% korting. U betaalt in plaats van € 14,95 slechts € 11,20 (inclusief verzendkosten). Bestel het boek snel op www.veb.net in het menu ‘Voordeel’!

08 16 APRIL 2011 advertentie

Alle vermogensbeheerders zijn hetzelfde? Veranderen heeft geen nut? +72%

Preserving and adding value Wanneer u vandaag uw vermogen aanhoudt op een spaar- De Wealtheon Group is geen bank en belegt niet in huis- rekening bij een bank dan loopt u weinig risico. Maar met producten. Onze cliënten hebben een eigen rekening bij de huidige lage rente zult u er nauwelijks op vooruitgaan. gerenommeerde banken en daardoor de gewenste zekerheid Met +72% verschil tussen ons beleid en de aandelenmarkt en continuïteit. tussen 2007 en 2010 onderscheiden wij ons van alle andere vermogensbeheerders. In 2008 werden wij niet verrast door de verliezen waarmee de gemiddelde belegger geconfronteerd werd. Een geruststel- De cliënten van de Wealtheon Group besloten hun vermogens lende gedachte, ook nu weer met de gematigde economie. aan ons in beheer te geven. Hun beslissing hiertoe werd Maar misschien belangrijker is dat onze cliënten tevreden gebaseerd op ons gedisciplineerde en consistente beleggings- zijn, met onze resultaten en de persoonlijke aandacht voor beleid dat inmiddels 40 jaar bestaat. iedere cliënt. Met Wealtheon kiest u voor zekerheid en rust, voor uzelf maar ook voor uw familie. Sommige cliënten kozen voor een obligatieportefeuille terwijl anderen aandelen of een mix hiervan prefereerden. Risico- Interesse? Neem vrijblijvend contact met ons op of bezoek aanvaarding is uiteindelijk een persoonlijke aangelegenheid. voor meer informatie www.wealtheon.eu.

I: www.wealtheon.eu - E: [email protected] - Ofﬁ ce Brussels - T: +32 (0)2 372 5010 - Ofﬁ ce Eindhoven - T: +31(0)40 296 0480

WEA_veb advertentie.indd 1 07-04-11 21:54